Taalles in het museum Ik heb veel schilderijen gezien en veel geleerd (een taalcursist NT2, Rotterdam) Ik vind dit echt een van de beste excursies die ik in al die jaren dat ik bezig ben met NT2 groepen heb gedaan (een taaldocent van Tornante Taaltrainingen, Rotterdam) Taal is een onmisbaar instrument om met elkaar naar kunst te kijken. Bij het kijken, analyseren en beoordelen van kunstwerken speelt taalvaardigheid een sleutelrol. Wat vind je van een werk, wat zie je en wat denk je dat de kunstenaar ermee heeft willen vertellen? Kunst biedt talloze gespreksonderwerpen en opent vensters naar werelden om over te dromen. Museum Boijmans Van Beuningen wil taalleerders graag stimuleren om een bezoek te brengen. Daarom biedt het museum hierbij enkele praktische en inhoudelijke tips om zo n bezoek met uw taalklas of taalmaatje tot een succes te maken. Dit document is gericht aan taalvrijwilligers en taaldocenten die geïnteresseerd zijn om eens een museumbezoek te organiseren. Maar het biedt wellicht ook inspiratie voor collega-culturele instellingen om aanbod te ontwikkelen voor mensen met een taalachterstand. Onze ervaringen De tips en adviezen zijn gebaseerd op de ervaringen die het museum zelf heeft in het begeleiden van taalclubs. Tijdens de week van de alfabetisering 2013 heeft het museum zestien taalgroepen ontvangen voor de speciale taalles Kunstpraat voor volwassenen van het museum. We zijn overtuigd van de waarde van museumbezoek voor de taalontwikkeling. Gedurende de rondleiding zagen we vaak het zelfvertrouwen toenemen, de cursisten durfden steeds meer risico te nemen, expressie werd belangrijker dan het foutloos spreken. www.boijmans.nl 1
Met uw taalklas of taalmaatje naar het museum Als u zelf plannen heeft om met uw taalklas of taalmaatje naar het museum te komen, hebben wij voor u een aantal tips. Voorbereiding - Bijna alle Nederlandse musea hebben interessante kortingsmogelijkheden zoals groepskortingen. In Museum Boijmans Van Beuningen is de entree is voor volwassenen 15,00. Houders van de Rotterdampas (aanschafprijs 5,00) krijgen gratis toegang. Als u het speciale programma Kunstpraat (zie ook onder) boekt, dan geldt het studententarief van 7,50 - U kunt uw bezoek op verschillende manieren voorbereiden. In ieder geval is het van belang om de belangrijkste regels uit te leggen. Tassen mogen niet mee het museum in, u kunt deze achterlaten in de kluisjes. De kunstwerken mogen niet worden aangeraakt. Wees hier erg alert op, zodat u ook niet per ongeluk een werk aanwijst tijdens een oefening, of er per ongeluk tegen aan leunt tijdens het luisteren naar elkaar. Ook leunen op vitrines of tegen de muren is niet toegestaan. - Een museumbezoek is leuk, maar kan door de vele indrukken vaak ook vermoeiend zijn. U kunt beter meerdere keren kort komen, dan een enkele keer heel lang achter elkaar. - Een goede voorbereiding van de groep maakt het museumbezoek nog effectiever. U kunt voordat u naar het museum komt alvast de kunstwerken opzoeken die u wilt gaan bekijken. U kunt dat doen door vooraf een voorbereidend bezoek te komen brengen, maar u kunt bij veel musea ook online door de collectie bladeren, bijvoorbeeld op collectie.boijmans.nl. U kunt er bijvoorbeeld vier of vijf uitkiezen. Let op: niet alle werken die online zijn te vinden zijn ook op dat moment in het museum, en andersom. Soms zijn de kunstwerken op reis of in het depot. Op collectie.boijmans.nl staat dat bij de kunstwerken aangegeven, bij andere musea kunt u er wellicht vooraf even naar vragen. - U kunt daarbij ook vast enkele nieuwe woorden bij de cursisten introduceren, en diezelfde woorden tijdens het museumbezoek nog eens laten terugkomen. In de museumles Kunstpraat zijn dat woorden als: schilderij, standbeeld, museum, tentoonstelling, sokkel, voorkant, achterkant, silhouet, etc. www.boijmans.nl 2
In het museum Er zijn verschillende manieren waarop u zelf met uw taalklas of maatje in het museum met taal bezig kunt zijn. U hoeft daarvoor geen kunstexpert te zijn, het belangrijkste is dat u met uw cursisten of taalmaatje een gesprek aangaat over wat u ziet. Geef alle deelnemers stuk voor stuk de tijd om antwoord te geven en daarover na te denken. Goede of foute antwoorden zijn er niet, het delen van ervaringen of observaties is belangrijker dan het juiste taalgebruik. Het samen kijken naar de kunstwerken is waar het tijdens het bezoek om gaat, taal is daarvoor slechts een middel. Om dat op gang te brengen zijn er enkele werkvormen denkbaar. Onderstaande passen wij zelf ook in onze museumles toe. - Vragen formuleren Kunst laat je verwonderen of verbazen: je vraagt je dingen af waar je misschien daarvoor nooit over nagedacht hebt. Wat doet een kunstwerk met je? Wat zou je de kunstenaars willen vragen? Of misschien de persoon afgebeeld door de kunstenaar? Bedenk gezamenlijk zoveel mogelijk vragen bij een bepaald kunstwerk. In eerste instantie gaat het nog niet om het antwoord, maar om het formuleren van de vragen die in je opkomen. Als afsluiting kunt u kijken of u samen de vragen kunt beantwoorden. Misschien staat het op het bordje ernaast of kunt u al redenerend