Welzijnsbeleid - Risicoanalyse Infodocument
Welzijnsbeleid - Risicoanalyse 1 Wettelijke aspecten Elke werkgever moet zorgdragen voor het uitschakelen van gevaarlijke arbeidsomstandigheden. Hij dient de nodige maatregelen te nemen voor de bescherming van het welzijn van zijn werknemers. Volgens het KB van 27 maart 1998 betreffende het welzijnsbeleid dient de werkgever te zorgen voor een structurele en planmatige aanpak van de preventie in zijn onderneming door middel van een dynamisch risicobeheersingssysteem. Een van de basiselementen van dit systeem is de risicoanalyse en de preventiemaatregelen die eruit voortvloeien. In zijn dynamisch risicobeheersingssysteem moet de werkgever een strategie ontwikkelen in het verband met het verrichten van die risicoanalyse. Hierbij dient hij rekening te houden met de aard van de activiteiten in zijn onderneming en met de specifieke risico's eigen aan die activiteiten of verbonden aan bepaalde groepen werknemers. 1.1 Uit welke stappen bestaat de risicoanalyse? Volgens het KB Welzijnsbeleid bestaat de risicoanalyse achtereenvolgens uit: Het identificeren van de gevaren voor het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Het vaststellen en nader bepalen van de risico's. Het evalueren van de risico's. De analyse dient te gebeuren op volgende niveaus: de organisatie in haar geheel; elke groep van werkposten of functies; op het niveau van het individu. Op basis van de risicoanalyse dienen de te nemen preventiemaatregelen vastgelegd. 1.2 Welke volgorde dient gevolgd bij het vastleggen van die preventiemaatregelen? Bij het vastleggen van preventiemaatregelen dient rekening gehouden met volgende volgorde: preventiemaatregelen die tot doel hebben risico's te voorkomen (= primaire preventie); preventiemaatregelen die tot doel hebben schade te voorkomen (= secundaire preventie); preventiemaatregelen die tot doel hebben de schade te beperken (= tertiaire preventie). De maatregelen dienen vastgesteld op de zojuist vermelde niveaus. Voor elke groep van preventiemaatregelen onderzoekt de werkgever welke hun invloed is op het risico en of zij zelf geen risico's inhouden. Indien dit wel het geval is moet ofwel een andere groep 2
preventiemaatregelen worden toegepast, ofwel moeten bijkomende preventie-maatregelen worden genomen. 1.3 In welke domeinen kunnen er preventiemaatregelen genomen worden? De preventiemaatregelen hebben betrekking op volgende domeinen: de organisatie van de onderneming met inbegrip van de gebruikte werk- en productiemethoden; de inrichting van de arbeidsplaats; de conceptie en aanpassing van de werkpost; de keuze en het gebruik van arbeidsmiddelen en van chemische stoffen en preparaten; de bescherming tegen de risico's te wijten aan chemische, biologische en fysische agentia; de keuze en het gebruik van collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen en van werkkledij; de toepassing van veiligheids- en gezondheidssignalering; het gezondheidstoezicht met inbegrip van de medische onderzoeken; de psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk; de bekwaamheid, vorming en informatie van de werknemers met inbegrip van de instructies; de coördinatie op de arbeidsplaats; de noodprocedures, met inbegrip van: maatregelen in geval van ernstig en onmiddellijk gevaar; eerste hulp; brandbestrijding; evacuatie van de werknemers; 1.4 Wie voert de risicoanalyse uit? De risicoanalyse is de taak van de werkgever. Hij dient zich te laten bijstaan door zijn Interne en Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk. Deze diensten hebben een adviserende en coördinerende taak. Het spreekt vanzelf dat risicoanalyse een dynamisch proces is en bijgevolg permanent moet opgevolgd en aangepast worden, b.v. telkens op de werkplek een verandering wordt ingevoerd. De bedoeling is om te beschikken over een permanente risicoanalyse. 1.5 Wie betrekt de werkgever bij de risicoanalyse? De best geplaatste personen om mee te werken aan de risicoanalyse zijn de leidinggevenden (hiërarchische lijn = meestergasten, ploegbazen) en de werknemers zelf. Die mensen zijn immers het meest vertrouwd met het werk. In verband met de risicoanalyse heeft de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk volgende opdrachten: meewerken aan de identificatie van de gevaren; advies verlenen over de resultaten van de risicoanalyse; maatregelen voorstellen. 3
