Dit is Samenwerken Beter aan Voorkomen! kwaliteit! 1
Inhoud Dit is Beter voorkomen! Inleiding 3 Pijler 0 Norm- en richtlijn ontwikkeling 5 Handreiking epidemiologisch onderzoek privacybescherming 6 Standaardrichtlijn weging epidemiologie 7 Richtlijn forensische geneeskunde 8 Richtlijn beleidsadvies 9 Handreikingen facetbeleid 10 Handreiking ketenaanpak nazorg ex-gedetineerden en veelplegers 11 Pijler 1 Benchmark 13 GGD Benchmark en integrale benchmark JGZ 14 Pijler 2 Maatschappelijke verantwoording 17 Set prestatie-indicatoren voor de jaarlijkse maatschappelijke verantwoording 18 Pijler 3a Certificering 21 Ontwikkeling HKZ-schema s 22 Scholing, begeleiding en studiedagen 23 Auditorentrainingen 24 Kwaliteitsdagen directie & management 25 Kwaliteitsthermometer 26 Pijler 3b Kennis delen 29 Masterclass epidemiologie en beleid 30 Good practices 31 Pijler 4 Versterking gemeentelijke regie 33 Handreiking regievoering OGZ 34 Brochure Kwaliteitsverbetering in de OGZ en de rol van gemeenten 35 Cursus 35 Het programma Beter voorkomen wil een impuls geven aan de kwaliteit van de publieke gezondheidszorg. Beter voorkomen stimuleert JGZ-thuiszorgorganisaties, GGD en en gemeenten bij het opzetten van kwaliteitsbeleid in hun eigen organisatie. Het programma startte in 2005, in opdracht van het ministerie van VWS en onder regie van ZonMw. De uitvoering lag in handen van GGD Nederland, Actiz (toen nog Z-org) en de VNG. In 2009 loopt het programma ten einde. Deze brochure geeft een overzicht van de diverse producten die binnen het programma zijn ontwikkeld. Met andere woorden: dit is Beter voorkomen! 3
Pijler 0: Norm- en richtlijn ontwikkeling 4 4 5 5
Handreiking epidemiologisch onderzoek privacybescherming Standaard richtlijn weging epidemiologie De handreiking beschrijft waarmee epidemiologen rekening moeten houden als het gaat om privacy bij onderzoek met gezondheidsgegevens. Bovendien staan er praktische handvatten in om met interpretatievragen om te gaan en hoe die dilemma s te vermijden. Relevante wet- en regelgeving en zelfregulering (gedragscodes) zijn ook in de handreiking verwerkt. Daarnaast zijn vragen en praktijkervaringen vanuit de regionale platforms van GGD-epidemiologen gebruikt. De handreiking richt zich op de verwerving en het gebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoeksdoeleinden. U vindt de Handreiking epidemiologisch onderzoek privacybescherming op GGD Kennisnet (zoeknummer: 46618) en de website van Beter voorkomen: www.betervoorkomen.nl. Dit is een richtlijn voor het wegen van gegevens die GGDepidemiologen verzamelen voor hun lokale monitor. Het doel is de gegevensverzameling bij GGD en te standaardiseren. Hierdoor zal bij weging van onderzoeksresultaten de vertekening van selectieve non-respons verminderen. De richtlijn beschrijft hoe GGD en cijfers kunnen berekenen voor de verschillende gemeenten, de regio en de provincie. Welke factoren moeten worden gewogen? Hoe kunnen deze factoren vervolgens worden berekend? Hoe worden cijfers vergeleken tussen gemeenten en regio s? U vindt de Standaardrichtlijn weging epidemiologie op GGD Kennisnet (zoeknummer: 48337). 6 7
Richtlijnen forensische geneeskunde Richtlijn beleidsadvies Het Versterkingstraject forensisch geneeskunde leverde vier richtlijnen voor forensische geneeskunde op. Deze zijn: de Richtlijn behandeling van opiaatverslaafden in politiecellen, de Richtlijn beoordeling intoxicaties bij ingesloten personen, de Richtlijn lijkschouw en de Richtlijn letselverklaring. Bovendien is een (onderhouds-)procedure en een format voor de FG-richtlijnen opgesteld. De richtlijnen, waarmee sinds april 2007 gewerkt wordt, bevorderen het landelijk uniform handelen in de forensische geneeskunde. Ze zijn gemaakt door de Vakgroep Forensische geneeskunde van GGD Nederland, het Forensisch Medisch Genootschap (FMG) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), met ondersteuning