College Onderwerp: V200901101 Realisatie Ommetje rondom Herpt en Oudheusden Collegevoorstel Inleiding: In 2006 heeft Landschapsbeheer Nederland een prijsvraag uitgeschreven waarbij men in de buurt van huis ommetjes kon insturen. Ommetjes zijn korte wandelingen vanuit de dorpskern/stedelijk gebied naar en door het buitengebied en bevatten elementen van natuur en cultuur. Hermien van Toorenburg, inwoonster van Herpt, heeft het Ommetje Herpt ingestuurd. Haar ommetje heeft niet gewonnen, maar behoorde wel tot de tien genomineerden voor Brabant. Brabants Landschap, de Natuur- en Milieuvereniging en Hermien van Toorenburg willen het Ommetje realiseren. Zij vragen hiervoor medewerking van de gemeente. Feitelijke informatie: Het voorgestelde ommetje is ongeveer 5,5 kilometer lang. Grotendeels kan het ommetje gerealiseerd worden over bestaande paden en wegen. Brabants Landschap doet een aantal voorstellen om landschappelijke aanpassingen aan te brengen. Ook wil zij op enkel locaties extra paden realiseren of locaties toegankelijk maken. Het complete voorstel van Brabants Landschap is als bijlage bij dit voorstel gevoegd. figuur: Voorgestelde route 1/4
College Onderwerp: V200901101 Realisatie Ommetje rondom Herpt en Oudheusden Afweging: Het ommetje is een leuke wandeling om te realiseren, met name voor de eigen inwoners, maar ook voor toeristen. Om het Ommetje op korte termijn in gebruik te nemen wordt voorgesteld de route zo te laten lopen dat deze makkelijk te realiseren is. Brabants Landschap stelt voor om op enkele plaatsen recreatief ondersteunende voorzieningen te plaatsen. Voorgesteld wordt hier nu geen beslissing over te nemen, maar dit te doen nadat het beheer- en beleidsplan verkeer en straatmeubilair is vastgesteld, dit zodat meteen het onderhoud geregeld kan worden. Voor de overige onderdelen uit het plan van Brabants Landschap wordt het volgende voorstel gedaan: 1. Resten Kerk Burgemeester Buijsstraat; ze willen dit perceel graag toegankelijk maken en een informatiebord plaatsen. Dit perceel is eigendom van de gemeente. Voorstel is om de poort open te zetten en hier een verhard paadje naartoe te leggen. 2. Burgemeester Buijsstraat; hier willen ze graag de aanwezige landschapselementen aanvullen en herstellen. Daarnaast wordt voorgesteld om hier nestkasten voor steenen kerkuilen te plaatsen en om hierover informatie te verstrekken. Voorstel is om met Brabants Landschap te kijken waar deze nestkasten geplaatst kunnen worden. 3. Hoofdstraat/De Oosters; ze willen op deze hoek enkele knotessen en een picknickbank plaatsen. Voorgesteld wordt om met Brabants Landschap te kijken naar een de inrichting van deze hoek. 4. Wetering; hier wordt voorgesteld om van de Oosters een doorsteek te maken naar het zuidelijk gelegen bos. Hier loopt geen pad. Deze gronden worden grotendeels voor lange tijd verpacht. Het aanleggen van een wandelpad heeft grote impact voor de pachter, het pad zou zijn perceel doorkruisen. Daarom wordt voorgesteld om dit pad niet aan te leggen, maar het ommetje te vervolgen via de Oosters. De voorstellen bij punt 5 en 6 komen met dit voorstel te vervallen, omdat de zuidelijke lus uit het ommetje wordt gehaald. Brabants Landschap wil hier het bos van Natuurmonumenten begaanbaar maken en een pad aanleggen parallel aan de Spieringsstraat. Dit deel van de route kan mogelijk op een later tijdstip wel gerealiseerd worden. Momenteel wordt gewerkt aan een plan om het Oude Maasje te herstellen. Een uitbreiding van het Ommetje zal hierbij meegenomen worden. 