een lastig parcours Hindernissen bij de éénmalige herbeoordeling en reïntegratie Breed Platform Verzekerden en Werk AStri Postbus 67007 Stationsweg 26 1060 CA Amsterdam 2312 AV Leiden 020-4 800 333 071-512 49 03 www.bpv.nl Drs. Cathelijne van der Burg, AStri Drs. Jannie Komduur, BPV&W December 2005. Breed Platform Verzekerden & Werk in samenwerking met AStri. Themarapport: herbeoordeling en reïntegratie
Inhoudsopgave Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 5 1 Inleiding 9 1.1 Achtergrond en vraagstelling van de themarapportage 9 1.2 Het kader voor de studie 9 1.3 Indeling rapportage 10 2 Algemene signaleringen bij de Helpdesk 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Aard van de binnengekomen telefoontjes 11 2.2.1 Informatieverzoeken over herbeoordelingen 11 2.2.2 Klachten naar aanleiding van herbeoordelingen 12 2.3 Korte schets van de bellers 13 3 Ervaringen met herbeoordelingen 14 3.1 Inleiding 14 3.2 Ontvangen informatie van het UWV 14 3.3 Beleving van de herbeoordeling 15 3.4 Uitslag van de herbeoordeling 21 3.5 Conclusie 23 4 Ervaringen met reïntegratie 24 4.1 Inleiding 24 4.2 Kansen en mogelijkheden tot werkhervatting of -uitbreiding 24 4.3 Begeleiding bij werkhervatting of -uitbreiding 27 4.4 Informatievoorziening bij reïntegratie 29 4.5 Verloop van de reïntegratie 30 4.6 Conclusie 31 5 Beschouwing 32 3 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting Vanaf oktober 2004 voert het UWV de eenmalige herbeoordelingsoperatie uit. Hierbij worden veel mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering opnieuw beoordeeld aan de hand van de strengere keuringsregels van het aangepaste Schattingsbesluit. Dit heeft veel onrust veroorzaakt bij de betrokken arbeidsongeschikten. De Helpdesk van het Breed Platform Verzekerden en Werk (BPV&W) krijgt veel vragen binnen over deze herbeoordelingen en de gevolgen hiervan. De telefoontjes, e-mails en brieven die bij de Helpdesk hierover zijn binnenkomen, zijn allemaal geregistreerd. In de periode van januari tot en met september 2005 betroffen dit 989 meldingen, die we geanalyseerd hebben. Daarnaast hebben we 23 herbeoordeelden teruggebeld die afgeschatb zijn, met vragen over het verloop van de reïntegratie. Al deze gegevens uit de praktijk zijn getoetst aan de eerste twee doelstellingen van de Wet SUWI (Structuur Uitvoering Werk en Inkomen): 1. Werk boven inkomen in een activerend stelsel van sociale zekerheid 2. Een op werk afgestemde klantgerichte dienstverlening Bekeken is wat de ervaringen van de arbeidsongeschikten die een eenmalige herbeoordeling krijgen, leren over de mate waarin deze SUWIdoelstellingen inmiddels gerealiseerd zijn. Veel vragen over herbeoordeling, ondanks informatie van het UWV Bellers stellen vragen aan de Helpdesk over wat ze kunnen verwachten bij de herbeoordeling van hun arbeidsongeschiktheid, welke rechten ze hebben en hoe de herbeoordeling zal verlopen. Het UWV stuurt betrokkenen informatie over het verloop van de herbeoordelingen, maar deze informatie blijkt onvoldoende om alle vragen te beantwoorden. Van degenen die een oproep ontvangen hebben of die reeds te maken hebben gehad met een herbeoordeling, vindt 45% dat ze vooraf geen goede informatie van het UWV hebben gehad over de herbeoordeling en het traject daarna. De informatie die men van het UWV krijgt, lijkt voor de bellers niet altijd goed te begrijpen of onvoldoende door te dringen. Sommige bellers vinden ook dat ze onvoldoende tijd van het UWV hebben gekregen om zich voor te bereiden op de herbeoordeling; soms zitten er slechts enkele dagen, of zelfs een dag, tussen de oproep en de herbeoordeling en is verplaatsen niet mogelijk. Veel onrust en onzekerheid Bij bellers die een oproep voor de herbeoordeling hebben gehad, maar ook bij degenen die deze nog niet hebben gehad, bestaat veel onrust en onzekerheid. Niet alleen over de herbeoordeling zelf, maar zeker ook over de te verwachten uitslag en de (financiële) gevolgen daarvan. 1. Dat wil zeggen: minder arbeidsongeschikt of geheel arbeidsgeschikt verklaard zijn. Herbeoordeling vaak als kort door de bocht ervaren Van de bellers die reeds zijn herbeoordeeld, vindt 56% dat de herkeuring niet zorgvuldig is uitgevoerd. De herkeuring wordt door veel bellers als kort door de bocht ervaren. Een aantal bellers voelt zich onheus bejegend door de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige. Zij voelen zich niet serieus 5 een lastig parcours december 2005 BPV&W
genomen of zelfs vernederd of geïntimideerd. Andere bellers komen met vragen of klachten die erop wijzen dat de communicatie van de verzekeringsarts en arbeidsdeskundige duidelijker kan. Mensen krijgen weinig uitleg over de gang van zaken of dit wordt in een te ingewikkelde terminologie uitgelegd. Ook na de uitslag van de herbeoordeling blijven veel mensen met vragen zitten, met name over de financiële gevolgen. Ondersteuning en informatievoorziening bij reïntegratie kan beter De bellers die na de herbeoordeling minder arbeidsongeschikt verklaard werden (en dus hun uitkering geheel of gedeeltelijk verloren), zijn over het algemeen uitgesproken pessimistisch over hun kansen op de arbeidsmarkt. Ook diegenen die nog een dienstverband met hun werkgever hebben, zijn niet erg optimistisch over werkhervatting of -uitbreiding. Vanuit een situatie van vaak jarenlange arbeidsongeschiktheid is de omschakeling naar werk zoeken groot. Bellers vinden dat ze weinig begeleiding en steun vanuit het UWV krijgen tijdens het reïntegratietraject. Of ze vinden de kwaliteit van het traject niet goed, omdat het aangeboden reïntegratietraject onvoldoende toegesneden is op hun situatie, omdat een scholing of cursus niet mogelijk blijkt of omdat de verwachte bemiddeling naar een baan achterwege blijft. De informatievoorziening over reïntegratie schiet tekort. Informatie over de eigen specifieke situatie is moeilijk te krijgen. Informatie over de mogelijkheden om zelf de reïntegratie op te pakken en vorm te geven, zoals over de IRO (individuele reïntegratieovereenkomst), wordt niet altijd vanzelfsprekend aangereikt. Bellers van Helpdesk staan niet alleen Wanneer de signalen van de bellers van de Helpdesk worden afgezet tegen hetgeen uit andere rapportages bekend is over de ervaringen van (herbeoordeelde) cliënten van het UWV in het algemeen, dan valt op dat de groep die tevreden is met de dienstverlening en die vertrouwen heeft in reïntegratie zich niet meldt bij de Helpdesk. Onder meer klanttevredenheidsonderzoek van het UWV laat zien dat minstens een derde van de cliënten niet tevreden is. Zij hebben behoefte aan betere informatie, aan een betere behandeling door de verzekeringsarts en aan reïntegratie die op hun maat gesneden is. Deze groep belt wel met de Helpdesk. De signalen die zij afgeven komen overeen met de signalen die uit andere rapportages naar voren komen. Doordat bellers hun hele verhaal doen ontstaat zicht op de samenhang van de knelpunten en de gevolgen die dit heeft op de verschillende terreinen van hun leven. De knelpunten blijken niet zelden in samenhang voor te komen. Onduidelijke informatie en slechte bejegening gaan vaak hand in hand en een gebrek aan (passende) reïntegratie is daar maar al te vaak het logische vervolg op. Conclusies In deze rapportage hebben we de eerste twee doelstellingen van de Wet SUWI naast de eenmalige herbeoordelingsoperatie gelegd. Hieruit volgen onderstaande conclusies. 6 een lastig parcours december 2005 BPV&W
