STUDIE 27 BEROEPSPROFIEL luchtvaart
BEROEPSPROFIEL luchtvaart sector : metaal elektriciteit - kunststoffen studiegebied : industriële wetenschappen en technologie opleiding : luchtvaart beroepen : mecanicien controleur mecanicien werkplaatschef onderhoud studietechnicus elektronicus: luchtvaartelektronicus, onderchef elektronicus, chef elektronicus technicus-depanneur op de startbaan technisch bureauchef informaticus productie-ingenieur ontwikkelingsingenieur controleur luchtvaart Werkgroep beroepsprofiel van de Vlaamse Hogescholen in opdracht van de Vlaamse Onderwijsraad D/1997/6356/16 De leden van de werkgroep beroepsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het beroepsprofiel. De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.
INHOUD B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART INHOUD VOORWOORD 1 1 INLEIDING 2 2 SITUERING VAN HET WERKVELD 4 3 INVENTARIS EN SELECTIE VAN DE BEROEPEN 6 4 BESCHRIJVING VAN ENKELE TYPISCHE BEROEPEN 9 4.1 Controleur mecanicien of elektricien 10 4.2 Werkplaatschef onderhoud 11 4.3 Studietechnicus 12 4.4 Elektronicus 13 4.5 Technicus-depanneur op de startbaan 14 4.6 Luchtvaartelektronicus 15 4.7 Onderchef elektronicus 16 4.8 Chef elektronicus 17 4.9 Technisch bureauchef 18 4.10 Informaticus 19 4.11 Productie-ingenieur 20 4.12 Ontwikkelingsingenieur 21 4.13 Controleur luchtvaart 22 4.14 Mecanicien 23 5 SLOTBESCHOUWINGEN 24 6 SAMENSTELLING VAN DE WERKGROEP 25 7 BIBLIOGRAFIE 26 8 BIJLAGEN 27
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 1 VOORWOORD D e luchtvaartgerichte hogeschoolopleidingen in Vlaanderen zijn vrij recent. Ze zijn vooral gegroeid uit de vele lokale en internationale contacten die, dankzij de dynamiek van de Europese uitwisselingsprogramma's, door de betrokken hogescholen werden opgebouwd. Uit die ervaring blijkt tevens de meerwaarde en het toenemende belang van die hogere opleidingen voor onze huidige en toekomstige luchtvaartindustrie. Het initiatief vanwege de Vlaamse Minister van Onderwijs om ook voor die sector de opleidingsvereisten af te stemmen op de visie met betrekking tot de geëigende beroepsprofielen werd door onze werkgroep bijzonder positief onthaald. De afspraak, binnen de werkgroep, zich vooral te beperken tot beroepsprofielen met een technisch-wetenschappelijke basis heeft vooral te maken met het huidige luchtvaartgebonden opleidingsaanbod in het Vlaams hoger onderwijs. De vruchtbare bijeenkomsten van onze ruime werkgroep, met een representatieve vertegenwoordiging vanwege respectievelijk het werkveld, de onderwijsmensen en de socioeconomische partners, hebben ondanks de strak opgelegde timing, geleid tot een duidelijker beeld met betrekking tot de definitie en de evolutie van luchtvaartgerichte beroepen en de daarmee verbonden opleidingsnoden. Ik wil hierbij alle werkgroepleden bedanken voor hun bereidwillige medewerking en inzet. In het bijzonder dank ik de heer J. Drieghe, secretaris van onze werkgroep, voor zijn beknopte maar degelijke verslaggeving en de heer Luk Robijns, RHO-coördinator, voor de logistieke steun. Ik hoop dat dit rapport een waardevolle gids mag zijn voor de verdere werkzaamheden met betrekking tot de opleidingsprofielen en de gewenste basiscompetenties. Ing. Roland Defever Voorzitter werkgroep luchtvaart
