Oktober 2009 Recreatie Noord-Holland NV Najaarsrapportage het Twiske januari - augustus 2009
1 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
INHOUDSOPGAVE 1. Bestuurssamenvatting 4 2. Financiële prognose 8 3. Voortgang realisatie januari - augustus 2009 10 3.1 Productgroep Beleid 11 3.1.1 Bestuursadvisering (product 010) 13 3.1.2 Secretariaat (product 020) 15 3.1.3 Communicatie, voorlichting en marketing (product 070) 16 3.1.4 Financieel beheer (product 150) 18 3.2 Productgroep Beheer 19 3.2.1 Terreinbeheer uitvoering (product 040) 20 3.2.1 Onroerend goed beheer (product 050) 22 3.2.1 Terrein voorlichting (product 060) 23 3.2.2 Havens (product 080) 24 3.2.3 Routevoorzieningen (product 100) 25 3.2.4 Toezicht terreinen (product 110) 26 3.2.5 Agrarisch beheer (product 120) 27 3.3 Productgroep Projecten 28 3.3.1 Terreinbeheer voorbereiding (product 030) 29 2 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
1. Bestuurssamenvatting Het Twiske ligt op de drempel tussen de agglomeraties Amsterdam en Zaanstad en het open landelijk gebied van Waterland. Het recreatie- en natuurgebied is aangelegd in de jaren zeventig en kenmerkt zich door de samenhang en de aantrekkelijke mix aan voorzieningen. Bijna eenderde van Het Twiske bestaat uit water. Het gebied is dan ook in trek om te zwemmen, duiken, surfen en spelen. Maar Het Twiske is ook een ideaal gebied om te wandelen, fietsen en skaten. Programmadoelstelling 2009 RNH voert in opdracht van het bestuur van Het Twiske het programma uit dat is vastgelegd in de programmabegroting 2009. De doelstelling van het programma kan worden samengevat als het duurzaam in stand houden van natuur en openluchtrecreatiegebieden met een omvang en kwaliteit die voldoet aan de wensen van de inwoners van de omliggende gemeenten en de wijdere regio. Het programma is opgebouwd uit 12 producten, gegroepeerd in de productgroepen Beleid, Beheer en Projecten. Productgroep Beleid In het kader van het uitvoeren van de Ontwikkelingsvisie Het Twiske zijn er verschillende stappen gezet. Er komt een nieuwe ondernemer op de Blauwe Poort, waar de waterspeelplaats is afgesloten omdat hij niet meer aan de veiligheidseisen voldeed. Het Twiske is aangewezen als Vogelrichtlijngebied en vormt hiermee onderdeel van het Natura 2000 netwerk. Namens het Recreatieschap Het Twiske en Landschap Waterland is een bestuursadviseur vertegenwoordigd in de projectgroep en een beheermedewerker in de werkgroep. Er is een klankbordgroep met daarin een vertegenwoordiging van de verschillende belanghebbende partijen in en rondom Het Twiske, zoals natuurverenigingen. De klankbordgroep denkt mee en reageert op de ontwikkelingen in Het Twiske. De klankbordgroep is tot en met augustus 2009 twee maal bij elkaar geweest. De meting van bezoekersaantallen met de recreatiemonitor draait inmiddels voor het vijfde jaar. Naar verwachting zal het aantal bezoeken aan Het Twiske in 2010 vergelijkbaar zijn met het aantal bezoeken in 2009. Hiermee is de daling in het aantal bezoekers waarschijnlijk gestopt. Productgroep Beheer Het reguliere beheer en onderhoud is volgens programma en binnen de begroting uitgevoerd. Hierbij is sprake van enkele incidentele meevallers ten aanzien van de kosten van het beheer en onderhoud. Er is begonnen met het aanleggen van twee mountainbike routes in de deelgebieden De Hogelkamp en Het Smaal. Er zijn onderhandelingen gaande over de overname van de opstallen van kiosk de Does en de uitgifte hiervan in ondererfpacht. Daarnaast wordt over een nieuwe invulling en exploitatie van de Blauwe Poort onderhandeld in combinatie met het de verhuur van kiosk de Indiaan. Als uitvoering van de visie Twiske worden nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden onderzocht voor haven De Roemer. In afwachting van een nieuwe invulling is in 2009 voor de tweede maal de exploitatie van de haven overgelaten aan een ondernemer. Deze heeft van het bestuur toestemming gekregen om een kleinschalige camping (max. 20 tenten) op te zetten bij de haven maar heeft hiervoor nog geen vergunning gekregen van de gemeente. 4 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
De BOA medewerkers treden o.a. op tegen overlast van jeugd met brommers op met name het Doesstrand, brand in toiletgebouwen, illegaal kamperen, vandalisme, fout parkeren, het houden van open vuur en het niet hebben van een geldige vispas. Productgroep Projecten Op 6 maart 2008 hebben de gemeenten Oostzaan en Landsmeer, het recreatieschap en de Raphaëlstichting in een verklaring de intentie uitgesproken om het plan voor omvorming van boerderij De Marsen naar een zorgboerderij verder uit te werken en de besluitvorming op elkaar af te stemmen. Na langdurige onderhandelingen is op 9 september 2009 een samenwerkingsovereenkomst getekend tussen de Raphaëlstichting, de Wooncompagnie en het recreatieschap. De Wooncompagnie zal de nieuwe zorgboerderij bouwen en exploiteren als erfpachter. Financiën In 2009 zijn de volgende afwijkingen te verwachten van de begroting: Productgroep Afwijking Beleid Overschrijding 26.000,= Beheer Overschrijding 33.355,= Projecten Onderschrijding 39.700,= Toelichting Minder inkomsten uit renteopbrengsten en extra inzet op De Marsen en Blauwe Poort Groot onderhoud/vervangingsinvesteringen waren hoger dan geraamd. De bosbijdrage is niet uitgekeerd. De grote transities (De Roemer, Blauwe Poort en Kure Jan) zijn doorgeschoven naar 2010. 