Annelies de Graaf Creatief met wondzorg Verpleegkundig Specialist Wondzorg Wondzorg Support Team UZLeuven Arts Verpleegkundige Comfort voor patiënt Onderliggende factoren Psychologie oorzaak diepte exsudaat Arts Preventie! wondzorg patiënt Kenmerken wonde uitgebreid heid locatie bloedvoorziening Doel Basisprincipes TIME Verbandkeuze Wond evolutie Sociale omkadering Levensstijl Mate van verontreiniging toestand omringend weefsel 1 2 3 4 5 Stappenplan wondzorg UZL Bepaal de etiologie van de wonde Observeer de wonde en optimaliseer onderliggende factoren bij de patiënt Werk preventief en heb aandacht voor pijn Behandel de wonde volgens TIME principes Rapporteer de wondzorg, evalueer en stuur indien nodig bij 2 1
Casus: Handen 1 2 3 4 5 Bepaal de etiologie van de wonde Observeer de wonde volgens TIME principe en optimaliseer onderliggende factoren bij de patiënt Werk preventief en heb aandacht voor pijn Behandel de wonde volgens TIME principes Rapporteer de wondzorg, evalueer en stuur indien nodig bij Etiologie en doelstelling wondzorg Acute wonde vnl.wondheling Chronische wonde vnl: Wondheling OF Infectiepreventie Comfortzorg/ symptoom bestrijding Pijnreductie Preventief werken voor nieuwe letsel Wat? Uitgebreide skintear graad 3 thv hand Problemen? Moeilijke factoren? LOCATIE: Pols, ganse handrug, vingers gedeeltelijk = moeilijke fixatie PIJN: dus zo zacht mogelijk, frequentie beperken ETIOLOGIE: Nieuwe letsels voorkomen. Doelstelling wondzorg: preventie, tijd nemen voor verzorging! 2
Casus: Handen Casus: Handen Casus: Hematoom Wat? Wat? Wat? Brandwonden 2/3 e graadsverbranding scalds Sepsis => necrose (mummificatie) Traumatisch of spontaan hematoom Problemen? Moeilijke factoren? Problemen? Moeilijke factoren? Problemen? Moeilijke factoren? LOCATIE: circulair ganse handrug, vingers blaarvorming = moeilijke fixatie en zwelling PIJN : dus zo zacht mogelijk maar grondige reiniging ZWELLING ETIOLOGIE: verbranding, huidbarrière volledig weg en bewaken functionaliteit gewrichten Doelstelling wondzorg: infectiepreventie, afnemen zwelling en behoud functionaliteit LOCATIE: complete necrose van ganse hand en vingers maar soms gewrichten nog functioneel ETIOLOGIE: tijdens sepsis afwezigheid doorbloeding in extremiteiten, huidbarrière volledig weg en bewaken functionaliteit gewrichten Doelstelling wondzorg: infectiepreventie en behoud functionaliteit ETIOLOGIE: onderhuidse bloeding al dan niet traumatisch = controle van antistolling, contacteer chirurg: draineren of demarqueren? Doelstelling wondzorg: infectiepreventie en snel evacueren indien niet intact! 3
Casus: moeilijke locaties Casus: full body wondzorg Casus: Vochtletsels Wat? Wat? Wat? Oncologisch ulcus hals Uitgebreide meningococcensepsis Peristomaal vochtletsel Problemen? Moeilijke factoren? Problemen? Moeilijke factoren? Problemen? Moeilijke factoren? LOCATIE: anatomische structuren, functionaliteit, moeilijke fixatie ETIOLOGIE: doorgroei van tumoraal weefsel, huidbarrière doorbroken, weefselverderf, aantasting lymfatisch systeem Doelstelling wondzorg: symptoommanagement LOCATIE: uitgebreidheid ETIOLOGIE: sepsis aantasting door bacterie en verminderde doorbloeding door weerslag = necrose Doelstelling wondzorg: infectiepreventie, demarqueren necrose LOCATIE: rond productief stoma ETIOLOGIE: verkeerde keuze stomaplaat? Verkeerde diameter uitsparing? KLACHTEN: jeuk, pijn, lossen stomaplaat Doelstelling wondzorg: vochtletsel beperken, keuze stomamateriaal 4
