Leiden, stad van haring, wetenschap of gastvrijheid Een weloverwogen keuze van ranglijsten Deel I en Deel II
Ranglijsten Leiden, stad van ontdekkingen Een weloverwogen keuze van ranglijsten Hier de voorkant van de haring-notitie, met de titel zoals hierboven Gemeente Leiden, Concernstaf, team Strategie, Middelen en Control BOA (Beleidsonderzoek en analyse); boa@leiden.nl Serie statistiek: 2014 / 11 Letty Lettinga Hanny Zalme 18 juni 2014 1
INHOUDSOPGAVE pagina Inleiding 3 DEEL l Ranglijsten Leiden, stad van ontdekkingen 5 Samenvatting ranglijsten Leiden, stad van Ontdekkingen 5 Kalender 6 Informatie per ranglijst 7 Economie 7 Sociaal-economische positie (Atlas voor Gemeenten) 7 Economische Toplocaties 9 Beste gemeente om in te werken 12 MKB-vriendelijkste gemeente 14 Beste bedrijventerrein 17 Monitor tevredenheid vestigingsklimaat 19 Ranking kantoorlocaties 22 Toerisme 24 Beste binnenstad 24 Top 100-terrassen 27 Meest gastvrije stad 29 Toeristisch bezoek aan steden (CVO) 32 Wonen 35 Beste woongemeente (Elsevier) 35 Woonaantrekkelijkheidsindex (Atlas voor Gemeenten) 37 Onderwijs / kennisstad 39 Campussen (Buck) 39 The Times: World Reputation Ranking 41 The Times: World University Ranking 43 Q Symonds: World University Ranking 46 Shanghai-index: Academic Ranking of World Universities 48 ICapital (Innovatiehoofdstad) 51 Beste Hogescholen (Elsevier, HBO) 53 Beste Universiteiten in Nederland (Elsevier, WO) 56 Beste scholen (Elsevier, VO) 60 DEEL ll Naar een weloverwogen keuze van ranglijsten (rapport 2013, geactualiseerd) 64 Bijlage: Overzicht ranglijsten met aantal kenmerken
INLEIDING Het samenstellen en publiceren van gemeentelijk ranglijsten is populair. Vaak komt de uitkomst (soms positief, soms negatief) onverwacht waardoor we tot paniekvoetbal over moeten gaan, met de nadruk op de verdediging. Bij een gunstige score heerst uiteraard meer euforie en wordt niet vaak de vraag gesteld hoe de uitkomst tot stand is gekomen. In de meeste gevallen echter is een ranglijst een middel om te kijken of een beleidsdoel gehaald is en of de gemeente op de goede weg is. Duidelijk is dat een hoge positie op een ranglijst geen doel op zich mag worden. Een ranglijst kan wel goed dienen als een middel om van elkaar te leren en een netwerk op te bouwen met andere steden. Dan worden ranglijsten een basis om te benchmarken, waarvan vergelijken en leren hoofddoel zijn. BOA heeft in twee fasen gezorgd voor een ranglijsten-strategie waarmee paniekvoetbal kan worden voorkomen en Leiden goed voorbereid de ranglijsten-arena betreedt. Eerst een brede analyse (eind 2013 gereed, zie deel ll), en daarna de focus op Leiden, stad van ontdekkingen (deel ll). Deel l van dit rapport is een gedetailleerd overzicht van 22 ranglijsten die relevant zijn voor de Leidse ontwikkelingsvisie. Deel ll is de actualisatie van de eerder gemaakte notitie ( Leiden, stad van haring, wetenschap of gastvrijheid ), inclusief de geactualiseerde groslijst van 32 ranglijsten, zodat alle informatie nu gebundeld beschikbaar is. In 2013 maakte BOA het rapport Haring, wetenschap of gastvrijheid: naar een weloverwogen keuze van ranglijsten. Het gaat hierbij om onderzoeken of publicaties waarin (meestal) gemeenten met elkaar worden vergeleken en die enige relevantie hebben voor de gemeentelijke organisatie. Het doel hiervan was het woud aan ranglijsten in beeld brengen en een aantal voor Leiden relevante ranglijsten selecteren. Om daarmee niet meer een afwachtende houding aan te nemen en soms te worden overvallen door de publicatie van bepaalde ranglijsten, maar hierop te anticiperen en mogelijk zelfs de score te beïnvloeden. Het blijkt dat ranglijsten: - soms een echte ranglijst (monitor) zijn op basis van onderzoek, - soms een verkiezing/wedstrijd zijn waarbij een gemeente, vaak op basis van duidelijke indicatoren, de 1e prijs en een goed juryrapport kan behalen en dan vaak nog alleen als een gemeente zich zelf eerst heeft laten nomineren en - soms een indicatie geven van waar het leuk is om te vertoeven en uiteindelijk behoort zo n ranglijst tot de categorie nice-to-know, maar kan wel van belang zijn voor een goede PR van de stad. In die eerste fase (eind 2013) zijn ca. 40 uiteenlopende ranglijsten geïnventariseerd en van een aantal metagegevens voorzien (zoals frequentie, omschrijving, samensteller en de positie van Leiden).
