ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) 599 89 33 of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 10
Inhoud 1 Opzet van het examen 5 2 Het examenprogramma 5 3 Toelichting eindtermen 5 4 Het college-examen 5 5 De beoordeling van het college-examen 6 6 Het eindcijfer 6 7 Bijlage: Syllabus staatsexamen ANW vwo 2016 7 pagina 3 van 11
1 Opzet van het examen Het examen bestaat uit een college-examen. Het college-examen bestaat uit een schriftelijke toets en een mondeling examen. 2 Het examenprogramma Algemene natuurwetenschappen college-examen schriftelijk mondeling Domein A: Subdomein A1: Taalvaardigheden X X Vaardigheden Subdomein A2: Reken-/wiskundige X X vaardigheden Subdomein A3: Informatievaardigheden X X Subdomein A4: Technisch-instrumentele X X vaardigheden Subdomein A5: Ontwerpvaardigheden X X Subdomein A6: Onderzoeksvaardigheden X X Subdomein A7: Maatschappelijke situaties X X Domein B: Analyse Subdomein B1: Kennisvorming X X van en reflectie op Subdomein B2: Toepassing van kennis X X natuurwetenschap Subdomein B3: De invloed van X X en techniek natuurwetenschap en techniek Domein C: Leven Subdomein C1: Kenmerken van leven X X Subdomein C2: Mens en gezondheid X X Subdomein C3: Evolutie van het leven X X Domein D: Biosfeer Subdomein D1: Kenmerken van de biosfeer X X Subdomein D2: Duurzame ontwikkeling X X Domein E: Materie Subdomein E1: Kenmerken van materie X Subdomein E2: Productie van materialen X X Subdomein E3: Ontstaan van kennis over X X de materie Domein F: Subdomein F1: Kenmerken van het X X Zonnestelsel en heelal zonnestelsel en het heelal Subdomein F2: Zonnestelsel en heelal in X X het dagelijks leven Subdomein F3: Ontstaan van kennis over het heelal X 3 Toelichting eindtermen Een toelichting en concretisering van de domeinen en subdomeinen kunt u vinden in de bijlage bij deze vakinformatie. 4 Het college-examen Het college-examen bestaat uit: a schriftelijke toets De schriftelijke toets van 120 minuten wordt afgenomen in de periode van het centraal examen of één dag daaraan voorafgaand (zie examenrooster). Tijdens de schriftelijke toets wordt verwacht dat de kandidaat, naast het basispakket pagina 5 van 11
toegestane hulpmiddelen, het informatieboek BINAS 6e editie meeneemt. Voor het basispakket hulpmiddelen, zie Regeling toegestane hulpmiddelen. - Oefenopgaven met correctievoorschrift voor de schriftelijke toets kunt u vinden op: www.duo.nl > particulieren > staatsexamenkandidaat, oefenen: vwo. b het mondeling examen Het mondeling examen vindt plaats in juli (op scholen voor vso eind juni/juli). Gedurende twintig minuten, voorafgaand aan het mondeling examen, krijgt de kandidaat een casus te bestuderen die betrekking heeft op één of meer domeinen van algemene natuurwetenschappen. Tijdens de voorbereiding mag gebruik gemaakt worden van een rekenmachine en/of een BINAS boek 6e editie en het basispakket toegestane hulpmiddelen. Voor het basispakket, zie Regeling toegestane hulpmiddelen. Bij het mondeling examen van 40 minuten wordt aandacht besteed aan: 1. Een casus, die betrekking heeft op algemene natuurwetenschappen. Tijdens het mondeling examen wordt de kennis van de desbetreffende domeinen getoetst in combinatie met de vaardigheden uit domein A. Dit gebeurt aan de hand van een casus. Over deze casus worden vragen gesteld, waarbij wordt nagegaan of de kandidaat de informatie heeft begrepen, verwerkt en een standpunt kan innemen of een conclusie kan trekken. 2. Vragen over de overige domeinen. Het beantwoorden van vragen en oplossen van probleemstellingen over de overige domeinen gerelateerd aan concrete natuurwetenschappelijke vraagstukken en getoetst in combinatie met de vaardigheden uit domein A. 5 De beoordeling van het college-examen Voor het college-examen worden de volgende deelcijfers gegeven: één deelcijfer voor de schriftelijke toets deelcijfer a één deelcijfer voor de beantwoording van vragen over de casus; deelcijfer b één deelcijfer voor het beantwoorden van vragen over de overige domeinen en subdomeinen. deelcijfer c Het cijfer voor het college-examen wordt als volgt berekend: (2a + b + c): 4. 6 Het eindcijfer Het eindcijfer is gelijk aan het cijfer voor het college-examen, afgerond op een geheel getal. pagina 6 van 11