2 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 1 INLEIDING De heer minister L. Van den Bossche, vice-president en Vlaams minister van onderwijs en ambtenarenzaken, nam de beslissing om de Vlaamse onderwijsraad te gelasten met het overleg rond beroepsprofielen, opleidingsprofielen, basiscompetenties en de gemeenschappelijke minimumprogramma s aan de hogescholen. Binnen het kader van de interne en de externe kwaliteitszorg kan de hogeschool daarna autonoom inspelen op de resultaten van dit overleg. De VLOR-Raad Hoger Onderwijs heeft die opdracht verdeeld over diverse werkgroepen. De minister verwacht voor Pasen '96 de eindrapporten voor de meer dan honderd beroeps- en opleidingsprofielen. Een van die profielen is "luchtvaart". Op het niveau technisch secundair onderwijs bieden het Vrij Technisch Instituut Borgerhout, het Vrij Technisch Instituut Oostende en het Koninklijk Technisch Atheneum Heule een opleiding TSO-Vliegtuigtechnieken (mechanica) aan in de derde graad. De Koninklijke Technische School Saffraanberg Sint-Truiden organiseert een gespecialiseerde technische opleiding (zevende jaar) voor de militaire luchtvaart. Op het niveau hoger secundair beroepsonderwijs biedt het Stedelijk Lyceum Paardenmarkt en Linkeroever Antwerpen een aanvullende specialisatieopleiding vliegtuigonderhoud aan. Het Instituut van de Ursulinen Mechelen biedt een aanvullende opleiding (zevende jaar) tot commerciële- of administratieve medewerkers voor het luchthavenverkeer aan. Op het niveau hoger onderwijs organiseert de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende sinds het academiejaar 1995-1996 een voltijdse 1-cyclus-opleiding "Graduaat Luchtvaart", uniek in Vlaanderen. Dezelfde hogeschool biedt sedert 1986 een optiepakket luchtvaartelektronica aan binnen de opleiding industrieel ingenieur. Een optiepakket luchtvaartmechanica (motoren) wordt aangeboden door de Erasmus-hogeschool Brussel. Beide hogescholen zijn bovendien vrij actief betrokken bij Europese uitwisselingsprogramma's, bijzondere opleidingen en stages in het domein van de luchtvaart. Op universitair niveau bieden zowel de Koninklijke Militaire School als het postuniversitair programma, georganiseerd door V.U.B., R.U.G. en K.U.L., academische opleidingen aan. Naast die onderwijsinstellingen bieden een aantal opleidingsinstituten bedrijfsgerichte typeopleidingen, soms vergelijkbaar met het niveau hoger onderwijs. Voorbeelden hiervan zijn ondermeer de opleidingen verzorgd door Eurocontrol, de Regie der Luchtwegen, de Belgian Aviation School, het Sabena Training Department, enz... De opdracht van de werkgroep beroepsprofielen luchtvaart omvat respectievelijk de beschrijving van het werkveld, het inventariseren van de luchtvaartgerichte beroepen, het beschrijven van enkele typische beroepen met beginniveau TSO met bijkomende scholing of Graduaat. Uit die gegevens zal in een tweede fase de profielbeschrijving voor een hogeschoolopleiding Graduaat luchtvaart worden opgemaakt. Voor de beschrijving van de beroepsprofielen dient de werkgroep de richtlijnen (zie bijlagen) van de Dienst voor Onderwijsontwikkeling (D.V.O.) te volgen. Het rapport ( ± 20 blz.) beroepsprofielen wordt verwacht tegen eind januari '96. Omdat er nog geen afgestudeerden van het graduaat luchtvaart zijn, is een enquête uitgesloten. Daarom is de samenstelling van de werkgroep op een brede basis van groot belang.
