Plukaard, Wendy donderdag 1 oktober 2015 15:54 Stadhuis! Griffie

5. 0 2 0 0 5 5 Van: Verzonden: Aan: CC: Onderwerp: Bijlagen: Plukaard, Wendy donderdag 1 oktober 2015 15:54 Stadhuis! Griffie Regislratiedatum: Behandelend afdeling Afgehandeld door/op: 05/10/2015 FW: Brief aan leden B&W en Gemeenteraad i.z. verduurzaming varkenssector 2015-09-28 Brief BenW en Gemeenteraad met bijlagen.pdf svp inboeken Wendy Plukaard Algemeen secretaris vd Griffie Gemeente Woerden Postbus 45, 3440 AA Woerden Blekerijlaan 14, 3447 GR Woerden T 0348-428 805 https://aemeenteraad.woerden.nl Şeh. Ambt: Streefdat: ' I OKT. 2015 Oorspronkelijk bericht Van: NW «:info(á)nvv.n^ Verzonden: ma 28-09-2015 15:07 Onderwerp: Brief aan leden B&W en Gemeenteraad i.z. verduurzaming varkenssector Bijlage: 2015-09-28 Brief BenW en Gemeenteraad met bijlagen.pdf Aan: NW *:info(5)nvv.n^: Geachte Griffier, Hierbij treft u een digitale brief aan, die is gericht aan de raadsleden van uw gemeente met daarbij ingesloten vier bijlagen. Wij verzoeken u vriendelijk deze beschikbaar te stellen aan de gemeenteraadsleden. Voor nadere informatie kunnen u of de raadsleden altijd contact opnemen met de heer Paul Wouters. De heer Wouters is lid van het Dagelijks Bestuur van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NW). Binnen het bestuur is hij verantwoordelijk voor de Public Affairs (06 1775 4598 I p.woutersgjnw.nl). Wij danken u vriendelijk voor de genomen moeite. Met vriendelijke groet, Nederlandse Vakbond Varkenshouders ï ^Nederlandse Uarkenshou(Jers üakbond Postbus 591 3770 AN Barneveld Tel. 0342-418478 Fax 0342-418472 www.nvv.nl 1

^ Nederlandse. Uakbond Uarkenshouders Aan het College van B&W en de Gemeenteraad Barneveld, 28 september 2015 Betreft: verduurzaminq varkenssector Geachte leden van het College van B&W en de Gemeenteraad, De Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NW) vindt het belangrijk dat de Nederlandse gemeenten op de hoogte zijn van de (duurzame) ontwikkelingen in de varkenssector. De NW zou het zeer waarderen als u hiervan kennis neemt en deze informatie meeneemt in uw besluiten. De varkenshouderij is op eigen initiatief bezig met een forse duurzaamheidsslag. Verreweg de meeste veehouderijbedrijven zijn in het bezit van het kwaliteitscertificaat 1KB en/of een erkenning voor dierenwelzijn en/of milieu zoals het Beter Leven-kenmerk van de Dierenbescherming, Milieukeur of Keten Duurzaam Varkensvlees. Om zo'n certificaat te behalen, voldoen varkenshouders aan bovenwettelijke eisen, bovenop de al zeer strenge Europese en Nederlandse regelgeving op het gebied van dierenwelzijn en milieu. Dit betekent dat deze bedrijven op vrijwillige basis of op eigen initiatief aan een bepaald concept meedoen. De kosten die zij maken om aan de extra eisen te voldoen, kunnen zij terugvragen in de prijs van hun varken. Met andere woorden: de consument betaalt extra voor dit vlees. De varkenshouderij vindt een verdere verduurzaming noodzakelijk. De sector heeft daarom samen met haar ketenpartners een visie geschreven, getiteld: 'Recept voor Duurzaam Varkensvlees' (RDV, zie bijlage). De visie is inmiddels aangevuld met een innovatie- en uitvoeringsagenda. Het Recept voor Duurzaam Varkensvlees bestaat uit vier thema's: Markt Ä consument 'Een eerlijke verdeling van de marge in de keten betekent dat elke schakel de ruimte heeft voor duurzame investeringen naast het verwerven van een inkomen.' Gezond S transparant 'Met een nieuw kwaliteitssysteem wil de varkenssector de zorgvuldige productiewijze in de totale varkensvleesketen zichtbaar maken.' Maatschappij 8. omgeving 'Ondernemers in de varkenshouderij staan middenin de samenleving en ontwikkelen hun bedrijven in dialoog met de omgeving.' Varken S kringloop 'De varkenssector werkt aan energieneutrale stallen en het duurzaam benutten van mest. Daarnaast zullen de varkens natuurlijk gedrag moeten kunnen vertonen.' De NW wil zich, samen met de gemeenten, provincie, de maatschappij en onze boeren, richten op een vitale varkenshouderij die toekomstbestendig is. De sector moet op het Postbus 591 3770 AN BARNEVELD Tel. (0342)418 478 Fax(0342)418 472 E-mail info@nvv nl www.nvv.nl KvK nr. 40124982