1. Een op werk afgestemde klantgerichte dienstverlening. Deze doelstelling bevat twee elementen van de dienstverlening: op werk afgestemd en klantgericht. Voor beide elementen geldt dat de gegevens van de Helpdesk laten zien dat er nog het nodige te verbeteren valt. Voorafgaand aan de herbeoordeling geeft het UWV de arbeidsongeschikten informatie. Toch blijkt deze informatie niet altijd aan te komen (letterlijk danwel figuurlijk). Men beseft niet altijd de informatie te hebben gekregen, de verstrekte informatie blijft niet hangen of wordt niet begrepen. Uit de grote hoeveelheid vragen die bij de Helpdesk binnenkomt, blijkt dat bellers vaak (ondanks de UWV-informatie) onvoldoende op de hoogte zijn van het verloop van de herbeoordeling en hun rechten en plichten daarbij. De uitvoering van de herkeuring zelf biedt verschillende aanknopingspunten om de dienstverlening klantgerichter te maken. De herkeuring wordt door veel bellers als kort door de bocht ervaren. Medische gegevens worden onvoldoende geraadpleegd of mensen ervaren het lichamelijk onderzoek als erg summier. Soms hebben mensen het gevoel dat ze al bij voorbaat, dus op grond van hun dossier, zijn goedgekeurd. Bellers voelen zich niet serieus genomen door de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige of zelfs vernederd of geïntimideerd. Onder klantgerichte dienstverlening valt ook het geven van voldoende voorbereidingstijd. Sommige bellers vinden dat ze onvoldoende tijd hebben gekregen om zich voor te bereiden op de herbeoordeling. Sommigen hebben de oproep voor de herbeoordeling pas enkele dagen van tevoren gekregen, waardoor ze zich onvoldoende hebben kunnen voorbereiden. Volgens het UWV staat er een periode van twee weken tussen de oproep en het gesprek met de verzekeringsarts en kan de klant het UWV hier op aanspreken. In de praktijk lukt het mensen die op korte termijn opgeroepen zijn, niet om de afspraak te verzetten. Voor zover herbeoordeelden al bezig zijn met reïntegratie, zeggen ze soms onvoldoende informatie te krijgen van het UWV over de reïntegratiemogelijkheden en wat er komt kijken bij de reïntegratie. Algemene informatie is wel beschikbaar, maar antwoorden op specifieke vragen zijn moeilijk te krijgen. Enkele bellers naar de Helpdesk, die met een IRO een reïntegratietraject gestart zijn, gaven aan dat ze van het UWV zelf geen informatie over de IRO hebben gekregen. Sommige mensen vinden dat ze weinig begeleiding en steun vanuit het UWV krijgen tijdens het reïntegratietraject. Andere mensen hadden meer verwacht van het aangeboden reïntegratietraject, bijvoorbeeld omdat dit niet meer dan een sollicitatietraining blijkt te behelzen, terwijl ze daar geen behoefte aan hebben. 2. Werk boven inkomen in een activerend stelsel van sociale zekerheid. De periode januari-september 2005 is nog wat kort om al veel over werkhervatting of -uitbreiding te kunnen zeggen; het betreft de start van de herbeoordelingsoperatie. Veel vragen die bij de Helpdesk binnenkomen, hebben betrekking op (het verlies van) de uitkering. Vragen over werkhervatting of -uitbreiding komen minder voor. Het verlies van (een gedeelte van) de arbeidsongeschiktheidsuitkering is iets wat de reeds herbeoordeelden en degenen die nog herbeoordeeld moeten worden in eerste instantie bezig houdt. Met werk houdt men zich 7 een lastig parcours december 2005 BPV&W
vaak nog niet zo bezig. Dit vereist ook een omslag in het denken die tijd en moeite kost. De bellers naar de Helpdesk die zijn afgeschat, zijn over het algemeen (zeer) pessimistisch over hun kansen om weer/meer aan het werk te gaan. Men acht zichzelf niet tot werken in staat of men verwacht dat (oude of nieuwe) werkgevers niet op hen zitten te wachten. Dit lijkt mensen eerder lam te slaan dan dat het hen activeert. Sommige mensen gaan in bezwaar tegen de uitslag, anderen zien af van reïntegratie en/of de aanvraag van een WW-uitkering. Al met al staat in de beleving van betrokkenen de zorg om het inkomen boven de zorg om het werk en leidt de huidige herbeoordelingsoperatie tot een valse start van een traject dat juist zou moeten activeren. Aanbevelingen Het stelsel van sociale zekerheid zou er meer op gericht moeten zijn om afgeschatte herbeoordeelden te helpen de omslag naar werk te maken en hen hier ook bij te ondersteunen. Extra begeleiding en op maat gesneden reïntegratietrajecten zijn daarbij onontbeerlijk. Aandacht is nodig voor de groep die zichzelf niet in staat acht om te werken en daarom afziet van reïntegratie. Het is onduidelijk waar deze groep uiteindelijk terechtkomt. Voorkomen moet worden dat mensen al bij voorbaat afhaken omdat ze hun kansen laag inschatten. Het UWV zou zich bij de inrichting van de dienstverlening meer bewust moeten zijn van het feit dat de informatie van het UWV niet altijd tijdig en volledig overkomt bij mensen. Informatie over de herbeoordelingen met deze verstrekkende gevolgen dient op verschillende momenten (voor, tijdens en na de herbeoordeling) gegeven te worden, en op verschillende manieren: mondeling, schriftelijk en via internet. In de oproep voor een herbeoordeling zou het UWV duidelijk kunnen aangeven of dit een herbeoordeling volgens de oude of nieuwe criteria betreft. Met name bij 50-plussers roept dit verwarring op. Herbeoordeelde arbeids(on)geschikten dienen op een snelle en toegankelijke manier antwoorden op hun specifieke, soms complexe vragen, te krijgen. Dit stimuleert de eigen verantwoordelijkheid en de reïntegratie. Het UWV zou meer informatie over de IRO dienen te verstrekken aan afgeschatte herbeoordeelden. 8 een lastig parcours december 2005 BPV&W