Vervolgens is een selectie gemaakt van ranglijsten. De geselecteerde ranglijsten hebben een relatie tot de twee pijlers van de ontwikkelingsvisie: internationale kennisstad en historische cultuur. Deze ranglijsten zijn op het gebied van economie, toerisme, wonen en onderwijs/kennisstad. Van deze geselecteerde ranglijstenzijn vervolgens veel meer gegevens verzameld. Zoals uit welke indicatoren de ranglijst is opgebouwd, met welke methodiek de ranglijst is opgesteld en hoe BOA de kwaliteit ervan inschat. Bovendien is aan elke ranglijst een (beleids)medewerker van de gemeente gekoppeld, die inhoudelijk aanspreekpunt is als er vragen zijn over de ranglijst en de positie van Leiden. De beleidsafdelingen kunnen proactief en beleidsmatig, al dan niet samen met de partners in de stad, een ranglijst beoordelen en voor verdere beleidsontwikkeling en beleidsevaluatie gebruiken. Het Team Bestuur en Communicatie is gevraagd de informatie te koppelen aan de communicatiestrategie van de gemeente Leiden. Zo is er ook een kalender opgesteld, zodat, voor zo ver bekend, snel is te zien in welke periode een bepaalde ranglijst verschijnt. Het is aan beleidsmakend Leiden om deze ranglijsten op de juiste manier te gebruiken; dat kan zijn als toetsing van de gestelde doelen of voor publicitaire doeleinden. BOA zal de ranglijsten actueel houden.
DEEL l Ranglijsten Leiden, stad van ontdekkingen Samenvatting selectie ranglijsten In totaal 22 ranglijsten zijn geselecteerd omdat ze relevant zijn voor de Leidse ontwikkelingsvisie Stad van Ontdekkingen. Ze bevinden zich binnen de thema s economie (7), toerisme (4), wonen (2) en onderwijs/kennisstad (9). Elke ranglijst moet op zichzelf bekeken worden. Vaak is de gemeente de eenheid die beoordeeld wordt, zoals in de Atlas voor Gemeenten (waar alleen de 50 grootste stedelijke gemeenten worden vergeleken) en de MKB-vriendelijkste gemeenten (alle gemeenten worden beoordeeld). Maar soms is het een terras, of een individuele onderwijsinstelling. Ook het aantal deelnemers varieert sterk per ranglijst (van alle gemeenten tot bijvoorbeeld de 6 brede universiteiten). De positie van Leiden is (uiteraard) heel wisselend. Zo levert de beoordeling van studenten en docenten van de Leidse universiteit respectievelijk een eerste en tweede plaats op (in de groep van 6 brede universiteiten). Ook bij de internationale universiteitsranking scoort Leiden goed naar Nederlandse maatstaven: The Times World University Ranking levert voor Leiden de beste plaats van Nederlandse universiteiten (64 e in totaal), soms staat 1 of 2 Nederlandse universiteiten hoger. De positie op wereldschaal varieert van 64 tot 90. Er lijken ook tegenstrijdigheden op te treden: een eerste positie van Leiden op de (eenmalige!) tevredenheid over het vestigingsklimaat, en een 262 e positie op de MBK-vriendelijkste gemeente. 5
Kalender ranglijsten met focus op Leiden, stad van ontdekkingen Naam ranglijst (Beleids)medewerker Type en positie Leiden Continuïteit Programma Publiciteit Economie Sociaal-economische positie (Atlas voor Gemeenten) Piet Minderhoud ranglijst (8) ++ 3 Economie en toerisme mei/juni Economische toplocaties J. v. Doggenaar/J. Bongers ranglijst (64) 3 Economie en toerisme april Beste gemeente om in te werken Jan van Doggenaar nice-to-know - 3 Economie en toerisme januari MKB-vriendelijkste gemeente Jan van Doggenaar ranglijst (262) ++ 3 Economie en toerisme september Beste bedrijventerrein Sander Kanselaar prijs + 3 Economie en toerisme sept/okt Monitor tevredenheid vestigingsklimaat J. v. Doggenaar/J. Bongers ranglijst (1) + 3 Economie en toerisme maart Ranking kantoorlocaties Jan van Doggenaar ranglijst (div.) + 3 Economie en toerisme mei Toerisme Beste binnenstad Jeannot Waisvisz prijs en PR ++ Binnenstad