7 Bijlage: Syllabus staatsexamen ANW vwo 2016 Toelichting: Syllabus en examenprogramma geven slechts mogelijkheden. Zo zullen zeker niet alle genoemde inhouden en invullingen in een mondeling of schriftelijk aan bod komen. Binnen de beperkte tijd van een schriftelijk en mondeling examen kan zelfs een domein ontbreken. Bij enkele domeinonderdelen staan voorbeelden van vragen die gesteld zouden kunnen worden. Het gaat om een Te denken valt. De lijst is zeker niet uitputtend. DOMEIN A: VAARDIGHEDEN A1: Taalvaardigheden De kandidaat kan adequaat schriftelijk en mondeling communiceren over natuurwetenschappelijke onderwerpen. A2: Reken-/wiskundige vaardigheden De kandidaat kan een aantal voor het vak relevante reken-/wiskundige vaardigheden toepassen om natuurwetenschappelijke problemen op te lossen. A3: Informatievaardigheden: kritisch gegevens en bronnen bewerken De kandidaat kan, mede met behulp van ICT, informatie selecteren, verwerken, beoordelen en presenteren. A4: Technisch-instrumentele vaardigheden (ook inzicht in veiligheid voor mens en milieu); De kandidaat kan op een verantwoorde manier omgaan met voor het vak relevante organismen en stoffen, instrumenten, apparaten en ICT toepassingen. A5: Ontwerpvaardigheden De kandidaat kan een technisch ontwerp voorbereiden, uitvoeren, testen en evalueren. A6: Onderzoeksvaardigheden De kandidaat kan een natuurwetenschappelijk onderzoek voorbereiden, uitvoeren, de verzamelde onderzoeksresultaten verwerken en hieruit een conclusie trekken. A7: Maatschappelijke situaties De kandidaat kan toepassingen en effecten van natuurwetenschappen en techniek in verschillende maatschappelijke situaties herkennen en benoemen. DOMEIN B: ANALYSE VAN EN REFLECTIE OP NATUURWETENSCHAP EN TECHNIEK B1: Kennisvorming De kandidaat kan weergeven hoe natuurwetenschappelijke kennis ontstaat, welke vragen natuurwetenschappelijke onderzoekers kunnen stellen en hoe ze aan betrouwbare antwoorden komen; - welke methoden worden er gehanteerd? - hoe bepaal je betrouwbaarheid? B2: Toepassing van kennis De kandidaat kan analyseren hoe natuurwetenschappelijke en technische kennis wordt toegepast en kan reflecteren op de wisselwerking tussen natuurwetenschap, techniek en samenleving; pagina 7 van 11
- hoe gebruik je natuurwetenschappelijke kennis? - hoe beïnvloeden samenleving, techniek en natuurwetenschappen elkaar? - geef voorbeelden van deze beïnvloeding. B3: De invloed van natuurwetenschap en techniek De kandidaat kan oordelen over de betrouwbaarheid van toegepaste natuurwetenschappelijke kennis en een eigen mening over maatschappelijknatuurwetenschappelijke vraagstukken vormen. - wat is je mening over bepaalde toepassingen van natuurwetenschappelijke kennis? - mag alles wat kan? DOMEIN C: LEVEN C1: Kenmerken van leven De kandidaat kan aan leken uitleggen dat levende wezens eigenschappen bezitten om zichzelf en de soort in stand te houden en aangeven op welke manier ze zich kunnen aanpassen aan veranderingen in hun omgeving. Welke kenmerken hebben levende organismen ondanks grote uiterlijke verschillen gemeen? C2: Mens en gezondheid De kandidaat kent de ontwikkeling van opvattingen, technieken en producten in de gezondheidszorg en kan positieveen negatieve effecten daarvan bespreken; C3: Evolutie van het leven De kandidaat kan de ontwikkeling van het denken over de