Groep 1/2/3
1. Inhoudsopgave 1. Inhoudsopgave...- 2-2. Inleiding...- 3-3. Groep 1 en 2...- 4-3.1 Piramide...- 4-3.2 Dagprogramma...- 5-3.3 Gemengde groep...- 5-3.4 Werkwijze...- 5-3.4.1 Planbord/ werkjesbord...- 6-3.4.2 De dagkleuren...- 7-3.4.3 Grote en kleine kring...- 7-3.4.4 Zelfstandigheid...- 7-3.4.5 Verantwoordelijkheid/vrijheid...- 8-3.4.6 Samenwerken...- 8-3.4.7 Extra ondersteuning...- 8-3.4.8 Lokaalinrichting...- 8-4. Groep 3...- 9-4.1 Dagprogramma...- 9-4.2 Gemengde groep...- 9-4.3 Daltononderwijs...- 9-4.3.1 Planbord...- 10-4.3.2 De dagkleuren:...- 10-4.3.3 De taak...- 10-4.3.4 Zelfstandigheid...- 12-4.3.5 Verantwoordelijkheid/vrijheid...- 12-4.3.6 Samenwerken...- 12-4.3.7 Uitgestelde aandacht...- 13-4.3.8 Stilwerken... - 13-4.3.9 Extra ondersteuning...- 13-4.3.10 Lokaalinrichting...- 13-5. Einddoelen voor het daltononderwijs...- 14-5.1 Samenwerken...- 14-5.2 Zelfstandigheid...- 14-5.3 Verantwoordelijkheid...- 15-6. Tot slot...- 16 - - 2 -
2. Inleiding Tweeluik is een daltonschool in ontwikkeling. Op 1 augustus 2006 is gestart met het geven van daltononderwijs. In dit ontwikkelingsproces is het belangrijk om helderheid te hebben over de daltonontwikkeling in de verschillende groepen. Elk schooljaar worden de groepsboeken van de diverse groepen aangepast aan de dagelijkse praktijk in de groepen. Het is een levend document waarin: beschreven staat hoe het daltononderwijs in de groepen gestalte wordt gegeven; houvast in de dagelijkse praktijk voor de (inval) leerkrachten wordt gegeven; derden, bijvoorbeeld ouders en bestuur, een beeld wordt gegeven van het onderwijs op Tweeluik. Tot slot is het de basis voor het gezamenlijk teamgesprek over daltononderwijs en biedt het mogelijkheden tot klassenconsultatie en visitatie. In het schooljaar 2010 2011 wordt op Tweeluik voor het eerst gewerkt met drie groepen. Dit heeft geresulteerd in drie groepsboeken. Eén voor groep 1/2/3, één voor groep 4/5/6 en één voor groep 7/8. De werkwijze in de groepen, met name groep 1/2/3, zal daardoor veranderen. In de daltonvergaderingen, die regelmatig zullen plaatsvinden tijdens het schooljaar, zal met elkaar gekeken worden hoe we het daltononderwijs zo goed mogelijk gestalte kunnen geven. Hierbij zal ons motto Met elkaar komt het voor elkaar leidend zijn.. - 3 -
3. Groep 1 en 2 In de kleutergroepen werken we met een combinatie van twee onderwijskundige modellen: Piramide en daltononderwijs. 3.1 Piramide Piramide is een programma voor voor- en vroegschoolse educatie dat ontwikkeld is door Cito. Het is een educatieve methode bedoeld voor alle kinderen van nul tot zeven jaar die de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf en groep 1, 2 en 3 van de basisschool bezoeken. In een combinatie van spelen, werken en leren worden de kinderen gestimuleerd in hun ontwikkeling. De methode heeft zowel speciale aandacht voor kinderen die extra steun nodig hebben, zoals allochtone kinderen en autochtone kinderen in achterstandssituaties, als voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong. Het biedt het kind een veilige speelomgeving waar het zich prettig voelt en daardoor meer eigen initiatieven zal ontplooien in spel en zelfstandig leren. De Piramidemethode bestaat uit acht ontwikkelingsgebieden waaronder de sociaal-emotionele ontwikkeling, de taalontwikkeling en de creatieve ontwikkeling en kenmerkt zich door een heldere structuur in de speelleeromgeving. Piramide wordt ook gebruikt op de peuterspeelzalen waar Tweeluik leerlingen van ontvangt en in de kinderdagverblijven van Stichting Kinderopvang Nunspeet. Piramide biedt het kind de ruimte om door