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 3 In de werkgroep zetelen representatieve en tevens ervaren vertegenwoordigers uit het werkveld (Sabena, Sobelair, EATC, Regie der Luchtwegen, Flag, Bestuur van de Luchtvaart), het onderwijs (VTI Borgerhout, VTI Oostende, KTS Saffraanberg, KHBOhogeschool, Erasmus-hogeschool, LURU-VUB) en de socio-economische partners (Fabrimetal, Flag, KVIV-GLR). De werkgroep beroepsprofielen heeft gepoogd die opdracht via vijf bijeenkomsten (zie verslagen in bijlage ) op tijd tot een goed einde te brengen. Op de startvergadering (10 november 1995 - KHBO-Oostende) kwamen de werkgroepsamenstelling, de opdracht, de uitgangsproblemen, de beschikbare documentatie en de planning aan bod. Er kwam vrij vlug een consensus om de studie te beperken tot beroepen met een technisch-wetenschappelijke basis. De werkgroep beaamde unaniem de nood aan kwalificatie (niveau TSO met bijkomende scholing) boven de basisopleiding, met mechanica, elektriciteit, elektronica en informatica als basispijlers. Zo kan er gedacht worden aan een opleiding "luchtvaart" met keuzerichtingen luchtvaartmechanica en luchtvaartelektronica. Tijdens de tweede vergadering (8 december 1995 - Sabena-Brussel) werd de synthesetekst m.b.t. het werkveld geamendeerd. De bijkomende documentatie m.b.t. luchtvaartgerichte beroepen in binnen- en buitenland werd bestudeerd. Er was tevens een eerste poging om de beroepen in clusters onder te brengen. Het bedrijfsgerichte voorstel van Sabena werd uiteindelijk in overweging genomen. De daaropvolgende bijeenkomst (12 januari 1996 - Erasmus-hogeschool Brussel) werd de beschrijving, volgens de procedure voorgesteld door de DVO, van enkele typische jobs uit de verschillende sectoren nader bestudeerd. Tevens werd een structuurontwerp voor het eindrapport besproken. De vierde vergadering (26 januari 1996 - VLOR Brussel) was gewijd aan de verfijning van de profielbeschrijvingen en de redactie van het eindrapportontwerp. Tijdens de bijeenkomst op 1 maart 1996, in het VTI van Borgerhout, was er vooral aandacht voor de eindredactie van het rapport en de opmaak van de slotbeschouwingen. De schriftelijk geformuleerde amendementen werden, na 15 april 1996, door de voorzitter verwerkt in dit eindrapport.
4 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 2 SITUERING VAN HET WERKVELD De luchtvaartindustrie kent sinds haar ontstaan een cyclische beweging, mede bepaald door de talrijke elementen die de sector beïnvloeden. Denken wij maar aan de petroleumcrisis van de jaren '70, de kentering in de Oost-West betrekkingen sinds 1988 en de economische recessie van de beginjaren '90, die aangezwengeld werd door de Golfoorlog. De samenloop van de bijna wereldwijde economische recessie met de terugval van de militaire bestellingen in het Westen, hebben voor het eerst de crisis in de luchtvaart bijzonder scherp doen aanvoelen. De luchtvaartmaatschappijen waren de eersten die de dramatische gevolgen van deze crisis ondergingen. Om toch maar vliegtuigstoelen gevuld te krijgen, ontstond er een onverbiddelijke tarievenslag, met de gekende desastreuze gevolgen: maatschappijen gingen failliet, werden gefusioneerd of werden opgekocht. Vliegtuigbestellingen werden uitgesteld of doorgeschoven, opties verminderd of geannuleerd. De verliezen waren astronomisch groot. Tot overmaat van ramp werd de Europese eensgezindheid zwaar op de proef gesteld. De "open sky"-politiek van de Amerikanen heeft tweedracht gezaaid onder de Europese partners. Vooral flagcarriers voelden zich hierdoor geviseerd. De echte tarievenoorlog moet nog beginnen, als vanaf 1 april 1997 cabotage toegelaten is. Dit alles heeft natuurlijk een belangrijke invloed op de vliegtuigconstructeurs. Het productieritme bij Boeiing, Airbus, MDD en andere is duidelijk gedaald, met de onvermijdelijke afdankingen tot gevolg. Was het in de jaren '70 gebruikelijk om zoveel mogelijk productieactiviteiten in eigen huis te houden, dan worden de constructeurs nu verplicht om componenten en systemen in onderaanneming te geven en dan nog liefst in lageloonlanden. Hierdoor is er in het Westen een overcapaciteit ontstaan. Dit effect wordt nog vergroot door de overschakeling van mechanische naar elektronische componenten, waarbij de duurzaamheid en de betrouwbaarheid met een tienvoud of meer zijn toegenomen. Maar anderzijds wordt door de steeds toenemende complexiteit van de systemen de specialisatie of beter nog de nichestrategie belangrijker. Toch is er ook een positieve zijde aan deze medaille. De milieuwetgeving verstrengt: dus stillere motoren. De brandstof wordt duurder: dus zuiniger motoren. De vliegtuigen zijn veel duurzamer gebouwd en worden tijdens hun levensduur gemoderniseerd. De passagiers worden veeleisender: dus meer comfort en ontspanningsmogelijkheden, enz... Uiteraard zijn dit niches of deeldomeinen, maar toeleverings- of dienstenbedrijven die hierop willen inspelen garanderen zichzelf een succesvolle toekomst. Zowel de EU als AECMA hebben een grondige analyse gemaakt van de toekomstperspectieven voor de Europese luchtvaart. Hierbij worden gemiddelde groeicijfers genoteerd van 4,5% voor passagiers en 8% voor vracht. Recente gegevens van luchtvaartmaatschappijen bevestigen die positieve trend. Verder wordt er aangedrongen op een versnelde harmonisatie van de Europese normenproblematiek (JAR), op een verhoging van de inspanningen voor onderzoek en ontwikkeling, met voorrang voor sleuteltechnologieën zoals geluid, vervuiling, superlichte legeringen, enz... Uiteraard vereist die hoogtechnologische sector een ver doorgedreven technische vorming, waarbij een optimale samenwerking moet nagestreefd worden tussen de industrie, het onderwijs en de opleidings- en vormingscentra.
