Inleiding. Gelet op de actuele ontwikkelingen met betrekking tot toestroom van vluchtelingen naar Nederland is door uw college tijdens uw collegevergadering van 15 september verzocht om een notitie waarin de mogelijkheden van de gemeente Teylingen worden geschetst om een bijdrage te leveren aan de opvang van vluchtelingen. Deze notitie is niet meer dan een eerste verkenning van de mogelijkheden en dient voor uw college als basis om richting te geven aan de verdere zoektocht naar ons aanbod. Draagvlak bij de gemeenteraad. Voorafgaand aan de hiervoor geformuleerde opdracht van uw college is door uw college een memo aan de fractievoorzitters van de gemeenteraadsfracties gestuurd waarin door u bij de fractievoorzitters is gesondeerd of bij de raad draagvlak bestaat voor een actieve aanmelding van de gemeente Teylingen bij het COA om een bijdrage te leveren. Alle fractievoorzitter hebben aangegeven in te kunnen stemmen met een dergelijke actieve houding van de gemeente. De door fracties gemaakte opmerkingen / gestelde vragen en behoefte aan informatie en betrokkenheid zullen in het vervolgtraject worden betrokken. Het hoeft m.i. geen betoog dat het essentieel is de gemeenteraad steeds en nauwgezet op de hoogte te houden van de ontwikkelingen en tijdig in het besluitvormingsproces te betrekken. Wat heeft het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) concreet nodig? Het COA heeft nu en voor volgend jaar (2016) veel extra plaatsen nodig voor de opvang en begeleiding van vluchtelingen die in Nederland asiel aanvragen. 1. Reguliere opvang Een asielzoekerscentrum dat door het COA wordt geëxploiteerd voor een termijn vanaf twee jaar met een opvangcapaciteit van 600 tot 1500+ personen. Bij deze termijnen kan het COA investeren en is een financieel verantwoorde exploitatie mogelijk die voldoet aan ons politiek gedragen plan van eisen. 2. Tijdelijke opvang Recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties waarvan de exploitatie deels door de verhurende eigenaar wordt gevoerd. Dit voor de duur van 1 tot 2 jaar met een opvangcapaciteit van 300 tot 800+ bewoners. 3. Noodopvang Hallen en locaties voor paviljoens voor de duur van 6 tot 12 maanden met een opvangcapaciteit voor tussen de 300 en 600 bewoners. Bij voorkeur in de directe nabijheid van een mogelijke tijdelijke of reguliere opvanglocatie. 1
2
Oproep VNG tot het beschikbaar stellen van verblijfseenheden. 16 September heeft de VNG een ledenbrief verspreid onder de gemeenten (colleges en gemeenteraden) met het verzoek om als lokale overheid een maximale inspanning te doen om mee te helpen aan de opvang van vluchtelingen. De VNG roept gemeenten op de mogelijkheden te verkennen langs de volgende twee lijnen: 1. Toegewezen contingenten versneld huisvesten. Alle gemeenten in Nederland hebben een contingent gekregen van op te vangen statushouders. Deze mensen zitten nu in reguliere opvangcentra. Als deze mensen in lijn met de taakstelling definitief in gemeenten kunnen worden gehuisvest komt in de asielzoekerscentra ruimte vrij voor nieuwe opvang. 