BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V

Transcriptie

1 BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 8

3 Inhoud 1 Opzet van het examen 5 2 Geglobaliseerd examenprogramma 5 3 Beschrijving examenprogramma 5 4 Het centraal examen 5 5 Het college-examen KB 6 6 De beoordeling van het college-examen 6 7 Het eindcijfer KB 6 8 Bijlage Beschrijving examenonderdelen BI/K/5, BI/K/7, BI/K/8, BI/K/10, BI/K13 7 pagina 3 van 9

4 pagina 4 van 9

5 1 Opzet van het examen Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het centraal examen wordt schriftelijk afgenomen en is gelijk aan het centraal examen van de scholen. Het college-examen bestaat uit een examen dat mondeling wordt afgenomen. 2 Geglobaliseerd examenprogramma Biologie BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden centraal examen 3 Beschrijving examenprogramma De beschrijving van de programmaonderdelen: - BI/K/3 : Leervaardigheden in het vak biologie, - BI/K/4 : Cellen staan aan de basis, - BI/K/6 : Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend, - BI/K/9 : Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding, - BI/K/11: Reageren op prikkels - BI/K/12: Van generatie op generatie is te vinden op: > kies jaarring 2016 > vmbo KB > biologie > syllabus 2016 biologie, vmbo > 1. Specificatie van de globale eindtermen voor het CE. In de bijlage bij deze vakinformatie staat de beschrijving van de programmaonderdelen: - BI/K/5 : Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk, - BI/K/7 : Mensen beïnvloeden hun omgeving, - BI/K/8 : Houding, beweging en conditie, - BI/K/10: Bescherming, - BI/K/13: Erfelijkheid en evolutie. 4 Het centraal examen Het centraal schriftelijk examen bestaat uit één zitting van 120 minuten (zie examenrooster). KB collegeexamen BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan aan de basis BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk BI/K/6 Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend BI/K/7 Mensen beïnvloeden hun omgeving BI/K/8 Houding, beweging en conditie BI/K/9 Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding BI/K/10 Bescherming BI/K/11 Reageren op prikkels BI/K/12 Van generatie op generatie BI/K/13 Erfelijkheid en evolutie pagina 5 van 9

6 Oefenexamens met correctievoorschrift voor het examen biologie kunt u vinden op: > bijv. jaarring 2015 > vmbo kb> exacte vakken: biologie > examendocumenten 1 e tijdvak en 2 e tijdvak, opgaven, bijlage, uitwerkbijlage en correctievoorschrift. Het gebruik van het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. Voor basispakket hulpmiddelen zie Regeling toegestane hulpmiddelen. 5 Het college-examen KB Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten. Het mondeling examen vindt plaats in de maand juli (op scholen voor vso eind juni/begin juli). Tijdens het college-examen kan gebruik worden gemaakt van modellen en/of afbeeldingen. 6 De beoordeling van het college-examen Bij het mondelinge college-examen worden tenminste drie onderwerpen, ter keuze van de examinator uit de mondelinge examenstof geëxamineerd, waarvoor aparte deelcijfers worden gegeven. Het cijfer voor het college-examen is het gemiddelde van de deelcijfers afgerond op 1 decimaal nauwkeurig. 7 Het eindcijfer KB Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal. pagina 6 van 9

