Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 1 / 12 Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) Auteur(s) : Karlien Dijkstra, projectleider Handig met Internet SeniorWeb Versienummer : Versie maart 2010
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 2 / 12 Kennisnet.nl 1 Inleiding 3 2 Behaalde resultaten 4 2.1 Doelstelling 4 2.2 Resultaten per product 4 2.3 Resultaten per activiteit 6 2.4 Gebruikerservaringen 8 3 Knelpunten en aanbevelingen 10 3.1 Knelpunten en oplossingen 10 3.2 Aanbevelingen 11 4 Succespunten en vervolg 12 4.1 Succespunten 12 4.2 Vervolg 12
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 3 / 12 1 Inleiding Het doel van dit project is het vergroten van informatievaardigheden bij senioren, zodat deze doelgroep zich zelfstandig kan redden in de informatiemaatschappij. Beoogde gevolgen van het project zijn het verhogen van het plezier in het werken met multimedia-informatie, het verminderen van angst om hiermee om te gaan en tot slot een sterkere verbondenheid en zelfverzekerde omgang met de informatiemaatschappij. Het einddoel van dit project is dat de 370 SeniorWeb-leercentra cursussen of workshops over het onderwerp informatievaardigheden/mediawijsheid aanbieden aan senioren. Om de leercentra hierin te stimuleren en te ondersteunen ontwikkelt het landelijk bureau van SeniorWeb cursistenen docentenmateriaal, organiseert docententrainingen en helpt de leercentra om potentiële cursisten te attenderen op de cursussen.
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 4 / 12 2 Behaalde resultaten 2.1 Doelstelling Hoofddoelstelling: de leercentra van SeniorWeb bieden de cursus Handig met Internet aan, zodat zoveel mogelijk senioren deze cursus kunnen volgen. De volgende doelstellingen zijn ondersteunend aan de hoofddoelstelling: > Vooronderzoek naar informatiebehoefte doelgroep op het gebied van informatievaardigheden/mediawijsheid > is uitgevoerd > Ontwikkelen cursusboek en docentenmateriaal > is uitgevoerd > Ontwikkelen en uitvoeren docententrainingen > is uitgevoerd > Promotie om doelgroep te bereiken > is nog niet afgerond Een enquête onder de leercentra (maart 2010) geeft de volgende resultaten (op basis van 84 respondenten): - 21% van de leercentra heeft al een cursus georganiseerd - 21% is van plan om dit binnenkort te gaan doen - 30% besteedt in de bestaande cursussen al aandacht aan mediawijsheid/informatievaardigheden zonder het nieuw ontwikkelde materiaal te gebruiken - 23% weet nog niet of het leercentrum een cursus Handig met Internet gaat organiseren - 5% gaat geen cursus Handig met Internet organiseren (Meer toelichting op deze resultaten is te vinden in het eindverslag opgeleverde producten) Samenvattend betekent dit dat er een goede start is gemaakt met het aanbod van de cursus in de leercentra, maar dat een aanzienlijk aantal van de leercentra nog moet starten met het aanbieden van de cursus. Het blijven informeren en stimuleren van de leercentra hierin blijft een aandachtspunt. De promotie naar potentiële cursisten vanuit het landelijk bureau zal hierop zijn afgestemd: de promotie kan pas voluit gaan als in de meerderheid van de leercentra de cursus wordt aangeboden. De cruciale factor bij het slagen van dit project is de medewerking van de leercentra. Uiteindelijk nemen de leercentra zelf de beslissing de cursus al dan niet aan te bieden. Het landelijk bureau kan ondersteunen, informeren en stimuleren, maar niet opleggen. 2.2 Resultaten per product Productnaam: Doel Resultaat Uitgevoerd vooronderzoek Zicht krijgen op informatiebehoefte van de doelgroep op het gebied van informatievaardigheden. - Resultaten onderzoek onder 58 beginnende internetters (senioren) - Panel ervaren met docenten uit leercentra
