MOEDERS VAN ROTTERDAM FACTSHEET PROGRAMMA & ONDERZOEK

Transcriptie

1 MOEDERS VAN ROTTERDAM FACTSHEET PROGRAMMA & ONDERZOEK

2 MOEDERS VAN ROTTERDAM FACTSHEET PROGRAMMA & ONDERZOEK Het programma richt zich op zeer kwetsbare zwangere vrouwen en heeft tot doel de kansen op een gezonde zwangerschap en een gezonde en veilige kraamperiode met een goede start voor het kind te vergroten. Direct na de geboorte is dat extra belangrijk: een verstoorde hechting in de eerste drie levensjaren geeft kans op blijvende intellectuele en motorische achterstand. Zeer kwetsbare moeders hebben vaker met gezondheidsproblemen van hun baby te maken en zijn door gebrek aan middelen, zelfzorg en -regie niet in staat de negatieve spiraal te doorbreken. Uiteindelijk ontstaan binnen het gezin geregeld problemen, met op den duur vaak ingrijpen van Jeugdzorg en Kinderbescherming (bij een melding bij het meldpunt Veilig Thuis). Op latere leeftijd ziet men bij de kinderen blijvend verminderd cognitief functioneren, psychische problemen, obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten, waarmee de kwetsbaarheidscirkel rond is. OPZET PROGRAMMA ( ) In totaal krijgen 600 zeer kwetsbare zwangere vrouwen (ongeacht leeftijd, aantal gebaarde kinderen en achtergrond) een intensief begeleidingstraject aangeboden. Zeer kwetsbaar betekent een combinatie van medische en niet-medische risico s die elkaars werking versterken en effectieve zorg en zelfregie belemmeren. De eerste vier jaar stromen steeds 150 zwangere vrouwen in; iedere moeder wordt drie jaar begeleid. Ieder traject bestaat gemiddeld uit 525 uur (niet-medische) zorg, naast de standaard medische zorg. KERNCIJFERS PROGRAMMA MOEDERS VAN ROTTERDAM 8000 Kinderen geboren in (jaarlijks) ZORG VERGROTEN ZELFRED- ZAAMHEID 3600 Kinderen geboren in achterstandssituatie (jaarlijks) THEMA DOELGROEP DOEL kwetsbare zwangere vrouwen LOCATIE 1200 Totaal aantal vrouwen dat deelneemt aan het onderzoek Duur van het Moeders voor traject voor de zwangere vrouw Het is de bedoeling met de doorontwikkeling van het programma een effectief bewezen interventie te ontwikkelen die er enerzijds in slaagt de meest kwetsbare zwangere vrouwen daadwerkelijk te helpen en anderzijds ingebed kan worden in de werkwijze van stedelijke zorginstellingen en de wijkteams. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het programma ligt bij Bureau Frontlijn. Het onderzoek wordt uitgevoerd door het Erasmus MC, afdeling verloskunde en prenatale geneeskunde. Stichting De Verre Bergen is financier van zowel het programma als het wetenschappelijke onderzoek. VERHOOGD RISICO OP BLIJVENDE SCHADE BIJ HET KIND Wetenschappelijke studies tonen aan dat zeer kwetsbare zwangere vrouwen meer kans hebben op ongunstige zwangerschapsuitkomsten, op gezondheidsproblemen van de moeder en een verstoorde ontwikkeling van het kind 1. Zeer kwetsbare moeders ervaren veel problemen met zorg voor- en opvoeding van het kind. 600 wijkteam begeleiding 600 begeleiding 3 JAAR Looptijd van het programma 6,5 JAAR vrouwen dat deelneemt aan het programma (totaal) 600 PARTNERS: Bureau Frontlijn, Erasmus MC, gemeente FOTO: Bureau Frontlijn 1 van 5

