Moeders van Rotterdam Sociale Verloskunde Dr. Hanneke de Graaf, sr. onderzoeker afdeling verloskunde Erasmus MC en namens Erasmus MC directeur/bestuurder Geboortecentrum Sophia
Inleiding Vastgesteld is dat ondanks 1) een hoog welvaartsniveau van Nederland, 2) een in algemene zin hoogwaardige medische zorg in het hele land, en 3) een egalitair uitgangspunt bij zorgverzekering en zorgverlening, De (perinatale) gezondheid in Rotterdam gemiddeld relatief laag is met indrukwekkende gezondheidsverschillen. Maar sinds 2017 is Rotterdam 1 niet langer de gemeente met de meeste mensen die in armoede leven. Groningen staat nu op plaats 1 en Rotterdam op de 2 de plaats. Van de Rotterdamse huishoudens had in 2017 > 15% een laag inkomen en > 7 % moest langere tijd rondkomen van een laag inkomen en leeft dus langdurig in armoede. Er is nog veel te winnen!! 1 CBS
Problematiek voor prenatale zorg in Rotterdamse achterstandswijken Ernstige taalbarrière Huisvestingsproblemen (o.a. vocht, schimmel, overlast), dak- en thuisloosheid Mishandeling Afrikaanse vrouwen HIV-besmet Niet verzekerd Toename van psychiatrische klachten Druggebruik in vroege zwangerschap Tienerzwangerschappen Geen of te weinig kraamzorg
Ongezonde achtergrond grote steden is drijvende kracht achter slechte uitkomsten Mechanismes grote stad risico er wonen meer migranten (ook 2 e generatie risico>>) er wonen meer zwangeren met grote sociale achterstand (auto en allo) wonen in een achterstandswijk is als zodanig ook een risico Kans op ongunstige perinatale uitkomsten voor de Westerse populatie in de achterstandswijk is vergelijkbaar met de niet Westerse populatie die elders woont! TELT OP!
Beschouwing perinatale gezondheidsverschillen SES Roken is de meest belangrijke enkelvoudige risicofactor. Roken is de laatste jaren substantieel afgenomen, echter niet substantieel bij lage SES; Het niet innemen van foliumzuur is ook een belangrijke risicofactor. Foliumzuurfortificatie heeft oa in Canada geleid tot haast halvering van open ruggetjes. Onvoldoende foliumzuurgebruik neemt toe bij lage SES en n-w vrouwen. Obesitas is een risicofactor en geeft ook extra risico s voor complicaties tijdens de bevalling (bv schouderdystocie). Obesitas neemt toe bij lage SES; Ook ongezonde voedingspatronen hebben invloed op de perinatale gezondheid. Lage SES eet vaker ongezond; Onduidelijk is nog de mate van risico van matig alcoholgebruik. Alcoholgebruik neemt toe bij toename inkomen, opleiding en leeftijd; Werken is een beschermende factor, maar fysiek zware arbeid of werken met chemicaliën is risicovol, deze laatste omstandigheden komen vaker voor bij lage SES.
Beschouwing perinatale verschillen Etniciteit Individuele factoren (opleiding, constitutie, genen, consanguiniteit, comorbiditeit, bv hypertensie bij vrouwen van Afrikaanse afkomst); Sociaal culturele factoren (ongezonde gewoonten voeding, onvoldoende taalbeheersing, jong zwanger), zo neemt roken tijdens de zwangerschap bij Turkse vrouwen toe en is obesitas hoger bij niet Westerse vrouwen; Kwaliteit zorgverlening (onvoldoende aansluiting normen zorgvrager, substandard care) en Zorggebruik (onvoldoende taalbeheersing, te laat in zorg, symptomen niet herkennen) Niet Westerse afkomst is soms ook beschermend, bv in de VS de zogenaamde Hispanic paradox; Mediterrane voedingspatronen mogelijk beschermend tegen ongunstige perinatale uitkomsten.
Het kwetsbare begin; embryonale en foetale gezondheid Sociale omgeving Steegers EAP, Ned Tijdschr Geneeskd 2014; 158; 776-9
Voorbeeld zorgpad kwetsbare zwangeren 1e consult: R4U Is er sprake van (dreigende) dakloosheid ja Woont zwangere in Rotterdam? ja (dreigende) dakloosheid door schulden nee Is zwangere tussen ja Kan zwangere zelfstandig ja de 18 en 23 jaar wonen, zonder begeleiding Reguliere woningcorp. Afsluiten nee = proces Contact eigen nee gemeente SIRIZ (0900 202 10 88 JIP-st. Jong wonen Legers des Heils Loket preventie huisuitzetting GGD Gezin met kinderen < 18 jaar? nee ja Flowchart psychosociaal ja Legers des Heils nee > 23 jr Leger des Heils, the Village SIRIZ (0900 202 10 88 < 18 bureau jeugdzorg Timon nee Jongerenloket Meldpunt COJ 18 23 jaar Aanmelding toetsing CIZ aanvraag JIP-st. Jong wonen = actie = verwijzing naar andere flowchart Arosa Zij aan Zij -Zij aan zij: sociaal maatschappelijk werk Rotterdam -AROSA: biedt hulp bij huiselijk geweld in Rotterdam (http://www.vrouwenopvang.org/home/) Ga er maar aan staan.
