16 oktober 2009-16 oktober 2009 Goed te eten in 2050? Voor de 61e keer is het Wereldvoedseldag. In die tijd hebben we de voedselproductie zien stijgen maar ook het aantal hongerigen zien toenemen. Met deze vaststelling opent Rudy Rabbinge Wereldvoedseldag 2009, met als thema: Goed te eten in 2050? Om iedereen in 2050 een goed bord eten te geven, moet de wereld-voedselproductie de komende veertig jaar verdubbelen. Hoe gaan we dat realiseren? Dat is de vraag waar deze editie van Wereldvoedseldag om draait. Na de opening neemt dagvoorzitter Albert- Jan Maat (voorzitter van LTO-Nederland) het woord. In zijn korte inleiding legt hij het verband tussen vrije handel, lage lonen voor boeren en een hongerende wereldbevolking. Boeren wereldwijd moeten zich organiseren om hier iets aan te doen. Voor de 61e keer is het Wereldvoedseldag. In die tijd hebben we de voedselproductie zien stijgen maar ook het aantal hongerigen zien toenemen 1
Schandalig! is één van de reacties uit de zaal op het zo afserveren van de biologische landbouw Prem Bindraban Wageningen UR De Wageningse onderzoeker Prem Bindraban neemt de eerste lezing voor zijn rekening. Om het wereldvoedselprobleem op te lossen, moet de efficiëntie van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen (land, water, nutriënten) in landbouwpraktijken van de wereld sterk verbeterd worden, is de boodschap van zijn verhaal. Met de stelling dat er meer vlees gegeten moet worden is zijn doel voor vandaag duidelijk; heilige huisjes moeten kritisch onder de loep worden genomen. Omdat dat advies alleen geldt voor de bevolking van arme landen die ook graslanden kunnen benutten voor voedselproductie oogst hij daarmee uiteindelijk vooral bijval. Meer weerstand roept zijn stelling op dat we vooral niet moeten inzetten op biologische landbouw: 'Het niet gebruiken van kunstmest leidt tot honger en armoede. We leven niet meer in 1900. Schandalig! is één van de reacties uit de zaal op het zo afserveren van de biologische landbouw. Bindraban erkent dat er rapporten bestaan die een hogere opbrengst laten zien bij biologische landbouw. Maar dat is vergeleken met de traditionele vormen van landbouw. Moderne landbouwtechnieken, met gebruik van kunstmest, zullen uiteindelijk hogere opbrengsten genereren. 2
WERELDVOEDSELDAG 16 Oktober 2009 Monique Grooten Wereld Natuur Fonds Programmaleider footprint van het WNF Monique Grooten zet uiteen hoe het WNF een bijdrage probeert te leveren aan een duurzamer gebruik van onze planeet. Het WNF gebruikt de ʻliving planet indexʼ en de ʻecologische footprintʼ om de stand van milieu, biodiversiteit en de menselijke invloed daarop weer te geven. Als zij de footprint van een land koppelt aan de levensstandaard (HDI) van de bevolking, blijkt dat er maar één land is waar duurzame ontwikkeling volgens deze indicatoren een feit is. De vraag aan de zaal welk land dat is durft niemand te beantwoorden: Cuba! WNF zet in op het terugdringen van de overbelasting van de aarde en wil daarin samenwerken met o.a. het bedrijfsleven, onder andere in Round Tables. De conclusie van het verhaal is dat we vooral onze manier van denken moeten veranderen. Want was het niet Einstein die zei dat: You canʼt solve a problem with the same mindset that created it!. Monique Grooten Wereld Natuur Fonds 3 You can t solve a problem with the same mindset that created it! Albert Einstein
Discussie Jan Jaap Kleinrensink van Plan Nederland, Kees Blokland van Agriterra en Adrie Papma van Oxfam Novib vormen het panel dat de lezingen van de eerste sprekers bediscussieert. Tijdens deze discussie verschuift de nadruk van productie naar inkomen als belangrijkste oorzaak voor honger. Daarnaast moeten boeren een vuist maken. Goede prijzen voor boeren zijn noodzaak, en zij moeten kunnen meepraten tot op het hoogste niveau aldus Blokland. Papma vult aan dat het vaak om boerinnen gaat. Initiatieven uit de maatschappij Voor de pauze worden nog een aantal initiatieven uit de maatschappij