BESLUITENLIJST VAN DE OPENBARE VERGADERING VAN DE RAADSCOMMISSIE RUIMTE d.d. 12 september 2018 (reguliere aanvang: uur).

BESLUITENLIJST VAN DE OPENBARE VERGADERING VAN DE RAADSCOMMISSIE RUIMTE d.d. 12 september 2018 (reguliere aanvang: 20.00 uur). Een integrale geluidsopname van deze informele bijeenkomst van deze raadscommissie is te beluisteren op www.papendrecht.nl 0. Aanwezig: De heer L.J. van Hal, voorzitter. De heer J.H. Hoogeveen (PAB), de heer P. Stremler (PAB), mevrouw K.E. Middelkoop-van den Adel (CDA), mevrouw A. Bokma (VVD), de heer C.M. Laban (ChristenUnie), de heer R. Lammers (Onafhankelijk Papendrecht), de heer D. Vink (Onafhankelijk Papendrecht), de heer J. van der Linden (D66), de heer A.J. Kosten (SGP), de heer T. Wolters (PvdA), de heer H. Mooij (PvdA), mevrouw J. Vos (GroenLinks) en mevrouw Y. van Engelen (GroenLinks). Mevrouw C. Verver, portefeuillehouder De heer A.M.J.M. Janssen, portefeuillehouder De heer C. de Ruijter, portefeuillehouder. Mevrouw C.G.M. Bus, griffier; Mevrouw C. Richter, plv. griffier. De heer M. van Dijk, inzake agendapunt 12; De heer D. Naafs, inzake agendapunt 5. Afwezig met kennisgeving: Mevrouw H.M. van Wijngaarden (PAB) en de heer B. H. Grimmius (GroenLinks). Afwezig zonder kennisgeving: De heer L.T. van den Dool (CDA), mevrouw S.H. de Keizer (VVD), de heer A. Oostra (ChristenUnie), de heer A.P.J. den Dekker (ChristenUnie), de heer W. Goudriaan (SGP) en mevrouw D. Yildiz-Karso (PvdA). 01. Opening. De voorzitter opent de vergadering en heet eenieder van harte welkom. 02. Vaststelling van de agenda. De voorzitter geeft aan dat de oplegnotities inzake de agendapunten 6, 8 en 9 laat zijn aangeleverd. Hij vraagt of men deze punten wil behandelen. Mevrouw Bokma geeft aan dat haar fractie bij het vragenkwartier vragen zal stellen over agendapunt 8. Dit agendapunt zal daarom vervallen. Er wordt besloten de andere agendapunten te behandelen en in de agendacommissie te spreken over afspraken inzake oplegnotities. De agenda wordt aldus aangepast en vastgesteld. 03. Vragenkwartier. De heer Boersma heeft inzake de mogelijke herinrichting van het Nedstaal terrein in Alblasserdam vernomen dat hier een koper voor zou zijn. Volgens de gemeente Alblasserdam is er de intentie tot 2000 arbeidsplaatsen te realiseren. Zijn fractie vindt het uiterst belangrijk dat Papendrecht aanhaakt bij deze 1

ontwikkeling. Herontwikkeling van dit gebied heeft allerlei gevolgen voor Papendrecht: verkeerskundige- en milieuaspecten en het creëren van eventuele arbeidsplaatsen en misschien zelfs woningbouw. Hij vraagt hoe de gemeente Papendrecht tot op dit moment is aangehaakt op dit dossier en welke invloed men uitoefent op deze ontwikkelingen (van een buurgemeente). De gemeente Alblasserdam geeft aan dat er naar de regio/provincie wordt gekeken voor de herontwikkeling. Hij vraagt waaruit dit blijkt en welk proces in regionaal verband wordt gelopen om dit gebied opnieuw in te richten. Ook vraagt hij hoe de Papendrechtse raad geïnformeerd zal worden over de voortgang op dit dossier en dit grote plan (ook voor Papendrecht). Wethouder De Ruijter geeft aan dat hij en zijn collega Paans hiervan op de hoogte zijn en dat Papendrecht hierbij, via ROM- D, heeft aangehaakt. Ook is er nauw overlegd en is men in gesprek met de beoogde kopers van het terrein en de bedrijven die zich hier eventueel willen vestigingen. De belangen die voor Papendrecht spelen zijn onder andere de versterking van de maritieme Top regio en de bijdrage leveren aan de groeiagenda. Een belang bij veel nieuwe arbeidsplaatsen en het ontwikkelen van de maritieme cluster, waarbij vervoer over water gaat plaatsvinden. Natuurlijk is men ook geïnteresseerd in het mobiliteitsaspect en het milieu, dat Houdt niet bij de grens op. Men is in gesprek. Via het aandeelhouderschap in ROM-D (vastgoedbedrijf Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden) kan men in goed overleg met de buren in gesprek raken. De gemeente Alblasserdam ziet ook het regionale belang via de Drechtstedenregio en de provincie, die zij nodig hebben om aan te haken bij allerlei landelijke ontwikkelingen en om eventueel subsidies te verwerven. Tevens is deze locatie onderdeel van de groeiagenda van de Drechtsteden en zal dit zeker in de Drechtraad terugkomen. Wat er achter gesloten deuren is besproken weet hij ook niet, dat blijft achter gesloten deuren. Zodra er meer concrete plannen zijn zal wethouder Paans de raad informeren via een raadsinformatiebrief. De heer Boersma geeft aan dat zijn fractie tijdens de algemene politieke beschouwingen in november een motie heeft ingediend inzake sanering van asbestdaken. Men heeft deze motie toen aangehouden omdat de wethouder aangaf bezig te zijn om beleid hierop te ontwikkelen. De asbestdaken zijn per 2024 verboden en het saneren hiervan dreigt voor de burger een dure grap te worden. Als sanering niet voortvarend wordt aangepakt heeft de gemeente Papendrecht per 2024 een behoorlijk opgave inzake de handhaving van dit verbod. De wethouder heeft in december 2017 in een brief aan de raad aangekondigd in het tweede kwartaal van 2018 met een plan van aanpak te zullen komen. Sindsdien is het stil gebleven. In de Ingekomen stukken voor deze vergadering staat een brief van de VNG die dit nogmaals benadrukt. Hij vraagt de wethouder naar de concrete stand van zaken en ontwikkelingen m.b.t. het plan van aanpak. Wethouder Janssen excuseert zich dat de RIB niet in het tweede kwartaal is verzonden. Deze wordt nu genoteerd voor het vierde kwartaal. Papendrecht was een pilotgemeente bij de inventarisatie van de asbestdaken en de methode die gehanteerd is. Die pilot is er af en wordt het uitgerold in de hele regio. De inventarisatie die gemaakt is wordt op dit moment 2