8. Oud Heusden; hier wil men een wandelpad achter de bebouwing realiseren. Daarbij wil men door middel van beplanting een zachtere overgang tussen bebouwing en buitengebied te maken. Op de gronden waarover dit pad moet komen zit korte pacht. In verband met het herstel van het Oude Maasje op korte termijn wordt voorgesteld om dit pad nu nog niet aan te leggen, maar om dit mee te nemen bij het herstel van de watergang. De route kan voorlopig alternatief via de Gerard van Oostromstraat lopen. 9. Van Deelenstraat; hier willen zij de ruimte langs het daar gelegen wandelpad landschappelijk inrichten. De grond is van de gemeente hieronder ligt een bergbezinkbassin. Het planten van bomen is hierdoor op sommige plaatsen niet mogelijk, voorstel is om samen te kijken naar een mogelijke landschappelijke inrichting. 10. Herptse weg; op de overhoek wordt voorgesteld om een haag terug te brengen en eventueel langs de rand enkele knotessen te plaatsen. Voorstel is om ook hier samen te kijken naar een goede inpassing. 11. Kerkhofje; zij willen het kerkhofje graag toegankelijk maken via de zuidkant en het monument herstellen. Het kerkhof is eigendom van de gemeente, maar wordt aan de zuidkant afgesloten door een poort, welke vermoedelijk eigendom is van de eigenaar 2/4
College Onderwerp: V200901101 Realisatie Ommetje rondom Herpt en Oudheusden van de naastgelegen boomgaard en hier al langere tijd staat. Het kerkhofje is wel via de westkant bereikbaar. Voorgesteld wordt om op termijn samen te kijken of het monument hersteld kan worden maar om geen extra toegang via de zuidkant te realiseren. 12. Volkstuinen; ze willen de route door het volkstuinencomplex laten lopen. Het toegangshek willen zij camoufleren door een haag, daarnaast willen ze enkele knotbomen plaatsen. De volkstuinen zijn eigendom van de gemeente, perceeltjes binnen het complex worden verhuurd. Het complex is altijd geopend dus er is geen bezwaar tegen de route door het complex. Gezamenlijk kan gekeken worden naar landschappelijke inrichting, echter enkel op niet verhuurde gedeelten. 13. Aansluiting op fietspad; ze willen een bruggetje of loopplank over de sloot aanbrengen zodat aangesloten kan worden op het fietspad langs het verdedigingswerk van de Vesting. Op de hoek willen ze enkele knotessen en een picknickbank plaatsen. Het realiseren van een loopplank is vanuit veiligheidsoverwegingen geen optie. Aan het plaatsen van een brug wil de gemeente wel meewerken, bekeken moet worden of Brabants Landschap hiervoor voldoende middelen beschikbaar heeft. Voor het onderhoud van technische kunstwerken is binnen bij de gemeente geen budget beschikbaar. Alternatief is dat de route iets verder door via de Steenweg loopt. 14. Fietspad langs verdedigingswerk; voorgesteld wordt om hier enkele knotessen en broedwandjes voor ijsvogels te plaatsen. Gronden zijn eigendom van de gemeente. Omdat dit binnen het vrij schootsveld van de gemeente valt wordt voorgesteld om hier geen bomen te plaatsen, enkele broedwandjes is geen probleem. 15. Fietspad; voorgesteld wordt om hier enkele knotessen langs te plaatsen. Ook dit pad is eigendom van de gemeente, omdat ook dit grotendeels binnen het vrij schootsveld valt wordt voorgesteld hier geen bomen te plaatsen. Samenvattend beketent dit dat met Brabants Landschap gekomen moet worden tot een inrichtingsvoorstel voor de punten 9, 10, 12 en 13. Naar aanleiding van het inrichtingsplan moet een begroting opgesteld worden en kan een raming gemaakt worden voor het onderhoud. Daarnaast moet gezamenlijk gekeken worden naar de plaatsing van nestkasten bij de punten 2 en 14, en naar de mogelijkheid tot herstel van het monument bij punt 11. In de plannen om het Oude Maasje te herstellen wordt gekeken of op de punten 3 t/m 10 het Ommetje uitgebreid of verbeterd kan worden. Inzet van middelen: dekking Brabants Landschap heeft aangegeven middelen beschikbaar te hebben voor de voorgestelde landschappelijke inrichting. Onderhoud van deze inrichting moet meegenomen worden in de meerjarenraming voor onderhoud groen. Voor het onderhoud van een eventuele brug zijn geen middelen beschikbaar. Omdat voorgesteld wordt om geen gronden uit de pacht te halen heeft dit geen consequenties. Advies: Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. 3/4