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 5 / 12 Conclusie Beide onderzoeken hebben veel informatie gegeven over wat senioren lastig vinden bij informatie zoeken en beoordelen op internet. De uitkomsten zijn gebruikt voor het bepalen van de opzet en inhoud cursusboek. Productnaam: Doel Resultaat Conclusie Ontwikkeld lesmateriaal Bruikbaar cursisten- en docentenmateriaal ontwikkelen dat de leercentra kunnen gebruiken voor het geven van de cursus Het volgende materiaal is ontwikkeld: - Cursusboek Handig met Internet - Docentenhandleiding - PowerPoint-presentatie voor gebruik in leercentra - Informatiepagina voor gebruik in leercentra Het ontwikkelde materiaal wordt goed beoordeeld door de docenten: - cursusboek wordt door deelnemers docententrainingen als volgt beoordeeld: 12% zeer goed, 77% goed - Gemiddelde rapportcijfers uit eindevaluatie leercentra: Cursusboek: 7,6 Docentenhandleiding: 7,6 PowerPoint-presentatie: 7,7 Productnaam: Doel Resultaat Conclusie Ontwikkelde en uitgevoerde docententrainingen De docenten van de leercentra informeren en stimuleren om de cursus Handig met Internet in hun leercentra aan te bieden. Aan de 5 regionale trainingen (nov 2009 feb 2010) hebben in totaal 146 docenten deelgenomen. De trainingen zijn goed beoordeeld door de deelnemers (112 respondenten): - Gemiddeld rapportcijfer: 7,3-68% van de deelnemers is na de training meer gemotiveerd om de cursus Handig met Internet te gaan aanbieden, 19% van de deelnemers was dit al van plan Productnaam: Doel Implementatieplan voor het project 1. Leercentra blijven stimuleren om cursussen Handig met Internet aan te bieden 2. Promotie om potentiële cursisten te bereiken 3. Samenwerking met de bibliotheken
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 6 / 12 Resultaat Conclusie 4. Blijvende aandacht binnen SeniorWeb voor het onderwerp Handig met Internet (m.n. website) 1. Er is onder andere extra aandacht ingepland voor Handig met Internet op de Leercentradagen (maart 2010) en in het SeniorWeb- Jaarverslag. 2. Promotie via de gebruikelijke kanalen van SeniorWeb (website, tijdschrift, partnerorganisaties) voluit starten als merendeel van de leercentra cursus aanbiedt. 3. De bibliotheken zijn geïnformeerd over dit project dmv toesturen cursusboek en informatiepagina. In maart 2010 is een trainingsbijeenkomst voor bilbiotheekmedewerkers gehouden. 4. De artikelen en online lessen die te maken hebben met Handig met Internet zijn beschikbaar op een aparte website: www.seniorweb.nl/handigmetinternet Vanuit de reguliere website (www.seniorweb.nl) wordt vanuit artikelen verwezen naar deze site. In mei 2010 wordt een online themanieuwsbrief over het onderwerp Handig met Internet verstuurd. Deze nieuwsbrief heeft een oplage van 110.000 exemplaren en wordt zowel naar leden als naar niet-leden van SeniorWeb gemaild. De implementatie van de vier hierboven genoemde doelen is een doorlopend proces. 2.3 Resultaten per activiteit In 2.2 zijn onder Resultaat de eindresultaten van de uitgevoerde activiteiten genoemd. Deze eindresultaten en de bijbehorende activiteiten worden ook beschreven in het Eindverslag opgeleverde producten. Een aantal activiteiten behoeft nadere toelichting: Cursusboek Aanvankelijk was de bedoeling de cursus en het lesmateriaal te baseren op de cursus Informatievaardig in 7 stappen (bestaande uit cursusbijeenkomsten en online cursusmateriaal) van de Vereniging Openbare Biblitoheken (VOB). Er bleken inhoudelijke en praktische bezwaren te zijn om dit materiaal over te nemen en/of aan te passen. Zo bleek de inhoud niet specifiek genoeg voor senioren te zijn en bleken de kosten voor het aanpassen van het materiaal erg hoog te zijn. Daarom is er voor gekozen om met de vaste ontwikkelingspartner Uitgeverij Visual Steps een cursusboek te ontwikkelen. Het werken met een cursusboek van Visual Steps is een beproefde methode binnen de leercentra, wat de acceptatie van dit nieuwe cursusboek binnen de leercentra vergemakkelijkt. Bovendien geven veel SeniorWeb-leden de voorkeur te geven aan leren uit een boek (25% van de leden, gebaseerd op Ledenonderzoek 2009).