2. Gemeentelijk zelfzorgarrangement. Gemeenten worden met nadruk verzocht om onderdak beschikbaar te (laten) stellen voor statushouders en op te treden als gastheer. Het gaat om tijdelijke huisvesting totdat de bemiddeling naar een gekoppelde gemeente is afgerond en de vergunninghouder zich definitief kan gaan vestigen. De doelgroep bestaat uit vergunninghouders. Het COA levert vergunninghouders aan de gemeente en de gemeente wijst vergunninghouders toe aan derden. Het onderdak bij derden wordt conform de ZZA-regeling uitgevoerd. Deze opvang is tijdelijk van aard. Het is aan een gemeente om te bepalen langs welke weg aan de vergunninghouder onderdak geboden wordt. Wat kunnen wij bieden. Onderstaand wordt ingegaan op de vijf hiervoor genoemde voorzieningen en de mogelijkheden die daarvoor binnen de gemeente Teylingen zijn. 1. Reguliere opvang. De realisering van een regulier Asielzoekerscentrum (AZC) kan in het kader van de zoektocht naar snelle opvang mogelijkheden buiten beschouwing worden gelaten. Immers, realisering van een AZC vergt een gedegen voorbereiding en is een structurele / (semi)permanente voorziening. Bovendien is het de vraag of politiek en maatschappelijk draagvlak bestaat voor de vestiging van een AZC met een (semi) permanent karakter en met een omvang tussen 600 en 1500+ asielzoekers. Nog los van de vraag of er in deze gemeente een geschikte locatie aanwezig is voor de vestiging van een AZC, wordt voorgesteld het COA niet actief te benaderen met het aanbod voor (een zoektocht naar) de realisering van reguliere opvang in de vorm van een AZC. Voor de realisering van een regulier AZC in de gemeente Teylingen bestaat onvoldoende politiek/maatschappelijk draagvlak. 2. Tijdelijke opvang. In het beeld van COA zijn tijdelijke opvang locaties geschikt voor de opvang van 300 800+ bewoners en is een dergelijke locatie gedurende een periode van 1 tot 2 jaar beschikbaar. Het gaat dan om recreatieparken, complexen migrantenwoningen of soortgelijke accommodaties. Binnen de gemeente Teylingen zijn zoals blijkt uit de eerste inventarisatie - dergelijke locaties niet beschikbaar en voorhanden, zodat een aanbod in deze richting niet kan worden gedaan. 3
3. Noodopvang. Voor noodopvang is het COA op zoek naar hallen en locaties voor paviljoens voor de duur van 6 tot 12 maanden met een opvangcapaciteit voor tussen de 300 en 600 bewoners. Bij voorkeur in de directe nabijheid van een mogelijke tijdelijke of reguliere opvanglocatie. Na een eerste consultatie binnen uw college is gebleken dat de voorkeur van uw college niet uitgaat naar verder onderzoek voor een mogelijk aanbod in deze richting. Hiervoor bestaat onvoldoende bestuurlijk draagvlak. Temeer omdat uw college kansen en mogelijkheden ziet om langs een andere lijn (gemeentelijk zelfzorg arrangement) een substantiële bijdrage in de oplossing van de problematiek te leveren. Een oplossing die beter aansluit op onze sociaal maatschappelijke structuur en die past bij de draagkracht van onze gemeente. 4. Toegewezen contingenten versneld huisvesten. De reguliere taakstelling voor Teylingen 2015 bedraagt voor het 1e half jaar 30 en het 2e half jaar 32 personen. Eind augustus 2015 is de tussenstand: nog 11 personen te huisvesten (exclusief gezinsherenigingen) of nog 4 personen te huisvesten (inclusief gezinsherenigingen). Er zijn geen extra maatregelen nodig om aan deze taakstelling te voldoen. Corporaties doen hun uiterste best ook dit jaar weer de taakstelling volledig in te vullen. In de ledenbrief van de VNG d.d. 16 september waarin gemeenten worden opgeroepen versneld verblijfseenheden beschikbaar te stellen voor vluchtelingen. In de bijlage brief is aangegeven dat bovenop de taakstelling voor huisvesting van 62 statushouders in 2015 aanvullend voor nog 22 statushouders huisvesting moet worden gevonden, zodat voor het jaar 2015 het Teylingse contingent staat op 84. De lokale woningbouwverenigingen leveren al een maximale inspanning om de statushouders te huisvesten. Als bedacht wordt dat jaarlijks slechts 5% van contingent woningen van de woningbouwverenigingen muteert moet worden geconstateerd dat al een