5 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Meerjarenraming van lasten en baten inclusief visie over 2008-2015, exclusief toekomstige vervangingsinvesteringen jaarrek begroot begroot Omschrijving 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lasten Personeelskosten 984.352 1.105.961 1.133.610 1.161.950 1.190.999 1.220.774 1.251.293 1.282.576 Bestuurskosten 3.137 1.000 1.025 1.051 1.077 1.104 1.131 1.160 Kantoorkosten 125.714 58.694 60.161 61.665 63.207 64.787 66.407 68.067 Vervoerskosten 24.385 22.576 23.140 23.719 24.312 24.920 25.543 26.181 PR & marketing 31.432 60.000 61.500 63.038 64.613 66.229 67.884 69.582 Bedrijfskosten 816.534 799.059 819.035 839.511 860.499 882.012 904.062 926.663 Onvoorzien 0 Kosten parkeren 109.728 126.000 128.847 132.068 135.370 138.754 142.223 145.779 Groot onderh./ vervanging 553.786 139.000 173.750 250.000 256.250 262.656 269.223 275.953 Aflossingen BBV Afschrijvingen 8.108 8.150 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 Afschrijving Bet. Parkeren 139.738 139.738 157.813 139.738 139.738 139.738 139.738 139.738 Rente- en bankkosten 436 4.500 4.613 4.728 4.846 4.967 5.091 5.219 (Vervangings)investeringen 0 0 0 0 0 0 0 0 Totaal Lasten 2.797.349 2.464.678 2.578.495 2.692.468 2.755.911 2.820.941 2.887.596 2.955.917 Baten Exploitatieopbrengsten 213.372 147.759 151.453 155.239 159.120 163.098 167.176 171.355 Opbrengsten parkeren 326.591 296.490 303.902 311.500 319.287 327.269 335.451 343.838 Financiele baten 138.852 125.369 95.000 95.000 95.000 95.000 95.000 95.000 Overige inkomsten 19.285 20.271 20.271 20.271 20.271 20.271 20.271 20.271 Opbrengsten onroerend goed 0 17.873 18.320 18.778 19.247 19.728 20.222 Bijdragen projecten 232.717 0 0 0 0 0 0 0 Bijdrage participanten 1.477.997 1.573.681 1.613.023 1.653.349 1.694.682 1.737.049 1.780.476 1.824.987 Totaal Baten 2.408.814 2.163.570 2.201.522 2.253.679 2.307.139 2.361.935 2.418.102 2.475.673 Resultaat voor bestemming -388.535-301.108-376.973-438.790-448.773-459.005-469.494-480.244 Toevoeging algemene reserve 122.709 120.592 95.000 95.000 95.000 95.000 95.000 95.000 Onttrekking algemene reserve -175.438-281.962-332.235-394.052-404.035-414.267-424.756-435.506 Toevoeging best. reserve invest. 125.000 139.000 157.813 250.000 256.250 262.656 269.223 275.953 Ontrekking best. reserve invest. -321.069-139.000-157.813-250.000-256.250-262.656-269.223-275.953 Toevoeging betaald parkeren Ontrekking betaald parkeren -139.738-139.738-139.738-139.738-139.738-139.738-139.738-139.738 Resultaat bestemming 0 0 0 0 0 0 0 0 Resutaat parkeren 77.125 30.752 17.242 39.694 44.179 48.777 53.490 58.321 Saldo Algemene reserve 2.669.128 2.507.758 2.270.524 1.971.472 1.662.437 1.343.170 1.013.415 672.908 Saldo Res. Verv.Investingen 325.041 325.041 0 0 0 0 0 0 Saldo res. Betaald Parkeren 1.063.166 923.428 783.690 643.952 504.214 364.476 224.738 85.000 Totaal 4.057.335 3.756.227 3.054.214 2.615.424 2.166.651 1.707.646 1.238.153 757.908 Effectenportefeuille 1.500.000 1.500.000 1.500.000 Deposito's 1.000.000 500.000 500.000 2.500.000 2.000.000 2.000.000 Afschr. Bet.park. 10 jr 85.000,00 8.500,00 Afschr. Bet.park. 7 jr 85.000,00 12.142,86 6 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Financiën Betaald Parkeren Een prognose van de baten en lasten van het Betaald Parkeren in 2009 worden in het onderstaand overzicht weergegeven. In de kolom begroot worden de baten en lasten weergegeven zoals die in de begrotingswijziging 2009 zijn opgenomen. In de kolom prognose worden de voor 2009 verwachte baten en lasten weergegeven, gebaseerd op de stand van zaken tijdens het opstellen van deze najaarsrapportage. Jaarlijkse baten/lasten voor 2009 Begroot Prognose Baten: Parkeeromzet 296.490,= 296.328,= Lasten: - Beheerkosten - Afschrijvingskosten 126.000,= 139.738,= 265.738,= 126.000,= 139.738,= 265.738,= Verschil 30.752,= (positief) 30.590,= (positief) De parkeeromzet zal naar verwachting in 2009 conform de bijgestelde begroting zijn. De beheerkosten voor betaald parkeren zijn goed onder controle en zullen naar verwachting binnen de begroting vallen. Hierdoor wordt het beoogde positieve resultaat op de exploitatie behaald. 7 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
2. Financiële prognose Rapportage per 31 augustus 2009 Product Omschrijving lasten baten saldo 010 Bestuursadvisering 116.450-116.450 020 Secretariaat 63.460-63.460 030 Terreinbeheer voorbereiding 124.244-124.244 040 Terreinbeheer uitvoering 969.003 363.372 605.632 050 Onroerend goed beheer 3.931-3.931 060 Terrein voorlichting 66.650-66.650 070 Voorlichting en marketing 58.109 4.873 53.236 080 Havens 15.353-15.353 090 Educatie 111-111 100 Route voorzieningen 2.305-2.305 110 Toezicht terreinen 161.147-161.147 120 Agrarisch beheer 15.981-15.981 130 Intensieve voorzieningen - - - 140 Aanleg nieuwe gebieden - - - 150 Financieel beheer 178.809 59.952 118.857 Bijdrage participanten 1.573.681 1.573.681- Totaal lasten en baten functie 010 t/m 150 1.775.553 2.001.877 226.325- Resultaat voor bestemming 226.325 Resultaatbestemming Toevoeging Algemene reserve - Onttrekking Algemene reserve - Toevoeging bestemmingsreserve bet.parkeren - Onttrekking bestemmingsreserve bet.parkeren - Toevoeging bestemmingsreserve - Onttrekking bestemmingsreserve - Totaal lasten en baten 1.775.553 2.001.877 226.325- Resultaat na bestemming 226.325 Totalen-generaal 2.001.877 2.001.877 226.325-8 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Prognose 2009 Begroting 2009 lasten baten saldo lasten baten saldo 175.802-175.802 151.210-151.210 86.498-86.498 102.027-102.027 184.953-184.953 224.669-224.669 1.264.018 409.764 854.254 1.273.609 457.664 815.945 6.638-6.638 23.203-23.203 