november Top 100-terrassen Kees de Mooy prijs en PR ++ Binnenstad juli Meest gastvrije stad Jeannot Waisvisz prijs en PR (5) ++ Binnenstad oktober Toeristisch bezoek aan steden (CVO) Kees de Mooy ranglijst (17) ++ Binnenstad oktober Wonen Beste woongemeente (Elsevier) Marian Weevers ranglijst (151) ++ juni Woonaantrekkelijkheidsindex (Atlas voor Gemeenten) Marian Weevers ranglijst (9) ++ mei/juni Onderwijs / kennisstad Campussen (Buck) Han Nijssen beoordeling + Kennisstad nvt The Times: World Reputation Ranking Han Nijssen ranglijst (81-90) + Kennisstad maart/april The Times: World University Ranking Han Nijssen ranglijst (67) + Kennisstad december Q Symonds: World University Ranking Han Nijssen ranglijst (74) + Kennisstad 3 e /4 e kwartaal Shanghai-index: Academic Ranking of World Univ. Han Nijssen ranglijst (74) + Kennisstad augustus ICapital (Innovatiehoofdstad) Han Nijssen verkiezing + Kennisstad maart Beste Hogescholen (Elsevier, HBO) Han Nijssen ranglijst (4) ++ Kennisstad september Beste Universiteiten in Nederland (Elsevier, WO) Han Nijssen ranglijst (1 en 2) ++ Kennisstad september Beste scholen (Elsevier, VO) Han Nijssen ranglijst ++ Kennisstad januari 6 / 75
ECONOMIE Sociaal-economische positie (Atlas voor gemeenten) Beschrijving De 50 grootste (stedelijke) gemeenten worden jaarlijks beoordeeld en gerangschikt op een groot aantal punten (ca. 40). De resultaten hiervan worden gepubliceerd in een rapport. Een onderdeel hiervan is de sociaal-economische index. Uitgevoerd door Atlas voor gemeenten (Gerard Marlet en Clemens van Woerkens) Publicatie Rapport Atlas voor gemeenten (te bestellen voor 59,-) Website http://www.atlasvoorgemeenten.nl/de-atlas/de-atlas Krant / tijdschrift - Congres De nieuwe Atlas voor gemeenten wordt altijd gepresenteerd op een congres rondom het thema van de Atlas van dat jaar, in mei/juni. Frequentie Jaarlijks Maand van publicatie Mei/Juni Positie op ranglijst Top 3 2014 2013 2012 1 Haarlemmermeer Amstelveen Amstelveen 2 Amstelveen Haarlemmermeer Haarlemmermeer 3 Utrecht Utrecht Utrecht Positie Leiden 8 e plaats 9 e plaats 13 e plaats Onderzoek en doelgroep Deelnemers / bij wie wordt gemeten? De 50 grootste (stedelijke) gemeenten Wat wordt gemeten? (tussen haakjes de positie van Leiden: 1= de beste) Bijstand (24 e ) Werkloosheid (9 e ) Toelichting Aandeel mensen in de bijstand in potentiele beroepsbevolking Aandeel werklozen (CBS/EBB) in potentiele 7 / 75
beroepsbevolking Arbeidsongeschiktheid (1 e ) Aandeel mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering als aandeel in de potentiele beroepsbevolking Armoede (31 e ) % huishoudens met een inkomen < 105% van het sociaal minimum % laagopgeleiden (4 e ) Aandeel met een lage opleiding in de beroepsbevolking Participatie vrouwen (7 e ) Werkzame vrouwelijke beroepsbevolking gedeeld door het aantal vrouwen van 15 tot 65 jaar Banen (32 e ) Geïndexeerde ontwikkeling van het totaal aantal banen (van werknemers) % groeisectoren (in Aantal banen in de financiële en zakelijke werkgelegenheid) (37 e ) dienstverlening als % van het totale aantal banen Beoordeling BOA algemeen inzichtelijk continuïteit beïnvloedbaar Er is wel goed nagedacht over zinvolle indicatoren, maar zijn enigszins willekeurig. Tot op zekere hoogte. Deze index is al sinds 2002 beschikbaar. De gemeente heeft wel invloed op een aantal indicatoren, zij het vaak indirect. Ranglijst Toelichting overig Wat betreft de overige indicatoren is er minder continuïteit. Zeker de indicatoren die bij het jaarlijkse thema horen komen vaak niet terug. Toelichting inhoudelijk contactpersoon Contactpersoon Piet Minderhoud SEB Indicatoren lijken nogal willekeurig gekozen. Percentage midden- en hoge inkomens is ook interessant. Hetzelfde geldt voor het opleidingsniveau. Hier is alleen het percentage laagopgeleiden opgenomen. Ontwikkeling van het aantal banen zegt op zich niet zo veel als de verhouding tussen het aantal banen en de omvang van de potentiële beroepsbevolking niet vermeld wordt. Bureau Louter maakt ieder jaar een ranglijst op basis van Economische prestaties van alle gemeenten (en een aantal regio s). Daarin is ook het welvaartsniveau opgenomen. Deze ranglijst van Louter is een goede aanvulling. 8 / 75
