CLEANING LEERKRACHTVRAGENLIJST VIJFDE LEERJAAR NATHALIE VANDENBERGHE, AUGUSTUS-SEPTEMBER 2010 DEEL 1: STELLINGEN DEEL 2A: VRAGEN OVER DE KLASPRAKTIJK 2.1 Selectie van één vragenlijst/leerkracht in het geval van een duobaan Indien slechts één van beide leerkrachten de vragenlijst heeft ingevuld, stelt zich geen probleem. Indien we over twee vragenlijsten per klas beschikken, kozen we via een toevalsprocedure één vragenlijst. Concreet weerhielden we de vragenlijst van de leerkracht met de laagste leerkrachtid, tenzij de tweede leerkracht beduidend meer had ingevuld dan de leerkracht met de laagste leerkrachtid. De antwoorden van volgende leerkrachten ( leerkrachtid ) werden niet weerhouden ( leerkrachtid_enkel = 0 ): Tabel 1 LeerkrachtID s van leerkrachten wiens antwoorden niet werden weerhouden m.b.t. klasvariabelen ( leerkracht_id = 0 ) 1415 3563 3749 3862 3901 3958 3980 3987 3991 4005 4023 4030 4047 4061 4088 4100 20385 2.2 Weekverloop Een aantal leerkrachten heeft het aantal lestijden voor de leergebieden Nederlands, wiskunde en/of wereldoriëntatie niet opgesplitst. Bijgevolg hebben we elk van deze variabelen als 6666 (ongeldig) gecodeerd. Het totaal aantal lestijden voor de betreffende leergebieden hebben we wel verrekend bij de aanmaak van de variabele weekverloop_som (zie hierna). Daarnaast hebben we een variabele weekverloop_som aangemaakt waarbij de waarde gelijk is aan de som van het aantal lestijden van de verschillende leergebieden. De waarden voor deze variabelen komen niet steeds overeen met de waarde van variabele lkl5200. Dit is het geval voor 30 leerkrachten. Deze ongelijkheden hebben niet geleid tot een specifieke cleaning. Voor 36 leerkrachten kunnen we deze gelijkheid niet nagaan vermits ze het totaal aantal wekelijkse lestijden lkl5200 en/of het aantal lestijden voor één van de leergebieden niet hebben ingevuld in de vragenlijst. Bij variabele lkl5209b vallen tevens onder: computer: computerles (3982, 3985, 4002), computerklas (2959), PC (4029) contractwerk: contract (3745, 3543, 2299, 3968, 2105), contractuurtje (4117) sociale vaardigheden: sociale omgang (3900, 3901), socio-emo (3918, 4045), contactsleutels (4046) kring: ronde (3563), rondes (4125) 1
2.3 Opstelling van de tafels Bij de variabelen lkl5210a-e vallen tevens onder: In rijen: lange twee aan twee rijen (voor partnerwerk, groepswerk vb. knutselen) (3971) Meerdere kleine groepjes van tafeltjes: zithoek, tafels langs muren, groepjes in het midden, aparte kleine tafeltjes (3895), eilandjes voor groepswerk (4035), banken per 2 of 4 (3993), groepen van +/- 4 lln (4118) Noot: leerkracht 3948 heeft alle mogelijke antwoordcategorieën aangeduid en de categorie andere (1 of 2 grote tafels), vermits we o.i. niet over selectiecriteria beschikken hebben we om geen data verliezen dit, in feite ongeldig, antwoord in de tabellen als dusdanig laten staan. Leerkrachten 3978, 4149 hebben vier, respectievelijk vijf mogelijke antwoordcategorieën aangekruist, om geen data te verliezen in tabellen hebben we deze antwoorden laten staan 2.4 Aanwezigheid van permanente hoeken Uitgangspunten: 1. definitie hoek: onder een hoek verstaan we een min of meer afgebakende ruimte die gericht is op één bepaald type activiteit. Het materiaal en de meubels staan voor deze activiteit