3 300 COLOFON Initiatief: Aanmelding bij Bureau Frontlijn Stichting De Verre Bergen,. De Verre Bergen is een filantropische instelling die gedurfde ideeën voor maatschappelijke groei in ondersteunt. Aanvullende screening Onderzoek: Erasmus MC, afdeling verloskunde en prenatale geneeskunde. Zeer Kwetsbare 2Care) is aangetoond dat Niet in de Kwetsbare se achterstandswijken 2 bij Zwangere ongeveer vrouwen 45% van SCHEMATISCHE Uitvoering: WEERGAVE VAN HET EFFECTONDERZOEK de zwangere vrouwen sprake is van kwetsbaarheid 3. Op grond van het aantal aanmeldingen bij Bureau Frontlijn, gemeente het programma in 2014 Vormgeving: Screening zwangeren door verloskundige (225 aanmeldingen) verwachten wij dat de totale professionals Studio Mosgroen met gevalideerde instrumenten omvang van de groep zeer kwetsbare zwangeren ongeveer 300 zwangeren Niet relevant per jaar omvat. Wijkteams 600 in ander voor dit onderzoek regulier 600 in programma 2016, programma Stichting De Verre Bergen MvR Aanmelding bij Bureau Frontlijn DOELGROEP Momenteel is het nog niet mogelijk om de totale omvang van de groep zeer kwetsbare zwangere vrouwen in absolute aantallen voor als geheel te geven, omdat buiten onderzoeksverband en steekproeven, kwetsbaarheid in de zwangerschap (de verschillende risico s) niet wordt geregistreerd. Met behulp van een gevalideerd meetinstrument (Mind- Aanvullende screening DE VERWACHTE INSTROOM, UITSTROOM EN HET AANTAL MOEDERS IN BEHANDELING PER JAAR Fase 1 zwangerschap - geboorte UITVOERING 2 huisbezoeken per week (MvR) start in de zwangerschap, en pakt gelijktijdig medische en niet-medische problematiek aan, bij zowel moeder als Fase kind. 2Voor de medische problemen begeleiden geboorte de medewerkers - van Bureau Frontlijn de vrouwen 1 e verjaardag naar de juiste zorg (bestaande zorgpaden). De niet-medische begeleiding wordt uitgevoerd 1 huisbezoeken door teams per van weekbureau Frontlijn bestaande uit werkbegeleiders, casusbegeleiders en studenten. Een team begeleidt 30 tot 35 zwangere vrouwen en moeders, volgens Fase 3 onderstaand 1 e verjaardag schema. - 2 e verjaardag BEGELEIDINGSTRAJECT 1 huisbezoek per 2 weken Fase 1 zwangerschap - geboorte Fase 4 2 e verjaardag - 3 e verjaardag 2 huisbezoeken per week nazorg - telefonisch contact Fase 2 geboorte - 1 e verjaardag RESULTATEN UIT PILOT In februari 2014 is door de directie Maatschappelijke Ontwikkeling van de Gemeente in de wijk Carnisse een pilot gestart van het programma. In eerste instantie richtte het programma zich op de begeleiding van 100 zeer kwetsbare moeders, maar al snel bleek dat de vraag in de stad veel groter was. Eind juli 2015 waren er 300 moeders in begeleiding bij Bureau Frontlijn, uit alle wijken van. Hieronder worden de demografische kenmerken van de 225 moeders gegeven, die tijdens de pilot MvR (februari 2014 t/m januari 2015) zijn aangemeld: LEEFTIJD MOEDERS jr jr jr 36 ALLEENSTAANDE MOEDERS 450 Zeer Kwetsbare Niet Kwetsbare 1 huisbezoeken per week 153 Alleenstaand 72 Wonend met partner 300 Fase 3 1 e verjaardag - 2 e verjaardag AANTAL KINDEREN 150 Wijkteams Niet relevant 600 in ander voor dit onderzoek regulier 600 in programma programma 0 MvR Nieuwe instroom zwangere vrouwen Totaal aantal vrouwen in behandeling Uitstroom moeders na behandeling DE VERWACHTE INSTROOM, UITSTROOM EN HET AANTAL MOEDERS IN BEHANDELING PER JAAR 1 huisbezoek per 2 weken Fase 4 2 e verjaardag - 3 e verjaardag nazorg - telefonisch contact Eerste kind 2 de -3 de kind 4 de kind WOONACHTIG IN Achterstandswijk Geen Dakloos achterstandswijk van 5