getoond. Marieke Kragten van Hivos laat zijn op welke manier zij zaken klimaatneutraal maakt. Niet door bomen te planten maar door, heel lokaal, duurzame energieprojecten te financieren. Albert-Jan Maat interviewt enkele leerlingen van Scholengroep Cambium die de afgelopen tijd van docente aardrijkskunde Jacqueline Ooiman les hebben gehad over het wereld-voedselvraagstuk. Ten slotte vraagt David Renkema van de EEN Campagne de zaal om op te staan tegen armoede in de wereld, in het kader van de actie ʻStand up and take actionʼ. helft van de mensen in megasteden. Vroeger was het aanbod eenvoudig, nu is er een mondiale voedingsmiddelen-industrie, die door consumenten continue wordt bevraagd op herkomst, houdbaarheid en duurzaamheid van haar producten. Deze voedingsindustrie is onmisbaar bij het oplossen van het wereldvoedselvraagstuk, aldus Vis, met name als het gaat om tegengaan van bederf en verliezen. Ter illustratie: van de 4600 kcal die per persoon per dag voor iedere wereldbewoner beschikbaar zijn, gaan er 600 verloren onderweg tussen boer en consument. Terugverwijzend naar eerdere discussie waarin inkomensverdeling als belangrijke oorzaak voor honger aangevoerd werd, vraagt het panel zich af of de industrie ook iets aan de koopkracht van mensen kan doen. Vis: Voor elke baan bij Unilever Indonesië hebben er 100 mensen in de keten werk. Leo den Hartog van Nutreco poneert de stelling dat: De veehouderij nu en in de toekomst onmisbaar is in de voedselvoorziening. In de veehouderij is een groot verschil in efficiëntie van productie tussen landen en ook tussen bedrijven in een land. Wereldwijd wordt 30% tot 40% van de productiecapaciteit van koeien, varkens en kippen niet gebruikt door suboptimale omstandigheden. Nutreco probeert aan het oplossen hiervan met hun innovatieve voersamenstellingen en concepten, producten en adviezen een bijdrage te leveren. Een nog veel belangrijker argument voor de stelling is dat dieren onmisbaar zijn voor de voedselvoorziening omdat ze oneetbare producten, zoals gras en nevenstromen uit de voedingsmiddelenindustrie, omzetten in voedsel. In de toekomst is op dit terrein nog een hoop innovatie mogelijk. Nederland is een groot productieland voor agrofood producten. Dat moet zo blijven om de positie van Nederland als kennisland op het gebied van landbouw in stand te houden. Namens ICCO en Kerk in Actie verdedigt Jan van Doggenaar de stelling dat iedereen recht heeft op voldoende en goed voedsel. Om dat recht te garanderen moeten consumenten duurzaam consumeren, bedrijven duurzaam produceren en overheden wetgeving produceren die dat Na de pauze staan de rollen van het bedrijfsleven en de civil society op het programma. De sprekers worden bij de les gehouden door scherpe vragen van een panel bestaande uit Alice Bouman- Dentener (Nederlandse Vrouwenraad) en Hans van den Heuvel (Ministerie van Buitenlandse Zaken). Jan Kees Vis van Unilever laat aan de hand van een kinderfoto van zichzelf in de dorpswinkel van zijn ouders zien hoe de relatie tussen consumenten en hun voedsel is veranderd. Vroeger voerde het platteland de boventoon, nu woont meer dan de Jan Jaap Kleinrensink van Plan Nederland, Kees Blokland van Agriterra en Adrie Papma van Oxfam Novib vormen het panel dat de lezingen van de eerste sprekers bediscussieert. 4
afdwingt. Daarnaast geldt dat ons handelen hier niet ten koste mag gaan van het recht op voedsel elders. Het door eerdere sprekers gehouden pleidooi voor meer voedselproductie wordt door Van Doggenaar onderschreven. Maar dan wel in samenspraak met de mensen die het moeten doen: de kleine boeren die nu geen stem hebben. Een kritische vraag uit het panel over hoe ICCO/Kerk in Actie denkt niet-kerkelijken te bereiken, wordt gepareerd met de samenwerking die ICCO inmiddels met bedrijven zoals Albert Heijn heeft. Martin Siecker van FNV Bondgenoten voert het publiek via een hartstochtelijk betoog naar de stelling dat het voedselvraagstuk niet op te lossen valt zonder fatsoenlijke