College Onderwerp: V200901101 Realisatie Ommetje rondom Herpt en Oudheusden BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 27 oktober 2009; Conform het advies mee te werken aan het initiatief en ziet het inrichtingsplan en de kostenraming graag terug in haar vergadering. namens het college van Heusden, de secretaris, mr. J.T.A.J. van der Ven 4/4
startpunt Ommetje Herpt Kansen voor Cultuur en Natuur dichtbij huis
Ommetje Herpt Inleiding Een ommetje staat voor een korte wandeling vanuit een dorpskern/stedelijk gebied naar en door het buitengebied en bevat elementen van natuur en cultuur. In principe gaat de route over bestaande wegen en paden. Het ommetje Herpt zoals ingediend en bedacht door Hermien van Toorenburg, inwoonster van Herpt, voldoet ruim aan deze criteria en verbindt de dorpskernen van Heusden, Oud Heusden en Herpt met elkaar. Het Oude Maasje fungeert daarbij voor een aanzienlijk deel als een soort rode draad in het ommetje. Vanwege de grote variatie aan elementen heeft dit ommetje in 2006 in het kader van een landelijke prijsvraag van Landschapsbeheer Nederland als één van de tien genomineerde ommetjes voor Brabant een eervolle vermelding gekregen en verdient het om verder te worden uitgewerkt. Het voorgestelde ommetje met een lengte van circa 5,5 kilometer kan zonder veel problemen worden gerealiseerd omdat het gaat over bestaande wegen en paden. De op de route aanwezige cultuurhistorische elementen en de ontstaansgeschiedenis van het gebied zijn beschreven door Cees van der Meijden van de Natuur en Milieuvereniging Heusden. Uitwerking Het ommetje kan op een aantal locaties verder versterkt worden. Hieronder worden deze puntsgewijs besproken. Voor de realisatie van enkele van de voorgestelde aanvullingen is medewerking vereist van particuliere grondeigenaren, gemeente, waterschap en Natuurmonumenten. De deelprojecten kunnen los van elkaar worden uitgevoerd en op een daarvoor geschikt tijdstip aan het ommetje worden toegevoegd. De nummering die hierna volgt correspondeert met de nummering op kaart. 1. Burgermeester Buijsstraat Op deze locatie bevinden zich de resten van de kerk die in de Tweede Wereldoorlog verloren is gegaan. Dit monument is nu niet toegankelijk. De toegangspoort is afgesloten en de weg er naar toe is dichtgeplant. Het verdient aanbeveling het monument via de officiële poort weer toegankelijk te maken. Ook is het een geschikte plaats voor een paneel met informatie over dit monument, de directe omgeving en de ontstaansgeschiedenis van Herpt. Mogelijk is terug te vinden of er op het binnenterrein in het verleden meer bomen hebben gestaan. De fundamenten van de kerk zouden desgewenst wat beter zichtbaar gemaakt kunnen worden. Een enigszins vergelijkbare situatie is te zien in Nuland bij de Polderkerk. 1
2. Burg.Buijsstraat Vanuit de Burg. Buijsstraat is sprake van een schitterende overgang naar het buitengebied. Naast de oude monumentale boerderijen die hier te zien zijn, zijn er ook nog veel karakteristieke beplantingselementen aanwezig die hier van oudsher bij deze boerderijen horen, zoals hagen, hoogstamfruit en knotbomen. Ter verdere verfraaiing van de omgeving kunnen deze landschapselementen worden hersteld en aangevuld. Een aardige bijkomstigheid van deze landschapselementen is dat ze ook een ideaal leefgebied vormen voor soorten als steenuil en kerkuil. Door het plaatsen van enkele nestkasten voor deze soorten kan het leefgebied voor met name de steenuil aantrekkelijker worden gemaakt. Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap coördineert de bescherming van deze uilensoorten in Brabant. De Burg. Buijsstraat zou een aardige locatie kunnen zijn om informatie te verstrekken over de relatie tussen uilen en boerenerven. 3. Hoofdstraat/De Oosters Op deze locatie (bij het stuwtje) bevindt zich een overhoek die zich leent voor het plaatsen van een picknickbank. Voor de landschappelijke aankleding zouden hier enkele knotessen kunnen worden geplant. Van hier uit is er een mooi zicht op Herpt en omgeving. 2
4. Wetering Vanaf De Oosters zou een doorsteek gemaakt kunnen worden, via de kade langs de wetering naar het bos van Natuurmonumenten. Wellicht zijn hier ook mogelijkheden om de oever landschappelijk aan te kleden (zie bijlage). Vanuit het bosgebied is er een fraai uitzicht op de posities van Herpt, Heusden en Oud Heusden. 5: Bos Natuurmonumenten Langs het bos van Natuurmonumenten ligt een onverhard pad met aan weerszijden knotwilgen. In de huidige situatie is de pad echter niet toegankelijk en wordt het niet opengehouden. Grondeigenaar Natuurmonumenten staat positief tegen het openmaken en openstellen van het oude pad. Via de Spieringstraat kan worden teruggelopen naar De Oosters. 6. Spieringstraat In dit gebied ligt een mooi alternatief voor de route over de verharde Spieringstraat in de vorm van een onverhard wandelpad. Dit particulier eigendom is nu niet opengesteld. Mogelijk kan in overleg met de eigenaar en met een financiële tegemoetkoming ( bv Groen blauw stimuleringskader) het pad als nog worden opengesteld voor wandelaars. 7. De Oosters Het gebied ten noorden van De Oosters is een tamelijk open akkerlandschap. Deze omgeving leent zich goed voor het realiseren van zogenaamde akkerranden. Ter plekke kan het publiek dan geïnformeerd worden over het belang van akkerranden in relatie tot akker- en weidevogels. Hieraan gekoppeld kan vervolgens een link worden gelegd met de vrijwillige weidevogelbescherming zoals die door het Coördinatiepunt Landschapsbeheer wordt gecoördineerd en waaraan ook enkele bedrijven en vrijwilligers uit Herpt meewerken. 3
8. Oud-Heusden Hier is sprake van een harde overgang van buitengebied naar bebouwing en ontbreekt een aansluiting naar het wandelpad dat verderop achter langs de woningen loopt. Vooruitlopend op een mogelijk herstel van het Oude Maasje op deze plek zou de harde grens alvast verzacht kunnen worden door het pleksgewijs aanbrengen van beplanting. Een wandelmogelijkheid zou hieraan gekoppeld kunnen worden. (zie bijlage ). 9. Van Deelenstraat Dit terrein aan de rand van de bebouwing is vermoedelijk eigendom van Brabant Water. Mogelijk kan het betreffende perceel in overleg met de grondeigenaar landschappelijk worden ingericht. Hierbij kan gedacht worden aan singelbeplanting, knotessen en hoogstamfruit (plukfruit). 10. Herptse weg Aan het einde van het wandelpad achterlangs de bebouwing bij de Herptseweg bevindt zich een overhoek waar enkele lindes staan. Op tekeningen is te zien dat hier in het verleden een haag gestaan heeft. De overhoek kan aantrekkelijker worden gemaakt door de haag weer terug te brengen. Langs de rand kunnen desgewenst enkele knotessen worden geplant. 11. Kerkhofje Hier ligt een oude begraafplaats met een grote cultuurhistorische waarde. De toegang ligt verscholen en het kerkhof is slecht bereikbaar. Vanaf de Herptseweg kan een doorsteek worden gemaakt tussen de boomgaard en Garagebedrijf Schreuder (betreffende strook grond is eigendom van de gemeente). Van hieruit is er een mooi zicht op de oude muur die de begraafplaats voor een deel omzoomt (opgetrokken uit de stenen van de voormalige kerk en met kansen voor een kenmerkende flora). Om te voorkomen dat fietsers van deze doorsteek gebruik maken, kan hier eventueel een tourniquet of overstapje worden aangebracht. Enig herstel van dit monumentje in samenspraak met de Heemkundekring verdient aanbeveling. 4