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 5 Het is duidelijk dat de Vlaamse of Belgische luchtvaartsector niet bij machte is, evenmin als de andere kleine Europese landen, om medebepalend te zijn in het vastleggen van de Europese beleidslijnen terzake. Toch kan niet ontkend worden dat in die snel evoluerende sector in België minstens 18.000 mensen tewerkgesteld zijn, waarvan meer dan 11.000 in Vlaanderen. De indeling per activiteit (NACE code) volgens de cijfergegevens (juni 1992), ter beschikking gesteld door het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, geeft volgend beeld: NACE-code 364 750 764 Totaal Vlaanderen 3603 6705 1444 11752 Brussel 1115 1302 370 2787 Wallonië 3779 42 255 4076 België 8497 8049 2069 18615 *NACE-codes: 364 - vliegtuigfabrieken en -reparatiebedrijven 750 - luchtvaart 764 - activiteiten verwant aan de luchtvaart Wil men "uitvlaggen" of "delokaliseren" afremmen, dan moet het nodige potentieel gevormd en bijgeschoold worden in zowel het onderhoud als de productie; in zowel de specifieke mechanica als in de specifieke elektronica en de bijbehorende software, met aandacht voor de heel dwingende eisen van deze sector inzake kwaliteit en veiligheid. In de ontwerp- en productiesector hebben Vlaanderen noch België enige ervaring in de vliegtuigbouw. Wel bestaat er een uitgebreide variatie aan component- en systeembouwers. Daarnaast bestaat er een volledig gamma van specifieke onderhoudsmogelijkheden voor vliegtuigen, gronduitrusting en bijbehorende componenten. Ook voor de operaties is er een nood aan bijzondere opleiding tot piloot, weervoorspeller, luchtvaartcontroleur (ATM). Tot slot zijn er de specifieke luchtvaarttaken in de dienstensector zoals, catering, regel- en wetgeving, controle en inspectie, enz... Daar waar de lucht- en ruimtevaartsector steeds een generische en technologische vernieuwingsrol naar andere sectoren gespeeld heeft, zou in de opleiding dezelfde voorbeeldfunctie aangehouden moeten worden. Met andere woorden; het zouden enkel de beste, de bekwaamste studenten mogen zijn die naar die richting mogen doorgroeien. Nergens anders is de zekerheid en de betrouwbaarheid van zo'n essentieel belang. Het is evident dat die vereisten samen met de zin voor veiligheid en kwaliteit alle aandacht verdienen, en dat ze niet als een aanhangsel in een basiscursus voor luchtvaartspecialisten mogen gegeven worden. Bovenstaande context stelt dan ook hoge eisen aan het technisch onderwijs. Vandaar dat in de industrie de laatste twee tot drie jaar een vraag is ontstaan naar graduaatsopleidingen. Gezien de specificiteit van de sector is ook een specifieke opleiding vereist. Het is eveneens zo dat bedrijven die naar de luchtvaart willen overschakelen meestal mislukken door het ontbreken van die specifieke kennis. Die specifieke kennis speelt vooral in twee domeinen: de mechanica en de elektronica, beide aangevuld met informatica, die bijgevolg in de opleiding moeten worden voorzien. Wij pleiten er dan ook voor, willen wij de technologieuitdaging voor de 21ste eeuw aankunnen, dat de opleidingen in de luchtvaartsector, tevens omwille van hun toegevoegde waarde, op alle niveaus zouden behouden, ja zelfs uitgebreid, worden.