van Beter voorkomen. U vindt de Richtlijnen forensische geneeskunde op GGD Kennisnet (zoeknummer: 46787). De Richtlijn beleidsadvies is een hulpmiddel voor GGDmedewerkers die regionaal of lokaal beleidsadvies geven. Het doel ervan is om (gevraagd) beleidsadvies op een gestructureerde en uniforme wijze op te schrijven. Incidenten en acute situaties vallen er buiten. De richtlijn bestaat uit een procedure, een format voor het uiteindelijke advies en een evaluatie-instrument. Het is een halfproduct. Dat houdt in dat de GGD intern en in overleg met gemeenten een eigen procedure en format voor beleidsadvies kan ontwikkelen, aangepast aan behoeften en afspraken in de regio. GGD en hebben training gekregen in het schrijven van een beleidsadvies. U vindt de Richtlijn beleidsadvies op GGD Kennisnet (zoeknummer: 48443) en op de website van Beter voorkomen: www.betervoorkomen.nl. 8 9
Handreikingen facetbeleid Handreiking ketenaanpak nazorg ex-gedetineerden en veelplegers Op 26 november 2007 was er een expertmeeting voor beleidsmedewerkers van GGD en en gemeenten. Het doel van de bijeenkomst was meerledig. Naast het presenteren van good practices en uitwisselen van ervaringen, werden tips verzameld voor het werken aan integraal gezondheidsbeleid, zoals facetbeleid bij gemeenten genoemd wordt. De uitkomsten van de expertmeeting staan op de website GGD Kennisnet (www.ggdkennisnet.nl). Ook is er een poster gemaakt met drie categorieën tips voor het werken aan integraal gezondheidsbeleid door de GGD. De drie rubrieken zijn: strategische- en organisatorische tips, praktische tips en beschrijving van competenties van een gezondheidsmakelaar. Een handreiking ketenaanpak nazorg ex-gedetineerden en veelplegers is in ontwikkeling. Deze is bedoeld voor GGD en, gemeenten en andere betrokken instellingen. Het ministerie van Justitie zet sterk in op een goede aanpak van de nazorg. Gemeenten hebben er ook belang bij, want het gaat om de veiligheid, voorkomen van recidive en de zorg voor de burgers. In de nazorg komen verschillende verantwoordelijkheden en taken van justitie en gemeente bij elkaar. Met tal van instellingen moet het traject van nazorg in een sluitende persoongerichte aanpak gegoten worden. De handreiking zal op basis van de landelijke kaders en goede lokale voorbeelden aangeven waarop gelet moet worden bij de organisatie van deze ketenaanpak. U vindt de Handreikingen facetbeleid op GGD Kennisnet (zoeknummer: 46694). De Handreiking ketenaanpak nazorg ex-gedetineerden en veelplegers wordt gepubliceerd op GGD Kennisnet. 10 11
Pijler 1: Benchmark 12 13
GGD Benchmark en integrale benchmark JGZ Met de algemene GGD-benchmark en een integrale JGZ-benchmark (0-19 jaar) kunnen organisaties hun prestaties met elkaar vergelijken en leren van elkaars goede voorbeelden. De twee benchmarks hebben vier bouwstenen: een financiële bouwsteen, het klantervaringenonderzoek, het medewerkertevredenheidsonderzoek en zorguitkomsten. De financiële bouwsteen toont de inzet van middelen in relatie tot de geleverde prestaties. Het klantervaringenonderzoek laat zien in welke mate klanten tevreden zijn over de dienstverlening van de organisatie. Het medewerkertevredenheidsonderzoek geeft de tevredenheid van de medewerkers van de organisatie weer. De zorguitkomsten meten de inhoudelijke prestaties van de organisatie. Ook kunnen tussen de bouwstenen koppelingen worden gemaakt. Zo ontstaat een vollediger beeld van de organisatie en van de branche. Door benchmarking kunnen organisaties leren en verbeteren. Om dat te bereiken worden naast advies op maatgesprekken voor individuele GGD en ook themabijeenkomsten georganiseerd, de zogenaamde good practices bijeenkomsten. Ook is er de applicatie Swing gemaakt. Hierin zijn de gegevens uit de benchmark opgenomen. Daardoor kunnen GGD en op grafisch aantrekkelijke wijze overzichten maken van de resultaten van afzonderlijke bouwstenen, van de totale organisatie en van onderdelen. Het is mogelijk om koppelingen te maken tussen bouwstenen en een overzicht te geven van ontwikkelingen in de tijd. Meer informatie over de Benchmark vindt u op GGD kennisnet (zoeknummers: 40298, 35368 en 24681) en de website van Beter voorkomen: www.betervoorkomen.nl. De applicatie Swing is te bereiken via www.ggdbenchmark.databank.nl. 14 15