verfijnd en vervolgens komt er een communicatieplan en plan van aanpak hoe de asbestdaken (zoveel mogelijk) door de eigenaren moeten worden verwijderd. Inmiddels is er al een paar jaar spraken van een aanjaagsubsidie. De pot lijkt aan het begin van ieder jaar snel uitgeput en men gaat kijken of men hier een versnelling in kan krijgen. Dit plan van aanpak wil hij echter eerst met de nodige betrokkenen bespreken, waaronder Woonkracht 10, waarbij de meeste asbestdaken te vinden zijn. Aan het eind van het jaar (misschien iets eerder) hoopt hij met een plan van aanpak/vervolgaanpak te komen, vooral over hoe men dit kan communiceren met de eigenaren en wat de mogelijke maatregelen zijn die zij kunnen uitvoeren. Men probeert dit uiteraard ook te koppelen aan allerlei duurzaamheidsmaatregelen. De voorzitter concludeert dat het college een toezegging doet voor een plan van aanpak. Mevrouw Bokma merkt op dat in de vorige commissievergadering de rapportage inzake Nautisch Beheer aan de orde is geweest. Hierin stond een aantal meldingen dat verdubbeld was t.o.v. de vorige periode. Zij vraagt of de oorzaak hiervan bekend is, of dit incidenteel is en wat men kan doen om dit te verlagen. Wethouder De Ruijter merkt op dat het havenbedrijf Rotterdam aangeeft dat er in eerste instantie werd gesproken over 48 klachten, terwijl er later in het document wordt gesproken over 20 klachten in 3 gemeenten: Papendrecht, Zwijndrecht en Dordrecht. Bij navraag is gebleken dat het in Papendrecht gaat om 1 klacht, waarvan de inhoud vermoedelijk ging om een verkeerd afgemeerd schip. Het havenbedrijf heeft toegezegd voor het volgende jaar een overzichtelijkere rapportage te zullen genereren. Hierbij is niet uit te sluiten dat het aantal klachten iets toeneemt, omdat het inbrengen van een klacht makkelijker wordt gemaakt. De heer Hoogeveen informeert naar de stand van zaken m.b.t. het aansprakelijk stellen door Papendrecht, Dordrecht en Sliedrecht van Dupont Chemours voor de vervuiling van o.a. GenX. Wethouder Janssen heeft afgelopen maandag een goed overleg gehad met de gedeputeerde, de wethouders uit de omgeving en het Waterschap over alles omtrent Dupont Chemours. Iedereen heeft de berichten gezien, het bedrijf probeert een lobby op te zetten met maatregelen die ze willen en kunnen nemen, die 99% van de uitstoot zou verminderen. De sfeer van het overleg was: eerst zien dan geloven. Het bedrijf heeft in het verleden veel fout gedaan en het duurt even om hier een andere mindset bij te krijgen. Ook is er geconstateerd dat PFOA sinds 2012 al niet meer gebruikt zou worden in het productieproces. Toch is er onlangs geconstateerd dat er wel 4 x in de pijp geloosd is, in hogere mate dan toelaatbaar. Dit is voor de provincie reden geweest een dwangsom op te leggen, 4 keer van 250.000,- per keer. Er is een aanpak van het bedrijf waar het gaat om bestuursrechtelijke handhaving. Inzake de privaatrechtelijke schadeloosstelling is een aantal maanden geleden besloten vooral te kijken naar de kans die het grootst is schadeloosstelling gehonoreerd te krijgen bij de rechter. Die procedure is aanhangig gemaakt en is vooral gericht op de bodemverontreiniging, daar wordt de kans het grootst 3