In kleinere bedrijven (groepen C en D) dient de opdracht in verband met de risicoanalyse uitgevoerd door de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk, tenzij de preventieadviseur beschikt over een aanvullende vorming veiligheid niveau 1 of 2. 2 Praktische aspecten 2.1 Definities Bij het uitvoeren van een risicoanalyse komt het er in eerste instantie op aan om op de arbeidspost na te gaan wat de gevaren zijn of kunnen zijn ( = identificeren/inventariseren van de gevaren). Met gevaar wordt bedoeld de intrinsieke eigenschap van een product, werkmethode, arbeidsmiddel of situatie die tot nadelige gevolgen kan leiden (bv. gevaarlijke machine; werken met gevaarlijke stoffen). Een risico is de kans op het optreden van schade of letsel door een gevaar middels de inwerking van één of meerdere risicofactoren. De risicofactoren zijn de oorzakelijke elementen die bepalen of en in welke mate een gevaar uiteindelijk een risico wordt. De risico-evaluatie bestaat uit een weging van de vastgestelde risico s, bijvoorbeeld door deze te beoordelen naar kans, blootstelling en ernst met als doel een waardecijfer (grootteorde) toe te kennen. Het verband tussen gevaar, risicofactoren en risico is weergegeven in onderstaand schema: GEVAAR = Intrinsieke eigenschap IDENTIFICEREN RISICOFACTOREN = Elk element dat geassocieerd is met gevaar en dat het risico determineert. Collectieve Individuele RISICO = Kans op schade EVALUEREN SCHEMA RISICOANALYSE 4
2.2 Voorbeelden Een cirkelzaag is een gevaarlijke machine ( = gevaar). Wanneer die machine op een niet aangepaste manier gebruikt wordt ( = risicofactor), kan er schade of letsel optreden. Bij het uitvoeren van een risicoanalyse wordt nagegaan hoe groot de kans op schade is. White spirit is een gevaarlijk product. Het is ontvlambaar en het heeft een gering elektrisch geleidingsvermogen. Wanneer bij het overtappen geen voorzorgen genomen worden (aarding, equipotentiaalverbinding) kan dat aanleiding geven tot brand en/of explosie. Asbestvezels zijn gevaarlijk voor de gezondheid. Ingebed in een cementmatrix zijn die gevaren eerder beperkt. Wanneer dit materiaal echter op een niet aangepaste manier bewerkt of verwerkt wordt (b.v. met sneldraaiend gereedschap) kan gezondheidsschade optreden. 2.3 Praktische uitvoering: stappenplan Welke werkwijze bij het uitvoeren van een risicoanalyse dient gevolgd te worden ligt niet vast. Aangeraden wordt om een stapsgewijze systematiek te volgen om zorgvuldigheid en volledigheid te verzekeren. De risicoanalyse en het uitwerken van preventiemaatregelen kan dan bestaan uit volgende 7 stappen: Nagaan op elke arbeidspost welke gevaren schade of een letsel kunnen veroorzaken (= identificeren van de gevaren). De risicofactoren die de kans op schade of letsel bepalen, vaststellen en de achterliggende oorzaken nader onderzoeken (= vaststellen en nader bepalen van de risico s). Bepalen voor wie het risico geldt (= inventarisatie van de blootgestelden: organisatie/groep/ individu). De risico s wegen naar omvang en beoordelen naar aanvaardbaarheid (= risico-evaluatie). Bepalen of het gevaar weggenomen kan worden ofwel hoe het risico beheerst wordt / kan worden (= vastleggen preventiemaatregelen). Het toekennen van prioriteiten aan nog te nemen preventiemaatregelen. Het opmaken van een planning voor de uitvoering van deze maatregelen en de uitvoering zelf kunnen onderdeel vormen van het globaal preventieplan en het jaaractieplan. De (voorziene) overblijvende risico s wegen naar omvang en beoordelen naar aanvaardbaarheid, ofwel de resultaten / het effect nagaan (= rest risico-evaluatie). Stap 1 omvat de identificatie van de gevaren, stappen 2 en 3 omvatten het vaststellen en nader bepalen van de risico s en stap 4 omvat het evalueren van de risico s. Stappen 5 en 6 vormen het uitschakelen of verminderen van de risico s met aanvullende preventieve maatregelen en stap 7 evalueert het restrisico. Uit de conclusies van de uitgevoerde risicoanalyse moet blijken: welke zijn de risico's? wie kan getroffen worden? welke prioriteiten dienen genomen? voldoen de beheersmaatregelen? zijn er andere mogelijkheden? hoe de individuele werknemer beschermen? 5
Provikmo 2015, Provikmo geeft u deze informatie op vrijwillige basis. Daarbij streven wij er steeds naar om dit op een zeer zorgvuldige manier te doen. Gelet op deze middelenverbintenis, kan op basis van deze informatie nooit de aansprakelijkheid van Provikmo vzw ingeroepen worden. 6