THEMAONDERZOEK UITSTROOMPROFIEL VERVOLGONDERWIJS SG Mariëndael (00TQ 14PG) Plaats : Arnhem BRIN nummer : 14PG OKE 02 VSO Onderzoeksnummer : 292517 Datum onderzoek : 28 juni 2017 Datum vaststelling : 9 november 2017
Pagina 2 van 12
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING............................................ 5 2 BEVINDINGEN.......................................... 7 3 VERVOLGTOEZICHT..................................... 12 Pagina 3 van 12
Pagina 4 van 12
1 INLEIDING Voor de Staat van het Onderwijs 2018 bezocht de inspectie op 28 juni 2017 SG Mariëndael (00TQ 14PG) voor een thematisch onderzoek naar het uitstroomprofiel vervolgonderwijs. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 12 tot 20 jaar met een lichamelijke beperking, jongeren met autisme en langdurig zieke leerlingen. Contextbeschrijving De leerlingen op Mariëndael volgen onderwijs in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs. De school is aangewezen op grond van artikel 59a van de Wet op het voortgezet onderwijs (WVO). Dat betekent dat de school zelf examens afneemt en dat op die examinering en het verzorgen van het onderwijs de voorschriften van de WVO van toepassing zijn. De leerlingen kunnen op deze school examen doen in alle leerwegen van het vmbo en de havo. Daarnaast werkt de school samen met het roc, zodat leerlingen ook een entreeopleiding kunnen volgen. De meeste leerlingen stromen uit naar het mbo en het hbo en een enkeling stroomt direct uit naar de arbeidsmarkt. Themaonderzoek uitstroomprofiel vervolgonderwijs Ruim drie jaar geleden is de Wet kwaliteit vso ingevoerd. Het doel van het themaonderzoek is de stand van zaken in beeld te brengen van het onderwijs in het profiel vervolgonderwijs, inclusief examinering en diplomering van de leerlingen. De inspectie gaat na in hoeverre leerlingen in het vso dezelfde kans krijgen als leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs om het vo-diploma te behalen. Ook zijn de bevoegdheden van het onderwijspersoneel dat in dit profiel het onderwijs verzorgt, onderdeel van het themaonderzoek. Onderzoeksopzet Voorafgaand aan het onderzoek heeft de school een vragenlijst van de inspectie ingevuld over het onderwijs aan leerlingen met het uitstroomprofiel vervolgonderwijs. De inspectie heeft deze vragenlijst en de documenten van de school die bij ons aanwezig zijn of ter inzage waren op de school, bestudeerd. Op basis hiervan zijn gesprekken gevoerd met de schoolleiding, de commissie voor de begeleiding, de coördinator loopbaanoriëntatie en -begeleiding, het examenbureau, leraren en leerlingen. Verder bezochten wij zes lessen in de bovenbouwgroepen. Het betrof vier theoretische lessen en twee beroepsgerichte vakken. Uitkomsten van het onderzoek naar het uitstroomprofiel vervolgonderwijs Pagina 5 van 12
De inspectie vormt zich een algemeen beeld van het onderwijs aan leerlingen met het uitstroomprofiel vervolgonderwijs op deze school. Zij gebruikt hiervoor de standaarden uit het waarderingskader-2017. Bij het thematisch onderzoek beoordeelt de inspectie geen standaarden en geeft zij geen toezichtarrangement af. Als zij grote risico's aantreft, dan kan zij besluiten het bezoek te laten volgen door een risicogericht kwaliteitsonderzoek. Hiervoor maakt zij dan in overleg met het bestuur een vervolgafspraak. Er verschijnt een algemene rapportage over de uitkomsten van het themaonderzoek in de volgende rapportage over de staat van het onderwijs (het Onderwijsverslag). Pagina 6 van 12
2 BEVINDINGEN In deze paragraaf legt de inspectie de bevindingen vast van dit thematisch onderzoek. Tijdens het onderzoek richt de inspectie zich op het onderwijsleerproces, de examinering, de examenresultaten en de kwaliteitszorg. Daarvoor gebruikt zij de standaarden Aanbod (OP1), Zicht op ontwikkeling en begeleiding (OP2), Didactisch handelen (OP3), Toetsing en afsluiting (OP8), Resultaten (OR1), Vervolgsucces (OR3) en Kwaliteitszorg (KA1) van het waarderingskader-2017. Meer informatie over het toezichtkader voor het (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Algemeen beeld Dit jaar volgen ongeveer 400 leerlingen onderwijs op Mariëndael. De school examineert zelf en stelt daarom ook het programma voor toetsing en afsluiting op. Dat maakt dat de school het onderwijs goed kan laten aansluiten op het te behalen eindniveau. Bijna alle leerlingen doen gespreid examen en vrijwel alle leerlingen slagen. De school treft voldoende maatregelen om de kwaliteit van de examinering op peil te houden. De school heeft onder meer door diverse onderzoeken die zij hiernaar laat doen, zicht op de effecten en