Economische Toplocaties Beschrijving Jaarlijkse rapportage met aandacht voor de ruimtelijke spreiding van topsectoren en economische prestaties van gemeenten en regio s in opdracht van Elsevier Uitgevoerd door Bureau Louter Publicatie Rapport Economische Toplocaties op te vragen bij Bureau Louter. In het rapport staan diverse ranglijsten (voor gemeenten, voor steden, voor regio s) en kaarten met de resultaten, evenals een beschrijving van de methodiek. Website Elsevier en Louter Krant/tijdschrift Artikel Economische Toplocaties in weekblad Elsevier Congres nee Frequentie Jaarlijks, sinds 2011 publicatie Voorjaar/april Positie op ranglijst Top 3 2014 2013 2012 1 Haarlemmermeer Haarlemmermeer Den Bosch 2 Zwolle Zwolle Zwolle 3 Eindhoven Eindhoven Eindhoven Positie Leiden 64 72 95 Positie Regio Leiden 18 22 Onderzoek en doelgroep Deelnemers / (381) 10.000+ gemeenten bij wie wordt Gemeenten < 10.000 inwoners zijn samengevoegd met naastgelegen gemeten? kleine gemeenten of bij een grotere naastgelegen gemeenten. Hoe wordt Aan de hand van 41 indicatoren; o.a. werkgelegenheid plus krimp en gemeten? groei, nieuwbouw en bezetting van kantoren, uitgifte van bedrijventerreinen, en de arbeidsproductiviteit. De einduitslag wordt berekend door de prestaties van gemeenten af te zetten tegen het inwonertal. Zo kan bijvoorbeeld Zwolle boven Rotterdam eindigen, dat in absolute zin groter en 'sterker' is. 9 / 75
Wat wordt gemeten? (Indicatoren) Aspecten Samengevat: Zie ook de eigen toelichting van Bureau Louter. 1. Relatieve vertegenwoordiging Het aantal arbeidsplaatsen per duizend inwoners tussen 15 en 65 jaar naar bedrijfssector. 2. Relatieve groei Voor dezelfde tien economische sectoren is de gemiddelde groei in de laatste vijf jaar berekend. 3. Overig situatie, o.a. 1. netto participatiegraad, 2. voorraad bedrijventerreinen, 3. voorraad kantoorruimte, 4. opleidingsniveau beroepsbevolking, 5. toegevoegde waarde per inwoner en 6. toegevoegde waarde per arbeidsjaar (arbeidsproductiviteit) 4. Overig dynamiek, o.a. 1. tien typen sectoren voor starters, 2. nieuwbouw kantoren, 3. bezettingsgraad kantoren, 4. uitgifte bedrijventerreinen, 5. ontwikkeling toegevoegde waarde per inwoner van 15-64 jaar en 6. de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit. Beoordeling BOA algemeen inzichtelijk continuïteit beïnvloedbaar Het uitgebreide model is door een gerenommeerd bureau ontwikkeld en zit goed in elkaar. In het bijbehorende onderzoeksrapport zijn de ontwikkelingen van de diverse indicatoren uitgebreid in beeld gebracht. Naar verwachting wordt het onderzoek jaarlijks uitgevoerd; ieder jaar wordt een ander thema gekozen. Door de jaren heen goede mogelijkheid van benchmarking met andere gemeenten. Deels en indirect op de indicatoren; niet alleen de eindscore beoordelen, maar ook de (ontwikkeling van de) positie van Leiden op de afzonderlijke indicatoren beoordelen (bijvoorbeeld 10 / 75