1. Inleiding 1.1 Achtergrond en vraagstelling van de themarapportage Vanaf oktober 2004 voert het UWV de eenmalige herbeoordelingen arbeidsongeschiktheid uit. Veel mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering worden opnieuw beoordeeld met gebruik van de strengere keuringsregels van het aangepaste Schattingsbesluit. Als gevolg hiervan verliest een aanzienlijk deel zijn arbeidsongeschiktheidsuitkering geheel of gedeeltelijk. Dit heeft veel onrust veroorzaakt bij bestaande arbeidsongeschikten. Vanaf het najaar 2004 krijgt de Helpdesk van het Breed Platform Verzekerden en Werk (BPV&W) vele vragen binnen over deze herbeoordelingen en de gevolgen hiervan voor betrokkenen. In dit themarapport zijn de gevolgen van de herbeoordelingen op basis van de meldingen bij de Helpdesk nader bekeken. In dit rapport analyseren we gegevens over de eenmalige herbeoordeling en de reïntegratiemogelijkheden van arbeidsongeschikten die bij deze beoordeling (meer) arbeidsgeschikt verklaard zijn. Dit doen we door de gegevens uit te praktijk te toetsen aan de SUWI-doelstellingen. Per 2002 is de structuur binnen de sociale zekerheid gewijzigd met de inwerkingtreding van de Wet SUWI (Structuur Uitvoering Werk en Inkomen). De drie doelstellingen van SUWI zijn: 1. Werk boven inkomen in een activerend stelsel van sociale zekerheid 2. Een op werk afgestemde klantgerichte dienstverlening 3. Een doelmatige en rechtmatige uitvoering Vooral voor de eerste twee doelstellingen is het relevant om de ervaringen van de eenmalige herbeoordelingsoperatie hieraan te toetsen. De vraagstelling die in deze rapportage centraal staat luidt: Passen de ervaringen van de arbeidsongeschikten die een eenmalige herbeoordeling krijgen binnen de SUWI-doelstellingen werk boven inkomen en een op werk afgestemde klantgerichte dienstverlening? 1.2 Het kader voor de studie Sinds de invoering van SUWI in 2002 is een beleidsontwikkeling gaande binnen de sociale zekerheid waarbij de nadruk meer ligt op werk en op de eigen verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer. Werknemers die door fysieke of psychische gezondheidsklachten langdurig ziek/arbeidsongeschikt (dreigen te) raken, moeten zo spoedig mogelijk weer aan het werk. Een belangrijke mijlpaal in deze ontwikkeling was de Wet verbetering poortwachter (april 2002), die duidelijke stappen en verantwoordelijkheden van de werkgever en werknemer vastlegde. Met de verlenging van de periode van loondoorbetaling bij ziekte naar twee jaar (januari 2004) werd de (financiële) verantwoordelijkheid van de werkgever verder benadrukt. De wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA), die per 2006 de WAO opvolgt, gaat uit van de arbeidsmogelijkheden en stimuleert werkhervatting. Daarnaast roep het UWV vanaf oktober 2004 bijna alle mensen met een WAO-, Wajong- of WAZ-uitkering jonger dan 50 jaar op voor een eenmalige herbeoordeling van hun arbeidsongeschiktheid, waarbij nadrukkelijk naar de arbeidsmogelijkheden wordt gekeken. 9 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Ongeveer 330.000 arbeidsongeschikten krijgen een eenmalige herbeoordeling tussen oktober 2004 en juli 2007. Uit de recente cijfers van het UWVC blijkt dat tot en met het derde kwartaal van dit jaar het percentage arbeidsongeschikten dat de uitkering geheel of gedeeltelijk verliest ruim 38% is. Voor de groep WAO-ers is dat zelfs ruim 48%. Vooraf had minister De Geus van SZW geschat dat dit percentage op 25 zou liggen. Tot en met 30 september zijn ruim 77.000 mensen herbeoordeeld. Daarvan hebben ruim 31.000 hun uitkering geheel of gedeeltelijk verloren. Van deze groep was een derde (10.500) al aan het werk bij een werkgever. Zij hebben met hun werkgever moeten onderhandelen over urenuitbreiding. Driekwart van hen (8000) is daarin geslaagd en benut inmiddels de restverdiencapaciteit volledig. Daarnaast komen 10.800 mensen (van die 31.000) in aanmerking voor een reïntegratietraject. Ruim 1500 mensen hebben inmiddels werk gevonden. Tot slot zijn er nog ongeveer 10.000 mensen waarvoor geen reïntegratie-inspanning wordt geleverd. Dat komt omdat zij op eigen kracht werk zoeken, omdat ze niet beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt of omdat een bezwaarprocedure is gestart. Bij BPV&W zijn in 2005 tot en met september 989 telefoontjes over de herbeoordelingen binnengekomen. Veel vragen komen van arbeidsongeschikten die voorafgaand aan de herbeoordeling informatie en advies wilden hebben om zich te kunnen oriënteren en voor te bereiden. Steeds meer telefoontjes en mails komen van mensen die een herkeuring achter de rug hebben en het niet eens zijn met de uitslag. Zij voorzien grote problemen met werkhervatting. Hoewel dit rapport niet gezien kan worden als een representatief onderzoek, geeft het wel inzicht in de uitvoering van de herbeoordeling en de reïntegratie vanuit de optiek van de cliënt. Het tijdstip van verschijning van dit rapport geeft beperkingen omtrent de informatie over de reïntegratie na de herbeoordeling, omdat het gemiddelde reïntegratietraject een tot anderhalf jaar duurt. Toch geeft het rapport enkele eerste signalen over de eerste stappen naar werk na de herbeoordeling. Het BPV&W heeft in het kader van haar platformfunctie het initiatief genomen om de ervaringen die door verschillende cliëntenorganisaties momenteel geïnventariseerd worden, bij elkaar te brengen en te bundelen. Tot nu toe werken negen organisaties mee aan dit initiatief. Begin 2006 worden de eerste resultaten van dit samenwerkingsverband naar buiten gebracht. Dit themarapport van het BPV&W zal ingebracht worden in de bredere verzameling van signalen vanuit het cliëntenperspectief. 2. UWV Derde kwartaalrapportage 2005, november 2005 1.3 Indeling rapportage In het volgende hoofdstuk (hoofdstuk 2) vindt u de algemene signaleringen over de herbeoordelingen bij de Helpdesk van het BPV&W. In hoofdstuk 3 staan de ervaringen met de herbeoordelingen zelf centraal en worden deze getoetst aan de SUWI-doelstelling een op werk afgestemde klantgerichte dienstverlening. De SUWI-doelstelling werk boven inkomen en de ervaringen rond (de start van) reïntegratie komen in hoofdstuk 4 aan bod. In hoofdstuk 5 volgt een beschouwing op basis van resultaten uit andere rapportages. 10 een lastig parcours december 2005 BPV&W