het niveau van haar onderwijs. De schoolleiding gebruikt de resultaten van deze onderzoeken en de opbrengsten en gegevens over het vervolgsucces van de leerlingen om de kwaliteit van het onderwijs op Mariëndael verder te verbeteren. Oriëntatie op het vervolgonderwijs speelt een belangrijke rol bij de bestendiging van leerlingen. De ondersteuning van individuele leerlingen kan aan effectiviteit winnen wanneer het team eerder een keuze maakt voor het te behalen eindniveau. De inspectie constateerde tekortkomingen in de naleving van de wettelijke vereisten met betrekking tot bevoegdheden. Onderwijsleerproces Standaard OP1 - Aanbod Het aanbod bereidt de leerlingen voor op hun vervolgbestemming en samenleving. Pagina 7 van 12
De leerlingen op Mariëndael volgen diplomagericht onderwijs. De school biedt voor alle leerwegen van het vmbo het profiel Dienstverlening en Producten aan. Een aantal leerlingen volgt nog de 'oude' profielen Zorg & Welzijn, Handel & Administratie en Metaaltechniek. Het profiel Dienstverlening en Producten sluit voor de meeste leerlingen van de school voldoende aan bij hun interesses. De havo-leerlingen kunnen alle profielen kiezen. Mariëndael biedt in samenwerking met het ROC Rijn IJssel ook een entree-opleiding aan. Het verkrijgen van een examenlicentie heeft een impuls gegeven aan de kwaliteit van het onderwijs op de school. Het eigen programma van toetsing en afsluiting structureert het aanbod voor leraren, leerlingen en andere partijen die bij het onderwijs zijn betrokken. De school ontwikkelde een leerlijn levensloopbegeleiding. Binnen deze leerlijn biedt de school het onderwijs voor de leergebiedoverstijgende doelen en burgerschap in samenhang aan. Leerlingen oriënteren zich al vroeg op hun toekomst en worden gestimuleerd om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun ontwikkeling. Zij leggen hun vorderingen op de gebieden leren leren en hun vorderingen op het gebied van de voor het vervolg noodzakelijke competenties vast in een portfolio. Standaard OP2 - Zicht op ontwikkeling en begeleiding De school volgt en begeleidt de leerlingen zodanig dat zij een ononderbroken ontwikkeling kunnen doorlopen. De ontwikkelingsperspectieven worden opgesteld door de commissie voor de begeleiding en aangevuld door de leraren. Uit bevorderende en belemmerend factoren volgt logisch wat de onderwijsbehoefte van de leerling is en uit de evaluatie wordt duidelijk of de gekozen aanpak effect heeft gehad. Het is duidelijk dat leraren informatie over de kennis en vaardigheden van de leerlingen systematisch verzamelen en analyseren. Tijdens de lesbezoeken constateerden we dat de leraren op basis van de verzamelde informatie het onderwijs afstemmen op de behoefte van individuele leerlingen. Door het leerlingvolgsysteem dat de school gebruikt, is niet altijd duidelijk wat het maximaal haalbare uitstroomniveau is dat de school nastreeft. Ook uit de onderbouwing wordt niet duidelijk voor welk niveau de school nu precies kiest. De ondersteuning aan de leerlingen kan aan effectiviteit winnen wanneer het team eerder een keuze maakt voor het uitstroomniveau en verduidelijkt waar Pagina 8 van 12
het behalen van dat niveau van afhangt, zodat gerichter aan deze voorwaarden gewerkt kan worden. Standaard OP3 - Didactisch handelen Het didactisch handelen van de leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkelen. We constateren dat de leraren op Mariëndael gebruik maken van hun kennis van de verschillen in niveaus en de bevorderende en belemmerende factoren en op basis daarvan hun lessen indelen. Ze passen de instructie en het tempo daarop aan. Het optimaliseren van het klassenmanagement is een onderwerp van gesprek binnen de vakgroepen van de school. De leraren zijn goed op de hoogte van het programma van toetsing en afsluiting van de school en bouwen hun lessen logisch op rond een daarvan afgeleid lesdoel. We zagen mooie voorbeelden van effectieve en positieve feedback en heldere en inspirerende uitleg die aansluiten bij de belevingswereld van leerlingen. De leerlingen zijn daardoor erg betrokken bij de lessen. Standaard OP8 - Toetsing en afsluiting De toetsing en afsluiting verlopen zorgvuldig. Op Mariëndael nemen de leraren zelf de examens af en het bevoegd gezag van de school stelt het programma van toetsing en afsluiting (pta) en het examenreglement van de school vast. We constateren dat de leraren door hun betrokkenheid bij de examinering en het pta de leerlingen goed kunnen voorbereiden op het examen. De wet- en regelgeving met betrekking tot het examineren wordt op de juiste wijze toegepast als het gaat om aanpassingen voor leerlingen met een beperking. We constateerden ook dat niet alle leraren beschikken over het juiste getuigschrift, maar dat dit niet leidt tot een verminderde kwaliteit van de examinering. De school treft voldoende maatregelen om het niveau van de examinering en de voorbereiding daarop op peil te houden. Zo heeft de school veel contact met scholen in de regio en volgt zij of de cijfers voor het schoolexamen en het eindexamen niet teveel uiteen lopen. Het verbeteren van de kwaliteit van de examens en de resultaten van de leerlingen maakt onderdeel uit van de kwaliteitszorg van de school. Pagina 9 van 12