maximale inspanning wordt geleverd. Het is nauwelijks denkbaar dat op zeer korte termijn een extra impuls gegeven kan worden aan de huisvesting van statushouders, nog los van de vraag of het maatschappelijk verantwoord is een nog groter deel van het beperkte aanbod exclusief aan te wenden voor deze doelgroep. Als we ook maatschappelijk draagvlak willen houden voor de opvang van statushouders is het ook nodig oog te blijven houden voor de behoefte van de reeds gevestigde inwoners. Voor definitieve huisvesting van nieuwkomers (in lijn met de huidige toestroom van asielzoekers mag worden verwacht dat in de komende periode het aantal statushouders en daarmee ook onze taakstelling in de huisvesting zal toenemen) zal moeten worden gekeken naar onorthodoxe oplossingen. Dit zal een combinatie moeten zijn van een aanbod aan nieuwkomers in combinatie met een zelfde creativiteit voor huisvesting van de reeds gevestigden in onze gemeenten. Tijdens de komende 3D tafel op 29 september zal ook in gesprekken met raadsleden worden verkend wat mogelijkheden in die richting zijn. Dit is echter geen korte termijn oplossing. 4
5. Gemeentelijk zelfzorgarrangement. Om de grote stroom vluchtelingen in goede banen te leiden verbreedt het COA de zelfzorgarrangement-regeling (ZZA) naar gemeenten. Gemeenten kunnen een beroep doen op deze regeling. De VNG heeft met het COA afgesproken hierin samen op te trekken. Door langs de lijn van het zelfzorgarrangement een bijdrage te leveren in de opvang van statushouders ontstaat uitstroom uit de reguliere AZC s, waardoor er in de AZC s ruimte ontstaat voor nieuwe instroom van asielzoekers. Door het oppakken van de rol als gastheer gemeente gaat Teylingen zich inzetten om bovenop de landelijke taakstelling van 84 nog enkele tientallen statushouders tijdelijk te huisvesten. Zo zijn we gastheer terwijl de statushouders in afwachting zijn van permanente huisvesting verspreid over diverse Nederlandse gemeenten. Bij het zoeken naar tijdelijke opvanglocaties werkt de gemeente samen met Vluchtelingenwerk, Welzijn Teylingen, maatschappelijke organisaties en de woningbouwverenigingen. Gemeentelijk Zelf Zorg Arrangement (GZZA) Gemeenten worden met nadruk verzocht om onderdak beschikbaar te (laten) stellen voor statushouders en op te treden als gastheer. Het gaat om tijdelijke huisvesting totdat de bemiddeling naar een gekoppelde gemeente is afgerond en de statushouder zich definitief kan gaan vestigen. Uitgangspunten De doelgroep bestaat uit statushouders. Het COA levert statushouders aan de gemeente en de gemeente wijst statushouders toe aan derden. Het onderdak bij derden wordt conform de ZZAregeling uitgevoerd. Deze opvang is tijdelijk van aard. Het is aan een gemeente om te bepalen langs welke weg aan de statushouder onderdak geboden wordt. Procedure Gemeenten geven bij het COA aan hoeveel statushouders versneld naar de gemeente kunnen uitstromen; COA levert de statushouder aan de gemeente. In eerste instantie richt het COA zich op uitplaatsing van reeds aan gemeenten gekoppelde statushouders. In dat geval is sprake van beëindiging van de opvang en telt de statushouder direct voor de taakstelling. Maar het kan ook gaan om de (tijdelijke) opvang van vluchtelingen die bovenop de taakstelling van gemeenten komen. In dat geval wordt de ZZA in werking gezet, in afwachting van definitieve huisvesting in de gemeente waar de statushouder aan gekoppeld is. De doelgroep bestaat dus uit statushouders. Deze opvang is tijdelijk. Het is aan de gemeente om te bepalen langs welke weg aan de statushouder onderdak geboden wordt. Financiën. Het Gemeentelijk zelfzorg arrangement (GZZA) is een administratief eenvoudige opvangmogelijkheid. Enerzijds is de recht- en doelmatigheid geborgd en aan de andere kant heeft de gemeente voldoende ruimte om vluchtelingen op te vangen. Voor de gemeentelijke vergoeding gelden 3 componenten: Een bijdrage in de kosten voor de wooncomponent Een bijdrage in de eerste kosten voor inrichting Een bijdrage voor de apparaatskosten van de gemeente 5