positie Leiden Topsectoren 2012: 4 (sector Life Sciences), 8 (sector Hoog segment) en 9 (sector Chemie). Ranglijst Toelichting overig De ranglijst en het uitgebreide bijbehorende rapport ( 49) meet veel aspecten van de economische prestaties van een gemeente en een regio door een gerenommeerd bureau en is een goede mogelijkheid tot benchmarken. Samen met de landelijke publiciteit in Elsevier beleidsmatig aandacht aan deze ranglijst geven. Ieder jaar wordt een apart thema aan het onderzoek toegevoegd. Thema 2014: Ontwikkelingen in de regionale economie; weergave van regioprofielen. In opdracht van de gemeente Leiden is voor de Economische Agenda Leidse regio een uitgebreide vitaliteitsscan van de regio opgesteld. Overwegen deze om de - x - jaar te herhalen. Advies: het rapport aanschaffen en BOA een Feitenblad van laten maken, zoals dit ook met de Atlas voor Gemeenten gebeurt en data/indicatoren gebruiken voor monitoren Economische Agenda Leidse regio. Toelichting inhoudelijk contactpersoon Contactpersoon Jasmijn Bongers (SEB) Jan van Doggenaar (REA) René de Jong (directeur bestuurder/directievoorzitter van Rabobank), programmamanager Economische Agenda Leidse Regio Onderzoek is een bruikbare jaarlijkse actualisatie/monitoring door de gemeente zelf bij het vitaliteitsonderzoek van Bureau Louter ten behoeve van Regionale Economische Agenda uit 2013. Positief advies om jaarlijks a.d.h.v. de Regionale Economische Agenda te monitoren. Voorwaarde is dat het thema regionale ontwikkelingen door Louter gecontinueerd wordt. 11 / 75
Beste gemeente om in te werken Beschrijving Onderzoek naar de verschillen tussen Nederlandse gemeenten op het gebied van werkgelegenheid, salaris en de kwaliteit van leven. Uitgevoerd door Weekblad Intermediair Publicatie Rapport Niet bekend Website n.v.t. Krant/tijdschrift Digitaal weekblad Intermediair Congres Nee Frequentie jaarlijks?? Maand van januari publicatie Positie op ranglijst Top 3 2013 jaartal jaartal 1 Haarlem Niet gevonden - 2 Amersfoort - - 3 Middelburg - - Positie Leiden n.v.t. Onderzoek en doelgroep Deelnemers / De twintig grootste gemeenten van Nederland en naar Maastricht, bij wie wordt Middelburg, Assen en Leeuwarden, de hoofdsteden van provincies die gemeten? geen top twintig gemeente bevatten. Hoe wordt Onduidelijk; De ranglijst komt tot stand op grond van vier even zwaar gemeten? wegende criteria (zie onder) 12 / 75
Wat wordt gemeten? (Indicatoren) Salarisverschillen Werkgelegenheidscijfers Gemiddelde prijs woningen per vierkante meter 'Kwaliteit van leven' Toelichting Door Human Capital Group met als bron het Nationaal Beloningsonderzoek Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) www.huizenzoeker.nl (TMG) Scores op de Ranglijst Beste Gemeenten van Bureau Louter voor Elsevier Beoordeling BOA algemeen inzichtelijk continuïteit beïnvloedbaar Onduidelijk hoe lijst wordt samengesteld en door wie. Geen echt interessante ranglijst. Nee Onduidelijk Weinig NICE-TO-KNOW Toelichting overig Toelichting inhoudelijk contactpersoon Contactpersoon Jasmijn Bongers SEB Niet aangeleverd 13 / 75
MKB-vriendelijkste gemeente Beschrijving Het doel van het onderzoek is het vaststellen van een ranglijst van gemeenten met betrekking tot de kwaliteit van het ondernemersklimaat. Het doel van de verkiezing is het prikkelen van gemeenten zodat zij worden gestimuleerd om het lokale ondernemersklimaat te verbeteren. De prijs dient als oproep aan gemeenten om zich in te spannen voor het midden- en kleinbedrijf en goed economisch beleid te voeren. Uitgevoerd door Lex Nova in opdracht van MKB Nederland + Kamer van Koophandel + Ministerie van Economische Zaken Publicatie Rapport MKB-vriendelijkste gemeente van Nederland Website http://www.mkbvriendelijkstegemeente.nl/ Krant / tijdschrift Nieuwsberichten in diverse media Congres Uitreiking trofee aan winnende gemeente Frequentie Tweejaarlijks Maand van publicatie Rapport: september Uitreiking: januari Positie op ranglijst Top 3 2013 alle gemeenten 2013 G32 2010 2008 1 Bergambacht Zwolle 1 10 2 Rijssen-Holten Zoetermeer 7 20 3 Stadskanaal Enschede 124 80 Positie Leiden 262 In Zuid-Holland: 39 29 (G32) 232 PM Onderzoek en doelgroep Deelnemers / Ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf in heel Nederland bij wie wordt gemeten? Hoe wordt gemeten? Een kwantitatieve digitale en telefonische enquête. Een enquête; vragenlijst onbekend. 14 / 75