2. Algemene signaleringen bij de helpdesk 2.1 Inleiding De telefoontjes, e-mails en brieven die bij de Helpdesk van het Breed Platform Verzekerden en Werk binnenkomen, worden allemaal geregistreerd. Op basis van deze registratie kunnen we ons een beeld vormen van de vragen, behoeften en knelpunten die bestaan rond de herbeoordelingsoperatie. In dit hoofdstuk zal worden ingegaan op de algemene signalen die zijn ontvangen, onderverdeeld naar informatieverzoeken en klachten. Ook wordt gekeken naar het profiel van de bellersd. 2.2 Aard van de binnengekomen telefoontjes Uit de gegevens van de Helpdesk hebben we een selectie gemaakt van: mensen met een vraag (informatieverzoek) over de herbeoordeling, uitkering of reïntegratie; mensen met een klacht over de herbeoordeling, het UWV of de reïntegratie. De informatieverzoeken en klachten zijn breder geselecteerd dan puur op de herbeoordeling, zodat er ook een beeld gegeven kan worden van de dienstverlening van het UWV en de reïntegratie. In de periode van januari tot en met september 2005 zijn bij de Helpdesk 989 telefoontjes, e-mails en brieven binnengekomen die op bovenstaande betrekking hebben. Van deze 989 personen die contact zochten met de Helpdesk, hadden er 949 een vraag/informatieverzoek en 451 (ook) een klacht. 2.2.1 Informatieverzoeken In tabel 2.1 wordt weergegeven welke informatieverzoeken er bij de Helpdesk zijn binnengekomen. Heel veel vragen gaan over de WAOherbeoordeling zelf. Dit heeft dan vooral betrekking op het verloop van de herbeoordeling: wat kan men verwachten, hoe kan men zich hierop voorbereiden, zijn er nog tips? Ook bellen mensen die de herbeoordeling al gehad hebben en daar vragen over hebben. Daarnaast zijn er veel vragen over het in bezwaar (en beroep) gaan: wat kan men doen als men het niet eens is met de uitslag van de (her)beoordeling en hoe pakt men dit aan? Verder zijn er veel vragen over de arbeidsongeschiktheids- en werkloosheidsuitkeringen in het algemeen. Deze vragen hebben betrekking op verschillende aspecten, zoals de hoogte en duur van de uitkering, rechten en plichten, de gevolgen van een herbeoordeling en/of werkhervatting voor de uitkering. 3. Voor de leesbaarheid spreken we soms kortweg van bellers, maar daarmee worden ook de email- en brievenschrijvers bedoeld. 11 een lastig parcours december 2005 BPV&W
tabel 2.1 informatieverzoeken met betrekking tot herbeoordeling in brede zin aantal % WAO-herbeoordeling zelf Arbeidsongeschiktheidspercentage bezwaar en beroep WAO-uitkering Wajong-uitkering WAZ-uitkering WW-uitkering Bijstandsuitkering (ook IOAW/IOAZ) Ziektewetuitkering Uitkeringen algemeen Bijverdienen/vrijwilligerswerk en financiële gevolgen voor uitkering Sollicitatieplicht / reïntegratieverplichting vanuit uitkering Begeleiding door reïntegratiebedrijf Anders Totaal *Totaalpercentage is meer dan 100%, omdat mensen soms meerdere informatieverzoeken hebben. 636 99 100 17 6 65 8 18 7 14 9 17 40 1036 67 10 11 2 1 7 1 2 1 1 1 2 4 109* 2.2.2 Klachten De klachten die bij de Helpdesk zijn binnengekomen over de herbeoordeling, het UWV of de reïntegratie, zijn weergegeven in tabel 2.2. Een groot deel van de klachten gaat over het feit dat betrokkenen het oneens zijn met de uitslag van de herbeoordeling. Klachten over het UWV gaan vooral over de fouten die volgens de bellers door het UWV gemaakt worden en over de slechte informatievoorziening. Klachten over de reïntegratie komen in verhouding weinig voor. tabel 2.2 klachten met betrekking tot herbeoordeling, UWV of reïntegratie aantal % Oneens met de uitslag van herbeoordeling Klachten zijn volgens arts niet medisch objectiveerbaar UWV is slecht telefonisch bereikbaar UWV keurt te laat UWV maakt fouten UWV reageert niet of te laat op verzoeken UWV is slecht in informatievoorziening Onheuse bejegening door verzekeringsarts/ arbeidsdeskundige Is ontevreden over reïntegratietraject Financiële gevolgen van gezondheidsklachten Anders Totaal *Totaalpercentage is meer dan 100%, omdat mensen soms meerdere klachten hebben. 224 12 11 7 64 39 56 30 27 12 65 547 50 3 2 2 14 9 12 7 6 3 14 121* Tabel 2.3 geeft weer in hoeverre mensen stappen hebben ondernomen naar aanleiding van hun klachten en tot welke resultaten dit heeft geleid. Bij ruim de helft van de klachten heeft betrokkene geen stappen ondernomen. Dit betekent echter niet altijd dat men passief blijft; veel mensen bellen de Helpdesk om te vragen welke actie ze het beste kunnen ondernemen en hoe ze dit moeten aanpakken. Bij ruim eenderde van de klachten hebben de bellers wel (reeds) stappen ondernomen, die in 30 van de 200 gevallen (15%) 12 een lastig parcours december 2005 BPV&W
tot resultaat hebben geleid. Meestal hebben ondernomen acties dus (nog) geen vruchten afgeworpen. tabel 2.3 ondernomen stappen naar aanleiding van klacht en bereikte resultaat aantal % Heeft zelf stappen ondernomen n.a.v. de klacht Heeft (nog) geen stappen ondernomen Onbekend Totaal 200 304 43 547 44 67 10 121* Indien stappen ondernomen: Heeft geleid tot resultaat Heeft niet geleid tot resultaat Totaal * Totaalpercentage is meer dan 100%, omdat mensen soms meerdere klachten hebben. 30 170 200 15 85 100 De helft van de mensen die het oneens zijn met de uitslag van de herbeoordeling heeft (nog) geen stappen ondernomen. Een bijna even groot deel van deze mensen heeft dit wel gedaan en bezwaar aangetekend. Bij klachten over het UWV dat ze fouten maken of slecht reageren op verzoeken/aanvragen, hebben de meesten (nog) geen actie ondernomen; ongeveer eenvijfde heeft hierover contact opgenomen met het UWV. Klachten over slechte informatievoorziening door het UWV hebben in slechts een enkel geval (reeds) geleid tot actie. Bij klachten over onheuse bejegening door de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige heeft bijna de helft van de bellers wel stappen ondernomen; de aard hiervan is zeer divers. Ontevredenen over het reïntegratietraject hebben in eenderde van de gevallen actie ondernomen. Tabel 2.4 toont op welke instantie of functionaris de klachten betrekking hebben. Gezien de selectie van klachten (over herbeoordeling, het UWV of reïntegratie), is het niet vreemd dat veel klachten betrekking hebben op het UWV of een functionaris van het UWV. Opvallend is wel dat meer mensen met klachten over de verzekeringsarts bellen dan over de arbeidsdeskundige. Verder komen er (pas) relatief weinig klachten over reïntegratiebedrijven. tabel 2. 4 Instantie of functionaris waarop klacht betrekking heeft aantal % UWV Verzekeringsarts van UWV Arbeidsdeskundige van UWV Reïntegratiebedrijf Sociale dienst Werkgever Politiek Anders Onbekend Totaal *Totaalpercentage is meer dan 100%, omdat mensen soms meerdere klachten hebben. 