permanent ter beschikking en moeten niet herschikt worden. Dit kan ook een tafel zijn die een bepaalde bestemming heeft gekregen (Laevers, 1995) 2. Het totaal aantal fysieke hoeken in de klas dient ongewijzigd te blijven. Onderbrengen van andere hoek onder vooropgestelde soort hoek Leeshoek: boekenhoek (4103) Grote werkhoek: grote werkruimte voor verschillende activiteiten (3937), buurklas indien groot deel van de klas gedifferentieerd aan iets anders werkt (4046) Franse hoek: T/F->spelletjes (3933) WO-hoek: belangstellingshoek WO (3890), wero-hoek (4134), klaskranthoek/actuahoek (4125), project-hoek (1764), themahoek (4067, 4106), demonstratiehoek (o.a. materiaal/boeken e.d. van zowel leerkrachten als van leerlingen, i.v.m. acuele thema's en projecten) (3982) Kleine werkhoek: lange tafel: voor werken met kleine groep die hulp nodig heeft (4046), werktafels (4067) Technologiehoek: electrohoek (20180) Bouw- en constructiehoek: constructiehoek (1764), bouwhoek (4106, 3944) 2.4 Voorkomen van specifieke leeractiviteiten 2.5 Gebruik van toetsen Indien er voor geen enkel leergebied getoetst wordt, krijgen de variabelen lkl5226a lkl5226h de waarde 0. Met betrekking tot het ander leergebied waarvoor getoetst wordt (vraag 6.1), zouden volgende antwoorden onder WO gecategoriseerd kunnen worden: - Project (lk 4043) - Projectvoorstelling gevolgd door lesje WO en toetsing (lk 4044) - Maatschappij, verkeersopvoeding (lk 3848) [ruimte] - Aardrijkskunde/geschiedenis (lk 4052) [ruimte, tijd] - ICT [technologie] - Computer (gebruik van computerstapper) [technologie] Met uitzondering voor het antwoord van leerkracht 4052 hebben we de antwoorden in de tabel onveranderd gelaten, naar analogie met de vraag betreffende het weekverloop (zie punt 2.2). Voor leerkracht 4052 hield cleaning in dat de categorie WO ( lkl5226d ) voor het eerst de waarde 1 kreeg en de categorie andere ( lkl5226_ander ) de waarde 0. Voor het antwoord van leerkracht 4122 onder de categorie andere ( lvs: 2
wiskunde, spelling en lezen ) hebben we met dit antwoord geen rekening gehouden (d.i. lkl5226h =0), vermits dit antwoord valt onder de categorieën Nederlands en wiskunde (die reeds door de leerkracht werden aangevinkt). Indien er niet getoetst wordt voor de leergebieden Nederlands ( lkl5226a =0 en lkl5227a =6) of wiskunde ( lkl5226b =0 en lkl5228a =6) dan krijgen de variabelen lkl5227b-m, respectievelijk de variabelen lkl5228b-m de waarde 7777. Verder werden de variabelen lkl5226a en lkl5227a, respectievelijk lkl5226b en lkl5228a op elkaar afgestemd (bijvoorbeeld als de leerkracht aanduidt dat er gemiddeld 1 keer per trimester getoetst wordt voor Nederlands, dient de variabele lkl5226a de waarde 1 te hebben). 2.7 Huiswerk Voor de variabelen lkl5229a-c (frequentie van huiswerk) werden de ingevoerde waarden als volgt gehercodeerd: 1 = 0 (nooit) 2 = 1 (enkele keren per jaar) 3 = 2 (regelmatig, maar minder dan 1 keer per week) 4 = 3 (1 tot 3 keer per week) 5 = 4 (ongeveer dagelijks) Indien noch voor Nederlands, noch voor wiskunde, noch een ander huiswerk wordt gegeven (waarde 0 (=nooit)) voor de variabelen lkl5229a-lkl5229c, maar toch één of meerdere soorten huiswerk worden aangekruist (variabelen lkl5230a-lkl5230j), hebben we deze laatste waarden ongewijzigd gelaten. Hetzelfde