oorsprong van het leven beschrijven en in verband brengen met kennistheoretische, levensbeschouwelijke en sociologische opvattingen. De kandidaat kan werken met de geologische tijdschaal; - met voorbeelden de rol van variatie en natuurlijke selectie uitleggen aan leken; - beschrijven hoe kennis is ontstaan over de oorsprong van leven; - hoe is kennis ontstaan over uniformiteit en diversiteit in levensvormen? DOMEIN D: BIOSFEER D1: Kenmerken van de biosfeer De kandidaat kan aan leken uitleggen welke randvoorwaarden met het leven op aarde samenhangen en op welke wijze deze kunnen veranderen.d2: Duurzame ontwikkeling De kandidaat kan uitleggen wat duurzame ontwikkeling inhoudt, het effect van ingrepen in de biosfeer kritisch bespreken en daarbij onderscheid maken tussen economische, ecologische, sociaal-culturele en mondiale aspecten; - welke rol spelen modellen bij het voorspellen van positieve en negatieve effecten? - broeikasgassen en klimaatverandering; - de ozonlaag; - voorbeelden van duurzame energiebronnen; - effecten van landbouw en agrarische industrie; - vroegere bronnen van bestaan: ontwikkeling van jagers/verzamelaars tot veeteelt, landbouw, industrie. pagina 8 van 11
DOMEIN E: MATERIE E1: Kenmerken van materie De kandidaat weet dat stoffen in de levende en niet levende natuur uit elementen zijn opgebouwd en hoe stoffen met elkaar kunnen reageren; - atomen en moleculen; - bij een chemische reactie verdwijnen stoffen en ontstaan nieuwe stoffen; - bij een chemische reactie blijven elementen behouden; - - een atoom is opgebouwd uit subatomaire deeltjes; radioactiviteit en straling; - elektromagnetische straling. E2: Productie van materialen De kandidaat heeft kennis van de ontwikkeling en betekenis van stoffen en materialen in de loop van de tijd en kan kenmerken van moderne productiemethoden noemen; - te denken valt aan: verfstoffen, geneesmiddelen, schoonmaakmiddelen, bestrijdingsmiddelen, voedingsmiddelen, brandstoffen; - te denken valt aan productieprocessen die biotechnologisch of chemischtechnologisch van aard zijn: voedingsmiddelen, geneesmiddelen, verfstoffen, kunststoffen, enzymen. E3: Ontstaan van kennis over de materie De kandidaat kan de ontwikkeling van modellen voor de bouwstenen van de materie in de loop van de tijd beschrijven; - te denken valt aan de ontdekking van de elementen, het periodiek systeem, atoommodellen, chemische structuren, atomaire en subatomaire deeltjes. DOMEIN F: ZONNESTELSEL EN HEELAL F1: Kenmerken van het zonnestelsel en het heelal De kandidaat kan de bouw en geschiedenis van het zonnestelsel en het heelal aan leken uitleggen; - de bouw van het zonnestelsel; - de gravitatiekracht tussen hemellichamen; - het ontstaan van het zonnestelsel; - bouw en geschiedenis van het heelal. F2: Zonnestelsel en heelal in het dagelijks leven De kandidaat kan de invloed van en de kennis over het zonnestelsel en het heelal op het dagelijks leven aangeven en beschrijven hoe gegevens over het zonnestelsel en het heelal verzameld worden. Te denken valt aan: - tijdrekening en kalenders in verschillende culturen; - navigatie, cartografie, tijdzones; - klimaatgordels en seizoenen; - satellieten in communicatie, weersvoorspelling, monitoren van milieufactoren; - de invloed van ruimtevaart (ESA / NASA) op het dagelijks leven. F3: Ontstaan van kennis over het heelal De kandidaat kan de ontwikkeling van kennis en ideeën over de bouw en geschiedenis van het zonnestelsel en heelal beschrijven; - technische hulpmiddelen voor kosmologisch onderzoek, sondes, (radio- spiegel-) telescopen; pagina 9 van 11
- verandering van beelden over het heelal in de loop van de tijd; - discussies die behalve natuurwetenschappelijk ook kennistheoretisch en levensbeschouwelijk zijn. pagina 10 van 11
pagina 11 van 11
pagina 12 van 11