RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK De Piramide Plaats : 's-gravenhage BRIN nummer : 20JM OKE 02 VSO Onderzoeksnummer : 274343 Datum onderzoek : 3 juni 2014 Datum vaststelling : 18 juli 2014
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING............................................ 5 2 BEVINDINGEN.......................................... 7 3 TOEZICHTARRANGEMENT................................. 15 Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 3 juni 2014 een onderzoek uit op De Piramide vso om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan jongeren in de leeftijd van 12 tot 20 jaar met lichamelijke beperkingen en/of een langdurige ziekte (cluster 3). Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2012. Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het speciaal onderwijs en een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Aanleiding Het doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk onderzoek naar de staat van het speciaal onderwijs in Nederland. De inspectie rapporteert daarover in het Onderwijsverslag 2012/2013. Dit onderzoek vindt plaats bij een steekproef van scholen voor speciaal onderwijs. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven is tevens gecontroleerd of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften, waaronder de onderwijstijd. De bevindingen uit dit onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag gebruikt de inspectie ook om na te gaan of zij het aan de school toegekende basisarrangement kan handhaven. Onderzoeksopzet De inspectie beoordeelde indicatoren van de kwaliteitsdomeinen Leerlingenzorg, Onderwijsleerproces en Kwaliteitszorg. Beoordeling van de opbrengsten (indicatoren 1.1 tot en met 1.4 uit het Toezichtkader 2012) vindt nog niet plaats door het ontbreken van een landelijke norm daarvoor in het (voortgezet) speciaal onderwijs. De inspectie ontwikkelt Pagina 5 van 15
een opbrengstennorm, gebaseerd op diverse opbrengstgegevens. Wanneer deze norm er is, zal de inspectie scholen ook gaan beoordelen op hun opbrengsten. De inspectie beoordeelt indicator 8.9. op dit moment niet. Deze luidt: De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. In schooljaar 2013/2014 voert de inspectie een pilot uit, waarbij zij dit onderdeel van de kwaliteitszorg meeneemt in een bredere beoordeling van de sociale kwaliteit van scholen. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkeling van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers, waaronder ontwikkelingsperspectieven, bestudeerde; gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding, de stagecoördinator en enkele leraren en leerlingen; de onderwijspraktijk observeerde in vijf klassen. Aan het eind van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen en conclusie met het bevoegd gezag en de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 15
2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige Waarderingskader voortgezet speciaal onderwijs 2012. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 1.1 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten. 1.2 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten. 1.3 De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten. 1.4 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 1 2 3 4 2.1* De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling binnen zes weken een ontwikkelingsperspectief vast. Pagina 7 van 15
Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 1 2 3 4 2.2* De school gebruikt een samenhangend systeem van (waar mogelijk genormeerde) instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 2.3* De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 2.4* De school voert het onderwijs en de ondersteuning planmatig uit. 2.5 De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden. 2.6 De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving. 1 2 3 4 3.1* De school hanteert een leerstofaanbod voor de kernvakken van het uitstroomprofiel. 3.2 Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.3* Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 3.4 De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn. 3.5 Stage maakt voor alle opleidingsprofielen onderdeel uit van het onderwijsaanbod van de school. Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. 1 2 3 4 4.1 De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd. 4.2* De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in. 4.3 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.4 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. Pagina 8 van 15
Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen. 1 2 3 4 5.1 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 5.2* De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 5.3 De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om. 5.4 De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen. 5.5 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken. 1 2 3 4 6.1* De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 6.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 7.1 De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen. 7.5* De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1 2 3 4 8.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 8.2* De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen. Pagina 9 van 15
Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1 2 3 4 8.3 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden. 8.4 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.5 De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning. 8.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.7 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 8.8 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 8.10 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. E. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22). N.2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21). N.3 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WEC, art. 11). Pagina 10 van 15
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De Piramide vso voldoet aan de basiskwaliteit en de inspectie handhaaft daarom het basisarrangement. De school heeft een onderwijsklimaat gericht op leren; er heerst rust, structuur en veiligheid. De leerlingenzorg en het onderwijsleerproces zijn van voldoende kwaliteit en de school heeft een aantal aantrekkelijke extra's te bieden waaronder het Piramide Podium, de eigen leerwerkplaats van de school. De school werkt nauw samen met het reguliere onderwijs in verband met examens door middel van symbioseonderwijs. Het kwaliteitsonderzoek laat ook zien dat verbeteringen wenselijk en nodig zijn, in het bijzonder bij het aspect kwaliteitszorg. De school heeft de eigen opbrengsten wel in beeld maar eigen maatstaven en een analyse ontbreken goeddeels. Ook de kwaliteitsborging is voor verbetering vatbaar. De inspectie stelde tijdens het onderzoek geen tekortkomingen in de naleving van wettelijke eisen vast. Toelichting Leerlingenzorg De inspectie waardeert de indicatoren die behoren tot de leerlingenzorg als voldoende. Voor alle leerlingen heeft de school een ontwikkelingsperspectief met daarin opgenomen de uitstroombestemming, het uitstroomniveau en de leerroute. De leraren ervaren het ontwikkelingsperspectief als een richtinggevend document voor het onderwijs dat zij moeten verzorgen. In de ontwikkelingsperspectieven is te zien dat de school de ontwikkeling van de leerlingen volgt. Daarbij registreert zij ook nauwgezet het tijdsverlies door ziekteverzuim, therapieën en behandelingen. Op grond daarvan maakt zij beredeneerde keuzes voor het vervolgen van de leerroute. Wanneer leerlingen belemmeringen ondervinden, met vertragingen te maken hebben of achterstanden oplopen, besluiten de commissie voor de begeleiding en de betrokken leraren op welke wijze het onderwijs moet worden aangepast of geïntensiveerd. Er is een duidelijke samenwerking met verschillende ketenpartners, waaronder met name met Sophia Revalidatie en de Stichting Jutters Jeugdzorg-ggz. Wat betreft de ontwikkelingsperspectieven (indicator 2.1) is een kleine kanttekening op zijn plaats. In de ontwikkelingsperspectieven brengt de school Pagina 11 van 15
de didactische vorderingen van leerlingen goed in kaart. Soms zijn de beschreven leerdoelen of de beoogde uitstroomniveaus niet echt scherp en lijken ze vooral het karakter van een inspanningsverplichting te hebben in plaats van een meetbare resultaatdoelstelling. Dit is een aandachtspunt, omdat hierdoor het risico kan ontstaan dat bij de evaluatie van het perspectief vooral het falen van de leerling en opgetreden belemmeringen centraal komen te staan en niet het handelen van de school. De doelen meer als resultaatdoelen formuleren past ook beter bij de ambities die de school zichzelf op dit gebied stelt. Onderwijsleerproces De inspectie beoordeelt bijna alle indicatoren van dit kwaliteitsdomein als voldoende. Voor de kernvakken zijn de examens en de kerndoelen leidend en ook voor de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden vormen de kerndoelen