arbeidsverhoudingen. Als de chocolade industrie een programmamaker aanklaagt omdat hij stelling neemt tegen slavernij in de cacaoteelt, dan is er wat betreft arbeidsverhoudingen nog een wereld te winnen. Terwijl Nestlé, ADM en Cargill enorme winsten boeken, wordt kleine boeren de nek omgedraaid. De vakbeweging streeft naar een eerlijke verdeling van kennis, inkomen en macht. Op de vraag hoe dit te realiseren antwoordt Siecker dat er nog een hoop te onderwijzen valt. Maar in analogie met het roken zal ook het maken van duurzame keuzes uiteindelijk gebeuren. De bulk van het werk moet op internationaal vlak gebeuren. Het is jammer dat de vakbeweging internationaal te zwak is om het op eigen kracht te veranderen. Het zijn niet de armen die ze veroorzaken maar wel die erdoor getroffen worden In de discussie met de zaal over deze vier sprekers gaat het voor een groot deel over de rol van het bedrijfsleven. Een greep uit de reacties: Is er wel een eerlijke verdeling in de marges tussen producenten en industrie? Monsanto en haar lobby voor patentering is een groot probleem: Waarom kruipen de NGOʼs toch bij de industrie op schoot? Vrijhandel is in het belang van multinationals, maar voor kleine boeren is het een groot probleem, stop daarmee! Zowel de sprekers van het bedrijfsleven als die van de maatschappelijke organisaties benadrukken aan de ene kant het belang van samenwerking, maar laten aan de andere kant weten dat zij hun belangen in die samenwerking niet zullen prijsgeven. Kritisch blijven is het devies. Daarnaast is het van belang dat er naast op dialoog georiënteerde NGOʼs ook watchdog NGOʼs zijn, die genadeloos misstanden aan de kaak stellen. Het laatste woord is voor minister Verburg van LNV, die eerst de ʻRight to Food and Nutrition Watch 2009ʼ van een internationale groep van ontwikkelingsorganisaties uit handen van FIAN en ICCO in ontvangst mag nemen. Verburg benadrukt in haar presentatie dat de huidige crises ons allemaal raken en dat het oplossen daarvan een collectieve verantwoordelijkheid is waar iedereen aan moet meedoen. Het zijn niet de armen die ze veroorzaken maar wel die erdoor 5
getroffen worden. De oplossing zit volgens de minister in een transitie in de landbouw. Zij moet niet langer als deel van het probleem gezien worden maar als deel van de oplossing. Zij pleit daarom voor meer aandacht voor de rol van landbouw in de klimaataanpak. "We moeten in actie komen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen en tegelijkertijd de voedselzekerheid in een mondiale context duurzaam te garanderen". Onder andere door verder onderzoek en het ontwikkelen van nieuwe en innovatieve financieringsmechanismen die helpen om de aanpassing aan klimaatveranderingen en het voorkomen daarvan in de agrarische sector mogelijk te maken. Ook pleit zij voor een duurzame groene revolutie in de Afrikaanse landbouw. Zo'n tweede Groene Revolutie moet een revolutie zijn in de meest letterlijke zin van het woord. Het betekent een revolutie in ideeën, een revolutie in technologieën en een revolutie in landbouw en handelsbeleid, In het verlengde van de Fairfood actie tijdens de Millenniumtour 2009, wordt de borrel op Wereldvoedseldag geopend met een heerlijke cocktail. Speciaal voor deze gelegenheid heeft Fair Trade Original de ingrediënten voor de cocktail beschikbaar gesteld. markttoegang en het genereren van financiële middelen. Het gaat hier niet alleen om de betrokkenheid van overheden, maar om die van alle geledingen van de maatschappij. De primaire verantwoordelijkheid ligt bij het bedrijfsleven. In dit geval zal volgens minister Verburg met name de agribusiness een voortrekkersrol dienen te spelen. Daarnaast ligt er een grote verantwoordelijkheid voor ons als burgers, producenten, consumenten. Wij moeten met open ogen naar de toekomst kijken en investeren in people, planet en profit. Als we het al niet voor onszelf doen dan in ieder geval voor de toekomstige generaties. Initiatiefnemers Organisator 6