6 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 3 INVENTARIS EN SELECTIE VAN DE BEROEPEN Na studie van de beschikbare documentatie uit binnen- en buitenland en na een langdurige discussie binnen de werkgroep werd besloten de informatie van Sabena te gebruiken als structuurbasis voor de clustervorming van de technisch-wetenschappelijke jobs in de luchtvaartwereld. Die basisstructuur is afgeleid van een klassieke bedrijfsstructuur. Na enkele specifieke aanpassingen ziet het uiteindelijke model er als volgt uit: Beroepencluster Code 1 COMMERCIËLE DIENSTEN 1xx 2 ONDERHOUD 2xx 3 OPERATIES 3xx 4 DIENSTEN 4xx 5 ONTWERP & CONSTRUCTIE 5xx 6 TOELEVERING LUCHTVAART 6xx 7 REGELGEVING & INSPECTIE 7xx Na invulling door respectievelijk de vertegenwoordigers van Sabena, de Regie der Luchtwegen, Flag (luchtvaartindustrie) en het Bestuur van de Luchtvaart biedt onderstaande, niet limitatieve, detaillijst een overzicht van representatieve luchtvaartgerichte beroepen (enkel Sedoc niveaus 2,3 of 4): Technische beroepen in de luchtvaartwereld Beroepencluster Typische beroepen Code 1. COMMERCIËLE DIENSTEN 1xx 2. ONDERHOUD 2xx CONTROLE & INSPECTIE technisch inspecteur 205 controleur mecanicien of elektricien quality controller verificateur kandidaat controleur mecanicien of elektricien ONDERHOUDSTECHNICUS landingsplaatstechnicus 206 technisch coördinator onderhoudstechnicus vliegtuigen technicus-depanneur op de startbaan ploegbaas onderhoudstechnicus vliegtuigen onderhoudstechnicus cabine ploegbaas onderhoudstechnicus cabine onderhoudstechnicus materieel Beroepencluster Typische beroepen Code TECHNICUS MOTOREN, TOEBEH., ploegbaas reviseur onderdelen 207 technicus reviseur motoren technicus reviseur onderdelen AVIONICS & TELECOM technicus reviseur avionics
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 7 elektronicus hersteller onderdelen operator onderdelen TECHNICUS MECHANICA ploegbaas algemene mechanica 208 ploegbaas reddingsmateriaal technicus algemene mechanica hersteller algemene mechanica hersteller reddingsmateriaal OPPERVLAKTEBEHANDELING ploegbaas oppervlaktebehandeling 209 ELEKTRICITEIT LUCHTVAARTELEKTRONICA- RLW* INFORMATICA technicus oppervlaktebehandeling kandidaat oppervlaktebehandeling vliegtuigelektricien helikopterelektricien elektronicus voor luchtvaart onderchef elektronicus voor luchtvaart chef elektronicus voor luchtvaart technisch bureauchef voor luchtvaart technicus informatica technisch programmeur-analyst operator 3. OPERATIES 3xx ONDERSTEUNING KLANTEN 310 COORDINATIE technisch coördinator 311 agent interne coördinatie PLANNING planning officer (workload) 312 supervisor planning (workload) agent technische planning dispatcher technische planning werkverdeler technische planning kandidaat werkverdeler technische planning kandidaat agent technische planning MAGAZIJNBEHEER groepschef magazijn 313 ATM METEO PILOOT BOORDPERSONEEL GRONDPERSONEEL ploegbaas magazijn voorraadbeheerder magazijnmeester on-board-onderhoudstechnicus 4. DIENSTEN 4xx OPLEIDING & VORMING verantwoordelijke training 415 instructeur vluchtsimulator technisch instructeur senior technisch monitor GROEPSCHEFS, BRIGADIERS werkplaatsoverste onderhoud 416 officer verantwoordelijke controle brigadier verantwoordelijke technische aankoop verantwoordelijke administratie supervisor TECHNISCHE STUDIEDIENSTEN eerste studietechnicus 417 studietechnicus