^ Nederlandse, Uakbond Uarkenshouders gebied van gezondheid, dierenwelzijn, milieu, maatschappelijke en landschappelijke inpassing verantwoordelijkheid nemen. Dit willen wij doen met het Recept voor Duurzaam Varkensvlees als leidraad. De al lopende transitie naar een nóg duurzamere varkenshouderij moet niet verstoord worden door bovenwettelijke maatregelen van provinciale en gemeentelijke overheden bovenop onze nationale en Europese regelgeving. Door extra provinciale en gemeentelijke eisen op te leggen aan varkenshouders, worden de kosten die daarmee gemoeid zijn eenzijdig afgewenteld op de boer. Dit betekent dat de investeringen die de varkenshouders moeten doen, niet kunnen worden doorberekend in de keten. De consument hoeft in dat geval dus niet te betalen voor de extra wettelijke eisen op het gebied van dierenwelzijn en milieu. Hiermee wil de NW aangeven dat aan verduurzaming een prijskaartje hangt. Onze sector is zich ervan bewust dat er stappen gezet moeten worden. Deze stappen moeten echter wel in de juiste volgorde plaatsvinden, zodat iedereen in de keten baat heeft bij verduurzaming: burger, consument, overheid én de boer. Zodra duurzaamheidsmaatregelen worden vastgelegd in wetgeving, wordt de boer dé kans ontnomen om de kosten uit de markt vergoed te krijgen. Dit zorgt voor een ongelijke margeverdeling in de sector, zowel nationaal als internationaal. Naar aanleiding van bovenstaande uiteenzetting hebben wij in de bijlagen extra informatie gebundeld die voor u als raadslid wellicht van belang kan zijn. Wij pleiten ervoor om de sector zelf haar verantwoordelijkheid te laten nemen door met het Recept voor Duurzaam Varkensvlees in te spelen op de maatschappelijke wens om duurzamer te produceren en de maatschappelijke wensen niet in wet- en regelgeving om te zetten. Heeft u behoefte aan meer informatie of een gesprek om verder te praten over dit onderwerp? Wij zijn ten alle tijden bereid om met u verder van gedachten te wisselen over de varkenshouderij. U kunt contact opnemen met Paul Wouters. De heer Wouters is lid van het Dagelijks Bestuur van de Nederlandse vakbond Varkenshouders (NW) (06177 545 967 p.wouters@nvv.nl). Met vriendelijke groet, Nederlandse Vakbond Varkenshouders {J KJ Ingrid Jansen Voorzitter Bijlagen: Recept voor Duurzaam Varkensvlees Vraag en antwoord Hepatitis E Publiekssamenvatting van de eerste resultaten uit het VGO onderzoek (Onderzoek RIVM) Onderzoek LUMC wijst uit: kinderen die opgroeien op de boerderij hebben minder last van astma Postbus 591 3770 AN BARNEVELD Tel. (0342)418 478 Fax (0342)418 472 E-maìl info@nvv.nl wwwnvvnl KvKnr 40124982

ĥ ŕ 1 Ķ w RECEPT V O O R D U U R Z A A M VARKENSVLEES VISIE V A N DE S A M E N W E R K E N D E V A R K E N S V L E E S K E T E N s e p t e m b e r 2014

DE RECEPT VOOR DE TOEKOMST Dit document is het resultaat van intensieve en uitgebreide discussies over de toekomst van de varkensvleesketen. De organisaties van varkenshouders - LTO en N W - en de organisatie van de vleessector - COV - hebben hiertoe gezamenlijk de verantw oordelijkheid genomen. Het resultaat is een toekomstvisie die wordt onderschreven en gedragen door deze organisaties. We sluiten hiermee aan bij de conclusies en aanbevelingen van de Commissie-Van Doorn {Verbond van Den Bosch), maar spitsen ons toe op de varkensvleesketen. (Deze visie is ook het kader voor de kennis- en innovatieagenda van detopsector Agri SĹ Food en in het bijzonder de Privaat Publieke Samenwerking (PPS) Samenwerkende Varkensvleesketen.) Als ondernemers in de varkensvleesketen zijn we producenten van voedsel. Zoals bij het bereiden van voeding een recept richting geeft voor het beste resultaat, zo willen wij met deze visie richting geven aan onze toekomst. In dit recept zijn duurzaamheid, gezondheid en maatschappelijke waardering de basisingrediënten. Maarten Rooi jakkers 4BũdNederiand Ingrid Jansen Nederlandse U A»«"""«Uarkenshouders [os Goebbels COM Centrale Organisatie voor de Vices sect or 3