MAAR: zorgpaden werken niet/minder bij de zeer kwetsbare zwangeren - context De medisch professional is ongevraagde casemanager voor andere zorgverleners (bv verslavingszorg) en gemeentelijke zorg, maar de telefoonnummers van de sociale kaart is voor buitenstaanders niet inzichtelijk, en aansturing complex Door de economische crisis, zijn er substantiële bezuinigingen op voorzieningen; schaarste downstream zorg Tijdens en na diezelfde crisis is het aantal kwetsbare zwangeren, die beroep moeten doen op sociale voorzieningen toegenomen, vaak met zwaardere risico s
MAAR: zorgpaden werken niet/minder bij de zeer kwetsbare zwangeren - de zwangere zelf Gebrek aan zelf-inzicht, inschatting oplosbaarheid Gebrek aan zelfregie, zelfredzaamheid en zelfherstellend vermogen Zorgmijding o.a. door wantrouwen in samenleving en hulpverleners Opeenstapeling van problemen of beperkingen (multi-problematiek)
Voorgeschiedenis Moeders van Rotterdam 2002: te weinig intramurale bevalmogelijkheden in Rotterdam; 2003: uitkomst desk research, Rotterdam lager percentage thuisbevallingen 14% versus 25% landelijk; 2005: uitkomsten onderzoek verloskundige M. Happel naar de riskante sociale leefomgeving van de zwangeren in de R damse achterstandswijken; 2007: deeluitkomsten onderzoek, oa zorggebruik door Rotterdamse zwangeren; Eind september 2007: eerste gesprek met de Rotterdamse wethouder, Welzijn en Maatschappelijke Opvang mevrouw Kriens, over de problematische uitkomsten van perinatale sterfte in Rotterdam aan de orde gesteld; 2008: bezoek van minister Ab Klink aan R damse verloskundige praktijk West i.v.m. het werken als verloskundige in achterstandswijken; 18 juni 2008: conferentie Recht op een gezonde start ; 1 oktober 2009: opening Geboortecentrum Sophia, geen behoefte aan tweede hands kleding en spullen; Vanaf 2012 afname van steunvoorzieningen kwetsbaren in de samenleving; start inzameling tweedehands spullen en niet meer kunnen betalen van verplicht eigen risico (stijging van 2009: 155; naar 2012: 220), introductie participatieve samenleving;
Screening van zwangere vrouwen op kwetsbaarheid
Programma Moeders van Rotterdam Individueel plan van aanpak Acute crisis situatie oplossen 2 huisbezoeken per week o Bemiddeling in het geval van dreigende uitzetting o Ziektekostenverzekering regelen o Een veilige omgeving voor de baby creëren Coördinatie van sociale en medische zorg 1 huisbezoek per week Hechting tussen moeder en kid Coördinatie van zorg met het Centrum voor Jeugd en Gezin 1 huisbezoek per 2 weken Telefonische follow-up Ontwikkeling van vaardigheden van moeder o Ouderschap o Studieprogramma of werk Aandacht voor de ontwikkeling van het kind o Taal, motoriek, sociale & emotionele ontwikkeling Om terugval te voorkomen
Onderzoek Moeders van Rotterdam Meerdere methodes dataverzameling Vragenlijsten Mentale gezondheid moeder Afname van stress Kind ontwikkeling Adequate ontwikkeling Begeleiding Toename zelfredzaamheid moeder Observaties van ontwikkeling en ouderschapskwaliteiten (beeldmateriaal) Cognitieve taken Gebruik maken van beschikbare informatie in registratiesystemen van sociale en medische zorg Met dit onderzoek willen we: unieke inzichten verkrijgen in een moeilijk te bereiken doelgroep van zeer kwetsbare zwangere vrouwen, hun stapeling van problemen en adequate zorgpaden voor deze multi-problematiek
TOMTOM voor kwetsbare zwangeren Passie voor de doelgroep Pure inzet van menskracht Opsporen systematisch en volharding; beetje drang Onderzoek en innovatie Noodzaak registratie kenmerken kwetsbaarheid in PERINALE REGISTRATIE REGISTRATIE INTEGRALE GEBOORTEZORG VERLOSKUNDIGE PROFESSIONALS & SOCIAAL DOMEIN In Rotterdam is Perinatale gezondheid onderdeel van gemeentelijk beleid