95.987-95.987 84.555-84.555 96.457 6.900 89.557 112.196 6.855 105.341 22.013-22.013 20.000-20.000 168-168 - - - 2.973-2.973 2.195-2.195 248.335-248.335 232.226-232.226 19.279-19.279 38.000-38.000 - - - - - - - - - - - - 201.808 93.651 108.157 200.789 125.369 75.420 1.573.681 1.573.681-1.573.681 1.573.681-2.404.929 2.083.996 320.933 2.464.678 2.163.569 301.109 320.933-301.109-95.000 95.000 120.592-120.592 251.191 251.191- - 281.963 281.963- - - - - - 139.738 139.738- - 139.738 139.738-139.000 139.000 139.000-139.000 164.003 164.003- - 139.000 139.000-2.638.929 2.638.928-2.724.270 2.724.270 - - - 2.638.929 2.638.928-2.724.270 2.724.270 - Overzicht verwachte ontwikkeling reserves Naam van fonds Algemene reserve (alg.r.) Bestemmingsreserve betaald parkeren (bp) Bestemmingsreserve Investeringen Begroting saldo 1 januari 2010 Prognose saldo 1 januari 2010 Saldo 1 januari 2009 Toelichting 2.507.758,= 2.512.937,= 2.669.128,= Netto onttrekking van 156.191,= 923.429,= 923,429,= 1.063.166,= Onttrekking van 139.737,= (afschrijvingen bp) 325.041,= 300.039,= 325.041,= Netto onttrekking van 25.002,= 9 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3. Voortgang realisatie januari - augustus 2009 RNH levert 12 producten aan Het Twiske. Deze zijn geclusterd in drie groepen: a. het goed functioneren van de Gemeenschappelijke Regeling Het Twiske: productgroep beleid (3.1.) b. het beheer en de exploitatie van het recreatiegebied: productgroep beheer (3.2.) c. projecten ter versterking van het aanbod van het recreatiegebied: productgroep projecten (3.3.). De voortgang en realisatie wordt op de volgende wijze per product in beeld gebracht: 1. financiële voortgang ten opzichte van de vastgestelde begroting met een prognose. 2. kwaliteit Een groot deel van het programma bestaat uit doorlopende activiteiten op het gebied van beleid en beheer. Op de voortgang van dit basisprogramma wordt een toelichting gegeven (financieel en inhoudelijk), met accent op eventuele afwijkingen. Referentiepunt hiervoor zijn de kwaliteit/norm beschrijvingen die met ingang van de begroting 2007 zijn opgenomen. 3. specifieke projectresultaten. Een deel van het programma bestaat uit projecten, afgebakend wat betreft tijd, budget en verwacht resultaat. De voortgang van de projecten wordt per product in tabelvorm toegelicht. 4. financiële consequenties. Per product wordt aangegeven of er sprake is van onder- of overschrijding en waardoor dit wordt veroorzaakt. Hierbij wordt het volgende rapportagecriterium aangehouden. Alleen afwijkingen van meer dan 10.000 en groter dan 10% van de begroting worden gerapporteerd. 10 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.1 Productgroep Beleid In opdracht van het bestuur van het recreatieschap draagt RNH zorg voor het goed functioneren van de Gemeenschappelijke Regeling Het Twiske. RNH levert hiertoe de volgende producten: Bestuursadvisering (010), Bestuurssecretariaat (020), Communicatie (070) en Financiën (150). Met de producten wordt beoogd het volgende te bereiken: Basisprogramma Kerntaken/prestaties Verwachte kwaliteit 2009 Faciliteren van besluitvorming door het drie DB en drie AB vergaderingen bestuur van het recreatieschap voorstellen opgesteld in standaard format Coördineren van uitvoering besluiten goed volgbaar vastgelegde besluiten en beleid van bestuur voortgang over uitvoering wordt minimaal jaarlijks terug gemeld aan het bestuur Behartigen van belangen van het recreatieschap in relatie tot andere overheden en derden Faciliteren van besluitvorming door het bestuur van het recreatieschap (secr) Administratief ondersteunen van het recreatieschap Verzorgen van communicatie van het recreatieschap naar het publiek schriftelijke reactie op plannen en vergunningen die het werkingsgebied van de gemeenschappelijke regeling betreffen en invloed hebben op de doelstellingen van de gemeenschappelijke regeling 3 bestuursrondes per jaar, met vergaderingen van adviescommissie, dagelijks bestuur en algemeen bestuur. vergaderstukken uiterlijk 8 werkdagen voor de vergadering verzonden systematische en toegankelijke opslag van relevante documenten, conform wettelijke vereisten inkoop volgens vaste procedures en aanbestedingsbeleid overzicht van ingekomen en verzonden stukken in iedere bestuursvergadering website up-to-date minimaal twee persberichten per jaar verzorgen van publiciteit van evenementen, exposities, activiteiten e.d. aan recreant en pers 6 wisselexposities 4 kinderactiviteiten bestuursvoorstellen met een goede markt-technische onderbouwing Organiseren wisselexposities en kinderactiviteiten Actief werven van ondernemers voor private voorzieningen en evenementen Monitoren gebruik van het gebied jaarlijkse rapportage van aantal bezoekers Voeren van financiële administratie goedkeurende accountantsverklaring van het recreatieschap Opstellen begroting en jaarrekening en tussentijdse rapportages Beheren van de financiële middelen van het recreatieschap Specifieke acties en speerpunten 2009 goedkeurende accountantsverklaring tijdig ter besluitvorming voorleggen aan bestuur en participanten tijdige toezending aan het Ministerie van Financiën laag budgettair risico Acties/speerpunten Verwacht resultaat 2009 Randvoorwaarden Onderzoeken haalbaarheid Recreatieknooppunt Het Twiske Afstemmen ontwikkelingsvisie met beheerplan in het kader van Natura 2000 Coördineren van uitvoering Ontwikkelingsvisie Het Twiske nota van Uitgangspunten beschikbaar ontwikkelingsvisie in overeenstemming met N2000 kader realisatie voor een zorgboerderij De Marsen vernieuwde exploitatie