4 Vaardigheden om REDENEN VAN AANMELDING haar kind(-eren) op HUISVESTING De aanstaande moeders worden onder andere te voeden In Fase 1 stelt een werkbegeleider in samenspraak met aangemeld door verloskundige Dak- of thuisloos professionals. 57 haar team een individueel Plan van VERANDERINGSTHEORIE VAN HET PROGRAMMA Een gevalideerd multidisciplinair instrument Aanpak op. Het individuele Plan van Aanpak Dakloos 11 Dreigende huisuitzetting 22 stelt vast of er sprake is van een niet kwetsbare, Meer moeders die richt zich in eerste instantie Meer zelfzorg op het en oplossen Thuisloos 46 kwetsbare, of zeer Onveilige kwetsbare woning zwangere vertrouwen vrouw. hebben van de acute 29 crisissituatie. zelfregie Daarnaast bij beschrijft Dreigende huisuitzetting 20 Alleen het laatste geval Geen leidt inkomen/armoede tot een verzoek de zorgverlening het welke 84doelen, wanneer de moeder en op welke manier Ernstig huisvestingsprobleem 29 aan Schulden voor een intake bij worden nagestreefd. 154 Niet ingeschreven GBA deze vrouw thuis. Als er bij de intake sprake is 15 Geen babyspullen 76 van een zeer kwetsbare situatie dan gaat Fase 1 Voorbeelden zijn het bemiddelen bij een Illegale woonsituatie 4 Huiselijk geweld 15 In staat om in eigen van start voor de aanstaande moeder. Meer ervaren empowerment bij kinderen moeder naderende huisuitzetting, levensonderhoud het regelen te van een Stabiel 84 (Dreigende) uithuisplaatsing zorgverzekering 12 of voorzien het creëren van een veilige Overig 16 Opvoedproblemen omgeving 24voor de baby, met bijvoorbeeld een Moeders REDENEN van VAN AANMELDING bedje en commode. Tijdens het eerste jaar werken de verloskundige(n), Rotter- HUISVESTING Hechtingsproblemen zeer kwetsbare zwangere vrouwen Intensieve begeleiding Geen zorgverzekering 24 TAALVAARDIGHEID - SPREKEN Dak- of thuisloos Minder 57 zorgmijders dam en Erasmus MC Gezondere (of een ander leefstijl ziekenhuis gedurende 3 jaar Illegale verblijfsstatusbinnen de doelgroep waar de zwangere 16 van vrouw de onder moeder behandeling 11 Dreigende huisuitzetting 22 Verslaving/middelengebruik is) intensief 20samen om de niet-medische en Voldoende Nederlands Onveilige woning 29 Psychische problemen medische 30zorg zo goed mogelijk op elkaar af e huisuitzetting Voldoende Engels Geen inkomen/armoede 84 te stemmen. Hiertoe vindt wekelijks casuïstiek Veel stress 175 isvestingsprobleem Matig Nederlands en Engels Doelgroep Schulden Programma Uitkomsten 154 overleg plaats met de desbetreffende Effecten verloskundige of ziekenhuis. Communicatie/taalprobleem 62 schreven GBA Geen Nederlands en Engels Geen babyspullen 76 oonsituatie 4 Huiselijk geweld In bovenstaande tabel staan de hulpvragen 15 die de aanmelder (verloskundige) heeft genoteerd op het aanmeldformulier. 84 (Dreigende) uithuisplaatsing kinderen 12 Dit zijn voor de verloskundige de belangrijkste redenen ZWANGERSCHAPSFASE 16 Opvoedproblemen van aanmelding. 24 Hechtingsproblemen 6 12 weken 18 Geen zorgverzekering 24 MvR(%) per bevalling AALVAARDIGHEID weken - SPREKEN 52 antal Illegale verblijfsstatus 16 < weken 66 Verslaving/middelengebruik e Nederlands weken Psychische problemen 30 e Engels weken Veel stress 175 erlands en Engels bevallen 40 Communicatie/taalprobleem 62 >5 erlands en Engels 26 slechte geboorteuitkomsten PREVALENTIE AANTAL AANGEMELDE ZWANGEREN BIJ PROGRAMMA MvR in 2014 per se wijk /aantal bevallingen in die wijk In Fase 2 staan de omstandigheden die een veilige Goede hechting ontwikkeling met het kind mogelijk maken kind (vanaf 3 jaar) op centraal. Gedurende deze fase is er nauwe