* DUURZAME VARKENSVLEESPRODUCTIE Het uitgangpunt van deze visie is onze gezamenlijke ambitie. Dit is wat we met de varkensvleesketen willen bereiken vóór 2020: " WERELDWIJD TOONAANGEVEND ZIJN IN DUURZAAMHEID ' ALS VOEDSELPRODUCENTEN EEN SUBSTANTIËLE BIJDRAGE LEVEREN AAN DE WELVAART IN NEDERLAND, OP EEN MANIER DIE MAATSCHAPPELIJK WORDT GEWAARDEERD SAMENWERKEN BINNEN DE KETEN, VOLGENS RENDERENDE VER Dl EN MODELLEN WAARBINNEN DE MARGE EERLIJK WORDT VERDEELD. DUURZAME VARKENSVLEESPRODUCTIE Verduurzaming v an de varkensvleesproductie (vers v lees, v leeswaren en andere bereidingen) heeft consequenties v oor alle schakels in de productieketen, de varkenshouderij, toeleverende industrie, de slachte rij. de vleesver werking, het transport, de retail en food service. Om verduurzaming te bereiken vernieuwen we de samenwerking tussen de schakels van de keten. MARKT IS LEIDEND We richten ons op toegevoegde waarde voor de consument in Noordwest Europa. De investeringen in de keten. Hogere kosten kunnen alleen w orden gemaakt, als daartegenover extra opbrengsten staan. In de keten is meeropbrengst mogelijk als een schakel extra waarde levert ut als er schaarste is op de markt. Het waarborgen van economische duurzaamheid is essentieel v oor een goed functionerende keten. Hiervoor moeten we nieuwe waardemodellen ontwikkelen en nieuwe marketingstrategieën uitwerken. Deze ontwikkeling vraagt om een extra impuls. VERDERGAANDE KETENSAMEN WERKING markt is leidend. De behoeften van de De samenwerkende varkensvleesketen kiest consument en de wensen van de retail en daarom voor verdergaande ketensamen food service zijn ons kompas. Product werking. Daarmee kunnen we de markt eigenschappen als smaak, gemak en prijs zijn vraag en de productie beter op elkaar daarbij belangrijk. Net zo voornaam zijn afstemmen. We zijn daardoor beter in staat De varkensv leesketen staat vuur grote heden hebben hun bedrijf te ontwikkelen. beleving, gezondheid en dierenwelzijn. afspraken te maken over kwaliteit en uitdagingen. Aan de ene kant is er wereld De commissie Van Doorn (Verbond van Daarnaast spelen aspecten een rol die minder prod uctievoorw aarden, onder andere op wijd een groeiende vraag naar voedsel. Pe Den Bosch) concludeert Ín haar rapport goed zijn uit te leggen aan de consument. het primaire bedrijf. In onze v isie leidt dat wereldbevolking groeit en in opkomende '"Al het vlees duurzaam'" dat in de Neder Voorbeelden zijn milieu. CO. uitstooť tot betere en stabielere prijzen en minder economieën neemt de behoette aan landse context intensieve veehouderij (carbon footprint), landgebruik en verant financiële risico's. Daar staat tegenover dat hoogw aardige voedingsmiddelen zoals verbonden zal moeten worden met woord geproduceerde vtfvoergrondstoŕïen. zowel varkenshouders als slachterijen en zuivel, vlees en eieren toe. Aan de andere duurzaam: zorgvuldig intensief en lokaal Dit alles v raagt om andere houderijsystemen vleesverwerkers genoegen nemen met kant heelī de (intensieve) veehouderij in ingepast. Als Samenwerkende Varkens op varkensbedriļven en ketenstructuren minder vrijheidsgraden en een inperking Nederland te maken met maatschappelijke vleesketen pakken LT(), N W en COY deze waarin integrale duurzaamheid wordt van hun K'slissingsruimte. issues: veranderde opvattingen over dieren uitdaging op. geborgd. Essentieel is ook een logistiek in de welzijn en schaalgrootte van bedrijven en keten die is gericht op gescheiden product We werken onze visie uit in actieplannen toegenomen onrust over v olksgezond Om die ambitie w aar te maken, is een stromen. Daarmee kunnen we inspelen op voor de volgende v ier thema 's. heidserïecten. Ondernemers hebben te transitie nodig. De commissie Van Doorn een differentiatie in de vraag van uit de markt Markt en consument maken met een opeenstapeling van vaak formuleert het als volgt: "Het realiseren * Gezond 4 transparant beperkende beleidsmaatregelen, ť *p lokaal v an tie condities w aaronder een v eehouder ECONOMISCH DUURZAAM * Maatschappij ä omgeving niveau zorgen procedures en gebrek aan (jp maatschappelijk geaccepteerde manier De genoemde transitie brengt extra produc» Varken ä kringloop draagvlak voor stagnatie waardoor veel zijn dieren houdt, vereist een omslag of, tiekosten met zich mee. Voldoen aan vragen Deze thema's w orden op de v olgende varkenshouders nauw elijks mogelijk sterker geformuleerd, een doorbraak." vanuit de markt en de maatschappij vraagt pagina's toegelicht. 5

MARKTCONCEPTEN EERLIJKE VERDELING MARGE Voor consumenten wordt de verduurza De Samenwerkende Varkensvleesketen gaat mingvan varkensvleesproductie door de introductie van nieuwe merkbaar markt- bij de ontwikkeling van nieuwe waardemo concepten. Labels kunnen de toegevoegde waarde van vlees of vleeswaren zichtbaar maken. De Samenwerkende Varkensvleesketen streeft naar een jaarlijkse toename met ten minste 15 procent van vlees met dellen en marktstrategieën uit van het "fairtrade' principe vooralle schakelsin de keten. We streven naar een 'faire' verdeling van de marge tussen retail/food service, verwerker/ slachter, varkenshouder en toeleverende industrieën/dienstverleners. Deze u aarde een duurzaamheidskeurmerk of -kenmerk modellen borgen dat elke schakel een marge (inclusief biologisch). In 2010 en 2011 is deze maakt die de ruimte geeft voor duurzame groei ruimschoots gehaald, mede dankzij het investeringen naast het verwerven van een succes vin varkensvlees met ėėn ster van het Beter Leven kenmerk. inkomen. Een ketenbreed voorstel ('Waardevol perspectief voor ander vlees 2020') van Daarnaast ontwikkelt de vleesindustrie CBL, FN LI, ITO. COV en LĽI Wageningen concepten die varkensvlees verrijken met UR is opgenomen ín de onderzoeks- en THEMA 1 MARKT ói CONSUMENT Verduurzaming wordt zichtbaar voor de consument, met nieuwe marktconcepten en labels die de toegevoegde waarde van vlees of vleeswaren laten zien. Bedrijven in de keten - van boer tot supermarkt - ontwikkelen nieuwe verdienmodellen met een 'faire' verdeling van de marge. plantaardige eiwitten voor een gezond en duurzaam kwaliteitsproduct. STIMULANS UIT DE MARKT Marktconcepten koppelen vragen vanuit de markt aan verduurzaming. Stimuleringsmaatregelen en comenanten kunnen varkenshouders en andere schakels in tie kelen een extra steuntje in de rug geven voor investeringen in verduurzaming. Voorbeelden zijn duurzamestalsystemen en het verwerken van duurzame grondstoffen in veevoer. Zo gebruikt de Nederlandse diervoederindustrie vanaf 2013 alleen nog maar duurzame (RTRS gecertitīccerde) soja en worden na 2015alleen nugintegraal duurzame stallen gebouwd. innovatieagenda van de Samenwerkende Yārkensvleesketen (PI'S PigS4food). 'Een eerlijke verdeling van de marge in de keten betekent dat elke schakel de ruimte heeft voor duurzame investeringen naast het verwerven van een inkomen.'