De Roemer nieuwe exploitant Kure Jan NvU en PvE Blauwe Poort besluitvorming uitwerking kwaliteitskatalogus-beheerplan positief effect op exploitatie Werven evenementen naast het evenement WTTF een tweede jaarlijks terugkerend positieve besluitvorming bestuur deelname beheerplanvorming N2000 Positieve besluitvorming bestuur Idem + advies klankbordgroep Idem + advies klankbordgroep Positieve besluitvorming Positieve besluitvorming positieve besluitvorming bestuur 11 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Ontwikkelen nieuwe website Recreatie Noord-Holland Begeleiden klankbordgroep visie Het Twiske evenement (vanaf 2010) nieuwe website beschikbaar 3 klankbordgroepvergaderingen 12 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.1.1 Bestuursadvisering (product 010) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 116.450 175.802 151.210 178.317 Totaal baten Saldo Bestuursadvisering 116.450 175.802 151.210 178.317 Voortgang basisprogramma In de eerste twee bestuursrondes heeft er besluitvorming plaatsgevonden over 11 onderwerpen. Een deel hiervan betrof besluitvorming over de financiële jaarstukken. Verder zijn er besluiten genomen over het buiten werking stellen van de betonen bakken in de Blauwe Poort, de Nota van Uitgangspunten voor de exploitatie van haven de Roemer en de onderhandelingen over boerderij De Marsen. Wat betreft uitvoering besluiten zijn de betonnen waterbakken van de Blauwe Poort inmiddels volgestort met zand. De onderhandelingen over het vestigen van een zorgboerderij in De Marsen hebben geleid tot een tripartiete samenwerkingsovereenkomst tussen de Raphaëlstichting, de Wooncompagnie en het recreatieschap. Belangenbehartiging heeft onder andere plaatsgevonden door namens het recreatieschap deel te nemen in de projectgroep voor het opstellen van het beheerplan in het kader van Natura 2000. Inzet is gepleegd vanuit advies om een GSM mast mogelijk te maken en een ATB parcour. Hiervoor is getoetst aan de Natuurbeschermingswet. Specifieke acties en speerpunten 2009 In het kader van het uitvoeren van de Ontwikkelingsvisie Het Twiske zijn er verschillende stappen gezet. Er zijn stappen gezet voor een nieuwe ondernemer op de Blauwe Poort. De waterspeelplaats is afgesloten omdat hij niet meer aan de veiligheidseisen voldeed. Op 9 september is een samenwerkingsovereenkomst getekend tussen het Schap, de Wooncompagnie en de Raphaëlstichting voor het realiseren van een zorgboerderij in De Marsen (gaat De Balder heten). Medio november 2009 zullen verdere samenwerkingscontracten worden getekend zodat de Raphaëlstichting een start kan maken in het huidige complex. Het Twiske is aangewezen als Vogelrichtlijngebied en vormt hiermee onderdeel van het Natura 2000 netwerk. Voor alle Natura 2000 gebieden geldt dat een beheerplan moeten worden opgesteld. In het beheerplan wordt beschreven waar de natuurwaarden in het gebied aanwezig zijn en welke maatregelen getroffen moeten worden om deze natuurwaarden in stand te houden. De provincie Noord-Holland is hierin de trekker en heeft besloten voor de vijf Natura 2000 gebieden in Laag Holland één beheerplan op te stellen. Namens het Recreatieschap Het Twiske en Landschap Waterland is een bestuursadviseur vertegenwoordigd in de projectgroep en een beheermedewerker in de werkgroep. Er is nog zijn nog geen concrete stappen voor een recreatietransferium Het Twiske. In de toekomst ontstaan er misschien mogelijkheden in combinatie met de ontwikkeling op de Blauwe Poort. Over de werving van exploitanten voor de kiosk op het Kure Jan Strand en haven de Roemer wordt bij product 030 (terreinbeheer voorbereiding) gerapporteerd. Er zijn een tweetal bijeenkomsten geweest met de klankbordgroep. Vanuit het Recreatieschap is hierop fors ingezet in mensen en uren. 13 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Financiële consequenties Er is een overschrijding door de extra inzet voor Blauwe Poort en De Marsen. Met name het laatste project heeft veel extra uren opgeleverd. 14 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.1.2 Secretariaat (product 020) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 63.460 86.498 102.027 134.717 Totaal baten Saldo Secretariaat 63.460 86.498 102.027 134.717 Voortgang basisprogramma Onder het product secretariaat heeft RNH zorggedragen voor het faciliteren van de bestuursvergaderingen. Er zijn twee vergaderingen georganiseerd. De norm voor tijdige verzending van de bestuursstukken voor de AB, DB en AC vergaderingen (8 werkdagen van tevoren) is op één keer na steeds gehaald. De financiële stukken zijn tijdig toegezonden aan de participanten. In de administratieve ondersteuning van het recreatieschap is met name aandacht gegeven aan klantgerichtheid, bijvoorbeeld het op verzoek toezenden van documenten aan adviescommissie en bestuursleden. Daarnaast zijn de openbare bestuursstukken van het AB zijn op de vernieuwde website van het Twiske geplaatst. Alle openbare stukken die worden behandeld tijdens de vergadering van het AB van alle recreatieschappen zijn digitaal beschikbaar conform de wettelijke eisen. Op 1 juli 2008 is de nieuwe Handelsregisterwet in werking getreden. De Kamer van koophandel voert deze wet uit in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Eenmanszaken, maatschappen en verschillende soorten rechtspersonen die niet verplicht waren zich in te schrijven, moeten zich nu wel registreren. Als gevolg van deze wetswijziging dienen de recreatieschappen ook ingeschreven te worden in het Handelsregister. Financiële consequenties - 15 