het spelend opdoen van ervaringen, vaardigheden en kennis, te komen tot meer gerichte leeractiviteiten. Het spelen vindt plaats in verschillende hoeken ; iedere hoek heeft zijn eigen activiteit: spel en spelen in de themahoek; lees- en schrijfactiviteiten; ontwikkelingsmaterialen uit de kast; bouwen in de bouwhoek; onderzoeken in de ontdekhoek; spelend leren op de computer; knutselen bij de tafel. De hoeken zijn zo ingericht dat ze het kind uitdagen en leerkansen bieden. Ze sluiten aan bij de ontwikkelingsmogelijkheden en belangstelling van de kinderen. Door te werken met thema s is de betrokkenheid van de kinderen erg groot. Om de drie tot vier weken wordt het lokaal ingericht rond een nieuw thema. Per thema worden de activiteiten ingevuld. In het onderstaande schema wordt een overzicht gegeven van de verschillende activiteiten. Activiteiten in de verschillende hoeken worden afgestemd op het thema, zo wordt de betrokkenheid van de kinderen vergroot. Het kind krijgt de kans ook zelf richting aan zijn ontwikkeling te geven, het worden gestimuleerd zelf initiatief te nemen, eigen inbreng te hebben en zelf keuzes te maken in welke hoek het wil werken. - 4 -
De leerkracht bewaakt de ontwikkeling door activiteiten zo in te richten dat het kind steeds weer opnieuw uitgedaagd worden en zo verder komen in zijn ontwikkeling. Maar ook door eisen te stellen aan wat het kind doet, uiteraard zijn deze eisen weer afgestemd op het ontwikkelingsniveau van het kind. Om het kind structuur te geven, wordt er gewerkt met dagritmekaarten. De plaatjes op deze kaarten laten het kind zien wat het allemaal gaat doen op deze dag. 3.2 Dagprogramma Er wordt gewerkt volgens een vast dagprogramma. De dag wordt begonnen met de inloop. Hierin mogen ouders, als ze s ochtends binnen komen, samen met hun kind een werkje of spelletje gaan doen. Ze gebruiken hierbij het planbord. Om 8.45 uur klinkt er een belletje en gaan de ouders naar huis en gaan de kinderen in de kring. In de kring wordt de dag besproken en krijgen de kinderen een beeld van het dagprogramma. Daarna gaan de kinderen aan het werk of krijgen ze instructie. Aan het eind van de dag wordt er met de kinderen geevalueerd. 3.3 Gemengde groep De kinderen zitten in een gemengde groep, waarin zowel kinderen van groep 1, groep 2 en groep 3 zitten. De kinderen in deze leeftijdsgroep kunnen veel van elkaar leren, bijvoorbeeld samenwerken en elkaar helpen. Dit bevordert het verantwoordelijkheidsgevoel van de groep 2 en 3 kinderen, die in het begin een groep 1 kind helpen zich vertrouwd te voelen in de klas en in de school. 3.4 Werkwijze In de manier van werken bij Piramide zitten veel elementen van het daltononderwijs. Daltononderwijs gaat uit van drie pijlers: Zelfstandigheid: Verantwoordelijkheid/vrijheid: Samenwerken: zelf pakken en opruimen van de spullen; zelf bedenken wat je wilt en gaat doen; spelen in de bouwhoek op de gang. keuze welk werkje je wilt doen; ruimte voor eigen initiatief en inbreng; keuze met wie je wilt spelen. samen spelen en werken; samen een bouwwerk maken; samen een puzzel maken; werken met een maatje. - 5 -
3.4.1 Planbord/ werkjesbord Om voor het kind en de leerkrachten duidelijk te maken welke keuze ieder kind heeft gemaakt, wordt het werkjesbord gebruikt. Het kind geeft met de dagkleur aan welke activiteit, van de verplichte opdrachten/taakwerkjes, hij op welke dag gaat doen. Voor de jongste kleuters begint dit met één werkje in de week en dat loopt op tot drie verplichte opdrachten/taakwerkjes in de week. Door het werkjesbord te gebruiken, leert het kind de dagkleuren en kan het zien wat er gedaan is en wat er nog gedaan moet worden. De nieuwe werkjes worden op woensdag aangeboden. (werkjesbord) (kalender) (planbord) - 6 -