geldt voor de variabelen lkl5231a-lkl5231f. Eén leerkracht (4090) heeft voor de frequentie van ander huiswerk nooit ( 0 ) aangekruist, maar heeft toch soorten huiswerk (lkl5230a-lkl5230j), andere dan voor wiskunde en Nederlands, aangekruist. Voor deze leerkracht hebben we de waarde voor variabele lkl5229c als leeg ( 9999 ) aangeduid. Indien er niet gedifferentieerd wordt voor huiswerk ( nee, iedereen krijgt dezelfde opdrachten, N=88), worden de andere antwoordcategorieën logischerwijze uitgesloten. Van de 88 leerkrachten is dit slechts het geval voor 28 leerkrachten. De antwoorden van de overige 60 leerkrachten hebben we ongewijzigd gelaten. 2.8 Anderstalige leerlingen 2.9 Betrokkenheid van ouders op de klaswerking Cleaning van de variabele lkl5237l_ander (omschrijving van andere vorm van ouderbetrokkenheid): Verwijdering uit de tabel van andere vorm van ouderbetrokkenheid en de bijbehorende omschrijving: leerkracht 3760 (klas 8696) vermeldt als andere vorm van ouderbetrokkenheid ouderraad met ouders van de hele school. Dit antwoord heeft betrekking op de betrokkenheid van ouders op de school in het algemeen en niet of slechts mogelijk indirect op de klaswerking. Bovendien zal dit ook het geval zijn in heel wat andere scholen in het onderzoek (cfr. directievragenlijst 2007-2008). vervoer naar theater, uitstappen, hebben we ondergebracht onder de categorie lkl5247b of ik doe systematisch beroep op ouders voor buitenschoolse activiteiten (leerkracht 1992, klas 8705) Noot: het antwoord van leerkracht 2817 (klas 8832) af en toe beroep op hen doen voor vervoer hebben we niet onder bovenstaande categorie lkl5247b ondergebracht omwille van het niet-systematisch karakter. 2.10 Ordening van mogelijke onderwijsdoelstellingen 3
DEEL 2B: DIDACTIEK NEDERLANDS EN WISKUNDE 3 Vakdidactiek Nederlands 3.1 Gebruik van een taalmethode of spellingsmethode Drie leerkrachten (1928, 4060, 3863) vermelden bij andere gebruikte onderdelen eigen werkblaadjes of eigen werkbundels. Deze beschouwen we niet als onderdeel van de methode, voor deze leerkrachten krijgt de variabele lkl5213c9 de waarde 0, als waarde voor de variabele lkl5213d vermelden we tussen haakjes dat de betreffende leerkrachten wel gebruik maken van zelfgemaakt oefenmateriaal. Dezelfde regel hebben we gehanteerd betreffende een aparte spellingsmethode. Het betreft de variabelen lkl5214c9 en lkl5214d en de leerkrachten 3863 en 3976. 3.2 Gebruik van een aanvullend handboek. 3.3 Hanteren voor een leerlingvolgsysteem voor lezen en/of spellen Voor de variabele lkl5216h en/of lkl5217h vallen tevens onder (leerkrachtid): Eigen LVS: zorgklas (4100), portfolio (4105), overzicht controle (4105), LVS zorgteam (3833, 3834), gekopieerde opvolgingsbladen (4142), ontworpen door school (3887), algemeen leerlingenvolgsysteem (3851), cd-rom handleiding (3977), rapport basis (3777), eigen toetsen (4015), zelf opgestelde, LVS-leerlijnen (4147), schoolsysteem (3919), schooleigen (4025), zelf (3876) Kindvolgsysteem (CEGO): LVS Laevers (3999), ervaringsgericht onderwijs (2147) Methodegebonden: taalmethode (3875), Tijd voor Taal (3954, 3981, 4011, 3939, 3974, 3940), Taalsignaal (4011), Zin in taal (1458), Spelling in de lift (3921, 3885, 4085, 3920), Werkwoordspelling in de lift (3885), Toren van Babbel (4136) LVS: LVS niveautoetsen (3982), LVS-testen (20179, 4092), LVS-toetsen (4046, 4032, 4017, 4062, 4066) 3.4 Groeperingvormen en differentiatie tijdens de voorbije lesweek Voor 8 leerkrachten is de som van de verschillende percentages (m.b.t. groeperingvormen) niet gelijk aan 100%. In de tabel hebben we vier afgeleide variabelen toegevoegd ( _100pct) waarbij we voor deze 8 leerkrachten de waarden volgens de regel van drie hebben herleid zodat het totaalpercentage 100 wordt. Voor de verschillende variabelen betreffende differentiatie (differentiërende instructie en opdrachten) werden de ingevoerde waarden als volgt gehercodeerd: 1 = 0 (kwam niet aan bod) 2 = 1 (1 of 2 keer) 3 = 2 (3 of 4 keer) 4 = 3 (5 keer of meer) Vervolgens werd de code 9999 (leeg/ongeldig) vervangen door 0 indien uit het antwoord van de leerkracht afgeleid kon worden dat de differentiërende opdracht, respectievelijk instructie niet voorkomt (en de leerkracht dus niet zomaar vergeten is het antwoord in te vullen). In de tabel hierna geven we per leerkracht aan voor welke variabele de code 9999 vervangen werd door 0. 4
Tabel 2 LeerkrachtID Variabelen lkl5219a-g LeerkrachtID Variabelen lkl5219a-g 3921 19c, 19 e, 19f 4128 19c, 19e 20180 19a, 19c, 19f, 19g 4038 19c, 19f, 19g 3905 19d, 19f 4045 19a, 19c, 19f, 19g 3910 19a, 19b, 19c, 19g 4150 19f, 19g 3974 19f, 19g 20178 19a, 19c, 19d, 19g 3976 19b, 19c, 19g 4151 19c, 19d, 19f, 19g 3980 19c, 19f, 19g 4017 19b, 19c 3960 19g 3885 19a 4037 19c, 19f, 19g 3891 19c, 19d, 19 e, 19g 4067 19a, 19c, 19d, 19g 3680 19b, 19c, 19 e, 19f, 19g 20385 19c 4 Vakdidactiek Wiskunde 4.1 Gebruik van een handboek of vaste methode Tal-Rijk werd veranderd in Nieuwe Tal-Rijk (correcte benaming leermethode); dit is het geval voor drie leerkrachten (4089, 3982, 3932). Drie leerkrachten (4016, 3993, 3891) vermelden bij andere gebruikte onderdelen zelfgemaakte differentiatiemateriaal, zelfgemaakte werkbundels of eigen materiaal. Deze beschouwen we niet als onderdeel van de methode, voor deze leerkrachten krijgt de variabele lkl5220d9 de waarde 0, als waarde voor de variabele lkl5220e vermelden we tussen haakjes dat de betreffende leerkrachten wel gebruik maken van zelfgemaakt oefenmateriaal. 4.2 Gebruik van aanvullende handboeken voor wiskunde Geen specifiek cleaning na invoer 4.3 Gebruik van een leerlingvolgsysteem Vallen tevens onder: Eigen LVS: zorgklas (4100), zelf opgestelde leerlijnen (4147), via zorgcoördinator (4096), schooleigen (4127, 4025), rapport basis (3777), LVS-toets van GOK-leerkracht (4029), LVS zorgteam (3833, 3834), evaluatiedocumenten (4024), eigen toetsen (3901), eigen systeem (3952), eigen school (3849), eigen ontwerp ('full program diagnostic test') (3900), een zelf gemaakt (4058), algemeen leerlingenvolgsysteem (3851), LVS: LVS-niveautoetsen (3982), LVS-testen (4092), LVS-toetsen (4080, 4017, 4062, 3997), LVS-toetsen begin en midden schooljaar (4032) Methodegebonden: uit de methode (2299), synthesetoetsen en eindtoetsen van de handleiding (3953), Rekensprong (4127, 3928, 4140), Pluspunt (4025, 3974, 4045, 4126, 4024), Nieuwe Pluspunt (3954), LVS Pluspunt (1458), in handleiding (2804), Eurobasis (4044) 4.4 Groeperingsvormen en differentiatie tijdens de voorbije lesweek Voor 3 leerkrachten is de som van de verschillende percentages (m.b.t. groeperingvormen) niet gelijk aan 100%. In de tabel hebben we vier afgeleide variabelen toegevoegd ( _100pct) waarbij we voor deze 3 leerkrachten de waarden volgens de regel van drie hebben herleid zodat het totaalpercentage 100 wordt. Voor de verschillende variabelen betreffende differentiatie (differentiërende instructie en opdrachten) werden de ingevoerde waarden gehercodeerd (zie punt 3.4). Vervolgens werd de code 9999 (leeg/ongeldig) vervangen door 0 indien uit het antwoord van de leerkracht afgeleid kon worden dat de differentiërende opdracht, respectievelijk instructie niet voorkomt (en de leerkracht dus niet zomaar vergeten is het antwoord in te vullen). In de tabel hierna geven we per leerkracht aan voor welke variabele de code 9999 vervangen werd door 0. 5
Tabel 3 LeerkrachtID Variabelen lkl5224a-h LeerkrachtID Variabelen lkl5224a-h 3921 24c, 24g 4067 24b, 24c, 24g, 24h 3910 24c, 24g 20385 24c, 24d 4124 24a 4038 24d, 24f, 224g, 24h 3956 24e, 24h 20178 24a, 24c, 24d, 24 e, 24h 3974 24g, 24h 4151 24h 3975 24g, 24h 4017 24h 3980 24e, 24h 3891 24c, 24e,24g 4089 24e, 24h 3680 24c, 24 e, 24f, 24h 4037 24c, 24g, 24h DEEL 3: ACHTERGRONDGEGEVENS LEERKRACHT EN KLAS 3.1 Identificatiegegevens Geen specifieke cleaning voor de variabelen lkl5301, lkl5303 Vier leerkrachten (3150, 4139, 4149, 4150) hebben hun geboortedatum ( lkl5302 ) niet ingevuld, één leerkracht (3850) heeft enkel het geboortejaar ingevuld. Voor één leerkracht (3150) hebben we de geboortedatum kunnen opsporen in de schoolteamvragenlijst. Als afgeleide variabele (leeftijd_30112007) van de geboortedatum ( lkl5302 ) hebben we de leeftijd van de leerkrachten berekend ten opzichte van 30/11/2007. Voor de leerkracht die enkel het geboortejaar heeft vermeld, hebben we het verschil genomen van de betreffende jaartallen. 3.2 Diploma. 3.3 Variabele duobaan (j/n) Onder de term duobaan verstaan we één voltijdse functie in de betreffende klas die verdeeld wordt over twee leerkrachten die deeltijds aan deze klas lesgeven. Bijgevolg vallen volgende situaties hier niet onder: 1. een leerkracht die voltijds in de klas van het vijfde leerjaar staat of een graadklas met een vijfde leerjaar, wiens klas in de voor- of namiddag opgesplitst wordt in 2 groepen waarbij een tweede leerkracht lesgeeft aan één van beide groepen. 2. leerkrachten van twee of meer parallelklassen Vertrekkende vanuit het voorgaande hebben we volgende wijzigingen aangebracht in de tabel: Deze cleaning resulteerde in 38 klassen met een duobaan. Voor 15 van deze 38 klassen hebben telkens twee leerkrachten een vragenlijst ingevuld. Voor de overige 23 klassen heeft telkens slechts één leerkracht een vragenlijst ingevuld. 3.4 Variabele graadklas Bij het cleanen van variabelen betreffende graadklas zijn we zoveel mogelijk vertrokken van de perceptie van leerkracht en school. Hierbij hebben we de informatie van de leerkracht vergeleken met de informatie van directeur. In de directievragenlijst wordt aan de directeur van de school gevraagd of en hoeveel homogene klassen (naar leerjaar) en graadklassen de school telt. 3.5 Variabele splitsen van de klasgroep. REFERENTIES Laevers, F. (1995). Nota s bij de colleges Pedagogiek van de systematische peuter- en kleuteropvoeding Nietgepubliceerde cursus. Leuven: Acco. 6