geacht. Verder is het onder de rechter en kan hij daar geen uitspraken over doen. Vervolgens wordt dit agendapunt afgesloten. 04. Ter inzage gelegde stukken en mededelingen. Inzake de sanering asbestdaken geeft de heer van der Linden aan dat in een vorige vergadering is gesproken over de energietransities en hetgeen er vanuit de regio zou komen. In het stuk van de VNG las hij dat het verstandig zou zijn deze 2 zaken parallel te laten lopen, omdat hier veel winst uit te halen valt. Hij verzoekt de wethouder hier, in het gesprek met de regio, aandacht aan te schenken. M.b.t. de stukken genoemd onder A-2: Ministerie Volksgezondheid moestuinonderzoek GenX en PFOA en A-6: Prov. ZH betr. lozing GenX en PFOA, vraagt hij wat voor concrete zaken Dupont van plan is. Hij vindt de brief onder A-4: van een burger inzake bebouwingen, heeft hij de stukken gelezen, een hoog rijdende rechter gehalte hebben. Zijn fractie vraagt zich af of men echt geïnformeerd is over wat er aan de hand is en denkt dat dit niet het geval is. Er is regelmatig contact geweest met de gemeente, waarover informatie ontbreekt. Hij vindt het jammer dat men alleen (gedeeltelijk) kennis kan nemen van de formele brief van de gemeente, De voorzitter geeft aan dat zijn fractie dit eventueel als agendapunt kan opvoeren. De heer Van der Linden denkt hier nog even na. De heer Laban vraagt inzake A-5: VNG voortgang Klimaatakkoord, wat de gemeente Papendrecht kan en gaat doen om de doelstellingen te halen. De voorzitter antwoordt dat er een plan van aanpak wordt opgesteld. De fractie van de ChristenUnie is geschrokken van de noodkreet/brief van de burger, genoemd onder A-4. Hoewel het hier een zienswijze betreft van één van de partijen, lijkt het te gaan om een structureel probleem op het gebied van communicatie en het niet nakomen van toezeggingen. Hij vraagt naar de visie van het college op dit dossier en verzoekt dit onderwerp (eventueel in beslotenheid) op te nemen in de agenda van de volgende vergadering. De voorzitter verzoekt zijn fractie 2 weken van tevoren een oplegnotitie te verzorgen. De heer Vink heeft inzake A-1: VNG-sanering asbestdaken, het antwoord van het college gehoord. Waarom nog langer wachten terwijl men nu dingen kan doen? Hij wijst op punt 5: vermeld het de verwachte asbestdakenverbod op de gemeentelijke website, neem daarbij verwijzingen op naar websites met voorbeeldmateriaal. Zijn advies is om dingen die men morgen kan doen ook te doen. Ook zijn fractie is verbaasd over de brief onder A-4, de brief van de burger. Ook hen viel de noodkreet hierin op en zijn fractie wenst dit punt te agenderen. Mevrouw Van Engelen vindt het vreemd dat er inzake B-1: zienswijze groen in park Den Briel en B-3: zienswijze VK150 ten 4

zuiden van de A15 nog niets is gedaan, terwijl dit lang geleden is beloofd. De Natuur -en Vogelwacht heeft opnieuw brieven aangeleverd, waarin zij hele duidelijke oplossingen noemen. Zij vindt dat hier snel iets aan kan gebeuren, omdat er geen lange onderzoeken meer plaats hoeven te vinden Haar fractie wenst deze onderwerpen te agenderen voor de eerstvolgende vergadering. De voorzitter verzoekt haar fractie 2 weken van tevoren een oplegnotitie te verzorgen. De heer Hoogeveen vraagt inzake de brieven van de Natuur -en Vogelwacht onder B-1 t/m B5 en B-8 of de wethouder aan kan geven wat het college hiermee gaat doen en of er hierover al contact is geweest met de Natuur -en Vogelwacht. Inzake B-8 heeft hij de specifieke opdracht van één van zijn fractieleden gekregen om m.b.t. het betreffende pand om creatief te zijn in de verkoop i.v.m. het beeldbepalende pand. Wethouder Janssen geeft aan dat voor al de brieven geldt dat hij vorige week een heel lang gesprek heeft gehad met Leen den Oude. Hierin is afgesproken alles door te nemen, heel veel maatregelen worden al genomen, bijvoorbeeld dat men welkom is de kasten voor de gierzwaluwen van de Natuur -en Vogelwacht op te hangen. Ook m.b.t. alle ander zaken zit men niet stil, alleen is de Natuur -en Vogelwacht niet van alle acties op de hoogte. De gemeente doet haar best iedereen (ook de Natuur -en Vogelwacht) overal bij te betrekken. Dit gebeurt ook zeker als de natuur of ecologie aan de orde is. Hij heeft Leen den Oude gemotiveerd brieven te blijven sturen, maar zaken ook rechtstreeks af te stemmen met deze wethouder, zodat men zaken onderling kan regelen. De voorzitter merkt op dat de rest n.a.v. de oplegnotitie besproken zal worden. De heer Laban vraagt, inzake de opmerking bij B-6: OZHZ Begroting 2019 en Jaarrekening 2017 op pagina 15, m.b.t. de onttrekking van 700.000,- geraamd om kosten van uittredende gemeenten te dekken en afname van taken, of de rekening voor kosten van de resterende gemeenten van OZHZ komt, of bij de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor deze kosten. Wethouder Janssen zal hier schriftelijk op terug komen. De heer Vink constateert inzake C-b: intentieovereenkomst warmtenet Papendrecht, dat er is ingestemd met deze overeenkomst. Wel heeft hij nog enkele vragen over de intentieovereenkomst. Welke overweging is er genomen om alleen hier tot een driepartijen afspraak te komen en is het bedrijfsleven hierover geconsulteerd? Wanneer het streven is in 2050 energieneutraal te zijn, heeft men te maken met meer partijen dan alleen deze twee. De voorzitter geeft aan dat wanneer men meerdere vragen heeft, deze beter schriftelijk gesteld kunnen worden. De heer Vink zal dit doen. Vervolgens wordt dit agendapunt afgesloten. 5