1 Bepaal de etiologie van de wonde TIME IDEALE WONDBEHANDELING VOLGENS TIME Observeer de wonde volgens TIME principe en optimaliseer onderliggende factoren bij de patiënt 2 Beoordeel het vorig verband aan de buitenkant Verwijder verband en observeer klachten te wijten aan verwijderen verband actie Observeer wonde aan de hand van TIME Reinig de wonde en observeer nogmaals Granulatie, fibrine, necrose Blootliggende weefsels Ondermijning, fistel Locatie Tissue Infection Propere wonde = gecontamineerd Kritische kolonisatie Infectie: Geur Pus Roodheid. Reinigen* Debrideren* Beschermen Tissue Infection Ontsmetten Zorg voor een bacterieel evenwicht 3 Werk preventief en heb aandacht voor pijn 4 5 Behandel de wonde volgens TIME principes Rapporteer de wondzorg, evalueer en stuur indien nodig bij Creëer goede wondranden en een goede wondomgeving Maceratie Conditie omliggende huid? Edges Moisture Te droog/te nat? Vochtige wondheling Maceratie Creëer goede wondranden en een goede wondomgeving Aangepast verbandmateriaal Edges Moisture Creëer een vochtig wondmilieu: niet te nat / niet te droog Aangepast verbandmateriaal 5
Maar. Is het zo simpel? Van. Droog aseptisch verband Tot. Uitgebreide wondzorg Reinigingsmaterialen Is elke patiënt hetzelfde? Is elke situatie hetzelfde? X 1000???? 6
Debrisoft Licht debridement van de wonde d.m.v. de duizenden microvezels Reiniging Spoelen van caviteiten Rijkelijk bevochtigen met reinigend product (fysiologisch serum of Isobetadine-zeep of Prontosan) Minimaal 5 minuten over de wonde wrijven Nieuw epitheel en granulatieweefsel blijft intact Niet voor dagelijkse wondreiniging Vermoeden biofilm of hardnekkige fibrine Reinigen en licht ontsmetten van vuile wonden IV katheters voor kleine openingen 7
Uitgebreide wondzorg Wat zijn de makkelijkste instrumenten? Uitgebreide wondzorg Voorbereiding is het halve werk Welk materiaal heb ik nodig? Groot steriel veld, godet, steriele schaar/ kocher, spatels Steriele handschoenen, Correcte hoeveelheid van gebruikte producten Pas je materiaal aan afhankelijk van: Uitgebreidheid wonde Ligging wonde Gemak van aanbrengen Zorg voor voldoende werkruimte, gebruik een bed of een tafel met een steriel veld Casus handverbranding Handbadje & Verband dichtbij klaar leggen 8
Casus uitgebreide maar snelle wondzorg Traumatische wonde onderbeen bij diabeet: Pijnlijk (neuropathie) Initieel vuil Probleem: moeizame reiniging Aandacht voor infectiepreventie Ontsmetting in verschillende maten 9
Casus: Hematoom Traumatisch of spontaan hematoom ETIOLOGIE: onderhuidse bloeding al dan niet traumatisch = controle van antistolling, contacteer chirurg: draineren of demarqueren? Doelstelling wondzorg: infectiepreventie Actief debriderend verband vb alginogel Chirurgie voor debridement en wondsluiting? 1 2 3 4 5 Bepaal de etiologie van de wonde Observeer de wonde volgens TIME principe en optimaliseer onderliggende factoren bij de patiënt Werk preventief en heb aandacht voor pijn Behandel de wonde volgens TIME principes Rapporteer de wondzorg, evalueer en stuur indien nodig bij 10