' M e t een nieuw kwaliteitssysteem willen we de zorgvuldige productiewijze in de totale varkensvleesketen zichtbaar maken. VERANTWOORD GEBRUIK DIERGENEESMIDDELEN I l l t í V \ A Z GEZOND h. TRANSPARANT De varkensvleesketen werkt aan een gezonde productie. W i j staan onder meer voor een zorgvuldige en verantwoorde inzet van diergeneesmiddelen, zoals antibiotica. We ontwikkelen een nieuw ketenkwaliteitssysteem, voor het hele traject van producent tot consument. Hiermee maken we de productiewijze in de totale varkensvleesketen zichtbaar en transparant. Diergeneesmiddelen, waaronder antib iotica, zijn belangrijk in de zorg voor onze dieren. Duurzaamheid betekent zorgvuldige en verantwoorde inzet van antibiotica, om resistentie tegen deze geneesmiddelen te voorkomen. Sinds 2012 gebruikt de primaire sector geen antibiotica die in onze viste exclusief bestemd zijn voor de humane gezondheidszorg. Verder zullen we volledig stoppen met preventief geb ruik. In onze visie zetten we antibiotica alleen in voor het behandelen van zieke dieren. Voor de reductie van antibioticagebruik is een convenant afgesloten. De doelstelling van 2013, een afname van 50 ten opzichte van referentiejaar 2Ü09, is al m 2012 bereikt. Hierdoor kunnen we v ersneld toew erken naar een v eehouderij waarb ij antibiotica alleen curatief wordt toegepast. Voor 2020 stellen we als doel voor anti bioticagebruik een niveau dat algemeen wordt beschouwd als verantwoord. Dat wil zeggen: een werkwijze die ook in de humane gezondheidszorg wordt gehanteerd, We gaan daarvoor de gezondheidszorg verb ete ren met preventief dier management. Met aanpassingen in huisvesting, management, voeding en veterinaire dienstverlening wil len we ons richten op gezonde dieren met een hogere gezondheidsstatus. KETEN KWALITEITSSYSTEEM De varkensv leesketen werkt aan een gezonde productie. Daarin zijn we transparant. Om de kw aliteit van ons varkensvlees te borgen, ontw ikkelen we een nieuw ketenkvvaliteits systeem. Hiermee maken w e de zorgvuldige productiewijze in de totale varkensvlees keten zichtbaar. De basis hiervoor is per I januari 2013 gelegd, door het koppelen van het GlobalGap kwaliteitssysteem (retail) aan de bestaande kwaliteitssystemen van de productieketen (1KB). We introduceren hiermee het principe van 'chain of custody*, waarin elke afnemende schakel de kwaliteits eisen borgt v an de eigen en toeleverende of" dienstverlenende schakel(s). Het nieuw e ketenkwaliteitssysteem omvat het hele traject van producent tot consu ment. Dit geldt voor retail, A merken en out of home consumptie. De focus voor kwaliteitsverbetering komt te liggen op borgen van de hele keten, in plaats van controle per schakel. De retail implemen teert samen met ketenpartners nieuwe inkoopspeciĥcaties voor duurzaam varkens vlees in de periode 2013 2020. De agenda hiervoor krijgt in 2013 gestalte. We beheersen zoönosen met hulp van monitoring. Ons streven is om de risico's v oor de volksgezondheid tot een minimum te b eperken.

'Ondernemers in de varkenshouderij staan middeninde samenleving en ontwikkelen hun bedrijven in dialoog met hun omgeving.' COMMUNICATIE BEDRIJFSONTWIKKELING EN Varkensbedrijven horen op het platteland. EXPERIMENTEERRUIMTE D e v a r k e n s v l e e s k e t e n is e e n v o r m O n d e r n e m e r s staan in contact met ván v o e d s e l p r o d u c t i e d i e is v e r a n k e r d i n h e t THEMA 3 MAATSCHAPPIJ 81 O M G E V I N G Varkensbedrijven horen op het platteland. Ondernemers moeten een bijdrage leveren aan de gemeenschap. In het proces van bedrijfs- landelijk geliied. O n d e r n e m e r s i n de varkens- keling bieden varkenshouders r u i m t e voor h o u d e r i j leveren een actieve bijdrage aan de dialoog, o m wensen uit de directe o m g e v i n g b u u r t, de gemeenschap en het m e e t e n e m e n i n h u n p l a n n e n. D a t is d e plaatselijke bedrijfsleven. Z e zijn actief m e t c o m m u n i catie m e t h u n lokale o m g e v i n g. Z o werken verantwoordelijkheid van de ondernemer. De varkensvleesketen m a a k t zich sterk ze a a n e e n g o e d e l o k a l e i n p a s s i n g v a n e n v o o r e x p e r i m e n t e e r r u i m t e, o m de gewenste continuïteit voor hun o n t w i k k e l i n g te versnellen. Innovaties v a n u i t bedrijf. D e v a r k e n s v l e e s k e t e n als g e h e e l d r a a g t het bedrijfsleven k u n n e n een bijdrage leveren actief bij aan v e r g r o t i n g v a n de m a a t s c h a p - a a n d u u r z a m e r e v a r k e n s b e d r i j v e n die passen pelijke waarderingen het imago van de in h u n v arkenssector. D e sector laat zich zien m e t ontwikkeling bieden varkenshouders ruimte voor dialoog met hun hun o m g e v i n g. I n het proces v a n bedrijfsontwik onder meer zichtslallen. Met (landelijke) omgeving. Samenwerkende Varkensvleesketen vindt dat d e lokale o v e r h e i d een v e r a n t w o o r d e acties zoals h e t jaarlijkse W e e k e n d v a n h e t l i j k h e i d heeft o m b e d r i j f s o n t w i k k e l i n g te omgeving. W i j vragen van de (lokale) overheid daarbij te faciliteren Varken en Big Challenge (Veehouderij faciliteren; d o o r o p lokaal niveau de dialoog kanker, A l p e ď H u Z e s ) verbinden we Kier, t u s s e n o n d e r n e m e r s e n h u n o m g e v i n g te en ondernemers speelruimte te gunnen. burger, maatschappelijke organisaties en faciliteren; d o o r o n d e r n e m e r s die investeren overheid. in innovaties de noodzakelijke e x p e r i m e n tegen t e e r r u i m t e te bieden. 11