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.1.3 Communicatie, voorlichting en marketing (product 070) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 58.109 96.457 112.196 62.455 Totaal baten 4.873 6.900 6.855 6.325 Saldo Voorlichting en marketing 53.236 89.557 105.341 56.129 Voortgang basisprogramma Om de activiteiten in het recreatiegebied naar een breed publiek te communiceren zijn er t/m augustus ca. 20 persberichten uitgegaan. Met name over recreatiemogelijkheden in het gebied is gecommuniceerd. Daarnaast krijgt het recreatiegebied ook aandacht in de (lokale) media: er heeft rond de 90 keer een artikel in de krant gestaan waarbij Het Twiske wordt besproken. Ook zijn medewerkers van het recreatieschap geïnterviewd door de lokale omroep en pers. De website www.hettwiske.nl wordt centraal beheerd, regelmatig voorzien van nieuwe informatie en werd t/m augustus meer dan 30.000 maal bezocht. Er vindt regelmatig overleg plaats met vertegenwoordigers van belangengroepen in het recreatiegebied, zoals natuurorganisaties. In het bezoekerscentrum en in het recreatiegebied zijn verschillende exposities en activiteitenmiddagen georganiseerd. Naast de Zomerspeurtocht zijn er ook een lente- en een winterspeurtocht ontwikkeld. In mei en juni is er een Jubileumtentoonstelling over Het Twiske georganiseerd. Wat betreft marketing activiteiten wordt er een actieve ondersteuning verzorgd in de werving en beoordeling van potentiële kandidaten die een recreatieonderneming in het gebied willen opstarten. Initiatieven en ondernemingsplannen worden gescreend op commerciële haalbaarheid, bv. het vinden van een nieuwe exploitant voor het Kure Jan strand. De meting van bezoekersaantallen met de recreatiemonitor draait inmiddels voor het vijfde jaar. Naar verwachting zal het aantal bezoeken aan Het Twiske in 2009 iets hoger zijn dan aantal bezoeken in het jaar daarvoor. Hiermee is de daling van het aantal bezoekers waarschijnlijk gestopt. Voortgang specifieke acties en speerpunten 2009 In 2009 is ook hard gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe website voor Recreatie Noord-Holland. Onderdeel van deze website is de site www.hettwiske.nl. De website is in april online gegaan aan wordt regelmatig geüpdate met nieuws en activiteiten in het recreatieschap. Er is een klankbordgroep gevormd met daarin een vertegenwoordiging van de verschillende belanghebbende partijen in en rondom Het Twiske, zoals natuurverenigingen. De klankbordgroep denkt mee en reageert op de ontwikkelingen in Het Twiske. De klankbordgroep is tot en met augustus 2 keer bij elkaar gekomen. Het recreatieschap is tevreden over het verloop van de bijeenkomsten en de bijdragen van de aanwezigen Het is nog niet gelukt een tweede terugkerend evenement te vinden dat naast WTTF in het Twiske kan worden gehouden. Het Dutch Cow Event gaat niet door en er zijn op dit moment geen andere geschikte kandidaten. 16 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Financiële consequenties Er zijn minder uren aan voorlichting ingezet dan geraamd, omdat de grote transities (Blauwe Poort, Kure Jan en De Roemer) pas in de loop van 2010 gaan spelen. De verwachting was dat er in 2009 ontwikkelingen zouden zijn. 17 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.1.4 Financieel beheer (product 150) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 178.809 201.808 200.789 237.306 Totaal baten 59.952 93.651 125.369 131.144 Saldo Financieel beheer 118.857 108.157 75.420 106.162 Voortgang basisprogramma Verbeteringen in de financiële administratie hebben ook in 2009 vruchten afgeworpen. De accountant heeft een goedkeurende verklaring afgegeven inzake getrouwheid en rechtmatigheid over de jaarrekening 2008. De jaarrekening 2007, begrotingswijziging 2009 en programmabegroting 2009, zijn tijdig opgeleverd. Er was in het algemeen tevredenheid over de geleverde kwaliteit. In 2009 wordt er voor het eerst gewerkt met de offertes die RNH aan de schappen heeft aangeboden. In de offerte die het bestuur van het recreatieschap heeft ondertekend worden de werkzaamheden die RNH voor het schap uit zal voeren gedetailleerd omschreven. Om de begroting gelijk te laten lopen met de offertes zijn ook in de financiële stukken van de schappen, waaronder deze najaarsrapportage, wijzigingen aangebracht. Er zijn een aantal producten bijgekomen waardoor er nauwkeuriger kan worden gerapporteerd over de uitgevoerde werkzaamheden. Dit betekent een verschuiving van posten binnen de producten waardoor sommige al bestaande producten een ander saldo krijgen. Financiële consequenties De baten zijn fors teruggelopen vanwege de zeer lage rentestand. 18 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2 Productgroep Beheer In opdracht van het bestuur van Het Twiske draagt RNH zorg voor het beheer en exploitatie van het recreatiegebied. RNH levert hiertoe de volgende producten: Terreinbeheer uitvoering (040), Onroerend goed beheer (050), Terrein voorlichting (060), Havens (080), Routevoorzieningen (100), Toezicht terreinen (110) en Agrarisch beheer (120). Hiermee wordt in het recreatiegebied een aantrekkelijk aanbod aan recreatieve mogelijkheden gerealiseerd. Deze producten bepalen voor het publiek het gezicht van het recreatiegebied. Met de producten wordt beoogd het volgende te bereiken: Basisprogramma Kerntaken/prestaties Verwachte kwaliteit 2009 Utvoeren reguliere beheer en Utvoeren regulier beheer en onderhoud volgens programma en onderhoud binnen de begroting Uitvoeren vervangingen en herinrichting planmatige uitvoering vervangingen