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 7 / 12 Het cursusboek is gebaseerd op de 7 stappen van de VOB-cursus. Het cursusboek is aangevuld met een website (www.seniorweb.nl/handigmetinternet) waarop extra artikelen en online lessen zijn geplaatst. Beschikbaarheid cursusmateriaal > De cursusboeken zijn te bestellen door de leercentra. > Het docentenmateriaal is beschikbaar op de Ambassade, de website voor SeniorWeb-docenten. > Op de website www.seniorweb.nl/handigmetinternet is aanvullend materiaal beschikbaar voor cursisten en geïnteresseerde lezers van het boek. Vanuit de website www.seniorweb.nl wordt naar deze website verwezen. > Op 1 juni lanceert SeniorWeb een nieuwe website. Er is een transitieplan gemaakt om ook op deze nieuwe website te verwijzen naar www.seniorweb.nl/handigmetinternet. Samenwerking met de bibliotheken De VOB (inmiddels SIOB: Sectorinstituut Openbare Bibliotheken) is partner in dit project. Alle 1100 bibliotheken hebben in december 2009 een exemplaar van het cursusboek en een informatiepagina ontvangen om hen te informeren over het project. Het doel is dat ook bibliotheken op basis van het cursusboek en bijbehorend docentenmateriaal cursussen of workshops over Handig met Internet gaan geven. Hiervoor kunnen de bibliotheken onder dezelfde voorwaarde als voor SeniorWeb-leercentra cursusboeken bestellen bij SeniorWeb. In maart 2010 heeft SeniorWeb een trainingsbijeenkomst verzorgd voor bibliotheekmedewerkers over Handig met Internet. Eind maart geeft SeniorWeb een presentatie over Handig met Internet op het Nationaal Congres voor Mediacoaches. Voor bibliotheekmedewerkers is op-maat docentenmateriaal ontwikkeld. Dit zal beschikbaar komen op de nieuwe website van het SIOB (planning: april 2010).
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 8 / 12 2.4 Gebruikerservaringen De onderstaande testimonials van drie docenten geven een beeld van de vorm en organisatie van de cursussen in de leercentra en de reacties van de cursisten. Ton van Daatselaar geeft les in het Leercentrum in Bunschoten. In het Leercenrum in Bunschoten heb ik Handig met Internet als proef workshop gegeven. Hiervoor heb ik tien oud-cursisten van de Basiscursus Computerbrevet voor senioren uitgenodigd. Het cursusboek Handig met Internet heb ik in twee dagdelen behandeld, dat ging prima. De cursisten waren enthousiast over de cursus en de meeste cursisten zagen het ook als een welkome aanvulling op hetgeen ze hadden geleerd in de basiscursus, die toch wat summier is. Wat de cursisten erg aansprak waren de diverse zoek mogelijkheden en het vinden van de voor hen meest aansprekende manier. Ook het bestellen en betalen via internet waren gewilde onderwerpen, daarover was veel onzekerheid bij de cursisten. Door de cursisten er goed op te wijzen tot hoever ze kunnen gaan met bestellen voordat ze definitief aan een bestelling vastzitten en een duidelijke uitleg over de betaalmogelijkheden en de veiligheid is er veel onzekerheid weggenomen. Aan het eind van de cursus heb ik nog wat meer aandacht besteed aan zoeken met Google, daar wilden de cursisten graag meer over weten. Ik vond het een heel leuke cursus om te geven. Ook de twee assistent-docenten waren enthousiast en willen bij een volgende cursus graag weer meedoen. Alle cursisten die de basiscursus hebben gevolgd nodig ik nu uit voor de cursus Handig met Internet. De cursus wordt dus in ons leercentrum zeker voortgezet. Jan Bijman geeft de cursus Handig met Internet in het Leercentrum in Vledder. De cursus Handig met Internet is in ons leercentrum een cursus van vier weken met steeds twee lesuren. Deze cursus is een vervolg op de beginnerscursus Internet & e-mail, maar ik vind zelf wel dat cursisten eerst zelf ervaring moeten opdoen met internet voordat ze verder gaan met de vervolgcursus. De eerste les besteed ik aan het nog eens herhalen van Internet Explorer, zoals de Startpagina instellen, overbodige werkbalken uitschakelen en tabbladen gebruiken. Kortom: alles waar we in de beginnerscursus niet aan toekwamen. Vervolgens behandelen we alle hoofdstukken uit het cursusboek Handig met Internet, waarbij ik veel aandacht geef aan hoofdstuk 1. Het is taaie stof, daar mag je best wat tijd voor nemen. Handig met Internet heeft meerwaarde naast de beginnerscursus. Deze beginnerscursus is toch vrij summier en zeker niet voldoende om het internet te bestormen. De vervolgcursus kweekt zelfvertrouwen om iets verder te gaan en bijvoorbeeld precies te zien hoe het werkt om iets te kopen op internet. De meeste cursisten vonden dat het meest interessant. Ook de voorbeelden in het boek over zoekproblemen en bijbehorende beste oplossingen waren herkenbaar.