NATUURLIJK GEDRAG VARKEN 1 f THEMA4 VARKEN h KRINGLOOP In de duurzame varkenshouderij die w i j voorstaan, kunnen varkens hun natuurlijke gedrag vertonen en zijn geen ingrepen aan het dier nodig. In de voeding van onze dieren benutten we nevenstromen uit de levensmiddelenindustrie. De keten onderschrijft de klimaatdoelstellingen Ons streven is dat de varkens in onze stallen soorteigen gedrag kunnen vertonen, voor alle belangrijke zogebeten functiegebieden, zoals eten. rusten en mesten. We kijken voortdurend naar mogelijkheden om mate rialen (bijvoorbeeld spel en nestmateriaal) aan te bieden die het natuurlijke gedrag beter mogelijk maken. In de duurzame varkenshouderij die wij voorstaan, zijn geen ingrepen aan het dier nodig. De enige uitzondering zi jn de oor nummers voor identificatie. In 2020 zijn de routinematige ingrepen uit het verleden, zoals het knippen of slijpen van tandjes van pasgeboren biggen en onverdoofde castratie, uitgebannen. We zullen actief w erken aan het overbodig maken van het couperen van de staarten. van energie, diergezondheid en hel sluiten van kringlopen. Gezonde dieren hebben een beter leven en presteren beter. Ze zetten voer efficiënter om in vlees, waardoor de ecologische voetafdruk kleiner wordt. Zo leidt 0,1 procent verbetering van de voercom ersie tot 3 procent lagere CO, uitstoot. De varkenshouderij onderschrijft de kîimaatdoelsīellingen voor alle agro sectoren: 30 procent reductie van broeikas gassen, een aandeel van 20 procent her nieuwbare energie en jaarlijks 2 procent energiebesparing ten opzichte v an 1990, (Convenant Schone en Zuinige Agrosctoren) Onze ambities gaan een stap verder. We werken aan de volgende speerpunten: deenergieneutralestalen het duurzaam benutten van mest. SLUITEN KRINGLOPEN, GEBRUIK ENERGIE NEUTRALE VARKENSHOUDERIJ VOEDSELRESTEN Ons doel is een energieneutrale varkenshou derij te realiseren in 2020, door onder andere * verlaging van het energiegebruik; " vergroting van groene energieproductie via vergisting, terugwinnen van w armte en/of zonne eneigte. Het varken is een alleseter en van oudsher een verwerker van voedsel resten. In de moderne varkenshouderij benutten we nevenstromen uit de levensmiddelenindustrie voor de voe ding van onze dieren. Sinds de jaren tachtig is de hoeveelheid nevenproducten in het rantsoen van varkens gestaag toegenomen tot bijna b,5 miljoen ton per jaar. Wij hebben de ambit ie het aandeel nog verder te vergroten. Daarnaast doen we onderzoek naar nieuwe (voor de humane consumptie ongeschikte) grondstoffen zoaís algen en insecten. Ook pleiten we voor de herintroductie van dier meel als grondstof voor varkensvoer. van de agrosectoren en gaat een stap verder: w e werken aan de KLIMAAT energieneutrale stal en het duurzaam benutten van mest. De varkensvleesketen zal de uitstoot van CO, reduceren door maatregelen op het gebied DUURZAME ENERGIE EN MINERALEN De varkensvleesketen investeert op bedrijfs niveau en op clusterniveau in productie van bio energie, bodemverbeteraars en nieuwe generatie N, P en K meststoffen uit dierlijke mest als alternatief voor kunstmest. We zien kansen in de mestverwerking (korte termijn) en technieken als mestra ľtìnage waarmee we mineralen en organische stol in mest tot waarde kunnen brengen. Daarmee kunnen we mineralenkringlopen sluiten en bodem vruchtbaarheid verbeteren. 13

RECEPT VOOR DE TOEKOMST De organisaties in de varkensv leesketen VAN AMBITIE NAAR ACTIE h e b b e n e l k a a r gev o n d e n i n e e n g e z a m e n - O n z e a m b i t i e is w e r e l d w i j d k o p l o p e r i n d u u r - lijke a m b i t i e en visie. W i j v i n d e n z a a m h e i d te w o r d e n. V o o r h e t realiseren v a n versnelde o n t w i k k e l i n g v an een duurzame o n z e d o e l e n s t e l l e n w e als s a m e n w e r k e n d e v a r k e n s v l e e s p r o d u c t i e het beste recept v arkensv leesketen een kennis- e n innov atie- v o o r de toekomst. D i t heeft consequenties agenda op. Daarin f o r m u l e r e n w e concrete v o o r alle schakels v a n de keren. acties bij de ambities. H i e r v o o r z o e k e n d e zamer varkensvlees vraagt o m houderijsvstemen op Duur andere varkensbedrijven en nieuwe waardemodellen en marketing- strategieën i n de k e t e n. We kiezen voor verdergaande daarbij ketensamenwerking. organisaties z o veel m o g e l i j k het gesprek de achterban. met