Wat wordt gemeten? (indicatoren) De tevredenheid van de ondernemers over de eigen gemeente. Het imago van de gemeente bij ondernemers buiten de gemeente De gemeentelijke communicatie en het gemeentelijke beleid met betrekking tot het midden- en kleinbedrijf. Toelichting De waardering voor dat klimaat berust op door de gemeente beïnvloedbare factoren, zoals regelgeving, lokale belastingen, openbare voorzieningen en ondernemersvriendelijkheid. Aan alle deelnemende ondernemers is gevraagd welke gemeente behalve de eigen gemeente men het meest ondernemersvriendelijk vindt. De gemeenten zijn op basis van het percentage van het aantal keren dat een gemeente genoemd wordt gerangschikt. Correctie voor gemeenten met een grote algemene naamsbekendheid. Aan alle ondernemers is gevraagd of hun gemeente: 1. een aanspreekpunt heeft voor ondernemers 2. regelmatig investeert in voorzieningen ten behoeve van het bedrijfsleven 3. structureel overleg voert met ondernemers 4. specifiek beleid heeft voor het midden- en kleinbedrijf 5. bedrijven ondersteunt met subsidies of stimuleringsregelingen 6. op haar website informatie heeft voor ondernemers 7. beleid heeft voor startende ondernemingen. De beleving van gemeentelijke lasten (prijs/kwaliteitsverhouding). Alle ondernemers is gevraagd om een rapportcijfer te geven over de prijs-kwaliteits-verhouding van gemeentelijke producten en belastingen. Het gaat hierbij om lasten als Onroerende Zaak Belasting, rioolheffing en leges voor vergunningen, tegenover investeringen in openbare voorzieningen, bedrijfsterreinen, citymarketing en dergelijke. 15 / 75
Beoordeling BOA algemeen inzichtelijk continuïteit beïnvloedbaar Zorgvuldig onderzoek Er zijn aparte rapportages per provincie, waarin de positie van Leiden uitgebreider aan bod komt. Opzet is in 2014/2015 het onderzoek te herhalen. Ja; de gemeente Leiden kan sturen op de verschillende gemeten aspecten van gemeentelijke dienstverlening aan ondernemers. Dit is niet afhankelijk van de economische crises. RANGLIJST Toelichting overig Het rapport biedt niet zo zeer informatie over de absolute prestaties van de afzonderlijke gemeenten, als wel over de prestaties in vergelijking met andere gemeenten Toelichting inhoudelijk contactpersoon Contactpersoon Jan van Doggenaar, REASKC Jasmijn Bongers, SEB De opdrachtgevers zijn Min EZ, MKB en KvK. Alleen al daarom is het zaak dit rapport in de lijst van proactief te benaderen benchmarks te plaatsen. De score is niet rechtstreeks te beïnvloeden door de gemeente Leiden, omdat het de meting van waarderingen betreft. Natuurlijk is een goed overlegklimaat met de ondernemersorganisaties van belang, maar ook dat heeft geen directe invloed op de uitkomsten van de benchmark. Mijn advies is dan ook het onderzoeksbureau te vragen de (geanonimiseerde) lijsten van te kunnen inzien en daar elementen voor een aanpak verbetering ondernemingsklimaat uit te destilleren. Mijn ervaring is: die dingen aanpakken die door ondernemers het hoogst in de aandachtslijstjes staan, geeft het meeste resultaat. Daarnaast veel communiceren op- verschillende niveaus dat de gemeente daar mee bezig is. Uitwerken communicatieplan. Omdat bevordering van het ondernemersklimaat een belangrijk thema is in het bestuursakkoord is te overwegen/besluiten ook voor Leiden opdracht te geven voor de uitvoering van een benchmark(s) met dit thema. 16 / 75