Pijler 2: Maatschappelijke verantwoording 17
Set prestatie-indicatoren voor maatschappelijke verantwoording In de publieke gezondheidszorg hebben aanbieders te maken met diverse stakeholders die om informatie vragen. Zo wil de gemeente sturings- en verantwoordingsgegevens en de Inspectie voor de Gezondheidszorg en rijksoverheid verantwoordingsinformatie. Beter voorkomen werkt aan een conceptset van prestatie-indicatoren waarmee GGD en en JGZ-thuiszorgorganisaties zich op uniforme wijze kunnen verantwoorden naar hun belangrijkste stakeholder, de gemeente. Meer informatie over de prestatie-indicatoren voor maatschappelijke verantwoording vindt u op GGD Kennisnet (zoeknummer: 50131). 18 19
Pijler 3a: Certificering
Ontwikkeling HKZ-schema s Scholing, begeleiding en studiedagen HKZ-schema s zijn toetsingskaders die een certificerende instelling gebruikt om een GGD-organisatie te toetsen. De schema s zijn niet op alle punten eenvoudig te begrijpen, laat staan te interpreteren. Beter voorkomen organiseerde diverse bijeenkomsten over de interpretatie van de schema s, met als doel het gebruik ervan te bevorderen en er draagvlak voor te creëren. De bijeenkomsten werden bezocht door kwaliteitsfunctionarissen en hoofden van de betreffende afdelingen. Er werd een quick-scan gebruikt. GGD en kregen ondersteuning bij het opzetten van een kwaliteitssysteem volgens HKZ-normen. Per begeleidingstraject waren er acht bijeenkomsten. Ook konden deelnemers tussendoor gebruik maken van een helpdesk voor korte vragen of kleine problemen. Op deze wijze zijn de betrokken afdelingen van de GGD goed voorbereid op een certificatieonderzoek. U vindt de HKZ-schema s op GGD Kennisnet (zoeknummers: 22414 en 22428). 22 23
Auditorentrainingen Kwaliteitsdagen directie & management Om GGD en te ondersteunen bij het toetsen van hun kwaliteitsmanagementsysteem kregen kwaliteitsfunctionarissen een scala aan audittrainingen. Het ging om interne audittrainingen, lead auditortrainingen, opfriscursussen en follow-up trainingen. De deelnemers verwierven inzicht in de achtergronden van kwaliteitsmanagement, HKZ-normen en de ISO 9001-serie. Daarnaast werden ze voorbereid op het uitvoeren van een interne audit en op het rapporteren van bevindingen en aanbevelingen. Hiervoor werden ook interviewtechnieken, rollen, vaardigheden en houding van de auditor geoefend. Bij succesvolle afsluiting ontvingen de deelnemers een certificaat. Steun en commitment van directies en managementteams is cruciaal voor het welslagen van een kwaliteitstraject. Daarom werd er een speciaal traject ingesteld om hen te informeren: de kwaliteitsdagen directie & management. Het was maatwerk, want het management van een GGD die nog aan het begin van het kwaliteitstraject staat heeft andere vragen en behoeften dan een GGD die verder is. De GGD en kregen een op maat gesneden kwaliteitsdag. 24 25
Kwaliteitsthermometer De kwaliteitsthermometer is een meetinstrument (vragenlijst) dat laat zien hoe ver GGD en zijn met het opzetten van een goed kwaliteitsmanagementsysteem. De resultaten worden gepresenteerd als rapportage met landelijke gemiddelden. Ook kan iedere GGD zijn eigen resultaten inzien en die vergelijken met het landelijk gemiddelde. De thermometer is een ondersteuningsinstrument voor kwaliteitsfunctionarissen en tegelijk graadmeter voor de voortgang van het programma Beter voorkomen. U vindt de kwaliteitsthermometer op GGD Kennisnet (zoeknummer: 38453). 26 27
Pijler 3b: Kennisdelen