Hepatitis E: Vraag e n a n t w o o r d 1. Komt Hepatitis E bij biggen voor? Ja, h e t kan bij biggen v o o r k o m e n, m a a r o o k bij w i l d e z w i j n e n en r e e ë n. Dit leidt bij de biggen hoogst zelden t o t klinische k l a c h t e n. Een m i l d e hepatitis zou k u n n e n v o o r k o m e n. Onderzoek (Rutjes et al., 2014) laat zien dat a f w e e r s t o f f e n o p v r i j w e l alle b e d r i j v e n v o o r k o m e n, zo w e l organische als biologische als c o n v e n t i o n e l e b e d r i j v e n. Bij individuele slachtvarkens is m e e r d a n 7096 serologisch a f w e e r a a n t o o n b a a r. Het in NL bij varkens v o o r k o m e n d e g e n o t y p e b e t r e f t t y p e 3 o f 4. Bij de mens k o m e n o o k a n d e r g e n o t y p e n v a n HEV v o o r, v o o r a l in landen m e t slecht sanitaire v o o r z i e n i n g e n, zoals b i j v o o r b e e l d India, N e p a l. Reizigers naar die g e b i e d e n lopen e e n duidelijk infectierisico. 2. Is het virus n i e u w? Dat 7096 v a n de varkens a f w e e r s t o f f e n h e e f t, w i l zeggen dat het virus in f e i t e niet n i e u w is en al j a r e n circuleert. 3. Is het virus e e n zoönose? HEV is een zoönose. Dat m a a k t HEV relevant; d i e r g e n e e s k u n d i g heeft HEV nauwelijks i m p a c t. V a r k e n s h o u d e r s en varkens zijn e n w o r d e n niet ziek. 4. Kan e e n big door het uitscheiden van virus e e n m e n s ziek m a k e n? In principe zou het k u n n e n m a a r als e e r d e r aangegeven, er v o l g t meestal geen ziekte m a a r alleen o p b o u w van afweer. 5. Dan de vraag over vlees als besmettingsroute. Dat is een vraag v o o r RIVM aangezien zij o v e r volksgezondheid gaan. Ik zou d a a r o m o o k naar hen v e r w i j z e n. W e l hierbij enige a c h t e r g r o n d i n f o : 6. Kunnen m e n s e n b e s m e t raken van contact met varkens? In NL kan een m e n s in t h e o r i e via het e t e n van o n v o l d o e n d e v e r h i t vlees o f varkenslever b e s m e t r a k e n. Varkensvlees g o e d v e r h i t t e n d o o d het virus. Goede keukenhygiëne kan b e s m e t t i n g heel e e n v o u d i g v o o r k o m e n. O m d a t HEV o o k bij w i l d e d i e r e n v o o r k o m t kan een infectie o o k in de n a t u u r o p g e l o p e n w o r d e n d o o r (indirect) c o n t a c t m e t u i t w e r p s e l e n. 7. Zijn er nog onderzoeken die de relatie mens - dier in beeld brengen? In m a a r t 2 0 1 4 is e e n aanvraag v o o r subsidie gedaan d o o r de Radboud Universiteit in N i j m e g e n w a a r a a n de GD had t o e g e z e g d t e zullen m e e w e r k e n, m a a r dat is niet g e h o n o r e e r d. Dat o n d e r z o e k had specifiek t o t d o e l o m uit t e zoeken hoe vaak het bij m e n s e n v o o r k o m t die hepatitis verschijnselen h e b b e n en in hoe v e r r e de t y p e n die bij de mens g e v o n d e n w o r d e n o v e r e e n k o m e n m e t de t y p e n die in NL bij varkens v o o r k o m e n. 8. Komt het virus nu vaker voor? Het idee dat het steeds v a k e r v o o r k o m t bij m e n s e n k o m t o o k d o o r v e r b e t e r d e diagnostiek in ziekenhuizen n.a.v. b e r i c h t g e v i n g o v e r het f e i t dat er serologisch positieve b l o e d d o n o r e n g e v o n d e n w o r d e n. Het is ons niet bekend o f Sanquin een t o e n a m e van het aantal virologisch positieve d o n o r e n ziet. Alleen virologisch positieve d o n o r e n zijn een risico v o o r p a t i ë n t e n, het f e i t dat een d o n o r a f w e e r t e g e n HEV v e r t o o n t is geen p r o b l e e m o p zich. Van v a r k e n s h o u d e r s en d i e r e n a r t s e n is w e l b e k e n d dat zij relatief vaker serologisch positief zijn, z o n d e r dat dit t o t klinische k l a c h t e n h e e f t geleid.