Beste bedrijventerrein (Award) Beschrijving Beste Bedrijventerreinen en Kantorenlocaties is het jaarlijks verschijnende handboek voor de markt. Het boek biedt uitgebreide informatie over deelnemende terreinen en werkgebieden, ondersteund met een onderzoek van vakexperts, nuttige informatie en adressen. Uitgevoerd door In opdracht van Elba Media door vakjury Publicatiekanaal Rapport Website Krant/tijdschrift Congres Frequentie Maand van publicatie Boek 'Beste Bedrijventerreinen en Kantorenlocaties www.bedrijventerrein.biz Vakblad Bedrijventerrein Nationaal Bedrijventerrein Congres Jaarlijks, in 2013 voor de 8 e keer September/oktober Positie op ranglijst Top 3 2013 2011 2009 Winnaar in de categorie Kennispark Twente (Enschede) C-Mill (Heerlen) ACT Beyond Logistics (Haarlemmermeer) Overall nominatie Arnhems Buiten Waarderpolder Leiden Bio Science Park (Arnhem) (Haarlem) nominatie Grote Polder (Zoeterwoude) Bedrijvenpark A50-A59 Vorstengrafdonk (Oss) Waarderpolder (Haarlem) Positie Leiden - - BSP op nr 1 in categorie Bestaande terreinen Onderzoek en doelgroep Deelnemers / 4.000 werklocaties; bij wie wordt Bedrijventerrein zelf aanmelden gemeten? Hoe wordt Een professionele vakjury selecteert de 112 beste bedrijventerreinen. gemeten? 17 / 75
Wat wordt gemeten? (Indicatoren) Economie Sociaal Onderscheidend vermogen Aspecten van de indicator 1. toegevoegde waarde, 2. economische visie, 3. organisatie bedrijfsleven, 4. economische uitstraling op de omgeving 5. accommodatievermogen 1. werknemerstevredenheid, 2. bereikbaarheid fiets en openbaar vervoer, 3. voorzieningenniveau werknemers, 4. maatschappelijke dienstbaarheid en 5. groen/hoogwaardige openbare ruimte 1. herkenbaarheid/(economisch) profiel, 2. aansluiting profiel bij plaatselijke context en vraag, 3. onderscheid op gebied van ontwerp en design 4. brandingstrategie en marketing Beoordeling BOA algemeen inzichtelijk continuïteit beïnvloedbaar Serieuze opzet met beoordeling door vakjury; niet op basis van onderzoek. Uitslag kan jaarlijks erg variëren omdat het eigen aanmeldingen betreft; daarmee wordt deze ranglijst minder objectief. Juryrapport Ja Deels door verbetering kwaliteit van bedrijventerreinen PRIJS Toelichting overig In 2008 is de Award toegekend aan de Beste Ondernemersvereniging, te weten TPN West in Nijmegen, met nominaties voor Ondernemersvereniging Westpoort Amsterdam en VPB Emmen Toelichting inhoudelijk contactpersoon Contactpersoon Sander Kanselaar SEB De ranglijst kan bruikbaar zijn voor beleid, maar pas als we met een bedrijventerrein / werklandschap daadwerkelijk veranderingen gerealiseerd hebben. We moeten van ver komen. De beoogde veranderingen zie ik niet voor de komende 5-7 jaar gerealiseerd zijn. Mijn advies: over ca. 5 jaar weer eens kijken naar deze ranglijst en dan beoordelen of we ons willen aanmelden om een kans te maken op beste bedrijventerrein. 18 / 75
Monitor Tevredenheid Vestigingsklimaat Beschrijving Onderzoek naar de tevredenheid van ondernemers over bereikbaarheid, beschikbaarheid van personeel, beschikbaarheid van werklocaties, quality of life en de kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening in hun regio. Uitgevoerd door Deloitte Real Estate Advisory, in samenwerking met de Kamer van Koophandel Publicatie Rapport Website Krant / tijdschrift Congres Frequentie Maand van publicatie Monitor Tevredenheid Vestigingsklimaat Website Deloitte Nieuwsberichten in diverse media Nee Op verzoek van gemeente; tot nu toe alleen in 2012 landelijk georganiseerd Maart Positie op ranglijst Top 3 2012 jaartal jaartal Positie Leiden 1 1 Leiden 2 Almere-Lelystad 3 Enschede Onderzoek en doelgroep Deelnemers / Circa 7.000 ondernemers zijn in juli 2011 anoniem gevraagd naar hun bij wie wordt mening over het vestigingsklimaat van de eigen regio. De samenstelling gemeten? van de ondervraagde ondernemers is divers. Van eenmanszaak tot grootbedrijf, van starter tot ervaren ondernemer, nationaal tot internationaal gericht en van groenteboer tot high tech ondernemer. Hoe wordt Een enquête; vragenlijst onbekend gemeten? 19 / 75