het uitgangspunt van het leerstofaanbod. Er is een doorgaande lijn in het aanbod in de onderscheiden leerroutes. Een element dat de inspectie als onvoldoende beoordeelt, is het beleid met betrekking tot de onderwijstijd per leerroute (indicator 4.1). De school heeft niet vastgelegd hoeveel onderwijstijd naar haar oordeel minimaal nodig is om een leerroute succesvol te doorlopen. Dat is essentieel, omdat per leerling een hoeveel tijd gemoeid is met de verschillende therapieën, waardoor de beschikbare leertijd navenant afneemt. De school heeft weliswaar een inschatting van het verloop van de leerroutes gemaakt maar nog geen beredeneerde keuzes van de inzet van de beschikbare onderwijstijd per leerroute. In de klassen besteden de leraren de onderwijstijd overigens efficiënt en voldoende doelgericht aan het onderwijs. Het schoolklimaat is in orde. De personeelsleden gaan heel respectvol met de leerlingen om: alert op het welbevinden, maar tegelijkertijd duidelijke eisen stellend. Ze hebben passende verwachtingen van de leerprestaties. De inspectie waardeert dit daarom als goed (indicator 5.4). De leerlingen met wie de inspectie heeft gesproken, waarderen de sfeer op school als goed. In de klassen en praktijklokalen heerst rust en een werkzame sfeer. De taakgerichtheid wordt als goed gewaardeerd (indicator 6.2). Afstemming van het onderwijs in verband met de niveauverschillen tussen leerlingen is in de meeste lessen zichtbaar. Er zijn echter duidelijke verschillen zichtbaar in de aanpak door de leraren: in sommige lessen geven zij sterk klassikale instructies, in andere gevallen is er een zeer individuele benadering. De inspectie constateert over het geheel genomen (dus op schoolniveau) Pagina 12 van 15
voldoende differentiatie en handhaaft daarom haar oordelen uit het vorige kwaliteitsonderzoek. Ze stelt echter ook vast dat gedifferentieerde instructie bij klassikale lessen wel planmatiger kan. Kwaliteitszorg De inspectie beoordeelt de kwaliteitszorg voor vijf van negen indicatoren als voldoende. De kwaliteitszorg van deze school kent nog niet een uitgewerkte cyclus van evaluatie, analyse, planmatige verbetering, borging en verantwoording van de kwaliteit; er is dus geen sluitende PDCA-cyclus. Twee verbeterpunten die de inspectie constateert, hebben betrekking op de evaluatie van de opbrengsten - zowel van de cognitieve leerresultaten als in de leergebiedoverstijgende ontwikkeling van leerlingen, zoals hun sociale vaardigheden en sociale en emotionele ontwikkeling (indicatoren 8.2 en 8.3). De analyse daarvan schiet tekort doordat de school de resultaten op deze gebieden nog niet relateert aan vooraf bepaalde eigen opbrengstdoelen. De wijze waarop de school de evaluatie van het onderwijsleerproces en de ondersteuning ten uitvoer brengt, waardeert de inspectie nipt als voldoende. Daarvoor is met name de duidelijke betrokkenheid van alle gremia (personeel, ouders, leerlingen) doorslaggevend. Het systematische karakter van de evaluatie verdient wel verbetering. De wijze waarop de school werkt aan verbetering van haar kwaliteit is overigens voldoende planmatig. In de jaarplannen neemt zij concrete, smart geformuleerde verbeteractiviteiten op die zij aantoonbaar uitvoert (onder andere op het gebied van leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden). Borging en verantwoording van de kwaliteit (indicatoren 8.7 en 8.8) zijn ook elementen in de kwaliteitszorg die verder ontwikkeld moeten worden. Voor beide geldt dat als de school concreter en meetbaarder doelen stelt bij processen en opbrengsten (waaronder leerresultaten) en procedures en praktijken vastlegt, zij deze periodiek kan controleren om zo de continuïteit te bewaken. Cruciaal daarbij is het observeren van het onderwijsleerproces in de klassen, dat nu nog niet plaatsvindt. Voor de leerlingenzorg is overigens een dergelijk borgingsdocument in ontwikkeling. De inspectie is tot slot van oordeel dat de school zich beter kan verantwoorden naar de belanghebbenden over de resultaten die zij met haar onderwijs bereikt (indicator 8.6). Daartoe zouden minimaal in de schoolgids de uitstroomgegevens van de leerlingen moeten worden afgezet tegen doelen die de school zich hierbij heeft gesteld (zie de eerdere opmerkingen bij de indicatoren 8.2 en 8.3). Pagina 13 van 15
Pagina 14 van 15
3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan De Piramide vso het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Naleving De inspectie stelde tijdens het onderzoek geen tekortkomingen in de naleving vast. Pagina 15 van 15