optimale benutting subsidies en bijdragen derden Afgeven en controleren van de naleving organisatieactiviteiten afgestemd met betrokken diensten van gebruiksovereenkomsten Coördineren (kleinschalige) kostenneutraal wat betreft vergoedingen gebruik terreinen en evenementen inzet van organisatie Onderhouden en repareren steigers en geen achterstanden in onderhoudssituatie verhuurde vaartuigen Verhuren van ligplaatsen en vaartuigen ligplaatsen en boten beschikbaar tegen laagdrempelig tarief Beheer fietsknooppuntennetwerk uitvoeren regulier onderhoud volgens programma Laag Holland Handhaven algemene verordening dagelijkse toezichtronde in hoogseizoen 2 toezichtrondes per week in laagseizoen (inclusief zondag) regelmatige afstemming met politie/brandweer enz. interne rapportage in het BOA-registratiesysteem Vervullen rol als gastheer in het gebied dagelijkse beschikbaarheid voor informatieverstrekking recreanten Controleren veiligheids- en dagelijkse controle onderhoudssituatie binnen 1 dag onveilige en onvoorziene situaties opgelost Optimaliseren gebruik door middel van informatieborden, informatiepanelen en publicatiekasten gerichte terreininformatie leesbaar en up-to-date Vergroten aantrekkingskracht door het geven van terreininformatie over wetenswaardigheden Het genereren van marktconforme opbrengst uit het onroerend goed bewegwijzering compleet en leesbaar beantwoorden algemene vragen vanuit het publiek en de gebruikers marktconforme exploitatie Beheren van huur- en pachtcontracten standaardisatie van (verhuur)contracten en verkoop van onroerend goed Uitvoeren dagelijks beheer gebouwen, hooi- en weilanden en levende have van boerderij De Marsen aantrekkelijke recreatieboerderij, waar bezoekers kennis kunnen nemen van het dagelijks leven op de boerderij uitvoeren dagelijks beheer volgens programma en binnen de begroting: 115 ha. hooi en weiland, 9 ha. bermen (waarvan 76 ha. vanuit boerderij en 57 ha. verpacht land) en levende have (afhankelijk van bedrijfsvoering zorgboerderij) Specifieke acties en speerpunten 2009 Acties/speerpunten Verwacht resultaat 2009 Randvoorwaarden Herzien contracten exploitanten nieuwe overeenkomsten voor bestaande exploitanten Uitvoering beheerplan besparing door aanpassing kwaliteit besluitvorming uitw. Kwaliteitscatalogus/ beheerplan Beperken kosten haven in afwachting tekort op de haven van maximaal van nieuwe invulling 20.000 positieve besluitvorming bestuur positieve besluitvorming bestuur 19 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.1 Terreinbeheer uitvoering (product 040) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 969.003 1.264.018 1.273.609 1.697.843 Totaal baten 363.372 409.764 457.664 731.502 Saldo Terreinbeheer uitvoering 605.632 854.254 815.945 966.341 Voortgang basisprogramma Het reguliere beheer en onderhoud is volgens programma en binnen de begroting uitgevoerd. Er zijn verschillende herstelwerkzaamheden verricht aan verhardingen en dekdelen van diverse bruggen en ca. 4 km halfverhard voetpad is gerenoveerd. Verschillende speeltoestellen en hekwerken zijn gerepareerd. Er is begonnen met het aanleggen van twee mountainbike routes in de deelgebieden De Hogelkamp en Het Smaal. Het recreatieschap heeft een jaarlijks programma van vervangingen en herinrichting, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van subsidies en bijdragen van derden. De beschikbare middelen zijn in 2009 ingezet voor het planmatig uitvoeren van vervangingen. Er is circa 3200 m2 asfalt vernieuwd, één brug vervangen en diverse kleinere zaken vervangen. Overzicht uitgevoerde reguliere onderhoudswerkzaamheden Beplantingen Grasvegetaties (53 ha) Verhardingen (herstellen verzakkingen) Kunstwerken/bruggen/ steigers Gebouwen 6 st. Watergangen 18 km/2,5 ha Terreinmeubilair: banken, picknicksets, afvalbakken; Hygiënische maatregelen: verzamelen zwerfafval, stortkosten; reiniging gebouwen; Onderhoud materieel In het beheer van huur- en pachtcontracten zijn geen substantiële achterstanden geconstateerd in naleving van termijnen en voorwaarden contracten. Het recreatieschap heeft 8 tijdelijke gebruiksovereenkomsten afgegeven, o.a. voor het evenement Welcome to the Future. Voor kleinschalige sport- en spelactiviteiten (scholen, familie- en bedrijfsactiviteiten, filmopnames) zijn circa 60 ontheffingen uitgeschreven. Door het mooie weer in de zomer van 2009 hebben in deze maanden veel bezoekers het recreatiegebied bezocht. Het totale bezoek tot en met augustus is vergelijkbaar met dat in 2008. Ook de opbrengsten uit het betaald parkeren komen overeen met de begroting. Voortgang specifieke acties en resultaten 2009 Er zijn geen contracten van exploitanten herzien. Wel zijn er onderhandelingen gaande over de overname van de opstallen van kiosk de Does en de uitgifte hiervan in ondererfpacht. Daarnaast wordt over een nieuwe invulling en exploitatie van de Blauwe Poort onderhandeld in combinatie met het de verhuur van kiosk de Indiaan. Dit jaar is begonnen met de besparing op de uitvoering van het beheer naar aanleiding van het beheerplan zoals dat in 2008 is vastgesteld door het bestuur. Minder en anders maaien en het minder frequent schoonmaken van de toiletvoorzieningen behoren tot de maatregelen die zijn genomen. 20 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
