ja 1
Marktvisie Nu Vorige keer Verwachting komende week Hoogste 14/15 Laagste 14/15 Macroeconomisch Beleggers blijven terughoudend door voortslepende Griekse schuldenproblematiek AEX 487,6 500,5 507,8 376,3 USD per EUR 1,098 1,099 1,393 1,053 Olie Brent ($) Front month Op naar 30 juni. 65,10 65,10 115,5 45,90 Elektra (EUR/MWh) Mogelijke sluiting Doel 1 en Doel 2 laat prijzen toch weer stijgen. Cal 16, base, NL 38,00 37,65 44,40 37,35 Cal 16, peak, NL 48,00 48,00 54,95 45,55 Gas (EUR/MWh) Injecties belemmeren verdere daling. Cal 16 21,40 21,63 26,34 19,80 Day Ahead 20,45 20,58 27,20 14,95 2
Macro-economie Afgelopen week De Europese aandelenbeurzen moesten de afgelopen week weer terrein prijsgeven. Beleggers zijn terughoudend in afwachting van verdere ontwikkelingen rond de voortslepende Griekse schuldenproblematiek. Daarnaast werd met de publicatie van het CPI duidelijk dat de inflatie in de eurozone met 0,9% meer is gestegen dan de verwachtte 0,7%. Cijfers uit de VS van de afgelopen week waren doorgaans positief. De ontwikkelingen van de Chinese productie waren niet positief en duiden op het stagneren van de groei aldaar. Vooruitblik Het oplopen van de inflatie zal de ECB goed doen maar een rente verhoging zit er echt nog niet in morgen. Vandaar dat de markt meer aandacht zal schenken aan de werkgelegenheidscijfers uit de VS woensdag en vrijdag. Op donderdag komt de Bank of England (BOE) nog bijeen, maar ook van hen wordt verwacht dat ze de rente ongemoeid laten. Maar bovenal zullen beleggers uitkijken naar nieuws uit Athene. 3
Wisselkoers (dollar per euro) Het zal niemand verbazen dat de euro opnieuw onder druk staat doordat er nog steeds geen oplossing is voor Griekenland. De euro verliest daardoor maandelijks bijna 2% ten opzichte van de dollar en GBP. De afgelopen week lijkt het er steeds meer op dat men probeert Griekenland binnenboord te houden, waardoor de euro weer wat in waarde is toegenomen. Intensieve onderhandelingen moeten er voor gaan zorgen dat de Grieken toch de benodigde liquiditeit krijgen voordat de IMF deadlines aflopen. In ruil voor cash zullen de Grieken verder moeten hervormen. Wisselkoers USD per EUR 1,20 GBP per EUR 0,80 1,18 EURUSD 0,79 1,16 EURGBP 0,78 1,14 0,77 1,12 0,76 1,10 0,75 1,08 0,74 1,06 0,73 1,04 0,72 1,02 0,71 1,00 0,70 28-apr 7-mei 15-mei 22-mei 1-jun 4
Olie, kolen Afgelopen week De meeste analisten zijn het met elkaar eens en gaan er vanuit dat OPEC het productie quotum, dat overigens al jaren wordt overschreden, niet omlaag zal gaan deze week. Desondanks is de olieprijs de afgelopen week in dollars 2% gestegen en in euro s 1% opgelopen. Deze stijging is niet alleen het gevolg van aanslagen van IS in Saoedi-Arabië, ook gaat men er intussen vanuit dat de vraag naar olie de komende weken aantrekt. O.a. omdat raffinaderijen er benzine van maken voor het aankomende driving season. De afgelopen week zagen we hierdoor de voorraden dan ook harder dalen dan verwacht wat de olieprijs steun gaf. Kolen Een sterkere dollar is goed voor de kolen exporterende landen, voor elke ton geproduceerde kolen ontvangen ze nu net iets meer dan de maand hiervoor. Dit kan in de kwakkelende kolenindustrie het verschil maken tussen een winst- of verliesgevende mijn. Dit is de voornaamste reden dat de kolenprijs in dollars de laatste maand voornamelijk zijwaarts beweegt. Daarnaast wordt de daling geremd doordat het verbod op nachttransporten in Colombia recent is verlengd. En er dus minder kolen kunnen worden getransporteerd. Ook transport wordt duurder met het oplopen van de olieprijs de afgelopen week. 5
USD/BBL 70 Brent oil, front month EUR/BBL 70 65 65 60 60 55 55 50 45 Brent Crude USD/BBL Brent Crude EUR/BBL 50 45 40 40 28-apr 7-mei 15-mei 22-mei 1-jun Vooruitblik Spanningen in het Midden Oosten, waaronder het oprukkende IS, baren zorgen over de olieprijs. De aanstaande OPEC meeting (6 juni) zal waarschijnlijk geen impact hebben. In dat perspectief is het belangrijker of Iran er in slaagt om voor 30 juni een akkoord te sluiten. Zij zouden dan hun huidige productie van één miljoen vaten per dag kunnen verdubbelen. Waardoor er wederom meer aanbodgroei zou zijn dan vraaggroei. Het belangrijkste voor de ontwikkeling van de olieprijs op korte termijn blijft ook deze week de ontwikkeling van de dollar en de voorraden in de VS. 6