05. Spreekrecht. Geachte leden van de commissie Ruimte, Ik ben Dick Naafs en spreek hier in de hoedanigheid van voorzitter van de Organische Tuinvereniging Papendrecht en ook namens het bestuur van de tuinvereniging DES. Ik loop eerst even snel met u door de gebeurtenissen heen. Op donderdag 12 juli jl. werden opgeschrikt door de publicatie van de tussenresultaten onderzoek PFOA en GenX in bodem en irrigatiewater moestuinen. Samen met het bestuur van DES hebben we op donderdagavond 19 juli jl. gesproken met Arno Janssen en Ton Vogel. Zij vertelden ons dat het allemaal zo n vaart niet liep. Het advies gold alleen voor de locaties waar gemonsterd was in augustus 2017. We moesten het definitieve rapport van het RIVM afwachten, dat in september/oktober zal verschijnen. Ze mochten ons niet vertellen waar de locaties waren i.v.m. privacybescherming van de betrokken tuinders. Wij begrepen niet dat het advies niet voor alle tuinders op het Oosteind van toepassing was. De sloten op het Oosteind staan allemaal met elkaar in verbinding. Wij wilden dat er bij onze tuincomplexen watermonsters genomen zouden worden. Arno Janssen en Ton Vogel wezen ons verzoek af. Zowel Arno als Ton waren van mening dat er voor onze tuinders niets aan de hand was. Bij ons was niets gemeten. De resultaten van een bemonstering van het water rond onze complexen zou zeker 2 maanden duren en dan was het eindrapport van het RIVM er ook, dus wilden ze niets weten van bemonsteren of plaatsen van watertanks zodat de tuinders in deze periode geen gebruik hoefden te maken van het slootwater dat mogelijk een hoog gehalte PFOA en/of GenX bevatte. Als we meer informatie wilden hebben, dan konden we bellen met het RIVM. Op vrijdag 20 juli jl. heb ik Ton Vogel telefonisch laten weten dat wij toestemming hadden van Chemours om een offerte te laten maken voor het analyseren van watermonsters bij de firma S.G.S. De kosten zouden betaald worden door Chemours. Navraag leerde: Het onderzoek kostte ca. 242,- per monster en de resultaten waren binnen 1 week bekend! Ton vertelde hij dat het gesprek van de vorige avond hem niet had losgelaten, en dat hij wilde kijken of de gemeente toch niet zou kunnen monsteren. De maandag daarna heeft de gemeente Papendrecht besloten rond de twee tuincomplexen aan het Oosteind het wateronderzoek voor zijn rekening te nemen. Zoals u weet is op 13 augustus jl. vastgesteld dat de watermonsters rond de tuincomplexen een even hoog gehalte PFOA hebben als de monsters op de andere geheime locaties. De gemeente heeft toen het advies van het RIVM om uit voorzorg voorlopig geen irrigatiewater te gebruiken, uitgebreid voor heel Papendrecht. Overigens weten wij tot op dit moment nog steeds niet de exacte getallen. Onze eerste vraag is: Wij willen op alle 4 tuincomplexen een grondmonsteronderzoek van een tuin die weinig en een tuin die veelvuldig is besproeid met slootwater. In deze zomer is op sommige tuinen heel veel slootwater gebruikt om te sproeien. Zo staan op de tuincomplexen van DES 3 dagen per week s avonds 6

motorpompen water op te pompen uit de sloot! Voor onderbouwing van deze vraag refereer ik aan de Aanbevelingen voor vervolgonderzoek uit de Risicobeoordeling van GenX en PFOA in moestuingewassen in Dordrecht, Papendrecht en Sliedrecht. Zie hiervoor de roodgekleurde passages. 4.7 Aanbevelingen voor vervolgonderzoek De resultaten van dit onderzoek zijn indicatief vanwege de beperkte monstername op één gegeven moment (eind augustus 2017). Het is mogelijk dat er een tijdsafhankelijke invloed (bv. seizoensinvloed) is op de concentraties in moestuingewassen. Gelet op het zeer kleine percentage monsters waarin GenX of PFOA kon worden gekwantificeerd is het niet de verwachting dat dit percentage bij een herhaald onderzoek sterk zal veranderen. Een onderzoek met substantieel meer monsters kan de onzekerheid gerelateerd aan de huidige concentraties (en derhalve aan de inname) mogelijk verkleinen. Zoals reeds aangegeven lijkt meer winst te halen in het verkleinen van de onzekerheden gerelateerd aan de toxiciteit. Onderzoek naar bodem- en watermonsters genomen op de huidige locaties (de geplande tweede onderzoeksfase) zal ons meer leren over het gedrag van deze stoffen in de bodem en opname via de gewassen. Deze kennis zal echter weinig invloed hebben op de uitkomst van deze of toekomstige risicobeoordelingen. De huidige metingen, met inachtneming van de beperkte proefopzet, laten zien dat PFOA slechts in één gewas op één locatie (op minder dan 1 km afstand van de fabriek) wordt aangetroffen in kwantificeerbare gehalten wat past in het beeld dat het gebruik van PFOA door het bedrijf DuPont/Chemours in 2012 is gestopt. GenX is in vijf gewassen op twee locaties (beiden ook op minder dan 1 km afstand van de fabriek) gekwantificeerd en de oorzaak daarvan ligt zeer waarschijnlijk in de emissie van GenX door het bedrijf DuPont/Chemours. Indien metingen gewenst zijn, ligt het voor de hand om met name de blootstelling aan GenX via de lucht te meten. De laatste zin onderschrijven wij van harte! In de brief van de Provincie Zuid-Holland, zie de lijst met ter inzage gelegde stukken A-6 en de ontwerpbeschikking, gaat het om reducering van de indirecte lozing van FRD-902/903. Indirecte lozing wil zeggen: lozing niet direct op het oppervlaktewater, maar via de bedrijfsriolering, die weer aangesloten is op de gemeentelijke riolering. Ik vraag uw aandacht voor de opmerking op blad 12 van de ontwerpbeschikking. Hier staat: Onduidelijk is waarom er geen ambtshalve aanscherping komt voor emissies naar de lucht, luchtemissies dalen neer op de bodem, sijpelen door naar het grondwater en deponeren vanuit de lucht ook op oppervlaktewater. Zonder sanering zullen GenXstoffen gedurende vele jaren persisteren in zowel grond als grondwater. Op dit moment nemen de concentraties alleen nog maar toe. 7