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 9 / 12 Mijn belangrijkste lesdoel voor de cursus is: goede productinformatie vinden op internet, iets kopen en betalen op internet en er daarbij vrijwel zeker van zijn dat je niet belazerd bent en goede productinformatie vinden op internet. Ik hoop dat cursisten over hun bezwaren heen stappen en het internet voor dit soort zaken gaan gebruiken. Anne Dorprigter is docent in het Leercentrum in Gorredijk. Het boek Handig met Internet heb ik behandeld in vier lessen van steeds anderhalf uur. Van de negen cursisten hadden er vier al wel eens wat op internet gekocht. We hebben lang stil gestaan bij het onderwerp mediawijsheid, maar ook onwijsheid en eigenwijsheid. Dit viel bij de cursisten erg goed. Eén van de cursisten had een nieuw Senseo-apparaat nodig, met z n allen hebben we een nieuwe uitgezocht op internet. Vooraf hadden de cursisten weinig idee over wat de inhoud van de cursus zou zijn. Maar al tijdens en na afloop van de cursus was men enthousiast. Aanvankelijk had ik zelf ook mijn bedenkingen. Ik had nog te weinig inzicht in de toegevoegde waarde voor de cursisten. Toen ik voor de groep cursisten stond, veranderde dit heel snel. Deze cursus is een goede voortzetting van de basiscursus Internet & e-mail. Handig met Internet is wel een ander soort cursus dan de gebruikelijke computercursussen in ons leercentrum. Bij deze cursus wordt veel meer initiatief en inzicht van de cursisten verlangd.
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 10 / 12 3 Knelpunten en aanbevelingen 3.1 Knelpunten en oplossingen Knelpunt Beschrijving Oplossing Motiveren/stimuleren van leercentra Hoe zorg je ervoor dat leercentra de cursus Handig met Internet gaan aanbieden? - De docententrainingen zijn zeer succesvol geweest: docenten hebben nu veel meer informatie over Handig met Internet en zijn meer gemotiveerd om de cursus te gaan organiseren. - Gestandaardiseerd cursusmateriaal dat echter wel de vrijheid geeft voor eigen invulling in de leercentra. - Blijvende aandacht voor Handig met Internet in leercentra vanuit het landelijk bureau, bv. op leercentradagen. Afstemmen promotie voor potentiële cursisten en aanbod cursussen Handig met Internet in leercentra Uit de evaluatie onder leercentra (maart 2010) blijkt dat een aanzienlijk deel van de leercentra vanwege een volle cursusplanning pas in najaar 2010 de cursus aanbieden of nog niet hebben besloten wanneer de cursus wordt Een mijlpaal in de communicatie is de themanieuwsbrief over Handig met Internet die in mei 2010 naar 110.000 leden en andere geïnteresseerden wordt gemaild. In dit najaar wordt via partnerorganisaties gecommuniceerd over Handig met Internet. aangeboden. Een uitgebreide promotiecampagne door SeniorWeb en via partnerorganisaties zal hierop moeten aansluiten. Bepalen inhoud cursusboek De bewuste keuze voor een cursusboek als leermiddel (zie 2.3) brengt twee problemen met zich mee: - De inhoud is beperkt: er moeten keuzes worden gemaakt in de onderwerpen - Het gevaar bestaat dat de inhoud snel verouderd is, met name door gewijzigde webpagina s. Het cursusboek is aangevuld met een website (www.seniorweb.nl/handigmetinternet) waarop verwante artikelen en online lessen worden geplaatst. In de docententrainingen is uitgebreid aandacht besteed aan de website. Verder zijn in het cursusboek losse tips over verwante onderwerpen opgenomen, die zijn gekoppeld aan de website. Op de website kunnen gewijzigde schermafbeeldingen worden geplaatst.