8 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART KWALITEITSCONTROLE, PROCED. technicus chemie studietekenaar technicus metrologie technicus kleine studies tekenaar kleine studies technisch bediende verantwoordelijke methoden en middelen business analyst analist systemen & procedures werkvoorbereider GEZONDHEID, VEILIGHEID 419 INFORMATICA technisch programmeuranalist 420 operator 5. ONTWERP & CONSTRUCTIE 5xx ONDERZOEK & ONTWIKKELING ONTWERPEN & SIMULATIE PRODUCTIE ASSEMBLAGE TESTEN, KWALITEITSCONTROLE INFORMATICA ontwikkelingsingenieur ontwerpingenieur laboratoriumtechnicus productie-ingenieur groepschef productie onderhoudstechnicus productie groepschef assemblage groepschef kwaliteit Informaticus technisch programmeur-analyst onderhoudstechnicus informatica 6. TOELEVERING LUCHTVAART 6xx CATERING REISBUREAUS LUCHTHAVENUITRUSTING VEILIGHEID KOERIERDIENSTEN 7. REGELGEVING & INSPECTIE ** controleur luchtvaart 7xx onderhoudsmecanicien * Bijlage 4 beschrijft de bijzondere context voor de beroepen bij de Regie der Luchtwegen. ** Voor controleur (luchtvaart) moet je slagen voor het toelatingsexamen bij het vast wervingssecretariaat. De vereisten, met betrekking tot opleiding en ervaring, waaraan technici voor de luchtvaartindustrie in de toekomst moeten beantwoorden zullen vervat zijn in het Europese JAR 65 - document (JAR = Joint Aviation Requirements). Deze reglementering verschijnt ten vroegste in maart 1997 en zal pas van kracht worden vanaf januari 1999 (cfr. het Bestuur van de Luchtvaart). 418
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 9 4 BESCHRIJVING VAN ENKELE TYPISCHE BEROEPEN Aan de partners in het werkveld (Sabena, Regie der Luchtwegen, Flag, Bestuur van de Luchtvaart) werd gevraagd, als voorbeeld, enkele typische beroepen met minimumniveau TSO met bijkomende scholing of graduaat nauwkeurig te beschrijven. Daarbij dienden de procedurevoorschriften van de dienst voor onderwijsontwikkeling (zie bijlage) als leidraad. Op het formulier, opgemaakt door de voorzitter, werden ondermeer de algemene omschrijving, het Sedoc-niveau, de opleidingsvereisten, de gewenste beroepservaring, de typefuncties, de deelfuncties, ev. de taken, de contextgegevens en de belangrijkste beroepshoudingen ingevuld. Het bepalen van het Sedoc-niveau werd vergemakkelijkt door het invoeren van deelgraden voor respectievelijk verantwoordelijkheid (i.f.v VTP: verantwoordelijk voor het eigen takenpakket, NHV: niet hiërarchische verantwoordelijkheid en HV: hiërarchische verantwoordelijkheid), complexiteit (GR: geautomatiseerde routines, SP: standaard procedures, CSP: combinatie van standaardprocedures en ONP: ontwikkeling van nieuwe procedures) en transfereerbaarheid (FG: functiegebonden, BG: beroepsgebonden en BO: niet beroepsgebonden). Bij de belangrijkste beroepshoudingen zijn alleen de scores 3 en 4 relevant. Die profielbeschrijving werd vooraf in de werkgroep verduidelijkt met behulp van een concreet voorbeeld (Sabena - controleur mecanicien of elektricien). Bij de bespreking werd de nadruk gelegd op de betekenis van "bijkomende scholing". Het belang van luchtvaartgerichte basisopleidingen wordt door alle partners onderstreept omdat hierdoor de stageduur in het bedrijf kan verminderen. Dit betekent een competitief voordeel voor het bedrijf. Naast de basisopleidingen bestaan er ook gerichte bedrijfsopleidingen, verzorgd door gespecialiseerde instellingen (BAS, VDAB, VIZO, Sabena Training Department...). Volgende selectie van beroepsprofielen werd in detail beschreven: controleur mechanicien of - elektricien onderhoud, werkplaatschef onderhoud, studietechnicus, boordelektronicus, technicus-depanneur op de startbaan, luchtvaartelektronicus, onderchef elektronicus, chef elektronicus, technisch bureauchef, informaticus ontwerp en constructie, productie-ingenieur, ontwikkelingsingenieur, controleur luchtvaart en mecanicien.