Nog een motivatie voor een grondonderzoek op de tuinen van onze tuincomplexen! Deze vraag hebben wij ook in een tweede overleg met Ton Vogel en Arno Janssen op 23 augustus jl. gesteld. Ton Vogel heeft toen aangegeven deze vraag bij het RIVM onder de aandacht te brengen, zodat zij mogelijk in de komende rapportage hierover iets zouden kunnen zeggen. Wij leggen de vraag toch nu al aan u voor, de extreme droge situatie van deze zomer heeft niemand kunnen voorzien. Wij verwachten daarom dat het RIVM hierover geen uitspraak zal kunnen doen, zonder grondonderzoek ter plaatse. Onze tweede vraag: Wij stellen voor om tuinders en hun gezinsleden die dit wensen een gratis bloedwaardebepaling voor PFOA en GenX aan te bieden. Er is een RIVM-onderzoek PFOA-metingen in bloedserum bij omwonenden van Dupont/Chemours uitgevoerd. Publiekssamenvatting Het RIVM heeft in twee zones rondom de chemiefabriek DuPont/Chemours in Dordrecht gemeten hoeveel PFOA in het bloed van omwonenden zit. Deze gemeten bloedwaarden komen goed overeen met de waarden die in 2016 zijn berekend als gevolg van de uitstoot van deze stof. Daarmee ondersteunen de bevindingen de conclusie van het onderzoek uit 2016 dat bewoners in de omgeving van de fabriek DuPont/Chemours waarschijnlijk langdurig aan hoge waarden PFOA zijn blootgesteld. Bewoners die lang en dicht bij de fabriek wonen, hebben hogere waarden PFOA in hun bloed dan bewoners die verder weg of minder lang in de omgeving wonen. De bloedwaarden van de laatste twee groepen komen overeen met waarden zoals die in algemene zin voor mensen zijn gevonden in Europees onderzoek (de zogeheten achtergrondwaarden; 3,5 nanogram PFOA per milliliter serum). Een deel van de omwonenden (4,7 procent) heeft hogere bloedwaarden dan verwacht op basis van het Europees onderzoek. Voor de steekproef zijn omwonenden uit de gemeenten Dordrecht, Sliedrecht en Papendrecht uitgenodigd. Zij zijn onderverdeeld in vier groepen: mensen die lang en dicht bij de fabriek wonen, mensen die verder weg wonen, en een groep die na 2002 in het gebied kwam wonen toen de uitstoot van PFOA was afgenomen. Ten slotte is een controlegroep uitgenodigd van mensen die buiten het gebied wonen en dus niet zijn blootgesteld. Van de genodigde omwonenden nam 64 procent deel, van de controlegroep was dat 37 procent. Gemiddeld is dat een opkomst van 58 procent. In totaal is bij 382 omwonenden een bloedmonster afgenomen en is daarin het gehalte PFOA bepaald. Omwonenden die dit op prijs stelden zijn via een brief over hun bloedwaarden geïnformeerd. Dit onderzoek is door het RIVM uitgevoerd, in samenwerking met de Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid (de regionale GGD), in opdracht van de provincie Zuid-Holland. Tegelijk met dit onderzoek verschijnt onder andere een literatuurstudie over de effecten van blootstelling aan PFOA op de mens. De heren Janssen en Vogel willen hier niet aan meewerken, want alles is al uitgezocht en er is geen gevaar. Zij geven aan 8