Onderwijsresultaten Standaard OR1 - Resultaten De school behaalt met haar leerlingen leerresultaten die ten minste in overeenstemming zijn met de gestelde norm. De school toont aan dat zij met haar leerlingen in minimaal 75% van de gevallen aan het eind van de schoolloopbaan het benodigde niveau voor de uitstroombestemming uit het ontwikkelingsperspectief hebben bereikt. Verder hebben in 2016 alle leerlingen die opgingen voor het examen, dat behaald. In 2017 is 96% van de leerlingen geslaagd. Bijna alle leerlingen doen gespreid examen. In het eerste jaar doen leerlingen in enkele vakken examen en wordt er daarnaast veel tijd besteed aan loopbaanoriëntatie en voorbereiding op het vervolgonderwijs en de vaardigheden die daarvoor nodig zijn. Ook in het laatste jaar wordt naast de examens veel aandacht besteed aan de vaardigheden die van belang zijn voor succes in het vervolgonderwijs. Wanneer leerlingen dat kunnen, doen ze in één jaar examen. De leerlingen die geen gespreid examen doen, zijn volgens de school ook de leerlingen die kunnen uitstromen naar het reguliere onderwijs. In 2016 hebben 13 leerlingen een havo diploma gehaald, 20 leerlingen een vmbo-tl diploma, 15 leerlingen een vmbo-kb diploma en 10 leerlingen een vmbo-bb diploma. Standaard OR3 - Vervolgsucces De bestemming van de leerlingen na het verlaten van de school is bekend en voldoet ten minste aan de verwachtingen van de school. Mariëndael onderzoekt waar de oud-leerlingen van de school zich bevinden, nadat zij één of twee jaar geleden van school zijn gegaan. Van de 147 leerlingen die in 2016 uitstroomden, bevindt 76% zich nog op de uitstroombestemming. Dat is meer dan de 75% die de school als schoolnorm hanteert. Deze bestendiging is verder een verbetering ten opzichte van 2015 (68%). Mariëndael analyseert de gegevens over de bestendiging jaarlijks en heeft naar aanleiding van het bestendigingspercentage van 2015 een aantal maatregelen genomen die effect hebben gehad. De acties die de school uitzette, zaten vooral op het voorbereiden van de leerlingen op het mbo, de nazorg van de leerlingen die zijn uitgestroomd en de bekendheid van de eigen docenten en die van het mbo met elkaars onderwijs. Pagina 10 van 12
Kwaliteitszorg en ambitie Standaard KA1 - Kwaliteitszorg De school heeft een stelsel van kwaliteitszorg ingericht en verbetert op basis daarvan het onderwijs. Het stelsel van kwaliteitszorg op Mariëndael is cyclisch en planmatig. De schoolleiding analyseert en evalueert regelmatig of zij de gestelde doelen behaalt. Opvallend is dat zij ook derden inschakelt om de effectiviteit van haar beleid te onderzoeken. Een goed voorbeeld is het onderzoek door de Hogeschool Arnhem en Nijmegen naar de uitstroom van leerlingen van Mariëndael en het Briant College. Van leerlingen die in 2015 waren uitgestroomd, bleek dat deze leerlingen nog moeite hadden met de overgang naar het mbo. Het bestendigingspercentage bleef daardoor achter bij de norm die de school zich had gesteld. Naar aanleiding van deze onderzoeksresultaten, is de school gestart met het uitwisselen van docenten van het mbo en de school zodat beiden een reëel beeld kregen van het vso en vice versa. Verder is de school gestart met testen en toetsen zodat leerlingen beter weten wat ze willen en kunnen voordat ze de overstap naar het mbo maken. Hierdoor switchen ze minder en vallen minder uit. Ook de bezoeken aan bedrijven en stages zorgen dat leerlingen een beter beeld hebben van het vervolgonderwijs en beroepen waarvoor ze zich laten opleiden. Pagina 11 van 12
3 VERVOLGTOEZICHT De Inspectie van het Onderwijs handhaaft voor SG Mariëndael (00TQ 14PG) het basisarrangement. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een verificatieonderzoek als onderdeel van het vierjaarlijks onderzoek naar bestuur en scholen. De inspectie constateerde een tekortkoming in de naleving van artikel 33 van de Wet op het voortgezet onderwijs (bevoegdheden). Het bevoegd gezag ontvangt hierover een aparte brief. Pagina 12 van 12