3.4.2 De dagkleuren De dagkleuren die in de hele school gebruikt worden zijn: maandag woensdag vrijdag zondag dinsdag donderdag zaterdag 3.4.3 Grote en kleine kring Er wordt gewerkt met de grote en de kleine kring. In de grote kring zijn alle leerlingen met dezelfde activiteit bezig. In de kleine kring worden activiteiten aangeboden die specifiek voor groep 1 of voor groep 2 zijn. Ook kan het zijn dat er extra instructie of tutoring wordt gegeven. 3.4.4 Zelfstandigheid Zelfstandig werken Als de zelfstandigwerkles begint gaat het verkeerslicht op rood, meester Pirelier wordt op de stoel gezet, de juf doet de knijper op haar trui en de wekker gaat op twintig minuten. De kinderen hebben alle materialen, die ze nodig hebben, gepakt en gaan aan het werk. Als ze een werkje binnen de tijd klaar hebben ruimen ze eerst al het materiaal van het vorige werkje op voordat ze een nieuw werkje kiezen. Hierbij worden de volgende materialen gebruikt: planbord met daarop keuzekaarten; werkjesbord; verkeerslicht; meester Pirelier; knijper op de trui van de juf; wekker; kastje met bakjes met materialen van het werkjesbord. Aan het eind van de les wordt met groep 2 geëvalueerd. Er wordt besproken wat ze gemaakt hebben, hoe het gegaan is, of ze het leuk vonden om te doen en wat ze er van geleerd hebben. De evaluatie van het werken in de hoeken gaat over het samenspelen, samen overleggen en het gebruik van de materialen. Er wordt zelfstandig gewerkt tijdens de werkles van 9.20 uur 9.45 uur. - 7 -
Zelfstandig leren Het zelfstandig leren staat in groep 1/2 nog in de kinderschoenen. Af en toe komt er een kind uit zich zelf naar de juf toe om te zeggen dat het een onderdeel wil leren, bijvoorbeeld veters strikken of schrijven. Ook komt het zelfstandig leren aan de orde bij de keuzes die kinderen maken voor wat betreft het al dan niet aanwezig zijn bij de extra instructie. Met ingang van half januari mogen kinderen van groep 2 zelf een één werkje kiezen/bepalen. Dit komt dan als extra werk op het werkjesbord. 3.4.5 Verantwoordelijkheid/vrijheid De kinderen in groep 1/2 werken vooral leerkracht gestuurd. De verantwoordelijkheid die zij dragen voor hun eigen leerproces is slechts zeer beperkt. Zij krijgen, binnen vaste kaders, wel de keuzevrijheid om hun taak zelf in te delen. 3.4.6 Samenwerken Het samenwerken wordt op verschillende manieren vorm gegeven, dit kan bij het werken, het spelen, de lessen kanjertraining en het gymmen zijn. Het samenwerken is nog vooral doel en nog geen middel. Er is minimaal sprake van taakdifferentiatie. Elke week zijn twee kinderen elkaars maatje. Ze helpen elkaar met allerlei kleine zaken, zoals de jas uit- en aandoen of even meelopen naar de toilet. Soms krijgen de kinderen een samenwerkingsopdracht waarbij zij als maatjes de opdracht moeten vervullen. Bijvoorbeeld: samen een opdracht in de bouwhoek uitvoeren. 3.4.7 Extra ondersteuning Een aantal keren per week krijgen minder taalvaardige kinderen extra ondersteuning van de groepsleerkracht. Hierbij staan taalverwerving en de woordenschatuitbreiding voorop. 3.4.8 Lokaalinrichting Voor groep 1/2 zijn in en buiten het lokaal een aantal speel- en leerhoeken gecreëerd. Daarnaast is er voldoende ruimte om een grote of kleine kring te vormen. In het lokaal zijn het verkeerslicht, de planborden en de dagritmekaarten opgehangen. Ten behoeve van het piramidethema is een grote thematafel ingericht. In de groep staat een aantal computers waar voor de kinderen specifieke kleuterprogramma s zijn geïnstalleerd. - 8 -