Gas Korte termijn Hoewel de markt wel verwachtte dat de Raad van State niet zou besluiten tot een voorlopige vermindering of stillegging van de gasproductie in het Eemskanaal hield dit de markt toch wat hoger. Er bestaat altijd geringe onzekerheid dat de voorlopige voorziening toch wordt toegewezen, maar direct na afwijzing daalde de markt stevig. Gisteren openenden we weer hoger, onder andere door een short systeem in het Verenigd Koninkrijk. Daarna daalden de prijzen gisteren toch iets op basis van hoge aanvoer vanuit Noorwegen. Ook werd er weer gas gehaald uit diverse kleine opslagplaatsen in het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor lopen ze daar nog steeds 40 procent achter met vullen. In Nederland is de vullingsgraad in mei echter fors verbeterd. Met name in de Bergermeer opslagplaats is veel gas gestopt. Injecties en onderhoud aan de Interconnector tussen 10 en 25 juni zullen een daling in juni remmen. Lange termijn De afgelopen week zijn we, geholpen door een iets sterkere euro, langzaam gezakt naar de recente bodem bij 21,30 EUR/MWh. Hoeveel LNG we deze zomer precies geleverd krijgen zal niet zozeer afhangen van de herstart van Kerncentrales in Japan (mogelijk in juli), maar meer van de hoeveelheid die Yemen kan leveren ondanks de onrusten. Als de impact meevalt kan Yemen 300 mcm per maand extra exporteren. Als het niet rustig wordt kan dit ook nog eens 200 mcm per maand dalen. De herstart van kerncentrales zal gezien de locatie meer impact hebben op de vraag naar olie en kolen. Aangezien het elektriciteitsnetwerk van Japan minder goed gekoppeld is dan het Europese. 7
EUR per MWh 22,5 TTF en Zeebrugge gas 22,0 21,5 21,0 20,5 20,0 Zeebrugge Cal16 19,5 Cal-16 TTF TTF day-ahead 19,0 28-apr 7-mei 15-mei 22-mei 1-jun Vooruitblik Aan het einde van de week verwacht men dat de temperatuur flink boven het langjarig gemiddelde uit zal komen en dat zou voor een kleine daling op de spotmarkt en de eerstvolgende maanden kunnen zorgen. Klein, want injecties in voorraden en onderhoud aan de interconnector zullen de daling tegenhouden. Pas in juli neemt de kans toe dat we onder de 20 euro zakken. Aangezien we in Q3 pas de laagste olie indexed prijzen hebben. Dus als het niet op de warme dagen later deze maand gebeurt is de kans groot dat we in juli de 20 euro grens doorbreken. Onder voorbehoud dat Henk Kamp de Groningse productie niet onder de 30 bcm per jaar uit gaat laten komen. 8
Elektriciteit Korte termijn (elektra voor morgen en volgende maand) De start van Flow Based Marktkoppeling zorgt voor een volatiele spotmarkt. Het is duidelijk dat de marktpartijen de effecten van deze manier van vrijgeven van import en exportcapaciteit nog niet in hun modellen verwerkt hebben. FBM geeft soms veel meer capaciteit aan de markt, maar in gevallen waar dit verwacht wordt is dat juist niet het geval. Dit betekent dat er vaak lager of hoger dan verwachte prijzenop de exchanges genoteerd worden. Het is duidelijk zoeken naar nieuwe evenwichten welke per dag flink zullen verschillen afhankelijk van de output van wind- en zonne-energie. Zo steeg in Duitsland de windproductie van 3.479 MWh per uur in de ochtend op maandag naar ongeveer 19.358 MWh per uur op dinsdag. Ook zien we dat Frankrijk veel stroom kan exporteren als zij energie over hebben van de vele kerncentrales die daar staan opgesteld. Lange termijn Lange termijn handelaren leken de APX-publicatie af te wachten voordat ze aan de handel begonnen. Maar ook daarna waren er maar enkele deals. Prijzen kwamen nauwelijks in beweging. Prijzen in België blijven echter wel stijgen. Nu de discussie over het langer openhouden van Doel 1 en 2 toch weer oplaait. Intussen lijkt dit ook de prijzen in Nederland o.a. Q3 en Q4 weer hoger te zetten. 9
EUR/MWh 50 Elektriciteit 48 46 44 42 40 38 36 34 32 Cal16 NL Piek Cal16 NL Basis Cal16 BE Base Cal16 DE Base 30 28-apr 7-mei 15-mei 22-mei 1-jun Vooruitblik Een lage clearing voor vandaag, door het toenemen van de wind. Werkt direct door in lagere prijzen voor week 24 en 25. Week 26 blijft wat hangen doordat er dan een aantal kerncentrales in onderhoud zijn. Waaronder bijna 900 MW van Tihange 1. Met alle beschikbaarheid in het vooruitzicht lijkt voornamelijk augustus een maand die nog verder zou kunnen dalen. Niet alleen wind en zon zouden dan veel kunnen leveren ook zijn er dan volgens de planning weinig kerncentrales in onderhoud. September is daarentegen een maand die niet voor niets al hoog wordt gewaardeerd. In deze maand daalt de beschikbaarheid in zowel Frankrijk als België. 10