Wat wordt gemeten? (Indicatoren) Tevredenheid over bereikbaarheid Beschikbaarheid van personeel Beschikbaarheid van werklocaties Quality of life De kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening Toelichting (citaten uit rapportage) Fysieke bereikbaarheid is in veel stedelijke regio s een knelpunt. Een goede bereikbaarheid is een belangrijke randvoorwaarde voor succesvol ondernemen. De ondernemer moet bereikbaar zijn voor klanten en werknemers. De auto, trein, fiets en in sommige gevallen het vliegtuig spelen daarin een rol. De continuïteit en het succes van ondernemingen wordt voor een groot deel bepaald door de beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel. Voor het stimuleren van de economie streeft iedere regio naar een gevarieerd aanbod van hoogwaardige werklocaties. De Nederlandse markt voor bedrijfsruimte kampt echter al enige jaren met veroudering en leegstand. Ditzelfde geldt voor de kantorenmarkt. Deze problematiek staat bij beleidsmakers hoog op de agenda. De quality of life betreft de kwaliteit van de woonen werkomgeving in een regio. De verschillen in waardering van quality of life relatief klein zijn in Nederland. Onderdeel is het verlagen van de regeldruk. De gemeente staat daarin het dichtst bij de ondernemer. Deskundige en behulpzame ambtenaren met een hoge handelingssnelheid zijn prettige gesprekspartners voor ondernemers, en daarmee een visitekaartje van de gemeente. Beoordeling BOA algemeen In 2012 door Deloitte landelijk georgansieerd en Leiden in 2012 op nr 1. Onderzoek gebeurt andere jaren echter alleen op aanvraag van een gemeente. Het onderzoek heeft wel een serieuze opzet, maar is niet goed bruikbaar als voor 20 / 75
inzichtelijk continuïteit beïnvloedbaar benchmarking door de jaren heen. Zonder onderzoeksrapport niet echt; onduidelijk hoe de scores zijn. In 2012 landelijk georganiseerd; voor volgende jaren alleen op verzoek van gemeente zelf. Deels, de gemeente kan sturen op bereikbaarheid, beschikbaarheid werklocaties en kwaliteit gemeentelijke dienstverlening. Uit het rapport: Een aantrekkelijk vestigingsklimaat bindt ondernemers aan de regio. Vrijwel iedere gemeente ontwikkelt daarom economisch beleid gericht op het ondernemers- en vestigingsklimaat. Dit uit zich in de aanleg van bedrijventerreinen, verbetering van de arbeidsmarkt en het stimuleren van innovatie. Met citymarketing brengt zij dit onder de aandacht bij ondernemers en worden ondernemers geënthousiasmeerd voor vestiging in de regio. Ze ook de toelichting bij de hierboven genoemde indicatoren. RANGLIJST Toelichting overig Informatie via Sjors Berns+31 (0)88 288 32 06sberns@deloitte.nl Toelichting inhoudelijk contactpersoon Contactpersoon Jan van Doggenaar, REASKC Jasmijn Bongers, SEB De indicator beschikbaar personeel telt strek mee in de totale beoordeling. Leiden ligt midden in de dichtbevolkte randstad. Dus er zal in de basis altijd goed op gescoord worden door Leiden. In die zin is het publicitair een handig item, maar bij herhaling van de meting is er een risico, dat men beter kennis gaat nemen van de determinerende factoren van deze benchmark en dat daarmee de publicitaire waarde daalt. De meting is niet periodiek, weinig te beïnvloeden en kent geen opdrachtgevers uit de ondernemershoek. De benchmark zal niet direct de investeringen in Leiden beïnvloeden. Deze ranglijst is publicitair te gebruiken, maar beleidsmatig is het moeilijk/niet mogelijk op de indicatoren te sturen. Zie ook aanvulling bij ranglijst MKB-vriendelijkste gemeente over deelname Benchmark Ondernemersklimaat. 21 / 75