358 86 17 25 6 5 13 8 29 547 79 19 4 6 1 1 3 2 5 121* 13 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Mensen die het oneens zijn met de uitslag van de herbeoordeling, betrekken deze klacht in driekwart van de gevallen op het UWV in het algemeen. Bij eenvijfde heeft deze klacht specifiek betrekking op de verzekeringsarts van het UWV en bij een enkeling op de arbeidsdeskundige. Van de klachten over onheuse bejegening blijkt ruim driekwart betrekking te hebben op de verzekeringsarts en slechts een enkele klacht op de arbeidsdeskundige. Andere klachten over het UWV (maakt fouten, reageert niet of te laat op verzoeken/aanvragen, is slecht in informatievoorziening) worden nauwelijks aan een specifieke functionaris toegeschreven, maar meer aan het UWV in het algemeen. Ontevredenheid over het reïntegratietraject heeft meestal betrekking op het reïntegratiebedrijf en soms op het UWV of de sociale dienst. 2.3 Korte schets van de bellers De selectie van personen die contact zocht met de Helpdesk, bestaat voor eenderde uit mannen en voor tweederde uit vrouwen. De gemiddelde leeftijd van de bellers is 43 jaar. Ongeveer een kwart van de bellers is 50 jaar of ouder. Ongeveer eenderde van de bellers is hoger opgeleid (hbo+), eenderde heeft een middelbare opleiding (havo, vwo, mbo) en ruim 10% heeft een lagere opleiding. Van de anderen is het opleidingsniveau niet bekend. Bij tweederde van de bellers betreft de aard van de arbeidshandicap lichamelijke klachten, bij een kwart psychische klachten en bij de rest een combinatie van lichamelijke en psychische klachten. Ruim driekwart van de bellers ontvangt een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WAO, WAZ of Wajong). Eentiende ontvangt (eveneens) een WW-uitkering. Twee op de tien bellers heeft een werkgever; zij ontvangen (ook) salaris of loondoorbetaling bij ziekte. Relatie tussen kenmerken van de bellers en inhoud van de melding Informatieverzoeken over de WAO-herbeoordeling zelf komen relatief vaak van 40-plussers. Dit is niet de groep die het eerst opgeroepen wordt voor een herkeuring, maar kennelijk houdt het deze groep al wel erg bezig. Vragen of klachten met betrekking tot de uitslag (en het maken van bezwaar) zijn relatief vaak afkomstig van mensen met een combinatie van lichamelijke en psychische klachten en van mensen met een lagere of middelbare opleiding. Vragen over WW-uitkeringen komen vaak van mensen zonder werkgever. Klachten dat het UWV fouten maakt zijn vaak van 50-plussers afkomstig. Dit betreft dan als het goed is niet de eenmalige herbeoordeling, maar een ander type herbeoordeling. 14 een lastig parcours december 2005 BPV&W
3. Ervaringen met herbeoordelingen 3.1 Inleiding Nu een kader is geschetst van de vragen en klachten die bij de Helpdesk binnenkomen over de herbeoordelingsoperatie in brede zin, gaan we in dit hoofdstuk nader in op de ervaringen met de herbeoordelingen volgens het nieuwe Schattingsbesluit. Vervolgens leggen we deze ervaringen naast de SUWI-doelstelling een op werk afgestemde klantgerichte dienstverlening, om te bezien in hoeverre deze doelstelling al praktijk is. Lang niet alle bellers hebben binnen de onderzochte periode (t/m september 2005) de herbeoordeling volgens de nieuwe criteria al zelf meegemaakt. Bij 21% van de bellers is de herbeoordeling reeds achter de rug. Bij 10% is de herbeoordeling gestart, maar nog niet afgerond. Daarnaast heeft 12% van de bellers een oproep ontvangen. Ook bellen veel mensen die nog geen oproep hebben ontvangen; dit betreft bijna de helft van de bellers (zie tabel 3.1). Dit geeft wel aan dat er op voorhand veel onrust is en veel vragen bestaan over de herbeoordeling. Laatstgenoemde groep bestaat overigens voor ruim 40% uit 50-plussers, wat duidelijk maakt dat er ook veel vragen leven onder hen die geen herbeoordeling volgens de nieuwe criteria krijgen. tabel 3.1 herbeoordeling arbeidsongeschiktheid (WAO, WAZ, Wajong) volgens de nieuwe criteria (het nieuwe schattingsbesluit) aantal % Herbeoordeling achter de rug De herbeoordeling is gestart, maar nog niet afgerond Nog niet, maar wel een oproep ontvangen (Nog) geen oproep ontvangen Onbekend Totaal 208 99 116 460 106 989 21 10 12 47 11 100 Hierna zal dieper worden ingegaan op verschillende knelpunten rond de herbeoordeling (onduidelijkheden, behoeften, klachten) die de bellers naar voren brachten. 3.2 Ontvangen informatie van het UWV Vanuit het UWV worden de arbeidsongeschikten van te voren geïnformeerd over de herbeoordeling. Alle UWV-cliënten ontvangen het blad UWV Perspectief. Bij de start van de herbeoordelingsoperatie is een themanummer van dit blad verschenen waarin op verschillende aspecten van de herbeoordelingen werd ingegaan. Daarnaast heeft het UWV iedereen die tot de doelgroep van de herbeoordelingsoperatie behoort een brief gestuurd met de brochure Uw arbeidsongeschiktheid opnieuw bekeken. Ook cliënten die buiten de herbeoordelingsoperatie vallen hebben een brief gekregen, maar zonder brochure. In eerste instantie betrof dit de groep mensen van 55 jaar en ouder; later werd dit 50 jaar en ouder. De groep van 50-55 jaar heeft later dus een andere brief gekregen. Andere manieren waarop het UWV informatie geeft, is via voorlichtingsbijeenkomsten in de regio, de UWV-website en de UWV Telefoon. In oktober 2004 is er een advertentiecampagne geweest. Bij de oproepbrief krijgt iedereen de UWV-brochure 15 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Ik heb een gesprek met de arts of een arbeidsdeskundige. Met dit totale informatiepakket tracht het UWV in te spelen op de informatiebehoefte van haar cliënten. Het blijkt echter dat deze informatie niet altijd goed overkomt en niet altijd voorziet in de behoeften van cliënten. Degenen die een oproep hebben ontvangen voor een herbeoordeling of bij wie de herbeoordeling reeds is gestart of al afgerond, is gevraagd of ze vooraf goede informatie van het UWV hebben gekregen over de herbeoordeling en het traject daarna. Tabel 3.2 laat de resultaten zien. Hieruit blijkt dat 45% vindt dat ze geen goede informatie heeft gehad. tabel 3.2 oordeel over de vooraf verkregen informatie van het UWV over de herbeoordeling en het traject daarna degenen die minstens een oproep ontvangen hebben aantal % Vooraf goede informatie gekregen Vooraf geen goede informatie verkregen Onbekend Totaal 166 189 68 423 39 45 16 100 Ik loop steeds als ik informatie wil met mijn kop tegen de muur. Iedere keer zijn er weer nieuwe dingen waar ik niets van snap. Er zijn verschillende aspecten waarover de bellers zich slecht geïnformeerd voelen. Slechte informatievoorziening in het algemeen De informatie die men van het UWV krijgt, lijkt voor de bellers niet altijd goed te begrijpen. Soms lijkt er ook