Het betreft een lumpsum bedrag. Het COA stelt het bedrag beschikbaar aan gemeenten. De COA regeling voor de vergoeding van ziektekosten blijft onverkort van kracht. Het in te brengen aanbod. Alvorens in te gaan op de te selecteren locaties om te dienen als (G)ZZA huisvesting voor statushouders is het van belang een aantal uitgangspunten te formuleren over de omvang van het aanbod etc. Daarbij zijn onderstaande vragen relevant: 1. Hoeveel statushouders zouden we willen accommoderen? 2. Willen we voor wat betreft de vestigingslocaties een binnengemeentelijke spreiding hanteren en hoe ziet die er dan uit? 3. Welke focus brengen we aan in de verdeling in huisvesting op gemeentelijke locaties, locaties van corporaties of particulieren. Aantal te realiseren (G)ZZA plaatsen. Uw college stelt zich op het standpunt dat u via de (G)ZZA regeling naast de (voor een belangrijk deel al ingevulde) taakstelling 2015: 84, nog enkele tientallen statushouders tijdelijk wilt huisvesten. Zo zijn we gastheer voor de statushouders in afwachting zijn van permanente huisvesting verspreid over diverse Nederlandse gemeenten. Hiermee levert Teylingen een belangrijk en substantiële bijdrage aan het vrijmaken van plaatsen in AZC s. Vanuit ons eigen gemeentelijk perspectief is over het aantal beschikbare locaties, de huisvestingscapaciteit per locatie, de datum van daadwerkelijke beschikbaarheid en het moment van oplevering voor bewoning op dit moment nog niet bekend. Er zal ongetwijfeld sprake zijn van een gefaseerd beschikbaar komen van de voorzieningen. Sommige plaatsen snel en andere locaties zullen wat langer duren. Maar nog los van de vraag hoeveel plaatsen fysiek kunnen worden opgeleverd is het van belang inzicht te hebben in het absorptievermogen van onze samenleving om de nieuwkomers maatschappelijk te begeleiden als aanvulling op het werk van Vluchtelingenwerk. Te denken valt dan aan het doen van een beroep op welzijnsinstellingen, vluchtelingenorganisaties, kerken en moskee, buurtinitiatieven en het onderwijs (voor de leerplichtigen). Ontwrichting moet worden voorkomen. Vanuit dat perspectief is het belangrijk te kijken naar een zorgvuldige fasering en in overleg met de verschillende maatschappelijke partners te bepalen wanneer grenzen worden bereikt. Overigens is het in dit kader van belang te weten dat de plaatsen in het GZZA in eerste instantie worden opgevuld door het contingent dat al aan ons is toegewezen en dat daarmee aan de taakstelling wordt voldaan. Binnengemeentelijke spreiding. Vanuit een oogpunt van maatschappelijk draagvlak is het naar mijn mening wenselijk de huisvesting van statushouders in de gemeente te spreiden en niet te concentreren op één of een beperkt aantal locaties. Kiezen voor kleinschaligheid past enerzijds goed bij onze dorpen en biedt anderzijds ook de beste kansen op integratie in de Nederlandse samenleving. 6