In heel veel gevallen v e r l o o p t de infectie bij de m e n s z o n d e r klinische klachten en w o r d t er enkel a f w e e r o p g e b o u w d t e g e n dit virus. 9. H o e l a n g is h e t v i r u s al b e k e n d in N e d e r l a n d? Het CVI d o e t al m e e r d a n 10 j a a r o n d e r z o e k naar hepatitis E virus en w o r d t i n t e r n a t i o n a a l gezien als v o o r a a n s t a a n d deskundige o p dit g e b i e d. Hepatitis E is een virus dat w e m o e t e n blijven v o l g e n. 10. H e t CVI v o l g t i n d e r d a a d h e p a t i t i s E v i r u s bij v a r k e n s, o m d a t h e t o n s inziens e e n p o t e n t i e e l b e l a n g r i j k e z o ö n o s e is. De hoge prevalentie-cijfers bij varkens k l o p p e n en ik heb diverse m a l e n g e p u b l i c e e r d o v e r deze s i t u a t i e in m e e r d e r e landen van Europa. Een aantal j a r e n t e r u g h e b b e n w e dat v o o r N e d e r l a n d o n d e r z o c h t m e t het RIVM en g e s t e u n d d o o r het p r o d u c t s c h a p (PVV). Varkens in N e d e r l a n d zijn (net als elders) e e n d u i d e l i j k reservoir van d i t virus. W i j volgen d o o r l o p e n d de circulerende hepatitis E virus v a r i a n t e n in varkens o m t e zien o f die in v i r u l e n t i e t o e n e m e n. Daarnaast p r o b e r e n w e o o k o m m e e r inzicht t e krijgen in de transmissie van varkens en w i l d naar m e n s e n. 11. Kun j e b e s m e t r a k e n d o o r h e t e t e n v a n vis, g r o e n t e, f r u i t, r a u w v a r k e n s v l e e s o f oesters? Of v i n d e n b e s m e t t i n g e n a l l e e n p l a a t s via b l o e d t r a n s f u s i e? Gevallen v a n Hepatitis E virus infecties uit voedsel zijn alleen b e w e z e n v o o r hertenvlees, w o r s t van r a u w e varkenslever en oesters. Hepatitis E virus g e n o t y p e 3 (het t y p e dat o o k bij varkens in NL circuleert) is daarnaast o o k a a n g e t o o n d in a n d e r e v o e d s e l p r o d u c t e n zoals zacht f r u i t en vlees van varkens en w i l d z w i j n. 12. K o m t H e p a t i t i s E o p h e t b o u w l a n d t e r e c h t via d e m e s t v a n v a r k e n s? En d a a r m e e in d e voedselketen? O p circa 5096 v a n de v a r k e n s b e d r i j v e n in N e d e r l a n d k o m t Hepatitis E virus v o o r in de mest, en dat lijkt stabiel. O m d a t het virus v r i j lang kan o v e r l e v e n in de mest kan het o o k o p b o u w l a n d t e r e c h t k o m e n. Hepatitis E virus b e s m e t t i n g is a a n g e t o o n d o p zacht f r u i t, m a a r het is niet b e k e n d o f deze r o u t e naar d e v o e d s e l k e t e n van belang is. CVI d o e t o n d e r z o e k naar deze r o u t e o m daar m e e r inzicht in t e krijgen. 13. Als j e s p r e e k t o v e r v a r k e n e n w i l d, w o r d t d a n e e n w i l d z w i j n b e d o e l d o f k u n n e n h e t o o k vogels o f v o s s e n, etc. zijn? Hepatitis E virus g e n o t y p e 3 is t o t o p heden a a n g e t o o n d bij varkens, w i l d e z w i j n e n en enkele hertensoorten. 14. Is H e p a t i t i s E g e v a a r l i j k e n zelfs d o d e l i j k o o k v o o r g e z o n d e m e n s e n? Hepatitis E virus ( g e n o t y p e 3 ) infecties bij m e n s e n v e r l o p e n in het o v e r g r o t e deel v a n de gevallen z o n d e r ziekteverschijnselen. In een b e p e r k t aantal gevallen is er w e l sprake van een ernstig z i e k t e b e e l d. In die gevallen is er meestal sprake van o n d e r l i g g e n d lijden o f een v e r m i n d e r d e a f w e e r. 15. Is H e p a t i t i s E t e v e r g e l i j k e n m e t BSE o f Q - k o o r t s? Hepatitis E virus m o e t niet v e r g e l e k e n w o r d e n m e t BSE o f Q-koorts. De b e t r e f f e n d e z i e k t e v e r w e k k e r is een virus en g e e n p r i o n (BSE) o f bacterie (Q-koorts). Hepatitis E virus h e e f t zijn eigen d y n a m i e k die o p zichzelf b e o o r d e e l d d i e n t t e w o r d e n. 16. H o e v a a k zijn b l o e d d o n o r e n b e s m e t? 0.3 96 van het b l o e d is b e s m e t. De b l o e d b a n k kan dit o n d e r v a n g e n d o o r het bloed t e t e s t e n dit kost een paar e u r o per test. D a a r m e e zou w e l het p r o b l e e m t e o n d e r v a n g e n zijn zoals er ook o p a n d e r e zaken w o r d t getest

Publiekssamenvaťting van de eerste resultaten uit het V G O onderzoek http://www.rivm.nl/dsresource?obiectid=rivmp:273508&tvpe=org&disposition=inline&ns n c ^ l Artikel V e e h o u d e r i j en v o l k s g e z o n d h e i d : eerste r e s u l t a t e n VGO o n d e r z o e k V a n a f 2014 is het RIVM gestart m e t een nader o n d e r z o e k naar de g e z o n d h e i d s e f f e c t e n van de intensieve v e e h o u d e r i j (IVG). Dit b e t r e f t het o n d e r z o e k " V e e h o u d e r i j en Gezondheid O m w o n e n d e n ". O p 12 m a a r t 2015 v e r s c h e n e n de eerste r e s u l t a t e n van dit o n d e r z o e k. D o o r het n i e u w e o n d e r z o e k (hierna: VGO) h o p e n de onderzoekers een d u i d e l i j k e r beeld t e krijgen v a n de m o g e l i j k e gevolgen v a n de aanwezigheid van v e e h o u d e r i j o p de g e z o n d h e i d van o m w o n e n d e n. In het v e r v o l g o n d e r z o e k w i l l e n de onderzoekers m e e r gegevens v e r z a m e l e n o v e r v e r s p r e i d i n g v a n b e p a a l d e m i c r o o r g a n i s m e n die in de v e e h o u d e r i j v o o r k o m e n en w a a r v a n b e k e n d is dat deze ziekte k u n n e n v e r o o r z a k e n bij m e n s e n. In d e eerste o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n is o n d e r andere het v o l g e n d e t e lezen. "Verschillende indicatoren voor de aanwezigheid van veehouderijen lieten een omgekeerd verband zien met astma, COPD en neusallergieën. Deze aandoeningen komen dus minder vaak voor in de nabijheid van veehouderijen. (...) Deelnemers die heel dicht bij een veehouderij wonen fc290 meter) hadden significant minder vaak astma, COPD of neusallergieën. V ergelijkbare negatieve verbanden werden gevonden voor de aanwezigheid van bedrijven met specifieke dieren. Analyses voor gevoelige groepen COPD patiënten hadden bijna tweemaal zo vaak last van piepen op de borst als ze in de nabijheid van een veehouderij woonden. (...) Dergelijke verbanden werden niet gevonden voor mensen met astma of neusallergieën. De aanwezigheid van een groot aantal veehouderijen in een straal van 1000 meter van het huisadres was ook geassocieerd met gebruik van inhaleerbare corticosteroïden (ICS)." "Evenals in de eerdere 'Intensieve V eehouderij en Gezondheid' (IV G) studie, waarin elektronische patiënten dossiers van de huisarts zijn geanalyseerd, blijken omwonenden van veehouderijen minder vaak astma, COPD en neusallergieën te rapporteren dan mensen die op grotere afstand wonen. Dit zou kunnen worden verklaard door een beschermend effect van veehouderijen op de gezondheid van de luchtwegen. Dit wordt inmiddels ook in de wetenschappelijke literatuur vaker gesuggereerd. Definitieve conclusies kunnen pas worden getrokken als de medische gegevens zijn geanalyseerd van de bijna 2500 deelnemers aan het V GO medisch onderzoek. (...) Het is opvallend dat mensen met COPD vaker last hebben van 'piepen op de borst' bij een kleinere afstand van het woonadres tot een veehouderij. Naar dit verband wordt nader onderzoek verricht." De eerste VGO o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n zijn zo slecht dus nog niet. De r e s u l t a t e n van nader o n d e r z o e k m o e t e n nog w o r d e n a f g e w a c h t. De r e s u l t a t e n v a n het o n d e r z o e k zijn van belang v o o r de u i t b r e i d i n g s m o g e l i j k h e d e n v a n v e e h o u d e r i j e n. Bij de u i t b r e i d i n g v a n v e e h o u d e r i j e n z o w e l in het kader van planologische m e d e w e r k i n g als in het kader v a n een o m g e v i n g s v e r g u n n i n g m i l i e u is het aspect volksgezondheid een m e e t e w e g e n belang. V o o r een nadere t o e l i c h t i n g h i e r o p v e r w i j s ik u graag naar m i j n artikel " V e e h o u d e r i j en v o l k s g e z o n d h e i d : b e o o r d e l i n g en advies". m w. m r. Franca D a m e n http://www.francadamen.com/agrarisch recht/veehouderii en volksgezondheid eerste resultaten vgo onderzoek/