4. Groep 3 Het is het eerste jaar dat groep 3 samen met groep 1/2 één groep vormt. In het daltononderwijs wordt gebruik gemaakt van de materialen van Veilig leren lezen, zoals het planbord. 4.1 Dagprogramma Er wordt gewerkt volgens een vast dagprogramma. De dag wordt begonnen met de inloop. Hierin mogen ouders, als ze s ochtends binnen komen, samen met hun kind een werkje of spelletje gaan doen. Om 8.45 uur klinkt er een belletje en gaan de ouders naar huis en de kinderen in de kring. In de kring wordt de dag besproken en krijgen de kinderen een beeld van het dagprogramma. Daarna gaan de kinderen aan het werk of krijgen ze instructie. Aan het eind van de dag wordt er met de kinderen geëvalueerd. 4.2 Gemengde groep De kinderen zitten in een gemengde groep, waarin zowel kinderen van groep 3 als groep 1 en 2 zitten. De kinderen van groep 3 kunnen een grote rol spelen in de groep, bijvoorbeeld bij het samenwerken en het helpen van de kinderen van groep 1 en 2. Dit bevordert het verantwoordelijkheidsgevoel. 4.3 Daltononderwijs Daltononderwijs gaat uit van drie pijlers: Zelfstandigheid: Verantwoordelijkheid/vrijheid Samenwerken: zelf pakken en opruimen van de spullen; zelf bedenken wat je wilt en gaat doen. keuze welk werkje je wilt doen; keuze met wie je wilt spelen. samen werken aan een taak; samen een spel spelen; werken met een maatje. - 9 -
4.3.1 Planbord Om voor het kind en de leerkrachten duidelijk te maken welke keuze ieder kind heeft gemaakt, gebruiken we het planbord van Veilig leren lezen. Het kind geeft met de naam en de dagkleur, later in het jaar, aan welke van de opdrachten het gaat doen. (Planbord groep 3) 4.3.2 De dagkleuren: De dagkleuren die in de hele school gebruikt worden zijn: maandag woensdag vrijdag zondag dinsdag donderdag zaterdag 4.3.3 De taak In de laatste periode van het jaar wordt gewerkt met een dagtaak. Deze taak bestaat uit: De basistaak Per dag heeft het kind ongeveer 1½ uur de tijd om aan hun methodegebonden taken te werken. Die bestaan uit lezen, taal, rekenen en schrijven. Deze opdrachten worden op het planbord van Veilig Leren Lezen genoteerd. In de laatste periode van het schooljaar worden de taken op de dagtaak genoteerd. Het kind krijgt gaandeweg het jaar steeds meer de vrijheid om zelf te kiezen in welke volgorde het de taken gaat maken. - 10 -
De individuele taak Verschillen in oefenstof worden tijdens het schooljaar zichtbaar. De oefenstof zal afgestemd worden op de mogelijkheden van het kind. Met Veilig Leren Lezen bijvoorbeeld: ster-, raket- en zonkinderen. Klaarwerk Als het kind met de basisopdrachten klaar is, gaat het verder met het klaarwerk. Klaarwerk kan zijn herhalen van pas geleerde stof om zo het geleerde in te slijpen of verdiepingsstof, waarbij het geleerde op een iets hoger niveau moet worden toegepast. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van ontwikkelingsmateriaal uit de taalof rekenkast. Daarnaast wordt de computer ook gebruikt. Daltonafspraak van de week Elke week staat er een daltonafspraak centraal. Deze afspraak kan zijn op het gebied van samenwerken, zelfstandigheid of verantwoordelijkheid. De leerkracht houdt gedurende de week bij hoe de kinderen met de afspraak omgaan. Op het rapport is de beoordeling te zien. In het schooljaar 2010 2011 zijn dit de volgende afspraken: Zelfstandigheid Ik wacht tot het juiste moment om de juf om hulp te vragen; Ik kan op het planbord zien wanneer ik instructie heb; Ik houd mij aan klassen- en schoolregels; Ik bedenk van te voren of ik de.instructie nodig heb. Samenwerken Als ik hulp nodig