7 8 Bijlage Beschrijving examenonderdelen BI/K/5, BI/K/7, BI/K/8, BI/K/10, BI/K13 BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk De kandidaat kan 1. beschrijven dat schimmels en bacteriën reducent en/of ziekteverwekker kunnen zijn, hoe ze verspreid kunnen worden, hoe ze voorkomen en bestreden kunnen worden en welke rol schimmels en bacteriën kunnen spelen bij biotechnologie, 2. toelichten hoe voedselbederf onder invloed van schimmels en bacteriën kan worden tegengegaan door de mens, 3. voorbeelden van klassieke en moderne vormen van biotechnologie beschrijven, waarmee voedingsstoffen en medicijnen worden verkregen en bewerkt. BI/K/7 Mensen beïnvloeden hun omgeving De kandidaat kan: 1. toelichten dat de mens voor voedsel, water, zuurstof, grondstoffen, energie en recreatie van ecosystemen afhankelijk is, 2. de relatie toelichten tussen een grotere voedselproductie en bodembewerking, voeding, gewasbescherming en veredeling waaronder genetische modificatie 3. de belangrijkste oorzaken en effecten noemen van de aantasting van natuur en milieu door overbevolking, door bepaalde soorten afval, door het gebruik van bestrijdingsmiddelen, door verkeer en door energiegebruik, 4. uitleggen waarom de mens belang heeft bij een duurzame relatie tussen mens en milieu. Daarbij dienen de voor- en nadelen van duurzaam handelen benoemd te kunnen worden. 5. het belang beschrijven van een nationale en mondiale aanpak van bescherming van het milieu. BI/K/8 Houding, beweging en conditie De kandidaat kan: 1. delen die van belang zijn voor stevigheid en beweging noemen, in afbeeldingen aanwijzen en in situaties waarin dit relevant is functie(s) en werking beschrijven, inclusief een aantal microscopische en macroscopische details, 2. beschrijven wat er gebeurt bij bepaalde vormen van overbelasting van het bewegingsapparaat tijdens het werk en bij sport en hoe deze overbelasting zoveel mogelijk vermeden kan worden. BI/K/10 Bescherming De kandidaat kan: 1. de rol beschrijven van de hoornlaag bij de bescherming tegen infecties, uitdroging en beschadigingen en de rol van pigment bij de bescherming tegen ultraviolette straling 2. het belang beschrijven van inenting en toediening antibiotica, 3. voorbeelden van bloedziekten en infectieziekten die via bloed verspreid worden, noemen, de gevolgen van de ziekten voor het lichaam beschrijven en uitleggen hoe besmetting te voorkomen is met name bij aids, leukemie, hepatitis en tuberculose 4. de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen en hun verschijningsvormen noemen en toelichten hoe de overdracht van deze aandoeningen is te voorkomen, met name voor aids, syfilis, chlamydia, gonorroe en candida pagina 7 van 9

8 BI/K/13: Erfelijkheid en evolutie De kandidaat kan: 1. enkele situaties noemen, waarin het relevant is enige kennis te hebben van de erfelijkheidsleer en situaties noemen, waarin het relevant is om genetisch advies in te winnen en in dit verband vormen van prenataal onderzoek beschrijven, 2. toelichten dat individuen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen en welke rol chromosomen en geslachtscellen hierbij spelen: - chromosomen bestaan o.a. uit DNA, - chromosomen bevatten genen, een gen is een stukje chromosoom dat de informatie voor één erfelijke eigenschap bevat, - erfelijke informatie voor kenmerken is in enkelvoud aanwezig in geslachtscellen met een enkelvoudige set chromosomen, - overige lichaamscellen met paren chromosomen, - overdracht van erfelijke informatie via geslachtscellen, - vorming paren chromosomen bij bevruchting, - - en Y-chromosoom als geslachtschromosomen; vrouw, man Y, - dominant gen, recessief gen, genotype, fenotype, homozygoot, heterozygoot, - intermediaire erfelijkheid, 3. het proces en de betekenis van de gewone celdeling (mitose) en de reductiedeling (meiose) beschrijven: - gevolgen van mitose en meiose voor het aantal chromosomen en de erfelijke informatie, 4. conclusies trekken uit gegevens bij monohybride kruisingen over het genotype en fenotype van ouders en/of hun directe nakomelingen: - berekenen van kans op een bepaalde eigenschap (bij een kruising met één eigenschap en met twee generaties), - stamboom, 5. toelichten dat onder andere bepaalde stoffen en straling invloed kunnen hebben op de frequentie waarmee mutaties plaatsvinden, 6. toelichten dat in de loop van de tijd nieuwe rassen en soorten zijn ontstaan, mede onder invloed van mutatie en selectie: - natuurlijke en kunstmatige selectie. pagina 8 van 9

9 pagina 9 van 9

10 pagina 10 van 9