cognitief, sociaalemotioneel en afstemming met het consulta- samenwerking tiebureau medisch van gebied het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). In Fase 3 worden de opvoedings- en onderwijsondersteunende Betere schoolcarrière tionaliseerd binnen Methodiek is geïnsti vaardigheden verder ontwikkeld. arbeidsmarkt Verder wordt van aandacht besteed aan de en kansen op de stedelijke zorgketen ontwikkeling het kind van het kind, zoals taalvaardigheid, Grotere effectiviteit ingezette medische motoriek et cetera. De moeder wordt daarnaast niet-medische ondersteund bij het zoeken van een opleiding zorgpaden of baan om haar zelfredzaam te vergroten. Toegenomen zelfredzaamheid het derde van jaar de stopt moeder het traject, maar wordt Na door medewerkers van Bureau Frontlijn telefonisch contact onderhouden met de moeder. Het nazorgtraject is nodig om ervoor te zorgen dat moeders Lange geholpen termijnkunnen worden wanneer zij te effecten maken krijgen met een terugval in effecten Institutionele hun situatie. AANTAL PROBLEMEN PER AANMELDING WANGERSCHAPSFASE antal 1 probleem 0 n 2 problemen ken 3 problemen ken meer dan 3 problemen eken 35 n UITWERKING In bovenstaande tabel staan de hulpvragen die de aanmelder (verloskundige) heeft genoteerd op het aanmeldformulier. Dit zijn voor de verloskundige de belangrijkste redenen van aanmelding. ANTAL PROBLEMEN PER AANMELDING antal 3 van 5

5 ONDERZOEK: KENNISWERKPLAATS KWETSBARE ZWANGERE VROUWEN Het onderzoek naar wordt geleid door het Erasmus MC. Het is een grootschalig onderzoek gericht op de effectiviteit van het programma, de ontwikkeling van de methodiek en de bredere aanpak van zeer kwetsbare zwangere vrouwen in de stad. VAN PROGRAMMA NAAR IMPACT OP DE DOELGROEP Om de causaliteit tussen de selectie van de juiste moeders, de uitvoering van het programma en de uiteindelijk te verwachten effecten op de moeders weer te geven, is een veranderingstheorie beschreven. De veranderingstheorie beschrijft welke uitkomsten en effecten verwacht worden op het niveau van de individuele moeder, het kind en de stad. Hieronder wordt deze veranderingstheorie kort weergegeven. ONDERZOEKSVRAGEN Het onderzoek zal antwoord geven op deze vier onderzoeksvragen. 1) Leidt systematische aandacht door middel van een getrapt screeningsmodel voor kwetsbare en zeer kwetsbare zwangere vrouwen tot efficiënte toeleiding van zeer kwetsbare zwangere vrouwen naar? 2) Leidt de begeleidingsaanpak bij deze zeer kwetsbare zwangeren tot a) meer/voldoende vertrouwen in de zorgverlening, b) effectieve en autonomie-ondersteunende regie en c) meer ervaren empowerment (directe procesdoelen)? 3) Leidt de benadering tot minder zorgmijding en meer compliance met medische en nietmedische afspraken/regels? 4) Draagt de benadering bij aan de effectiviteit van ingezette medische en niet-medische zorgpaden? Minder baby s met slechte geboorteuitkomsten Vaardigheden om haar kind(-eren) op te voeden VERANDERINGSTHEORIE VAN HET PROGRAMMA Meer moeders die vertrouwen hebben in de zorgverlening Meer zelfzorg en zelfregie bij de moeder Goede ontwikkeling kind (vanaf 3 jaar) op cognitief, sociaalemotioneel en medisch gebied 600 zeer kwetsbare zwangere vrouwen Intensieve begeleiding gedurende 3 jaar Meer ervaren empowerment bij de moeder Minder zorgmijders binnen de doelgroep In staat om in eigen levensonderhoud te voorzien Gezondere leefstijl van de moeder Betere schoolcarrière en kansen op de arbeidsmarkt van het kind Toegenomen zelfredzaamheid van de moeder Methodiek is geïnstitutionaliseerd binnen de stedelijke zorgketen Grotere effectiviteit van ingezette medische en niet-medische zorgpaden Doelgroep Programma Uitkomsten Effecten Lange termijn effecten Institutionele effecten PREVALENTIE AANTAL AANGEMELDE ZWANGEREN BIJ PROGRAMMA MvR in 2014 per se wijk /aantal bevallingen in die wijk MvR(%) per bevalling <1 4 van 5