10 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 4.1 Controleur mecanicien of elektricien Beroep: CONTROLEUR MECANICIEN OF ELECTRICIEN Cluster: onderhoud Code:205 Bedrijf: SABENA Niveau: 3-4 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 Staat in voor de technische inspectie van vliegtuigen of vliegtuigonderdelen en staat in voor de technische controle na herstel en montage van vliegtuigonderdelen OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING TSO electromechanica met bijkomende scholing met minimum 5 jaar ervaring als mecanicien of elektricien in de luchtvaart - verantwoordelijkheid: 4 VTP: NHV: HV (C,B,M): NVH/HV (C) - complexiteit: 4 GR: SP: CSP: ONP: CSP - transfereerbaarheid: 3 FG: BG: BO: BG SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie: Typefunctie(s): controle/analyse/diagnose bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): bijlage 3 Het stellen van diagnose van de te herstellen schade Het analyseren van de herstellingsmogelijkheden aan de hand van toepasselijke Veiligheidsvoorschriften. De controle uitvoeren van de correcte herstelling en montage en het verlenen van de goedkeuring (JAR 145) Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): NVT CONTEXTGEGEVENS Werkomstandigheden binnen het technisch complex van Sabena werkplaats (loods) stelling rond vliegtuig opgesteld in de loods Hulpmiddelen technische documentatie, montageschema s en invuldocumentatie materieel en specifiek materieel (meetapparatuur,...) veiligheidsuitrusting Graad van verantwoordelijkheid werkt samen met andere controleurs, controleert het werk van de mecaniciens of de elektriciens in de werkplaats en rapporteert aan de hoofdcontroleur Verwachte resultaten bijlage 5 Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse 4 Aandacht voor competentieontplooiing NVT Doorzettingsvermogen 3 Assertiviteit 2 Flexibiliteit 3 Beslissingsvermogen 4 Kritische ingesteldheid 4 Contactbereidheid 3 Omgaan met stress 3 Dienstverlenende ingesteldheid 3 Organisatievermogen 3 Empathie 2 Resultaatgerichtheid 3 Imagobewustzijn 3 Veiligheids- en milieubewustzijn 4 Leergierigheid 4 Zin voor esthetica 2 Loyauteit 4 Zin voor initiatief 2 Zelfstandigheid 4 Zin voor samenwerking 4
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 11 4.2 Werkplaatschef onderhoud Beroep: WERKPLAATSCHEF ONDERHOUD Cluster: Diensten/onderhoud Code:416 Bedrijf: SABENA Niveau: 4-5 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 Het technisch leiden van en het dragen van de eindverantwoordelijkheid over het personeel van de productie, zowel op technisch, technisch-commercieel als op organisatorisch vlak OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING Graduaat elektromechanica met minimum 10 jaar ervaring in vliegtuigonderhoud - verantwoordelijkheid: 5 VTP: NHV: HV (C,B,M): HV (C,B,M) - complexiteit: 5 GR: SP: CSP: ONP: ONP/CSP - transfereerbaarheid: 4 FG: BG: BO: BG/BO SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie Typefunctie(s): organisatie/onderhoud bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): Technisch : zie bijlage Technisch-commercieel : zie bijlage Organisatorisch : zie bijlage Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): NVT bijlage 3 CONTEXTGEGEVENS Werkomstandigheden Binnen het technisch complex van Sabena. Werkplaats (loods), op stelling rond vliegtuig, in de test- en metingslaboratoria Bureau Hulpmiddelen Technische documentatie, montageschema s en invuldocumentatie Administratieve ondersteuning Informatica Graad van verantwoordelijkheid Leidt de verschillende brigadiers en draagt de eindverantwoordelijkheid over de werkplaats (>100 personen) en rapporteert aan het afdelingshoofd Verwachte resultaten bijlage 5 Eindverantwoordelijkheid voor het vlot functioneren van de dienst op technisch, technischcommercieel en organisatorisch vlak Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse 4 Aandacht voor competentie-ontplooiing NVT Doorzettingsvermogen 4 Assertiviteit 4 Flexibiliteit 4 Beslissingsvermogen 3 Kritische ingesteldheid 4 Contactbereidheid 4 Omgaan met stress 4 Dienstverlenende ingesteldheid 4 Organisatievermogen 4 Empathie 3 Resultaatgerichtheid 4 Imagobewustzijn 4 Veiligheids- en milieubewustzijn 3 Leergierigheid 4 Zin voor esthetica 2 Loyauteit 4 Zin voor initiatief 4 Zelfstandigheid 4 Zin voor samenwerking 4