dat de GGD benaderd kan worden voor vragen. We hebben de vraag voorgelegd aan de GGD. De heer H(enk) Saak antwoordt: Op uw vraag of u of de leden van de volkstuinvereniging DES en OTVP in aanmerking komen voor bloedonderzoek kan ik u het volgende zeggen. Het staat eenieder vrij om de bloedwaarde van PFOA te laten bepalen bij een laboratorium naar keuze. De kosten van dit onderzoek worden niet vergoed door de verzekeraar en de waarde van de uitslag is gering, er kan op basis van de waarde niet bepaald worden wat de blootstelling in het verleden is geweest, de uitslag heeft geen voorspellende waarde over ziekte of gezondheid in de toekomst en mocht er een waarde worden gemeten die ten opzichte van de gezondheidskundige grenswaarde verhoogd is dan is er geen mogelijkheid deze geforceerd te verlagen. Wij stellen echter: - Dit onderzoek is uitgevoerd bij omwonenden. - Op de tuincomplexen zijn tuinders die al jaren langlang van hun tuin eten. Wat is hun bloedwaarde FPOA? Waarom dit verzoek? Want stel de waarde is ver(hoog)d. Wat dan? Voor een aantal tuinders zal een ver(hoog)de waarde ertoe Leiden dat zij stoppen met tuinen! Op persoonlijke titel heb ik een derde vraag: Ik stel deze vraag op persoonlijke titel, omdat ik tijdens de voorbereiding van dit betoog in de brief van de provincie de stof E1 tegen kwam. Ik heb dit niet kunnen bespreken binnen mijn eigen bestuur en het bestuur van DES. Een deel van de bestuursleden is nog op vakantie. Ik vraag uw aandacht voor de stof E1= heptafluorpropyl 1,2,2,2- tetrafluorethylether en de luchtemissie van FRD-903. Deze stoffen komt via de schoorstenen van de teflon PTFE- en de teflon FEP-fabriek in het milieu terecht. In de vergunning D-17-1658300 treffen we aan welke hoeveelheden FRD-903 en E1 uitgestoten mogen worden per jaar. Vooral de uitstoot uit de teflon PTFE fabriek is niet mis! Let wel: dit gaat om luchtemissies. Op blad 15 van deze vergunning kunt u vinden wat de 9

toegestane uitstoot eerder was. De uitstoot voor FRD-903 lag in de periode van 2013 tot 2015 op 315-417 kg/jaar. Voor E1 was dit iets hoger; 334-438 kg/jaar (Beekman et al., 2016). Uit het Luchtdepositie onderzoek PFOA en HFPO-DA (GenX) Dordrecht en omgeving door expertisecentrum PFAS. Tevens wil ik uw aandacht vestigen op de rode passages in de publiekssamenvatting van het RIVM-rapport: Evaluation of substances used in the GenX technology by Chemours, Dordrecht. (RIVM Letter report 2016-0174). Publiekssamenvatting: Beoordeling van de stoffen die door Chemours (Dordrecht) bij de GenX technologie worden gebruikt Sinds 2012 gebruikt fabrikant Chemours (Dordrecht) de GenX technologie om plastics (fluorpolymeren) te maken. Bij deze technologie zijn de omstreden PFOA-verbindingen vervangen door de stoffen FRD- 902 en FRD-903 en E1. Naar verwachting vormt de uitstoot van deze stoffen door de fabriek via de lucht geen risico voor de gezondheid van omwonenden. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) is onderzocht in hoeverre de drie stoffen schadelijk zijn voor omwonenden van de fabriek. Hiervoor is in de wetenschappelijke literatuur en de informatie in de Europese stoffenwetgeving REACH onderzocht wat bekend is over de eigenschappen van de genoemde stoffen. Daarnaast is op basis van zowel de maximaal vergunde hoeveelheid als de emissiegegevens die Chemours heeft verstrekt, berekend in welke mate ze zijn vrijgekomen. FRD-903 wordt gebruikt om FRD-902 te maken. E1 ontstaat tijdens het productieproces. FRD-903 en E1 worden via de fabrieksschoorsteen naar de lucht uitgestoten. Net als PFOA zijn geperfluorideerde koolwaterstoffen FRD-902 en FRD-903 en E1 slecht afbreekbaar in het milieu. Ook veroorzaken FRD-903 en FRD-902 vergelijkbare schadelijke effecten als PFOA (zoals kankerverwekkend en effecten op de lever). Deze stoffen zijn wel minder schadelijk voor de voortplanting dan PFOA; bij PFOA is dit aspect juist de reden om deze stof als zeer zorgwekkend te beschouwen. In tegenstelling tot PFOA lijken FRD-903 en FRD- 902 zich niet in de mens op te hopen. 10

Voor FRD-903 en FRD-902 heeft het RIVM een veilige grenswaarde voor de algemene bevolking afgeleid op basis van een worst-case scenario. De concentratie FRD-903 in lucht blijft onder deze grenswaarde. Voor E1 ontbreekt informatie om een grenswaarde te kunnen bepalen. Op basis van de beperkt beschikbare informatie wordt verondersteld dat deze stof waarschijnlijk minder schadelijk is dan PFOA. In 2016 vormt de uitstoot van GenX-stoffen volgens RIVM geen risico voor de omwonenden. Binnen twee jaar kijken we toch even anders naar! Inmiddels hebben FRD-902/903 de kwalificatie ZZS (zeer zorgwekkende stof) gekregen! Waarom wordt er voorhand aangenomen dat E1 waarschijnlijk minder schadelijk is dan PFOA? Als chemicus adviseer ik u: opdracht te geven tot een onderzoek naar de mogelijke (nadelige) effecten van de uitstoot van stof E1; in de omgevingsvergunning een procedure te laten opnemen: Eisen luchtemissie FRD-903 en E1 conform artikel 1.0 Afvalwater in de ontwerpbeschikking van 12 juli jl. (zie blad 6/26). Aansluitend worden er enkele vragen gesteld/opmerkingen gemaakt inzake: de ernst van de situatie, het aantal tuinders, prioriteit bemonsteren tuinen en bloedonderzoek tuinders en de (onbekende) stoffen E1 en FRD-903. De voorzitter dankt de heer Naafs vervolgens voor zijn inbreng en sluit dit agendapunt af. 06. Biodiversiteit en samenwerking Stichting Blauwzaam. Ph AJ De heer Vink geeft een toelichting aan de hand van zijn oplegnotitie. Aansluitend wordt er kort van gedachten gewisseld tussen de commissieleden en de wethouder inzake o.a.: het ontbreken van informatie omtrent het lidmaatschap, (niet) gedekte zaken door samenwerkingsverbanden/partnerschappen, Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid, aantoonbare noodzaak/voorbarige actie en de financiële gevolgen/ambtelijke inzet. Vervolgens wordt dit agendapunt afgesloten. 07. Oproep bewuster insectenbeheer. Ph AJ De heer Hoogeveen geeft een toelichting aan de hand van de oplegnotitie. Vervolgens wordt er onderling en met de wethouder van gedachten gewisseld over de volgende zaken: aanbeveling, invulling en financiering functie stadsecoloog (mevrouw I. van den Aarend)/rol Natuur -en Vogelwacht, zaaien wilde bloemen in bermen, het bijenconvenant/de Bijheerlijkheid en de visie van het college inzake aanbevelingen. Verder wordt er gesproken over het Groenbeheersplan en stimuleren Steenbreek/steenaanleg door de overheid. De wethouder zegt de aanbevelingen te omarmen en de tips van de wildbloemen en het wisselen bij huurwoningen mee te nemen en contact op te nemen met de stadsecoloog. Vervolgens wordt dit agendapunt afgesloten. 09. Parkeerprobleem Douwes Dekkerlaan. Ph CR De heer Stremler geeft een toelichting aan de hand van de oplegnotitie. Vervolgens wordt er onderling en met de wethouder 11