Werkzaamheden Bruto Subsidies Eigen Bijdrage Kabelbaan Speelsloot 7,504,= 0 7.504,= Groot onderhouden molen 15.470,= 0 15.470,= 2 e termijn asfalt 2008 18.459,= 0 18.459,= Thermobelijning toegangsweg 49.980,= 0 49.980,= Fiets-voetgangersweg 72.590,= 0 72.590,= Totaal 164.003,= 164.003,= Financiële consequenties In de bedrijfskosten zijn er minder uitgaven aan belasting en verzekeringen. Bij het groot onderhoud is er nog uit 2008 een uitgave voor extra asfalt ad 18.500,=. De bosbijdrage voor 2009 ad 20.271,= is te laat ingediend en vervalt. 21 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.1 Onroerend goed beheer (product 050) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 3.931 6.638 23.203 Totaal baten Saldo Terreinbeheer uitvoering 3.931 6.638 23.203 Voortgang basisprogramma Dit jaar is in vergelijking met voorgaande jaren veel vandalisme geconstateerd op of aan het onroerende goed. Het gaat voornamelijk om graffiti, waarvan het verwijderen hoge kosten met zich meebrengt. Er is dit jaar 7 hectare land extra in pacht gegeven aan een veehouder. Omdat de nieuwe bestemming van de Marsen nog niet rond was is 10,4 hectare land tot 30 september in bruikleen gegeven. Financiële consequenties Er is een forse onderschrijding omdat de grote transities (Kure Jan, De Roemer, Blauwe Poort) pas vanaf 2010 gaan spelen. De verwachting was dat er reeds in 2009 inzet zou moeten worden gepleegd. 22 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.1 Terrein voorlichting (product 060) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 66.650 95.987 84.555 Totaal baten Saldo Terreinbeheer uitvoering 66.650 95.987 84.555 Voortgang basisprogramma Het bezoekerscentrum is 7 dagen per week geopend, in het weekend met vrijwilligers van het IVN. Hiermee vergroot het recreatieschap de aantrekkingskracht door het geven van informatie en het houden van exposities en tentoonstellingen. Er is extra aandacht besteed aan het vieren van 25 jarig het jubileum van Het Twiske. Door het geven van gerichte informatie in het bezoekerscentrum, op informatieborden in het gebied en door de aanwezigheid van toezichthouders op de fiets die aanspreekbaar zijn voor de recreant wordt gewerkt aan het optimaliseren van het recreatieve gebruik van Het Twiske. Financiële consequenties geen 23 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.2 Havens (product 080) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 15.353 22.013 20.000 9.343 Totaal baten Saldo Havens 15.353 22.013 20.000 9.343 Voortgang basisprogramma Haven de Roemer wordt sinds vorig jaar in bruikleen gegeven aan de beheerder die de haven al meerdere jaren exploiteert. De exploitant heeft geïnvesteerd in o.a. extra kano s en waterfietsen voor de verhuur. Het reguliere onderhoud aan vaartuigen, steigers en terrein komt voor rekening van de ondernemer, het onderhoud aan de gebouwen voor rekening van het schap. Hierin zijn tot op heden geen achterstanden opgetreden. Binnen enkele jaren moeten diverse steigers (deels) vervangen worden. Deze kosten zijn voor het recreatieschap als vervangingsinvestering. Daarnaast zijn er plannen voor het openen van een kleinschalig kampeerterrein naast De Roemer. Voortgang specifieke acties en resultaten 2009 Als uitvoering van de visie Twiske worden nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden onderzocht voor haven De Roemer. In afwachting van een nieuwe invulling is in 2009 voor de tweede maal de exploitatie van de haven overgelaten aan een ondernemer. Op deze manier heeft het recreatieschap nauwelijks kosten meer voor regulier onderhoud en personele kosten. Daartegenover staat dat de inkomsten van de haven nu ten gunste van de ondernemer komen, in plaats van het recreatieschap. De ondernemer heeft van het bestuur toestemming gekregen om een kleinschalige camping (max. 20 tenten) op te zetten bij de haven maar heeft hiervoor niet op tijd een vergunning gekregen van de gemeente Oostzaan. Het seizoen 2009 kon daarom niet optimaal worden uitgenut. Financiële consequenties geen 24 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.3 Routevoorzieningen (product 100) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 2.305 2.973 2.195 815 Totaal baten Saldo Intensieve voorzieningen 2.305 2.973 2.195 815 Voortgang basisprogramma Het regulier beheer en onderhoud van het Fietsroutenetwerk Laag Holland is uitgevoerd volgens programma. Financiële consequenties geen 25 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.4 Toezicht terreinen (product 110) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 161.147 248.335 232.226 256.609 Totaal baten Saldo Toezicht terreinen 161.147 248.335 232.226 256.609 Voortgang basisprogramma Op basis van een verspringend rooster wordt in het hoogseizoen 7 dagen per week in het recreatiegebied (650 ha) in koppels gesurveilleerd en de algemene verordening gehandhaafd. Dit jaar heeft Het Twiske vier BOA s in dienst en heeft daarom geen externe medewerker van een beveiligingsbedrijf ingehuurd. In het laagseizoen wordt tweemaal in de week (inclusief zondag) gesurveilleerd. Tijdens de toezichtrondes treden de toezichthouders ook op als gastheer in het recreatiegebied waar de recreant met vragen en opmerkingen terecht kan. Dit jaar hebben de toezichthouders drie mountainbikes tot hun beschikking waardoor zij tijdens het surveilleren makkelijker aanspreekbaar zijn voor de recreant. Voor het controleren van de veiligheids- en onderhoudssituaties zijn de boa s sinds dit jaar aangesloten op een landelijk boa registratiesysteem. Via dit systeem kunnen onveilige situaties worden gerapporteerd en kunnen zij informatie en advies inwinnen met betrekking tot het oplossen van deze onveilige situaties. De boa s voeren hier dagelijks de gebeurtenissen/incidenten die in het gebied plaatsvinden in. Vanuit het systeem kunnen overzichten van rapportages worden uitgedraaid die worden doorgestuurd naar politie en het hoofd gebiedsbeheer. Op die manier kan het als stuurinstrument ingezet worden door het bestuur en management van het Twiske. Omdat inmiddels vele groene diensten landelijk van dit systeem gebruik maken wordt de onderlinge samenwerking bevorderd. Financiële consequenties De personeelskosten zijn iets hoger uitgevallen dan begroot. Er is echter in het tijdschrijven een correlatie met product 040 (onderhoud), waardoor het verschil vereffend wordt. 