heb, vraag ik mijn maatje; Ik behandel mijn maatje zoals ik zelf behandeld wil worden; Ik gedraag mij als een kanjer. Verantwoordelijkheid en plannen Ik plan het zelfstandig werken zelf in; Ik kijk mijn werk zelf na en verbeter het; Ik noteer van elke les hoe ik vind dat ik gewerkt heb; Ik kies zelf waar ik ga werken; Ik noteer van elke dag hoe ik vind dat ik gewerkt heb; Ik pak zelf alle materialen die ik voor een les nodig heb. Tijdens het werken aan de dagtaak leert het kind dat het: kan verwoorden wat er gedaan moet worden (wat); zich aan de werkafspraken houdt (hoe); het werk op tijd afmaakt en inlevert (wanneer); de dagtaak, in de laatste periode van het schooljaar, netjes afkleuren; materialen zelf verzamelen, pakken en opruimen; eerst zijn maatje/groepje om hulp vragen en dan pas de leerkracht. Evaluatie Aan het eind van het zelfstandig werken wordt met groep 3 geëvalueerd. Er wordt besproken wat ze gemaakt hebben, hoe het gegaan is en wat ze er van geleerd hebben. Ook wordt de daltonafspraak van de week besproken. - 11 -
4.3.4 Zelfstandigheid Zelfstandig werken Bij de start van het zelfstandig werken plannen de kinderen met hun naamkaartjes en later ook met de dagkleurmagneten met welke taken ze gaan starten. Indien ze een taak afhebben leveren ze deze in op de afgesproken plaats, de blauwe eigen lade. Hierna maken ze een volgende keus en zetten hun naamkaartjes bij het werkje Hierbij worden de volgende materialen gebruikt: planbord met daarop kaarten met oefenstof; symbolen voor verplichte oefenstof; naamkaartjes; magneten in de dagkleur; dagtaak in de laatste periode van het jaar. In groep 3 wordt zoveel mogelijk zelfstandig gewerkt. Er zijn een tweetal momenten waarop de groep 3 leerlingen in ieder geval zelfstandig moeten werken: op de momenten dat de groepsleerkracht instructie geeft aan groep 1 en/of 2; op momenten dat de leerkracht extra hulp biedt aan individuele leerlingen. Zelfstandig leren In groep 3 komt het zelfstandig leren nog niet zoveel voor. Wel zie je kinderen bewust keuzes maken op het planbord. Tevens zijn ze goed in staat om elkaar hulp te geven. 4.3.5 Verantwoordelijkheid/vrijheid Het kind in groep 3 werkt vooral leerkracht gestuurd. De verantwoordelijkheid die het draagt voor het eigen leerproces is slechts zeer beperkt. Het krijgt, binnen vaste kaders, wel de keuzevrijheid om de taak zelf in te delen. Daarnaast wordt de leerling de mogelijkheid gegeven om zijn eigen werkplek te kiezen tijdens het zelfstandig werken. 4.3.6 Samenwerken Het samenwerken wordt op verschillende manieren vorm gegeven, dit kan bij het werken, het spelen, de lessen Kanjertraining en het gymmen zijn. Het samenwerken is nog vooral doel en nog geen middel. Er is minimaal sprake van taakdifferentiatie. Bij een groot aantal opdrachten werken de kinderen samen, dit kan met één leerling zijn maar ook met meerdere kinderen. Dit is afhankelijk van de opdracht. Elke week zijn twee kinderen elkaars maatje. Ze helpen elkaar met allerlei kleine zaken. Soms krijgen de kinderen een samenwerkingsopdracht waarbij zij als maatjes de opdracht moeten vervullen, dit kan ook met een maatje uit groep 1 of 2 zijn. - 12 -