Preventie PIJN EN STRESSREDUCTIE Educatie: reiniging is belangrijkste handeling in wondzorg Begint bij: Pijnbeleid vooraf bekeken Goede observatie van oud verband Zachte verwijdering oud verband: Oplosmiddelen voor kleeflaag (vb.niltac, Remove) Nat maken van oud verband om inklevend materiaal geen trauma te laten veroorzaken Zachte maar effectieve reiniging Niet-inklevend actief en bedekkende verband kiezen adhv TIME-observatie Preventie = voorkomen van. Pijn en stress: Educatie Pijnmanagement Betrek je patiënt Voer een TIME-OUT in Nieuwe of bijkomende letsels 11
Pijn en stressreductie Educatie over medicatie aan patiënt Planning en toediening medicatie door arts en vpk: Verschillende trappen Rustpijn: systematisch gepland Doorbraakpijn: na 1 uur effect? Procedurepijn: krachtig, snelwerkend, snel uitgewerkt tijdig innemen van medicatie 30-60 min vóór de wondzorg start Analgetica: Verschillende trappen Rustpijn Doorbraakpijn Procedurepijn Combinatie met sedativa/anxiolytica, lokale anesthesie of volledige narcose Alternatieve methoden: Virtuele methode Hypnose Muziek Afleiding (kinderen), praten en massage (volw) TIME-out Betrek je patiënt, laat hem/haar zelf dingen uitvoeren 12
Strippingletsels Allergie of iets anders? Preventie VERMIJDEN VAN BIJKOMSTIGE LETSELS Klassieke post-op kleefverbanden: Gebruik Niltac, Remove Geduld Zijdelings verwijderen verband Gebruik alternatieve verbanden obv silicone of verbanden die langer blijven Allergie Roodheid Jeuk Papels = Continu aanwezig DD met contactdermatitis (vb joodallergie) R/ wissel actief verband, contact dermatologie Stripping Contactdermatitis Alternatief voor kleefverbanden? Roodheid Afgelijnd Jeuk tot verband oppervlakte Gradueel toenemend bij contact met vocht = treed op na verwijdering oud verband = treed op door herhaaldelijke en langdurige blootstelling R/ verwijder met zorg, alternatieve actieve verbanden of fixatie R/ bescherming tegen vocht, doelstelling? Gebruik van siliconen kleefverbanden Windel in plaats van kleven Fixatie met netverbanden gebruiken 13
Peristomaal vochtletsel Doelstelling wondzorg: vochtletsel beperken, keuze stomamateriaal Casus: Vochtletsels Stomaloslating = Hydrofiber en stomapasta Cavilon Advanced Zeer vochtige irritatie tgv lekkage kan poeder vervangen worden door cavilon advanced Irriatie peristomaal Irritatie open abdomen Slide: Stomateam UZL, 2018 Slide: Stomateam UZL, 2018 14
Casus: wondrand irritatie Gebruik hydrocolloïd bij NPWT Cavilon Advanced Voor Na applicatie 1 Na verschillende applicaties Slide: Stomateam UZL, 2018 Wondperimeter geassocieerd vochtletsel onder NPWT Doelstelling wondzorg: vochtletsel beperken, actieve verband keuze: NPWT juiste keuze of eerder conservatief beleid? Wondrandbescherming met Cavilon Advanced Opvullen van caviteit bij aanleggen NPWT: Hydrocolloïd pasta, nadien afdekken met hydrocolloïd plaat Plaatsen foam in de wonde Geheel afkleven met PU filmverband Start vacuüm 15
1 Bepaal de etiologie van de wonde 2 Observeer de wonde volgens TIME principe en optimaliseer onderliggende factoren bij de patiënt 3 4 Actie Werk preventief en heb aandacht voor pijn Behandel de wonde volgens TIME principes Actief verband via TIME, principe vochtige wondheling Kies je bedekkend verband in functie van actief verband, locatie en exsudaat Fixatie (atraumatische verwijdering) Bepalen frequentie Creatieve wondzorg ACTIEF VERBAND EN KEUZE VAN BEDEKKEND VERBAND Actief verband 5 Rapporteer de wondzorg, evalueer en stuur indien nodig bij 16