12. Volkstuinen Suggestie is om de wandelroute over het volkstuincomplex te laten lopen. Hiertoe kan de route eenvoudig worden verfraaid/geaccentueerd door enkele knotbomen te planten. Het hek aan de voorkant van de terrein geeft een zeer rommelige aanblik. Voorstel is om het hekwerk te camoufleren met een haag van bijvoorbeeld beuk. Daarbij kan aansluiting worden gezocht op de bestaande hagen aan weerszijden van het hekwerk. 13. Aansluiting op fietspad Door het aanbrengen van een eenvoudig bruggetje/loopplank over de sloot kan het pad vanaf het volkstuincomplex eenvoudig worden aangesloten op het fietspad dat langs de verdedigingswerken loopt. Ook hier kan desgewenst een tourniquet worden geplaatst. De hier aanwezige ruige overhoek kan worden aangekleed met een picknickbank en enkele knotessen. 14. Fietspad langs verdedigingswerk Hier loopt het ommetje over het bestaande fietspad langs de buitengracht van Heusden. Langs het fietspad kunnen eventueel enkele knotessen worden geplant (markering wandelpad). Op deze plek worden vooral in de wintermaanden met regelmaat ijsvogels gezien. Het ontbreken van geschikte nestgelegenheid kan er de oorzaak van zijn dat deze soort hier niet tot broeden komt. Eventueel zouden hier enkele kunstmatige broedwandjes voor ijsvogels kunnen worden geplaatst. Deze kunnen verscholen en onopvallend in de oever worden geplaatst. 15 Fietspad Hier loopt de route van het ommetje weer terug naar Herpt. Ook hier zouden enkele knotessen kunnen worden geplant om de route in het veld zichtbaar te maken. Na het fietspad kruist de route de Achterweg en via de Hoofdstraat komt het ommetje terug bij het vertrekpunt. 5
16. Vertrekpunt Het ommetje begint en eindigt op de parkeerplaats tegenover Café De Ploeg. Als de eigenaar het wil is dit een goede locatie voor het ophangen van kunstnesten voor de Huiszwaluw. Bekend is dat deze soort een voorkeur heeft voor een witte overstek. De komst van deze soort kan worden gestimuleerd door het plaatsen van kunstnesten. Voor het plaatsen en onderhouden hiervan kan wellicht een beroep worden gedaan op leden van de vogelwerkgroep en/of de Natuur- en Milieuvereniging gemeente Heusden. Knotes begeleidende boom? Wat opvalt in het ommetje zijn de knotbomen die her en der nog aanwezig zijn, bijvoorbeeld aan de Burg Buijsstraat en aan de Oosters. Door op enkele plaatsen knotbomen bij te plaatsen kan dit een begeleidende soort worden tijdens de wandeling. Knotbomen zijn immers nadrukkelijk in het landschap aanwezig. Suggestie is om hier te kiezen voor knotessen: deze zijn duurzaam en vergen in verhouding met knotwilgen minder onderhoud. Samenvattend kan worden gesteld dat het ommetje Herpt een reeks van mogelijkheden biedt om cultuurhistorie en natuur dicht bij huis zichtbaar te maken. Voor de realisatie ervan kan gebruik worden gemaakt van diverse subsidieregelingen. Door het publiek hierover te informeren krijgt het ommetje daarnaast ook een educatief karakter. Het ommetje Herpt kan hiermee uitgroeien als een voorbeeldproject voor andere ommetjes. Brabants Landschap M. Renes november 2008 6
startpunt 16 14 15 1 13 2 12 11 10 9 3 8 7 4 6 Op deze punten kan het ommetje nu of in de toekomst versterkt of aangevuld worden de punten worden in de tekst nader toegelicht en kunnen los van elkaar uitgevoerd worden. 5
knot-essen Wandelpad en schouwpad Pluksgewijs struweel Bestaand bos de Oosters
hoogstamfruit knot-essen struweel wandelpad