6 UITKOMSTEN METEN Voor het onderzoek worden twee groepen gecreëerd. Groep 1 bestaat uit zeer kwetsbare zwangere vrouwen die begeleid worden door het programma. Groep 2 bestaat uit zeer kwetsbare zwangere vrouwen die na de intake van begeleiding ontvangt van een wijkteam of een programma van het CJG. De totale onderzoekspopulatie zal bestaan uit moeders. Schematisch ziet het effectonderzoek er als volgt uit: PLANNING EN PRODUCTEN Het onderzoek heeft een looptijd van vijf jaar en zal vier producten opleveren: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN HET EFFECTONDERZOEK Screening zwangeren door verloskundige professionals met gevalideerde instrumenten Aanmelding bij Bureau Frontlijn Aanvullende screening 1. Beschrijving van Best Practices van het programma, gericht op a) competenties van hulpverleners b) samenwerkingsrelaties tussen BEGELEIDINGSTRAJECT de medische en sociale ketenpartners en c) werkzame elementen (core elements, zorgpaden). Fase 1 zwangerschap - 2. Beschrijving geboorte van de uitkomsten van het programma, te weten of dit programma heeft geleid tot meer detectie, meer ervaren empowerment, meer vertrouwen in de hulpver- 2 huisbezoeken per week lening, meer ervaren zelfregie, bereidheid tot compliance, betere uitkomsten, vermindering crisisinterventies. Fase 2 geboorte - 1 e verjaardag 3. Kosteneffectiviteitsanalyse: de veronderstelling is dat het programma leidt tot verlaging van de kosten binnen de curatieve zorg en dienstverlening. 4. Overdrachtsdossier voor implementatie in de wijkteams. 1 huisbezoeken per week Wijkteams 600 in ander regulier programma Zeer Kwetsbare 600 in programma MvR Niet Kwetsbare Niet relevant voor dit onderzoek 1 Op grond van de Perinatale Registratie Nederland schat het Erasmus MC Fase in dat in 3Nederland de huidige perinatale sterfte ca. 7,8 per 1 e 1000 verjaardag kinderen -is. De perinatale sterfte in is gemiddeld 2 e verjaardag minstens 15 procent hoger. De belangrijkste ernstige babygevolgen (te vroeg geboren, te laag geboortegewicht 1 huisbezoek voor per de 2 zwangerschapsduur) weken komen vaker voor in. 2 De achterstandswijken betreffen de door de overheid in Fase aangewezen 2 e se krachtwijken. De onderbouwing van de 3selectie e verjaardag van deze wijken is opgenomen in verjaardag - de brieven aan de Tweede Kamer van 22 maart, 24 april en 21 mei 2007 (TK , 30995, nrs. 1, 2 en 3). Zie ook nazorg - telefonisch contact artikel: Graaf de JP, Ravelli ACJ, Wildschut HIJ, Denktas S, Voorham AJJ, Bonsel GJ, Steegers EAP. Living in deprived urban districts increases perinatal health inequalities. J Matern Fetal Neonatal Med 2013;26: Quispel C, Schneider AJ, Bonsel GJ, Lambregtse-van den Berg MP. An innovative screen-and-advice model for psychopathology and psychosocial problems among urban pregnant women: an exploratory study. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 2012; 33: DE VERWACHTE INSTROOM, UITSTROOM EN HET AANTAL MOEDERS IN BEHANDELING PER JAAR van 5