Masterclass Samenwerking over de grenzen heen Good practices Aan de masterclass Samenwerking over de grenzen heen voor leidinggevenden van de GGD-afdelingen Epidemiologie, Beleidsadvisering en Gezondheidsbevordering deden 15 GGD en mee. Er was aandacht voor samenwerking in het krachtenveld, samenwerking vormgeven, leiding geven aan professionals en het verstevigen van de positie van preventie. De deelnemers brachten ook zelf onderwerpen uit hun eigen dagelijkse praktijk in. Die werden met elkaar besproken. Die inhoudelijke uitwisselingen én de netwerkcontacten werden zo waardevol gevonden dat de deelnemers zelf het Platform Preventiemanagers hebben opgericht als vervolg op de masterclass. Meer informatie over de masterclass vindt u op GGD Kennisnet (Startpagina s Kwaliteit Masterclass Samenwerking over grenzen heen ) Het verspreiden en delen van kennis tussen GGD en en professionals is één van de speerpunten van Beter voorkomen. Daarvoor is een speciale plaats op GGD Kennisnet ingericht met good practices. Ook de website van Beter voorkomen geeft er aandacht aan. De beschreven voorbeelden zijn te vinden op www.betervoorkomen.nl of via de startpagina Kwaliteit van GGD Kennisnet (zoeknummer: 41344). De GGD en hebben zelf hard gewerkt aan het verzamelen van de voorbeelden. Het resultaat is een ruime schat aan inzicht in kennis die GGD en hebben over de taakgebieden Kwaliteit, Infectieziektebestrijding en OGGZ. Over kennis delen in de JGZ is een aparte brochure gemaakt. U vindt de JGZ-brochure op GGD Kennisnet (zoeknummer 50414) 30 31
Pijler 4: Versterking gemeentelijke regie
Handreiking regievoering OGZ Brochure Kwaliteitsverbetering in de OGZ en de rol van gemeenten Deze handreiking bestaat uit twee delen. Eén algemeen Deze publicatie benadrukt het belang van de rol die deel over regie in de collectieve preventie, plus twee bijlagen gemeenten kunnen spelen bij de kwaliteitsverbetering in over regie in de openbare geestelijke gezondheidszorg en de publieke gezondheidszorg en de manier waarop zij in de JGZ. Voor de handreiking is gebruik gemaakt van dit kunnen doen. De brochure beschrijft onder andere de de inzichten die naar voren kwamen in uitwisselingsbijeenkomsten van bestuurders en ambtenaren uit ongeveer 45 teitsinstrumenten voor gemeenten. U vindt de brochure via Handreiking versterking bestuurlijke regie en diverse kwali- gemeenten. Er zijn gegevens verwerkt uit een onderzoek de website van Beter voorkomen: www.betervoorkomen.nl. waarin wethouders en GGD-directeuren gevraagd is naar hun opvattingen over regie en opdrachtgeverschap. De handreiking is bedoeld voor de lokale bestuurders die verantwoordelijk zijn voor het gezondheidsbeleid in hun gemeente. Beschreven worden de zeven stappen van bestuurlijke regie en tips en voorbeelden. De bestuurders krijgen hiermee een instrument aangereikt voor het bepalen van hun regie in het complexe veld van de collectieve preventie. U vindt de Handreiking regievoering OGZ via de website van Beter voorkomen: www.betervoorkomen.nl. Cursus Op basis van de Handreiking versterking bestuurlijke regie in de openbare gezondheidszorg wordt een tweedaagse cursus ontwikkeld voor wethouders openbare gezondheidszorg. Op de cursus krijgen zij informatie over de wettelijke en beleidskaders en oefenen ze met het toepassen van algemene inzichten van het regievoeren in de eigen praktijksituatie. Al doende krijgen zij meer inzicht in het krachtenveld op dit beleidsterrein en in de mogelijkheden van verschillende samenwerkingsvormen. De deelnemers leren over de betekenis van goed opdrachtgeverschap, hoe zij daar invulling aan kunnen geven en wat goed opdrachtgeverschap betekent voor de kwaliteit van de openbare gezondheidszorg. 34 35
V E R E N I G I N G V O O R G G D ' E N Het landelijke kwaliteitsprogramma Beter voorkomen wordt uitgevoerd door GGD Nederland, de VNG en ActiZ, organisatie van zorgondernemers, in opdracht van het ministerie van VWS en onder regie van ZonMw. 36