tegenstrijdige of verkeerde informatie gegeven te worden. Ook komt het voor dat men helemaal geen informatie heeft ontvangen over de herbeoordeling of op een te laat moment. Verder wordt de toonzetting van de gegeven informatie niet altijd als prettig er-varen: soms wordt te veel nadruk gelegd op sancties. Het was heel gek dat ik de dag na de keuring pas de informatie kreeg opgestuurd over de keuring en dergelijke. En ik heb heel rare brieven gekregen, waar ik niets van snap. Onduidelijkheid over type herbeoordeling Bellers naar de Helpdesk blijken niet altijd te weten of ze herbeoordeeld zijn/worden volgens de criteria van het nieuwe Schattingsbesluit. Als ze een oproep voor een herbeoordeling krijgen, is het hen soms onduidelijk of dit de eenmalige of een professionele herbeoordeling betreft. Bij 50-plussers roept dit extra verwarring op, omdat die soms denken niet meer herkeurd te kunnen worden. Mensen die redelijk recent zijn (af)gekeurd, begrijpen soms ook niet waarom ze nu weer herkeurd moeten worden. En wat de precieze betekenis is van de eenmalige herbeoordeling, blijkt ook niet altijd helder. De informatie van het UWV over deze punten is voor deze bellers onvoldoende of niet duidelijk. Als zij hier bij het UWV specifiek navraag naar doen, zeggen ze ook niet altijd een adequaat antwoord te krijgen. Wat betekent eigenlijk een eenmalige herbeoordeling? Betekent dit dat je hierna nooit meer kunt terugvallen, als je eenmaal goedgekeurd bent? 16 een lastig parcours december 2005 BPV&W
In november 2004 kreeg ik een brief dat mensen boven de 50 jaar niet worden opgeroepen voor een herbeoordeling. Twee maanden later krijg ik een brief dat ik wel word opgeroepen voor een keuring. Ben ik nu wel of niet volgens de nieuwe criteria gekeurd? De verzekeringsarts geeft ook niets aan. Ik vind dit echt niet in orde. Ik ben een half jaar geleden volledig afgekeurd vanwege reuma. Nu krijg ik een oproep om bij dezelfde verzekeringsarts te komen voor een herkeuring. Ik begrijp er niets van. Ik ben 53 jaar en heb een brief gekregen dat ik niet meer herkeurd zal worden. Begrijpt u waarom ik toch moet komen? Nu word ik herbeoordeeld. Niemand kan mij zeggen of ik volgens de oude criteria moet worden gekeurd. Weet u dat? Ik heb twee keer het UWV gebeld en twee keer heb ik een ander antwoord gehad. Ik ben 53 jaar en heb een brief gekregen dat ik niet meer herkeurd zal worden. Begrijpt u waarom ik toch moet komen? Ik wist niet dat ik zelf expliciet om inzage van het dossier moest vragen. Ik vind dat ik te weinig informatie heb gekregen over de procedure. Onduidelijkheid over procedure herbeoordeling Uit de grote hoeveelheid vragen die bij de Helpdesk binnenkomt, blijkt dat bellers vaak onvoldoende op de hoogte zijn van het verloop van de herbeoordeling en hun rechten en plichten daarbij. Een concreet voorbeeld is dat mensen niet weten wanneer ze een dubbele keuring kunnen verwachten, terwijl er in de herbeoordelingsoperatie duidelijke regels gelden ten aanzien van het type diagnose en type uitslag waarbij dit van toepassing is. De onduidelijkheid over de herbeoordelingsprocedure bij de bellers wil niet per definitie zeggen dat het UWV hierin tekort schiet er zit immers altijd enige ruis tussen de zender en de ontvanger van informatie, zeker als deze informatie emoties oproept bij de ontvanger. Ook komt het regelmatig voor dat mensen de Helpdesk bellen om objectieve informatie te krijgen en aldus de van het UWV verkregen informatie als het ware te toetsen. Evengoed zijn er nog veel bellers die echt niet weten waar ze aan toe zijn en hoe de herbeoordelingsprocedure precies in elkaar zit. Ik moet over een week naar de arbeidsdeskundige toe. Wat kan ik verwachten? Aan het eind van het gesprek zei de verzekeringsarts dat ik in haar ogen 80-100% afgekeurd moest worden, maar dat ik nog een gesprek met een tweede verzekeringsarts zou moeten hebben. Hoe zit dat? Ik heb het dossier van de verzekeringsarts opgevraagd en daar klopt eerlijk gezegd niet heel veel van. Morgen moet ik naar een arbeidsdeskundige kan ik het daar nog aankaarten? 3.3 Beleving van de herbeoordeling Onrust/onzekerheid over herbeoordeling en gevolgen Bij de bellers die een oproep voor een herbeoordeling gehad hebben, bestaat veel onrust en onzekerheid over de herbeoordeling. Niet alleen over de herbeoordeling zelf, maar zeker ook over de te verwachten uitslag en de gevolgen daarvan. 17 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Ik ben heel bang voor deze keuring. Volgens de huisarts dien ik een rustig leven te leiden zonder al te veel spanningen, nu dat is onmogelijk op dit moment. Ik ben afgelopen juli 2004 opnieuw gekeurd en weer volledig arbeidsongeschikt verklaard. Nu dien ik nogmaals gekeurd te worden, dit roept vreselijk veel spanning op. Wat zijn nu mijn kansen om na zoveel jaar in de WAO toch weer goedgekeurd te worden? Ik ben heel bang voor deze keuring. Volgens de huisarts dien ik een rustig leven te leiden zonder al te veel spanningen, nu dat is onmogelijk op dit moment. Ik ben helemaal in paniek. Ik heb een oproep gehad voor de eenmalige herbeoordeling. Ik zit al 29 jaar in de WAO en ik ben net een half jaar te jong om bij de uitzonderingsgroep te horen. Ik ben een vrouw van 45 jaar, sinds 1991 in de WAO terecht gekomen en steeds verder arbeidsongeschikt verklaard. Ik heb heel hard gevochten om aan het werk te blijven, maar dit is helaas niet gelukt. Ik ben heel erg beperkt in mijn leven en daar ook al heel depressief over. Ik ben bang dat ik word goed gekeurd, ik voel dit als nog een trap na. Ik word ook nog gedumpt. Terwijl het leven dat ik leid al heel erg aangepast is. Ik kan het al vaak niet aan, ook de verzorging van de kinderen niet. Hoe moet ik straks gaan werken? Ik heb morgen een herbeoordeling en ik ben gewoon in paniek. Ik weet me geen raad met de vragen die gesteld worden op het vragenformulier. Ik zit al sinds 1983 in de WAO en ik ben 5 jaar geleden weer volledig afgekeurd met de aantekening dat ik niet binnen 5 jaar terug hoefde te komen. En nu dit weer. Ik ben al dagenlang volledig van slag. Ik kreeg vandaag om half 4 te horen dat ik morgenvroeg een herkeuring krijg. Mogen ze op zo n korte termijn iemand oproepen? Oproep voor herbeoordeling laat ontvangen Sommige bellers geven aan de oproep voor de herbeoordeling wel erg kort van te voren (een week of korter) te hebben ontvangen, waardoor ze weinig voorbereidingstijd hebben en de paniek nog verder toeslaat. In enkele gevallen is er volgens de bellers door het UWV geen mogelijkheid geboden tot verzetten