Stel jezelf de vraag: is deze wonde geïnfecteerd? Stel jezelf de vraag: welke weefsel heeft deze wonde? Stel jezelf de vraag: is dit een vochtige of droge wonde? Stel jezelf de vraag: is dit een oppervlakkige of diepe wonde? Actieve verbanden in verschillende maten Actieve verbanden of interfaces in verschillende maten 17
Granulerende oppervlakkige kleine wondjes? Doelstelling? Beschermen Makkelijk pijnloos verband Oplossing? Oplossing? Niet dagelijkse verband zorg Goed fixeren Vingers of tenen Kniptechnieken Webspace kniptechnieken Elleboog Gezicht 18
Tenen met eindverbanden of 10*10 kompres Hiel Klassieke pleisters Wonde na fasciotomie na compartimentsyndroom. Ondermijning tot aan de enkel. Vraag chirurg: symptoombestrijding tot amputatie. S/ Geur+++; Vocht+++; Pijn++ Casus geïnfecteerd ondermijnde wonde 19
Casus: Handen Spoelen en aspireren wonde Aanbrengen wiek: - start met vinger - daarna opvoeren met knopsonde Wat? Uitgebreide skintear graad 3 thv hand Doelstelling wondzorg: preventie, tijd nemen voor verzorging! 20
Keuze actieve verbanden Actief verband? Probleem: - Aflopen zalf in de ogen - Moeilijke fixatie Oplossing: - Volgen van contouren van de wonde, voorkomen lekkage wondvocht in het oog - Abdominale kompressen als bedekkend verband - Fixatie met netverband Diepe contactverbranding voetzool bejaarde man, tegen verwarming gelegen 21
Actief verband? Bedekkende verbanden in verschillende maten Droge intacte necrose = fysiologisch verband Weinig exsudaat Postoperatieve verbanden Matig exsudaat Steriele scheurlinnen Doel? Bekijk situatie Bekijk onderliggende problemen Zolang mogelijk afwachten, tijd geeft gedeeltelijk spontaan weefselherstel Bedekkend verband Splitkompressen Gaaskompressen 5*5,10*10,.. Absorberend kompres 22
Denk Grote aan oppervlakte wondrandbescherming Veel exsudaat Superabsorbers Keuze actief en bedekkend verband Buikvlieskompressen Barrièreproducten Stomamateriaal Frequentie verbandwissels eventueel verhogen Woundmanager of stomamateriaal als opvangmateriaal Grote exsudatieve wonde Creatieve wondzorg FIXATIEMATERIAAL EN VERSCHILLENDE BEVESTIGINGSMETHODEN 23
Fixatie peri-anale streek Fixatietechnieken Fixatie bovenste ledematen Wondzorg onderste ledematen Tricodur/ tubigrip Elastofix netverband 24
Uitgebreide wondzorg met netverbanden Handverbranding Doelstelling: Infectiebestrijding, Wondheling zo kort mogelijk houden (littekenpreventie) Behoud functionaliteit bij aangetaste gewrichten Casus handverbranding Voorbereiding handverband Alginogel op vetverband stroken 10*10 kompressen in stroken knippen Duimkompres maken Smalle windels en brede windels Evt. netverband voor extra fixatie (kinderen of onrustige patiënt) 25
Stap 1: Actief verband en vetverband Alginogel op stroken vetverband Circulair elke vinger van distaal nar proximaal Webspace Binnen en buitenzijde Duimmuis Pols Stap 2: bedekkend verband Circulair elke vinger van distaal naar proximaal Webspace Binnen en buitenzijde Duimmuis Pols Stap 3: Fixatie met windels Start aan de pols Laat het rolletje lopen over bovenzijde hand Start windel distaal aan vingertop en kom circulair naar beneden Slag rond de pols en nieuwe vinger 26
Take home message Stap 4: pols en extra fixatie Vergeet overlap met pols/arm niet Extra fixatie Hoogstand tegen zwelling Stel je doelstelling bij? Observeer het probleem en maak je keuze? Kies de juiste grootte/hoeveelheid Gebruik je handen bij uitgebreide wondzorg? Fixatie voorkomt veel ongemak en werk 27