het antwoord achterhalen? Of misschien is het wel de bedoeling van de kunstenaar om je met vragen achter te laten? - Passende woorden en zinnen formuleren Kies samen een kunstwerk uit. Een abstract kunstwerk is uitdagender en vraagt meer beleving/fantasie van de deelnemer(s), een figuratief kunstwerk geeft concretere handvatten en is misschien voor beginnende taalleerder uitdagend genoeg. Bij het kunstwerk benoemen de deelnemers om de beurt een woord dat zij passend vinden bij het kunstwerk: dat kan concreet iets zijn wat erop te zien is, maar ook een gevoel dat ze erbij vinden passen of juist een associatie. Stimuleer ze om diverse woorden te gebruiken, bijvoorbeeld voorwerpen, werkwoorden, plekken of kleuren. Laat een deelnemer alle woorden opschrijven, of schrijf het zelf op en lees de woorden nog eens voor. Vervolgens probeert u samen van de woorden een aantal zinnen te maken. Passen de uiteindelijk geformuleerde zinnen nog bij het schilderij of is er een geheel nieuw verhaal ontstaan? - Filosofeer over het begrip waardevol De kunstwerken in het museum zijn erg waardevol. Naast een geldelijke waarde (duur) en culturele waarde kan een kunstwerk ook waardevol zijn vanwege persoonlijke redenen, bijvoorbeeld omdat het doet denken aan je thuisland, je oma of omdat er een emotie wordt uitgebeeld. Vraag uw taalklas/taalmaatje welk kunstwerk zij waardevol vinden. Beperk de keuze uit één of twee zalen. Nadat ze een werk hebben gekozen nodig je ze uit om de keuze te verwoorden. Dit gesprek kunt u verdiepen door het gekozen werk te vergelijken met een ander werk. Waarom vinden ze het één waardevoller dan het andere? En zou iedereen dat vinden? - Kunst uitbeelden en aanwijzingen geven In het museum zijn verschillende standbeelden te zien. Bijzonder aan een standbeeld is dat je er van verschillende kanten naar kunt kijken. Doe dat ook. Vervolgens wijs je iemand aan die probeert de houding van het standbeeld te imiteren. De taak van de overige deelnemers is om met woorden aanwijzingen te www.boijmans.nl 3
geven waardoor de uitbeelder nog beter op het standbeeld gaat lijken. De uitbeelder wordt getraind in het goed luisteren en handelen naar wat hij/zij hoort. De aanwijzer(s) in het goed onder woorden brengen Een taalles Kunstpraat boeken U kunt het museum zelf bezoeken, maar u kunt ook een rondleiding boeken. Museum Boijmans Van Beuningen biedt speciaal voor taalleerders het programma Kunstpraat voor volwassenen. Dit programma is in samenwerking met de Stichting Lezen en Schrijven ontwikkeld. De museumles bestaat uit een interactieve rondleiding door een professionele museumdocent, gevolgd door een theaterspel. U kunt deze taalles boeken voor groepen van minimaal 5 en maximaal 15 personen. In de rondleiding worden vier kunstwerken behandeld, variërend van klassieke kunstwerken tot moderne abstracte kunst. Door middel van actieve werkvormen wordt een beroep gedaan op luistervaardigheden, vaardigheden om te verwoorden en te verbeelden. Gedurende de rondleiding worden nieuwe begrippen op verschillende manieren herhaald waardoor de taalleerder het woord makkelijker zal onthouden en kunnen toepassen. Het gaat dan om woorden die een duidelijke relatie hebben tot de context van het museum, zoals schilderij, standbeeld, museum, tentoonstelling, sokkel, voorkant, achterkant, silhouet. Na afloop van de rondleiding volgt een theaterspel, waarin de deelnemers opdracht krijgen om woorden uit beelden en elkaar daarbij instrueren. De taalles is voor verschillende niveaus taalleerders geschikt. Wie een les boekt, ontvangt tevens informatie voor een voorbereidende les en een verwerkingsles. Meer informatie: http://www.boijmans.nl/nl/545/kunstpraat-voor-volwassenen Waarom Taallessen in Museum Boijmans Van Beuningen? Ten opzichte van het landelijke gemiddelde scoort de Rotterdamse bevolking slecht op het gebied van taalbeheersing. Eén op de drie kinderen in het Primair Onderwijs en één op de vijf in het VMBO en MBO kampt met een taalachterstand. In bijna de helft van de Rotterdamse wijken wordt de beheersing van de Nederlandse taal beoordeeld als problematisch of zeer zwak. Het is tegen deze achtergrond dat de Rotterdamse overheid in 2011 het onderwijsbeleid Beter Presteren heeft ingezet. Daarnaast zij er talrijke initiatieven buiten het onderwijs in de wijken gestart die gericht zijn op het inhalen van achterstanden. Vanuit de overtuiging dat het museum een rijke omgeving kan bieden om te leren, en dat het kijken naar kunst de taalontwikkeling stimuleert, wil Museum Boijmans Van Beuningen zich verhouden tot deze maatschappelijke realiteit. Naast programma s voor het onderwijs, hoopt het ook volwassenen met een taalachterstand te kunnen betrekken bij het museum. www.boijmans.nl 4
Tekst: Catrien Schreuder, Inèz Veldman Foto s: Lotte Stekelenburg Kunstpraat voor volwassen is ontwikkeld in samenwerking met de Stichting Lezen en Schrijven / Taal voor het leven. Kunstpraat voor volwassenen maakt deel uit het Boijmans Taal- en rekenprogramma, mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds en het Prins Bernard Cultuurfonds Zuid Holland. www.boijmans.nl 5