van de afspraak. Volgens het UWV staat er een periode van twee weken tussen de oproep en het gesprek met de verzekeringsarts en kan de klant het UWV hier op aanspreken. Ik heb woensdag een oproep ontvangen voor een herkeuring voor de WAO. Ik moet volgende week donderdag al komen. In de brief staat dat daar niet van kan worden afgeweken. Klopt dit? Op deze manier kan ik me niet voorbereiden. Mijn vriendin had een oproep ontvangen dat ze over 3 dagen bij de keuringsarts moest komen. Ze hebben gebeld, maar de keuring kon niet uitgesteld worden. Ze wilde zich graag goed voorbereiden, heeft nog met veel moeite de vakbond gesproken voor tips. Uiteindelijk is ze de dag zelf gebeld dat de arts was verhinderd en dat de keuring verzet moest worden. Op 6 mei jl. heb ik een brief ontvangen met een uitnodiging voor een herbeoordelingsgesprek WAO voor 12 mei. Ik wil de afspraak verzetten omdat ik op 12 mei al een afspraak heb staan. Ik vind het ook erg kort dag dat je minder dan een week van te voren de datum van je keuring weet. Daarnaast heb ik meer tijd nodig om me goed voor te bereiden op het gesprek. Ik wil naar de keuring brieven over mijn medische situatie meenemen van de huisarts en mijn behandelend specialisten. Het regelen van deze brieven kost tijd. Ik heb 18 een lastig parcours december 2005 BPV&W
contact opgenomen met het UWV (0900-9294) om de afspraak te verzetten. Daar kreeg ik te horen dat de afspraak alleen verzet kon worden als ik in het ziekenhuis lag. Kunt u mij vertellen of dit juist is? Ik heb op woensdag een oproep voor de eenmalige herbeoordeling gekregen. Daarin staat dat ik 10 dagen later op vrijdag moet komen. Ik heb gezocht om iemand mee te nemen. Nu kan iemand wel mee, maar niet op vrijdag. Dus belde ik het UWV en werd door de medewerker daar enorm intimiderend en vervelend toegesproken. Hij zei dat dit geen wettige reden was en dat ik het niet kon verzetten. Keuring als onzorgvuldig ervaren Na de oproep volgt de daadwerkelijke herbeoordeling. In tabel 3.3 wordt weergegeven wat het oordeel is van de herbeoordeelden over de zorgvuldigheid van de uitgevoerde herbeoordeling. Het blijkt dat een meerderheid vindt dat de keuring niet zorgvuldig is uitgevoerd. Dit betreft relatief vaak degenen die (ook) lichamelijke klachten hebben en de minder hoog opgeleiden (lager dan HBO-niveau). tabel 3.3 oordeel over de zorgvuldigheid van de uitgevoerde herbeoordeling degenen die herbeoordeling gehad hebben (wel/niet afgerond) aantal % Keuring vond ik zorgvuldig uitgevoerd Keuring vond ik niet zorgvuldig uitgevoerd Neutraal Onbekend Totaal 53 172 80 2 307 17 56 26 1 100 Er werden veel te weinig vragen gesteld en de medische kant is nauwelijks aan de orde geweest. Klachten die de bellers hebben over de zorgvuldigheid van de herkeuring zelf, betreffen verschillende aspecten. Zo vertellen sommigen dat het UWVdossier of gegevens van behandelaars niet geraadpleegd of zelfs kwijt zijn. Daarnaast was het lichamelijk onderzoek in de ogen van sommige bellers wel erg summier of zou dit onvoldoende zeggen over hun werkelijke beperkingen. In een aantal gevallen leek de uitslag al vooraf bepaald volgens de bellers en was de keuring meer een formaliteit. Al met al is de herkeuring door veel bellers als kort door de bocht ervaren. Ik heb het gevoel dat ik een uur lang tegen een muur heb zitten praten. Ik vind de handelswijze van die verzekeringsarts niet prettig. Wat ik ook zei, ik had het gevoel dat hij mij niet serieus nam. Hij onderzocht mij maar op een rare manier. Hij voelde op de drukpunten, maar dwars door bijvoorbeeld mijn laarzen heen. De verzekeringsarts gaf in het gesprek aan dat hij niet beschikt over het UWV-dossier betreffende mijzelf, omdat dit zoek is. Ik vind de keuringen worden uitgevoerd op een manier die niet representatief is voor wat iemand nog kan. Tijdens de keuring moest ik bukken om een papiertje op te rapen en daarop heeft de verzekeringsarts geoordeeld dat ik wel 600 keer kon bukken in mijn werkzaamheden. Ik vind dat de WAO-keuring niets zegt over wat iemand onder werkdruk kan presteren. 19 een lastig parcours december 2005 BPV&W
De keuringsarts had bij voorbaat al besloten dat ik goedgekeurd zou worden. Ik mocht het dossier niet inzien. Pas na de hoorzitting heb ik mijn dossier ingezien. Ik heb er zelf gegevens aan toegevoegd, maar die zijn door het UWV genegeerd. Het UWV heeft de informatie van mijn huisarts gewoon terzijde geschoven. Een aantal mensen het gevoel heeft dat ze bij voorbaat, dus op basis van hun dossier, al zijn goedgekeurd. Het gaat dat vooral om de medisch moeilijk te objectiveren gezondheidsklachten. Enkele voorbeelden: Bij de eenmalige herbeoordeling heeft de verzekeringsarts gezegd dat ik er op moet rekenen dat ik geen uitkering meer krijg. Iedereen is wel eens vermoeid, zei hij. In het kader van de herkeuring WAO moest ik begin dit jaar bij de keuringsarts van het UWV komen. Deze arts wist mij te vertellen dat whiplash niet meer onder de WAO valt, mijn urenbeperking was ik al vast kwijt. Ik was eerst 80-100% afgekeurd, daarna 25-35%. Bij de eenmalige herbeoordeling heeft de verzekeringsarts gezegd dat ik er op moet rekenen dat ik geen uitkering meer krijg. Iedereen is wel eens vermoeid, zei hij. De verzekeringsarts had bij voorbaat al zijn oordeel klaar: mijn aandoening (RSI) is niet medisch objectiveerbaar. Hij vond de behandelend arts (van het AMC) een kwakzalver. Ik vond de verzekeringsarts bevooroordeeld, hij heeft niet naar mijn beperkingen gekeken. De arts was al vooringenomen. Toen ik binnen kwam was voor hem al duidelijk dat ik meer arbeidsgeschikt zou worden verklaard. Hij zag zelfs geen probleem om mij voor 40 uur te laten werken. Onheuse bejegening door verzekeringsarts of arbeidsdeskundige Een aantal bellers voelt zich onheus bejegend door de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige (zie ook tabel 2.2). Zij voelen zich niet serieus genomen of zelfs vernederd of geïntimideerd. Ook is het voorgekomen dat bellers het dossier niet mochten inzien of dat gegevens zonder hun toestemming zijn opgevraagd bij behandelaars. De verzekeringsarts was intimiderend en bedreigend. Hij dreigde bijvoorbeeld dat ik volledig goedgekeurd zou worden als ik niet zelf antwoord zou geven op zijn vragen. Mijn moeder kreeg te verstaan dat ze haar mond moest houden. Afgelopen maandag is mijn vrouw opgeroepen voor een herkeuring. Na twee minuten werd al medegedeeld dat ze al te lang thuis zat en dat ze al eerder aan het werk gezet had moeten worden. Ze moest een aantal oefeningen doen die de arts verboden had, dus die zij weigerde. Het was geen prettig gesprek. Op het eind werd haar medegedeeld dat het allang over had moeten zijn en dat het tussen de oren zat. Die verzekeringsarts heeft me zo vernederd. Hij zei: Je hebt drie jaar van de maatschappij gesnoept, andere mensen hebben voor u betaald! En: denk eens aan de mensen in Azië, die hebben ook kinderen verloren. Hij heeft op mijn ziel getrapt. Dit vergeet ik nooit meer. Toen ik naar buiten kwam schaamde ik me dat ik hem nog een hand had gegeven. 