van gedachten gewisseld over de volgende zaken: verband met agendapunt 13 (voorkeursrecht percelen Douwes Dekkerlaan), het aantal parkeerplaatsen (gebruik door werknemers/gebruik schoolplein basisschool), een eventuele optie voor een kiss and ride strook, aanleg gehandicaptenparkeerplaats, inbreng van en communicatie met ondernemers, plaatsing bordjes, (terugbrengen) afgehekte plaatsen en herontwikkeling van het gebied. De wethouder zegt toe bij Excelsior te zullen informeren inzake het gebruik van het schoolplein en te spreken met de fysiotherapeut inzake eventuele mogelijkheden. Hij geeft aan dat er wel voldoende parkeerplaatsen zijn. Er is hier momenteel geen specifiek beleid voor. Vervolgens wordt dit agendapunt afgesloten. 10. Regionale aangelegenheden: a. Gemeenschappelijke Regeling Omgevingsdienst Zuid- Holland Zuid; Er zijn geen mededelingen. Ph AJ 11. Vaststelling van de besluitenlijsten van de openbare vergaderingen van 20 juni 2018. De heer Van der Linden merkt n.a.v. punt 6 op dat hij vorige keer aandacht heeft gevraagd voor de huisvesting van de politie. Vanmorgen heeft men in het AD kunnen lezen dat het politiebureau in Papendrecht gevestigd blijft en er ook nieuwbouw gepleegd zal worden. Hij geeft aan hoe blij hij hiermee is. Wethouder De Ruijter merkt op dat ook de RAV (Regionale Ambulance Voorziening) zich in Papendrecht gaat vestigen. De heer Van der Linden vraagt, inzake punt 7 houtstook en fijnstofproblematiek, naar de stand van zaken van de in de vorige vergadering door de portefeuillehouder toegezegde start met het informatietraject. Wethouder Janssen antwoordt dat dit is opgepakt, niet alleen rondom de houtrook van barbecues s (voorlichting in het Papendrechts Nieuwsblad), maar men gaat dit ook doen m.b.t. de houtstook die in het najaar/winter gaat plaatsvinden en andere bronnen van fijnstof. De heer Van der Linden merkt, inzake punt 8 energietransitieplan, op dat de voorzitter heeft aangegeven dat de regio hier in juli mee zou komen, gevolgd door een startnotitie voor een Papendrechts transitieplan van het college van Papenrecht. Hij informeert naar de stand van zaken van de regionale plannen en hoe Papendrecht hierop heeft gereageerd. Wethouder Janssen geeft aan dat men momenteel volop bezig is om te kijken hoe de raden hierop kunnen aanhaken. Hij noemt hierbij de duurzaamheidsagenda en de mogelijk te nemen andere maatregelen zoals bv. isolatie. De energietransitie en van gas los heeft rondom woningen allemaal zijn effecten. Hij komt hier zo spoedig mogelijk op terug. De heer Mooij geeft aan dat zijn voorletter H. is, in plaats van de in het verslag genoemde M. De heer Vink heeft inzake 03, vorige keer aandacht gevraagd voor de verkeersveiligheid bij PKC Passat. Hij heeft 12