Onderzoek LU MC wijst uit: kinderen die opgroeien op de boerderij hebben minder last van astma Bron: onderzoek van het L U M C, het Leids Universitair Medisch Centrum https://www.lumc.nl/over-het-lumc/nieuws/2015/mei/opgroeien-op-boerderii-beschermt-tegenastma/ O p g r o e i e n o p b o e r d e r i j b e s c h e r m t t e g e n astma 5 m e i 2015 NIEUWSBERICHT A s t m a k o m t m i n d e r v o o r bij k i n d e r e n die o p g r o e i e n o p de b o e r d e r i j. Onderzoekers van het Leids Universitair M e d i s c h C e n t r u m (LUMC) zijn een verklaring o p het s p o o r : s t o f van b o e r d e r i j e n blijkt veel m e e r b a c t e r i ë n, schimmels en gisten t e b e v a t t e n dan s t o f uit a n d e r e w o o n o m g e v i n g e n. H i e r d o o r kan b o e r d e r i j s t o f de beschermlaag van de longen v e r s t e r k e n en herstel na schade bevorderen. In N e d e r l a n d h e b b e n een half m i l j o e n m e n s e n a s t m a, m e e r dan h o n d e r d d u i z e n d k i n d e r e n h e b b e n a s t m a. O n d e r k i n d e r e n van de b o e r d e r i j k o m t astma m i n d e r v o o r. W e t e n s c h a p p e r s zoeken naar een v e r k l a r i n g van dit ' b o e r d e r i j - e f f e c t '. Er zijn aanwijzingen d a t het a f w e e r s y s t e e m zich anders o n t w i k k e l t als het r e g e l m a t i g in c o n t a c t k o m t m e t b a c t e r i ë n, schimmels en gisten v a n d i e r e n en in r a u w e ( o n b e w e r k t e ) melk. Dr. Luciën van d e r V l u g t van het LUMC ziet in haar l a b o r a t o r i u m o n d e r z o e k m e t g e k w e e k t e longcellen dat stof a f k o m s t i g v a n de b o e r d e r i j de beschermlaag van de longen s t e r k e r m a a k t. Uit a n d e r o n d e r z o e k b e k e n d is dat bij m e n s e n m e t astma die beschermlaag j u i s t is v e r z w a k t. A s t m a v o o r k o m e n en genezen " W a t w e leren van het b o e r d e r i j s t o f, kan dus veel b e t e k e n e n v o o r behandelingen in de t o e k o m s t ", zegt M i c h a e l Rutgers, d i r e c t e u r v a n het Longfonds. " W e w i l l e n astma v o o r k o m e n én g e n e z e n. " Van d e r V l u g t p r e s e n t e e r d e haar s t u d i e eind april t i j d e n s de Longdagen, het Nederlandse w e t e n s c h a p p e l i j k e congres o v e r l o n g e n. De studie was g e n o m i n e e r d v o o r de Longdagen Publieksprijs, v o o r v e e l b e l o v e n d o n d e r z o e k volgens een b r e e d publiek. B o e r d e r i j s t o f v e r s t e r k t beschermlaag In het lab k w e e k t e n de o n d e r z o e k e r s cellen o p uit de bekleding v a n de longen van m e n s e n. Deze ' e p i t h e e l c e l l e n ' b e s c h e r m e n t e g e n o n g e w e n s t e s t o f f e n - zoals s i g a r e t t e n r o o k, bacteriën en s t o f f e n die een allergische reactie k u n n e n o p w e k k e n. Bij allergie en astma kan die beschermlaag gaan ' l e k k e n ', w a a r n a het a f w e e r s y s t e e m in actie k o m t. De w e t e n s c h a p p e r s v e r z a m e l d e n en analyseerden stof van de b o e r d e r i j en s t e l d e n d e cellen uit de longen daar aan b l o o t. Het b o e r d e r i j s t o f bleek veel m e e r b a c t e r i ë n, schimmels en gisten t e b e v a t t e n dan stof uit andere w o o n o m g e v i n g e n. De t e s t e n l i e t e n zien dat b o e r d e r i j s t o f de beschermlaag van de longen v e r s t e r k t : er gingen m i n d e r o n g e w e n s t e s t o f f e n d o o r h e e n. Bovendien h e r s t e l d e n de cellen zich sneller in de a a n w e z i g h e i d van b o e r d e r i j s t o f. Bekijk het f i l m p j e van Luciën v a n der Vlugt over haar g e n o m i n e e r d e o n d e r z o e k v o o r de Longdagen Publieksprijs. Lees m e e r over astma o p de site van het Longfonds ( v o o r h e e n A s t m a Fonds).