Vanuit dit perspectief zal in elk van onze drie dorpen (Voorhout, Sassenheim en Warmond) gekeken worden naar de mogelijkheden. Afhankelijk van het moment van beschikbaarheid van accommodaties zal er ongetwijfeld sprake zijn van een variatie in momenten waarop in de verschillende dorpen een voorziening wordt gerealiseerd. Focus op locaties. Voorgesteld wordt op dit moment en in de 1 e fase van het traject de opgesomde particuliere locaties buiten beeld te houden. Het is eerste prioriteit op korte termijn te komen tot het snel beschikbaar stellen van huisvesting om AZC s te ontlasten en daar ruimte te creëren voor nieuwkomers. Vanuit dat perspectief is het verstandig ons in eerste instantie te richten op locaties die in eigendom zijn van de gemeente en corporaties. Alvorens aan het COA een concreet aanbod te doen moet overleg plaatsvinden met de in onze gemeente werkzame corporaties. Primair natuurlijk met De Vooruitgang, omdat zij opties hebben ingebracht, maar overleg en samenspraak met de andere in onze gemeente werkzame corporaties is wenselijk om uiteindelijk gemeenschappelijk op te kunnen trekken. Naast het primair op korte termijn regelen van opvangcapaciteit is het om redenen van behoud van maatschappelijk draagvlak nodig om met de corporaties (zeker voor de wat langere termijn) afspraken te maken over onorthodoxe huisvestingsmogelijkheden waarbij een evenwicht moet zijn tussen het beschikbaar stellen van nieuwe huisvestingsmogelijkheden voor gevestigden en nieuwkomers. Tijdens het overleg met de corporaties is het ook wenselijk te verkennen of zij mogelijkheden zien om ons als gemeente te ondersteunen bij het woongeschikt maken van onze in te brengen locaties en welke mogelijkheden bestaan om de exploitatie namens de gemeente te beleggen bij de corporatie. De woningbouwverenigingen hebben op dit terrein immers meer expertise dan de gemeente. Voorgesteld wordt bij het startoverleg ook een bestuurlijke vertegenwoordiging aanwezig te laten zijn. Het is uiteraard aan uw college om daarvoor een vertegenwoordiging af te spreken, waarbij in eerste instantie wordt gedacht aan bestuurlijke vertegenwoordiging door de portefeuillehouders vluchtelingen (wethouder Van Kempen) en volkshuisvesting (wethouder Brekelmans). In deze eerste overlegronde is het zaak het mogelijke aanbod richting het COA zo concreet als mogelijk te maken. Projectorganisatie. Van belang is het een onderscheid te maken tussen acties op de korte en acties op de wat langere termijn. De projectorganisatie zal de activiteiten moeten beperken tot de werkzaamheden in de 1 e fase, waarbij het dan concreet gaat om de eerste huisvestingslocaties geschikt te maken voor opvang van statushouders in een (G)ZZA constructie ter directe ontlasting van AZC s. De verdere zoektocht naar mogelijkheden voor onorthodoxe huisvestingsmogelijkheden is een wat meer langere termijn vraagstuk dat wat later kan worden opgepakt. De ervaringen in het project voor de 1 e fase kunnen dienen als ervaring om te bezien in welke organisatievorm (project of langs de reguliere lijn) het best dienend is om het vraagstuk te adresseren. De toestroom van asielzoekers zal zeker op de wat langere termijn leiden tot een toename van het aantal statushouders. Het vraagstuk en de noodzaak tot het zoeken naar alternatieven blijft dan ook actueel. Gelet op de opdracht en omvang van het takenpakket moet de projectopdracht voor de 1 e fase eerder in weken dan in maanden moet worden afgerond 7