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 11 / 12 3.2 Aanbevelingen De docentenbijeenkomsten zijn een succesvol onderdeel van het project geweest. Vooraf bleek het doel van het project en vooral het begrip mediawijsheid niet voor alle docenten duidelijk te zijn. Door de bijeenkomsten waren de docenten beter op de hoogte van de inhoud van het project en waren ze gemotiveerd om de cursus Handig met Internet te gaan aanbieden. Bijeenkomsten zijn een goede manier om betrokken personen en organisaties te informeren over het project en hiervoor enthousiast te maken.
Eindrapportage Handig met Internet (SeniorWeb) versie maart 2010 12 / 12 4 Succespunten en vervolg 4.1 Succespunten Succespunt Groot bereik SeniorWeb-leercentra Samenwerking met de bibliotheken Aantrekkelijk cursusboek Docententrainingen Beschrijving SeniorWeb heeft 370 leercentra verspreid over heel Nederland. Deze leercentra hebben veel ervaring in het geven van cursussen voor senioren en in het bereiken van de doelgroep. De verwachting is dat na een opstartperiode het merendeel van de leercentra de cursus Handig met Internet zal gaan aanbieden, als zelfstandige cursus of als onderdeel van een bestaande cursus. Door de samenwerking met de bibliotheken kunnen ook bibliotheken de cursus Handig met Internet gaan aanbieden. Dit vergroot het bereik van de cursisten enorm. Het cursusboek wordt gewaardeerd door de docenten in de leercentra. - Het Visual Steps-model is een beproefde lesmethode in de leercentra. Het voordeel is dat het cursus boek Handig met Internet hiermee aansluit op de andere cursusboeken die in de leercentra worden gebruikt. - Uit de eindevaluatie blijkt dat het cursusboek door de docenten uit de leercentra goed wordt gewaardeerd met een gemiddeld rapporcijfer van 7,6. Uit de eindevaluatie en de reacties tijdens de docententrainingen blijkt dat het cursusboek een geschikte basis is voor het geven van de cursus. Met dit boek wordt een ingewikkeld onderwerp wordt concreet gemaakt De docentenbijeenkomsten zijn een succesvol onderdeel van het project geweest. Vooraf bleek het doel van het project en vooral het begrip mediawijsheid niet voor alle docenten duidelijk te zijn. Door de bijeenkomsten waren de docenten beter op de hoogte van de inhoud van het project en waren ze gemotiveerd om de cursus Handig met Internet te gaan aanbieden: - Voor 65% van de deelnemers is het na de training helemaal duidelijk wat het begrip mediawijsheid inhoudt, voor 34% is dit min of meer duidelijk. - 68% van de deelnemers is na de training meer gemotiveerd om cursus Handig met Internet te gaan geven, 19% van de deelnemers was dit sowieso al van plan 4.2 Vervolg De implementatie van Handig met Internet (zie 2.2) wordt ook na 1 april voortgezet. De belangrijkste aandachtspunten zijn: 1. Leercentra en bilbiotheken blijven stimuleren om cursussen Handig met Internet aan te bieden 2. Promotie om potentiële cursisten te bereiken 3. Blijvende aandacht binnen SeniorWeb voor het onderwerp Handig met Internet (m.n. op de website)