geconstateerd dat er nieuw asfalt ligt (hetgeen jonge coureurs uitnodigt nog harder te rijden) en vraagt zich af of de portefeuillehouder ervan overtuigd is dat het hiermee een veilige oversteekplaats is geworden voor jonge kinderen en ouders. Wethouder De Ruijter zegt dat het er een oversteekplaats is gemaakt die beter is dan hetgeen er lag. Hoe dit het verkeersgedrag van weggebruikers ter plaatse beïnvloed heeft hij nog niet vernomen. Hij zal ernaar informeren of er regelmatig snelheidsovertredingen worden gepleegd. Een nieuwe weg nodigt altijd uit tot wat sneller rijden. De toegezegde voetgangersoversteekplaats is volgens hem wel zoals deze zou moeten zijn. De heer Vink bevestigt dit, maar de aandacht moest gaan naar de verkeersveiligheid. Dit houdt niet alleen een oversteekplaats in, er wordt nu harder gereden op de vernieuwde Andoornlaan dan het geval was. Is de wethouder overtuigd dat de verkeersveiligheid hiermee verbeterd is? Hij vindt dat er een zorgplicht is om een veilige verkeerssituatie te creëren voor jonge kinderen en hun ouders. Wethouder De Ruijter gaat in overleg om te kijken wat men kan doen aan handhaving aldaar. Er zijn verder geen bijzonderheden en het verslag geldt als vastgesteld. 12. Voorstel tot het verstrekken van een krediet ten behoeve van een investering in extra zonnepanelen op het dak van de nieuwe gemeentewerf. Er wordt onderling en met de portefeuillehouder (en de heer Van Dijk) van gedachten gewisseld inzake o.a.: reden extra budget/ energiebehoefte voldoet reeds/ontbrekende businesscase, nul op de meter, extra investering in energie, subsidie, brandweerkazerne, bestemming gegenereerde energie, zorgen om financiële paragraaf/salderingsrekening, terugverdientijd en start communicatie/nadere verkenning/ investering gemeentewerf/kredietoverheveling. De wethouder zegt toe de raad en inwoners gedurende dit traject goed op de hoogte te zullen houden. De heer Van Dijk zal zijn gegeven antwoorden schriftelijk aan de raadsleden doen toekomen. Aansluitend spreekt de commissie het advies uit dat de onderhavige stukken als bespreekstuk kunnen worden doorgeleid naar de gemeenteraad. 13. Voorstel tot het vestigen van een voorkeursrecht percelen Douwes Dekkerlaan. Er wordt onderling en met de portefeuillehouder kort van gedachten gewisseld inzake o.a.: 22.07 bezwaar wet Voorkeursrecht gemeente, actief ontwikkelen of niet/ prijsopdrijvend werken. Aansluitend spreekt de commissie spreekt het advies uit dat de onderhavige stukken met een positief advies als hamerstuk kunnen worden doorgeleid naar de gemeenteraad. 14. Voorstel tot het instemmen met het procesvoorstel om te komen tot een Startdocument Omgevingsvisie Papendrecht. De voorzitter merkt op dat het alleen gaat om in te stemmen met het procesvoorstel. Wethouder Verver geeft een korte toelichting op het voorstel en op de inhoud van de geplande avonden. Ph AJ Ph AJ Ph CV 13

Aansluitend wordt er onderling en met de portefeuillehouder uitgebreid van gedachten gewisseld inzake o.a.: afwijken gebruikelijke gang van zaken, de participatieparagraaf, bijhouden participatie onderwerpen, inhoud en opzet goed voorbereide workshops met keuzemogelijkheden, (diverse interpretaties gehouden sessie) werkgroep, met mandaat schrappen, geen navelstaarsessies, aanwezigheid raadsleden/terugkoppeling naar fracties, (geen) aparte vergadering, spreken over proces en inhoud en inspraak (in omgevingswet) vóór besluitvorming. De voorzitter geeft aan dat de vraag is of men gezamenlijk waarde gaat bepalen of het college een kant en klaar voorstel maakt? Het voorstel van het college is, de raad hierbij te betrekken. De wethouder vindt het vanzelfsprekend dat de koninklijke route wordt gevolg, met mandaat zal uit het voorstel geschrapt worden. Aansluitend spreekt de commissie het advies uit dat de onderhavige stukken als bespreekstuk kunnen worden doorgeleid naar de gemeenteraad. 15. Sluiting. Niets meer aan de orde zijnde sluit de voorzitter om 23.05 uur de vergadering onder dankzegging aan eenieder voor diens inbreng. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de raadscommissie Ruimte op 12 september 2018. Mevr. C.G.M. Bus (griffier) Dhr. L.J. van Hal (voorzitter). Lijst met toezeggingen Punt Onderwerp Toezegging 3 Herontwikkeling van het Nedstaalterrein Alblasserdam PH CR: Zodra er meer concrete plannen zijn zal wethouder Paans de raad informeren via een raadsinformatiebrief 3 Asbestsanering PH AJ: RIB wordt nu genoteerd voor het vierde kwartaal. 3 Asbestsanering PH AJ: De voorzitter concludeert dat het college een toezegging doet voor een plan van aanpak 4 Begroting OZHZ PH AJ: Wethouder Janssen zal hier schriftelijk op terug komen 7 Insectenbeheer PH AJ: De wethouder zegt de aanbevelingen te omarmen en de tips van de wildbloemen en het wisselen bij huurwoningen mee te nemen en contact op te nemen met de stadsecoloog. 9 Parkeerproblee m Douwes Dekkerlaan De wethouder zegt toe bij Excelsior te zullen informeren inzake het gebruik van het schoolplein en te spreken met de fysiotherapeut 14

11 Verkeersveiligheid bij PKC Passat 12 Krediet extra zonnepanelen gemeentewerf inzake eventuele mogelijkheden. PH CR: Wethouder De Ruijter gaat in overleg om te kijken wat men kan doen aan handhaving aldaar. PH AJ: De wethouder zegt toe de raad en inwoners gedurende dit traject goed op de hoogte te zullen houden. De heer Van Dijk zal zijn gegeven antwoorden schriftelijk aan de raadsleden doen toekomen. 15