Darkspread en sparkspread De toch al lage sparkspreads staan sinds de start van Flow Based Marktkoppeling nog meer onder druk. De hogere invoer van Duitse stroom zorgt hier voor lagere stroomprijzen en met de hoge gasprijzen van vorige week had dit dus een behoorlijke dip als resultaat. Intussen is ook de gasprijs iets gezakt en de stroomprijs weer wat toegenomen. Met als gevolg dat de sparkspread weer verbeterd. De darkspreads zijn stabiel maar wel lager maand op maand aangezien de stroomprijs de afgelopen tijd harder is gezakt dan de kolenprijs. Momenteel zien we weinig beweging in de stroomprijzen en zou het oplopen van de gasprijzen de spreads weer onder druk kunnen gaan zetten. EUR/MWh 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 Dark spread, Spark spread EUR/MWh 2,5 2,0 1,5 1,0 4,0 Darkspread Base Cal16 2,0 Sparkspread Peak Cal16 (rechtse as) 0,0 28-apr 7-mei 15-mei 22-mei 1-jun 0,5 0,0 11
Emissies Aangezien er in Brussel voorlopig geen CO2-gerelateerde zaken op de agenda staan zal de prijs waarschijnlijk stabiel blijven tussen de 7.20 en 7.40 euro, afhankelijk van de interesse die er is bij veilingen. Intussen dringen 6 grote olie en gasbedrijven, waaronder Shell, aan op een wereldwijde prijs voor de uitstoot van kooldioxide. In een open brief aan de VN schrijven zij dat ze klimaatverandering zien als een serieuze bedreiging. Vandaar dat zij aandringen op afspraken tijdens de klimaattop eind dit jaar in Parijs. EUR per ton CO 2 8,0 Emissierechten 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 CO2 Cal15 5,0 28-apr 7-mei 15-mei 22-mei 1-jun 12
Weer Bron: Klik hier voor de link of ga naar www.weer.nl/nederland/nederland.html als de link niet werkt. 13
Legal Disclaimer De informatie in de Essent Marktinformatie is bedoeld als informatie in algemene zin ten behoeve van professionele partijen en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De Essent Marktinformatie geeft een verwachting van de marktontwikkelingen en dient niet beschouwd of gebruikt te worden als een (beleggings)advies of een voorstel of aanbod tot het kopen en/of verhandelen van financiële instrumenten in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Beslissingen op basis van informatie uit de Essent Marktinformatie zijn uw eigen verantwoordelijkheid en komen voor uw rekening en risico. Essent heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van de Essent Marktinformatie en de daarin vermelde informatie. Niettemin kan Essent niet garanderen dat alle informatie in de Essent Marktinformatie altijd actueel, juist en/of volledig is. Aan de informatie in de Essent Marktinformatie kunnen geen rechten worden ontleend. De informatie in de Essent Marktinformatie kan onderhevig zijn aan wijzigingen. Essent is niet verplicht om u hierover te informeren. Essent is niet verplicht om de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade (direct danwel indirect) die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie in de Essent Marktinformatie of het gebruik daarvan. Verwijzingen De Essent Marktinformatie kan verwijzen naar door derden verstrekte informatie, al dan niet door middel van hyperlinks. Essent heeft dergelijke informatie niet beoordeeld en geverifieerd op redelijkheid, juistheid, volledigheid of actualiteit. Essent staat niet in voor de inhoud en het functioneren van websites van derden. Essent sluit iedere aansprakelijkheid voor schade ten gevolge van deze verwijzing (-en) uit. Intellectuele eigendomsrechten Essent is exclusief rechthebbende op alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de in de Essent Marktinformatie gepresenteerde inhoud, inclusief maar niet beperkt tot alle auteursrechten en merkrechten op alle teksten, logo's, illustraties en foto's, of is gerechtigd tot gebruik door derde rechthebbenden. Niets van de Essent Marktinformatie mag zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van Essent worden gereproduceerd of gebruikt, anders dan het downloaden en het bekijken daarvan op een enkele computer en/of het printen van de benodigde hardcopies ten behoeve van bedrijfsmatig gebruik binnen uw eigen onderneming. Online communicatie Essent garandeert niet dat naar haar gestuurde e-mails of andere elektronische berichten tijdig worden ontvangen en verwerkt. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade ten gevolge van het niet of te laat ontvangen ervan. Toepasselijk recht Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing. De rechtbank te s-hertogenbosch is bij uitsluiting bevoegd te oordelen over eventuele geschillen die in verband met deze disclaimer kunnen ontstaan. 14