20 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Ik ben zwanger. Vanwege een eerdere zwangerschap met complicaties, ben ik bezorgd over het verloop van deze. De UWV-arts meende te moeten melden dat de mogelijkheid tot sterilisatie en abortus bestond. Dit is zeer ongepast en onprofessioneel. Ik ben volledig geschikt verklaard op basis van informatie van mijn internist. Deze internist heeft doorgegeven dat ik gewoon kan werken. Maar de verzekeringsarts heeft nooit toestemming gevraagd om te bellen en de internist heeft nooit toestemming gekregen van mij om informatie uit te wisselen. De verzekeringsarts belde mij net en zei tegen mij dat ik een duurbeperking had en weinig duurzaam energetische beperkingen. Ik weet niet hoe ik dat moet interpreteren. Weet u dat? Onduidelijkheid in communicatie van verzekeringsarts of arbeidsdeskundige Sommige bellers komen met vragen of klachten die wijzen op miscommunicatie met de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige. Mensen krijgen weinig uitleg over de gang van zaken (zoals de betekenis van de arbeidsmogelijkhedenlijst) of dit wordt in ingewikkelde terminologie uitgelegd. Daarnaast worden mensen soms op het verkeerde been gezet door onzorgvuldige formuleringen door de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige. Ook klagen enkelen erover dat de strekking van het gesprek afwijkt van het uiteindelijke verslag. De oorzaak van de geconstateerde miscommunicatie kan uiteraard ook (deels) aan de kant van de herbeoordeelde liggen, die immers wel veel en vaak ingrijpende informatie over zich heen krijgt. Het is echter ook aan de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige om hier rekening mee te houden en zaken duidelijk uit te leggen. De banen die ik moet doen slaan ook nergens op. Er zitten allerlei productiewerkzaamheden in die ik nooit kan gaan doen, omdat ik beperkt ben in mijn bewegingen. Ik kan niet tillen bijvoorbeeld! Ik heb twee keuringsartsen gezien, die allebei zeiden dat ze vonden dat ik volledig arbeidsongeschikt ben, maar dat ze dat niet kunnen verdedigen bij hun meerderen. Ze hebben mij de diagnose ME toegekend en volgens hen zijn de regels dat iemand met ME bij voorbaat al geen uitkering meer krijgt. Ik zit 80-100% in de WAO wegens zware psychische klachten en in het gesprek leek de verzekeringsarts er open voor te staan, dat ik zware beperkingen heb. Toen kreeg ik toch een uitnodiging voor de arbeidsdeskundige en ik heb toen de rapportage opgevraagd en het blijkt dat hij wel degelijk duurzaam benutbare mogelijkheden ziet, en alleen geen avond- en nachtwerk. Dus heel anders dan hij had voorgespiegeld in het gesprek. 3.4 Uitslag van de herbeoordeling Van de bellers bij wie de herbeoordeling is afgerond, is 81% meer arbeidsgeschikt verklaard (zie tabel 3.4). Veel van deze mensen hebben de Helpdesk gebeld omdat ze het niet eens zijn met de uitslag. tabel 3.4 uitslag van de herbeoordeling degenen bij wie de herbeoordeling afgerond is aantal % Meer arbeidsgeschikt verklaard Niet meer arbeidsgeschikt verklaard Totaal 169 39 208 81 19 100 21 een lastig parcours december 2005 BPV&W
Oneens met uitslag Mensen die de Helpdesk bellen omdat ze het niet eens zijn met de uitslag van de herbeoordeling, kunnen vaak niet begrijpen dat ze meer arbeidsgeschikt zijn verklaard. Hun arbeidsongeschiktheidspercentage is gedaald, terwijl ze het idee hebben dat hun klachten hetzelfde zijn gebleven. Of ze hebben moeite met de grote of plotselinge verandering: ze hebben te maken met een sterke daling in hun arbeidsongeschiktheidspercentage of deze daalt na vele jaren op hetzelfde niveau te hebben gestaan. Ik ben het niet met het arbeidsongeschiktheidspercentage eens. Ik ben net zo ziek als toen ik de vorige keer volledig ben afgekeurd. In augustus ben ik opgeroepen en werd mij verteld volledig arbeidsongeschikt te zijn. Net na 1 oktober ben ik opnieuw herkeurd en uiteindelijk ben ik voor 55-65% arbeidsongeschikt bevonden. Hoe kan men in zo n korte tijd tot een ander oordeel komen? Ik heb de verzekeringsarts van het UWV gezien en deze heeft gezegd dat ik deels geschikt verklaard ga worden, terwijl ik al jaren volledig arbeidsongeschikt ben. Hier ben ik het niet mee eens. Ik ben van volledig arbeidsongeschikt (80-100%) in de herkeuring naar minder dan 15 % arbeidsongeschikt verklaard. Mijn WAO-uitkering stopt dus helemaal. Ik ben het daar niet mee eens. Onduidelijkheid over bezwaarprocedure tegen uitslag Herbeoordeelden die zijn afgeschat en het daar niet mee eens zijn, bellen de Helpdesk ook de vraag of ze bezwaar kunnen maken tegen de uitslag en hoe ze dat moeten doen. Hier bestaat kennelijk onvoldoende duidelijkheid over of men heeft behoefte aan een meer objectief advies. Ik ben het oneens met de beschikking WAO. Kan ik bezwaar maken en hoe gaat dat in zijn werk? Ik ben niet arbeidsongeschikt verklaard bij een WAO-herbeoordeling. Ik wil graag weten hoe ik bezwaar moet maken. Onduidelijkheid over financiële gevolgen Een punt waarover veel bellers zich zorgen maken en informatie vragen, betreft de financiële gevolgen. Als mensen afgeschat zijn of verwachten te worden, maken ze zich in eerste instantie zorgen over de gevolgen voor hun inkomsten (de gevolgen voor werkhervatting komen pas op de tweede plaats). Mensen vragen zich af of ze recht hebben op WW of TRI (Tijdelijke Regeling Inkomensgevolgen), of dat ze onder de bijstand zullen vallen. Ook over de hoogte en de duur van de te verwachten uitkering heeft men vragen. Ik krijg volgende week een herkeuring. Voldoe ik aan de wekeneis van de WW als ik 3 weken uit deze 26 wekenperiode ziek geweest ben? En waar heb ik recht op als mijn WAO wegvalt? Ik heb een partner met nauwelijks inkomen en wel een eigen huis. Ik ben volledig in de WAO en heb aanvulling uit de bijstand. Ik ben nu herkeurd en de verzekeringsarts heeft gezegd dat ik waarschijnlijk wel 4 uur kan werken. Ik wil weten wat het voor mij betekent: wat gebeurt er met de uitkering, krijg ik dan nog steeds aanvulling? 22 een lastig parcours december 2005 BPV&W