Ik stel voor een projectteam te vormen bestaande uit: Kernteam: projectleider (Kees Goossens) projectsecretaris (Tjalling Bosma) beleidsmedewerker Ruimte (??) juridisch adviseur (Bedrijfsvoering??) beleidsmedewerker communicatie vertegenwoordiger woningbouwvereniging De Vooruitgang Aanvulling: Voor zover nu ingeschat zijn op ad hoc basis de volgende aanvullende deskundigheden nodig: BWT/ vergunningverlening /brandweer (Gewi / Gemeentewerken) Financiën (Bedrijfsvoering) ISD OOV (Gemeentewerken) Welzijn (MO) Externe partners: COA (essentieel voor het maken van afspraken maar ook voor wat betreft ondersteuning in bv communicatie) Politie (openbare orde en veiligheid) Overige woningbouwverenigingen Vluchtelingenwerk (koepel en lokale werkgroep) Welzijn Teylingen Kerken / moskee Bestuurlijke opdrachtgevers: ambtelijke opdrachtgever: - Wethouder vluchtelingenzaken: A. van Kempen - gemeentesecretaris J. Covers - Wethouder volkshuisvesting: B. Brekelmans - Burgemeester C. Breuer De burgemeester en portefeuillehouders trekken hierin gezamenlijk op. De portefeuillehouder vluchtelingen (wethouder van Kempen) is hierin de eerstverantwoordelijke en politiek/bestuurlijk aanspreekbaar. Wethouder Brekelmans (Volkshuisvesting) is verantwoordelijk voor de volkshuisvestingsbelangen en de rol van de burgemeester moet worden gezien in de sfeer van openbare orde en veiligheid. Zij heeft daarmee ook een belangrijke rol in het contact met de samenleving. Essentieel is een nauw overleg en samenwerking tussen deze drie bestuurders. Van belang is dat vanuit de afdelingen capaciteit beschikbaar wordt gesteld en dat daaraan prioriteit wordt gegeven. 8
Regionale samenwerking. Regionale samenwerking en afstemming is geborgd door regionale overleggen tussen burgemeesters en wethouders sociaal domein. Inmiddels zijn ook ambtelijk afspraken gemaakt om tussen de drie gemeenten op z n minst kennis uit te wisselen over de bewegingen die in elk van onze gemeenten worden gemaakt. Daar waar dat kan wordt informatie uitgewisseld en worden de krachten gebundeld. Een goede onderlinge afstemming is bijvoorbeeld ook wenselijk en noodzakelijke in de richting van onze partners zoals woningbouwverenigingen. Communicatie. In de communicatie speelt de burgemeester een belangrijke rol. Door de burgemeester als woordvoerder in te zetten wordt de discussie zoveel als mogelijk buiten de partijpolitieke kaders geplaatst. Naast de primaire eigen verantwoordelijkheid van de gemeente voor de communicatie is het raadzaam daarvoor te steunen op de ondersteuning vanuit het COA, zij kennen het klappen van de zweep en hebben hierin veel ervaring. Betrokkenheid gemeenteraad. Voorgesteld wordt de gemeenteraad goed te informeren over de stand van zaken in de ontwikkelingen op dit dossier. Dit kan het best plaatsvinden via de lijn van de fractievoorzitters. In eerste instantie wordt daarbij gedacht aan het regelmatig mondeling informeren. Resumé / voorstel: Aan u wordt voorgesteld: 1. Via de (G)ZZA regeling bovenop de landelijke taakstelling van 84 nog enkele tientallen statushouders tijdelijk te huisvesten als gastheer gemeente. 2. In te stemmen met de voorgestelde opzet van een projectorganisatie. 3. Deze notitie door de burgemeester te laten deze met haar regio collega s 4. De fractievoorzitters te informeren over de hoofdlijnen van deze notitie. NB Door wethouder Van Kempen zijn tijdens het door mij met hem gevoerde voorbereidende gesprek een aantal thema s benoemd / vragen gesteld. 9
Het gaat o.a. on de volgende zaken: Hoe gaat het feitelijk met de registratie in de basisadministratie personen Verdere uitwerking van zaken rondom openbare orde en veiligheid Een uitgebreid communicatieplan Hoe zijn zaken rondom gezondheidszorg en onderwijs geregeld Etnische en culturele aspecten (verschillende culturen samen) Werk en dagbesteding Verbindingen met het thuisfront Deze aspecten zullen zo spoedig mogelijk verder worden ingevuld, nadat bovenstaande lijn door het College is geaccordeerd. 10