4.3.7 Uitgestelde aandacht Soms mag het kind geen hulp vragen aan de leerkracht. Dan is er sprake van uitgestelde aandacht. De leerkracht geeft dan instructie aan de andere groep, helpt kinderen individueel of in een klein groepje. Het kind dat op dat moment niet verder kan met zijn eigen taak, kan dan: hulp vragen bij zijn maatje; tijdens stilwerken eerst een ander onderdeel van zijn taak maken. Na afloop van de periode uitgestelde aandacht mogen de kinderen weer de hulp van de leerkracht inschakelen. 4.3.8 Stilwerken Er zijn ook momenten dat iedereen zonder praten met het eigen werk bezig is. Dit noemen wij stilwerktijd. Het is dan niet toegestaan om te overleggen of hulp te vragen/bieden. Dit is een moment van bewuste rust in de groep, bijvoorbeeld bij toetsmomenten. Maar ook om de kinderen de gelegenheid te geven het werk dat zij alleen willen of moeten doen af te maken. Ook tijdens het stilwerken kan worden gewerkt met uitgestelde aandacht, als de leerkracht kinderen apart wil helpen. Dit stilwerken wordt zichtbaar gemaakt door een rood verkeerslicht. 4.3.9 Extra ondersteuning Een aantal keren per week krijgen minder taalvaardige kinderen extra ondersteuning in de schakelklas. Hierbij staat taalverwerving en de woordenschatuitbreiding voorop. 4.3.10 Lokaalinrichting Groep 3 is een kleine groep met een aantal kinderen met speciale leerbehoeften. Voor hen is een speciale leeren werkhoek in het lokaal van groep 1/2/3 gecreëerd. Hierin kunnen zij zelfstandig werken en krijgen zij instructie. In deze werkhoek hangt ook een schoolbord. In het lokaal hangen het planbord en het verkeerslicht voor groep 3 en zijn een aantal computers geplaatst waarop programma s voor groep 3 zijn geïnstalleerd. - 13 -
5. Einddoelen voor het daltononderwijs We hebben eind schooljaar 2009 2010 einddoelen voor ons daltononderwijs vastgesteld. Ons daltononderwijs is erop gericht om de onderstaande doelen te behalen aan het eind van groep 3. Het zijn ik-doelen geformuleerd in zichtbaar gedrag. 5.1 Samenwerken Samenwerken (spelen) Hierbij is het samenwerken nog vooral doel en nog geen middel. Er is nog geen sprake van taakdifferentiatie. De taak ligt vooraf vast. Sociale doelstellingen staan hierbij centraal. Ik gebruik namen van groepsgenoten; kijk een ander aan tijdens het spreken geef een ander de kans om mee te doen; durf een inbreng te hebben; spreek verstaanbaar; werk mee aan groepsopdrachten; luister naar een ander; laat een ander uitpraten; accepteer de inbreng van een ander; blijf bij een groepje; deel materialen met anderen; werk in groepjes van verschillende grootte samen; reageer vriendelijk op een ander. 5.2 Zelfstandigheid Zelfstandig werken Het gaat hierbij om het creëren van situaties waarbij kinderen leren omgaan met uitgestelde aandacht. Ik durf initiatieven te nemen (nieuwe dingen te doen); stel vragen over de taken; maak een taakkeuze; voer een taak alleen uit; verzamel materiaal; werk ook buiten het lokaal; praat en werk rustig; controleer gedeeltelijk mijn eigen werk; kan omgaan met dat ik de juf niet kan storen. - 14 -
5.3 Verantwoordelijkheid Leerkracht gestuurd Het gaat hierbij nog sterk om leerkracht gestuurd werken. Kinderen dragen slechts weinig verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces. Kinderen mogen de volgorde van taken kiezen. Ik durf kleine vrijheden aan; maak de afgesproken taak af; houd mij aan regels/afspraken; ga zorgvuldig met materiaal om; sta achter een gemaakte keuze; houd mij zonder controle aan afspraken; kom afspraken na; ben persoonlijk aanspreekbaar; heb oog voor een maatje. - 15 -
6. Tot slot In dit groepsboek hebben we geprobeerd om een beeld te geven van de werkwijze in groep 1/2/3. Mochten er toch nog vragen over blijven, is het natuurlijk altijd mogelijk om extra informatie te krijgen bij de groepsleerkrachten of bij de directie. Verder kan het ook heel verhelderend zijn om de leerlingen te vragen uit te leggen hoe zij dagelijks werken in de groep. Nunspeet, 4 augustus 2010, Namens het team Tweeluik, Bert Stam (Directeur Tweeluik) - 16 -