26 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.2.5 Agrarisch beheer (product 120) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 15.981 19.279 38.000 150.339 Totaal baten - - - 61.844 Saldo Agrarisch beheer 15.981 19.279 38.000 88.495 Voortgang basisprogramma Het dagelijks beheer is volgens programma en binnen de begroting uitgevoerd. In januari de volledige veestapel van Boerderij de Marsen verkocht in afwachting van de nieuwe bestemming voor de boerderij. Voor de begrazing van de natuurlijke terreinen is de veestapel met 15 Nederlandse Landgeiten uitgebreid. Het land van de Marsen is gedeeltelijk in erfpacht en bruikleen uitgegeven omdat nog niet duidelijk was welk areaal de nieuwe bestemming van de Marsen wil pachten. Financiële consequenties Er is minder onderhoud gepleegd aan grasvegetaties ad 13.110,- 27 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.3 Productgroep Projecten In opdracht van het bestuur ontwikkelt RNH nieuwe voorzieningen in het recreatiegebied en maakt evenementen mogelijk. Dit gebeurt in de vorm van projecten. RNH levert hiertoe het volgende product: Terreinbeheer voorbereiding (030). Centraal staat een intensief gebruik van het gebied (bezoekersaantallen) en een aanbod dat aansluit bij de wensen van de moderne recreant (waardering). Het is van belang dat het aanbod mee kan blijven groeien met de veranderingen in de vraag naar recreatiemogelijkheden. Samenwerking met zowel nieuwe als bestaande ondernemers in het gebied is een belangrijk onderdeel van deze projecten. Met de producten wordt beoogd het volgende te bereiken: Basisprogramma Kerntaken/prestaties Verwachte kwaliteit 2009 Planmatige voorbereiding beheerwerkzaamheden Specifieke acties en speerpunten 2009 één bestek hygiënische maatregelen één bestek maaiwerkzaamheden ca. 15 werkomschrijvingen voorjaarswerk, onderhoud gebouwen e.d. geautomatiseerd beheerssysteem up-to-date Acties/speerpunten Verwacht resultaat 2009 Randvoorwaarden Uitvoering vervolgprojecten Visie gestart positieve besluitvorming bestuur Begeleiden realisatie nieuwe exploitatie gerealiseerd positieve besluitvorming Boerderij de Marsen bestuur Begeleiding realisatie nieuwe exploitatie realisatie gestart positieve besluitvorming haven de Roemer bestuur Voorbereiden van uitgifte exploitatie Kure Jan Strand Realisatie Recreatieknooppunt Het Twiske horecalocatie uitgegeven aan nieuwe exploitant succesvolle werving positieve besluitvorming bestuur succesvolle werving realisatie gestart positieve besluitvorming bestuur 28 Najaarsrapportage Het Twiske 2009
3.3.1 Terreinbeheer voorbereiding (product 030) Financiële voortgang Rapportage per Prognose Begroting Jaarrekening 31-aug-09 2009 2009 2008 Totaal lasten 124.244 184.953 224.669 69.605 Totaal baten Saldo Terreinbeheer voorbereiding 124.244 184.953 224.669 69.605 Voortgang basisprogramma Activiteiten betreffen de planmatige voorbereiding van beheeractiviteiten, met name de besteksvoorbereiding en het bijhouden van het geautomatiseerde beheerssysteem. Daarnaast is onder dit project ook de voorbereiding van de subsidieaanvragen V-OLR (zie onder Terreinbeheer uitvoering) opgenomen. Voortgang specifieke acties en speerpunten 2009 Op 6 maart 2008 hebben de gemeenten Oostzaan en Landsmeer, het recreatieschap en de Rafaëlstichting in een verklaring de intentie uitgesproken om het plan voor omvorming van boerderij De Marsen naar een zorgboerderij verder uit te werken en de besluitvorming op elkaar af te stemmen. Na langdurige onderhandelingen nadert een akkoord voor een samenwerkingsovereenkomst tussen de Rafaëlstichting, de Wooncompagnie en het recreatieschap. Volgens planning is de samenwerkingsovereenkomst 9 september ondertekend. De tijdelijke huurder van de kiosk op het Kure Jan strand heeft een contract tot 1 januari 2010. In oktober 2009 start een wervingscampagne, in het kader van de vervolgprojecten visie, om kandidaten te vinden om een nieuwe horecavoorziening te creëren op de plek van de kiosk. Door middel van deze wervingscampagne wordt ook gezocht naar een exploitant voor haven De Roemer. Naar verwachting zullen er medio 2010 meerdere kandidaten voor deze locaties zijn. Inmiddels is een vergunning afgegeven voor een kleinschalige camping. Er is nog geen vooruitgang geboekt met de realisatie van het ruimtelijk beeld in verband met het recreatieknooppunt Het Twiske. Naar verwachting wordt dit onderwerp in het vierde kwartaal van 2009 opgepakt. Door RNH wordt onderzocht of er behoefte is aan het aanleggen van oplaadpunten voor elektrische fietsen op strategische punten in de recreatieschappen en welke mogelijkheden daarvoor zijn. De kosten voor het onderzoek bedragen 2002,= verdeeld over 2009 (40%) en 2010 (60%). Een eventueel voorstel voor de daadwerkelijke realisatie zal begin 2010 aan het bestuur ter besluitvorming worden voorgelegd Financiële consequenties De voorbereiding is minder dan geraamd omdat enkele grote projecten pas vanaf 2010 gaan spelen. 29 Najaarsrapportage Het Twiske 2009