12 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 4.3 Studietechnicus Beroep: STUDIETECHNICUS Cluster: Diensten Code:417 Bedrijf: SABENA Niveau: 3-4 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 Als ondersteunende functie voorzien in een theoretische en praktische bijstand van de werknemers in de werkplaatsen (onderhoud) - verantwoordelijkheid: 4 VTP: NHV: HV (C,B,M): HV (C.B.) - complexiteit: 4 GR: SP: CSP: ONP: ONP/CSP - transfereerbaarheid: 3 FG: BG: BO: BG OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING Graduaat of TSO met bijkomende scholing met minimum 5 jaar ervaring als technisch beambte. SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie Typefunctie(s): voorstudie bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): bijlage 3 Technische plannen, programma s en problemen voorbereiden en bestuderen. Technische ondersteuning verlenen. Technische plannen, programma s en problemen ontwerpen of wijzigen. Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): NVT CONTEXTGEGEVENS Werkomstandigheden Binnen het technisch complex van Sabena. Bureauwerk, in voortdurend contact met de werkplaatsen. Hulpmiddelen Technische documentatie, montageschema s en invuldocumentatie Administratieve ondersteuning Informatica Graad van verantwoordelijkheid Rapporteert aan de industrieel ingenieur, burgerlijk ingenieur of het departementshoofd en communiceert met de mensen in de werkplaatsen. Verwachte resultaten bijlage 5 De gestelde problemen oplossen met inachtname van de voorgeschreven veiligheidsregels, de kostprijs en de leveringstermijn. Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse 4 Aandacht voor competentieontplooiing NVT Doorzettingsvermogen 3 Assertiviteit 2 Flexibiliteit 2 Beslissingsvermogen 4 Kritische ingesteldheid 3 Contactbereidheid 3 Omgaan met stress 3 Dienstverlenende ingesteldheid 3 Organisatievermogen 3 Empathie 2 Resultaatgerichtheid 4 Imagobewustzijn 3 Veiligheids- en milieubewustzijn 4 Leergierigheid 4 Zin voor esthetica 3 Loyauteit 4 Zin voor initiatief 3 Zelfstandigheid 4 Zin voor samenwerking 4
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 13 4.4 Elektronicus Beroep: ELECTRONICUS Cluster: Productie Code:207 Bedrijf: SABENA Niveau: 3-4 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 Het herstellen en reviseren van de elektronische boordapparatuur op vliegtuigen. - verantwoordelijkheid: 4 VTP: NHV: HV (C,B,M): NVH - complexiteit: 4 GR: SP: CSP: ONP: CSP - transfereerbaarheid: 3 FG: BG: BO: BG OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING Graduaat (A1, B1) of TSO Elektronica met minimum 3 jaar ervaring als kandidaatelektronicus SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie Typefunctie(s): diagnose/analyse/controle/herstelling bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): bijlage 3 Montage en demontage afstelling inbedrijfstelling Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): NVT CONTEXTGEGEVENS Werkomstandigheden Binnen het technisch complex van Sabena. Werkplaats Test- en metingslaboratoria Hulpmiddelen technische documentatie, montageschema s en invuldocumentatie i.v.m. vliegtuigelektronica materiaal en specifiek materieel veiligheidsuitrusting Graad van verantwoordelijkheid Werkt in ploegverband en staat onder leiding en toezicht van de ploegbaas. Verwachte resultaten bijlage 5 Het kunnen opsporen en herstellen van elektronische pannes in de boordapparatuur Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse 4 Aandacht voor competentieontplooiing NVT Doorzettingsvermogen 3 Assertiviteit 2 Flexibiliteit 3 Beslissingsvermogen 3 Kritische ingesteldheid 3 Contactbereidheid 3 Omgaan met stress 3 Dienstverlenende ingesteldheid 2 Organisatievermogen 3 Empathie 3 Resultaatgerichtheid 4 Imagobewustzijn 3 Veiligheids- en milieubewustzijn 4 Leergierigheid 4 Zin voor esthetica 1 Loyauteit 4 Zin voor initiatief 3 Zelfstandigheid 4 Zin voor samenwerking 4
14 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 4.5 Technicus-depanneur op de startbaan Beroep: TECHNICUS-DEPANNEUR op de startbaan Code: 206 Cluster: Productie/Diensten Bedrijf: SABENA Niveau: 3-4 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 Draagt de verantwoordelijkheid voor de foutopsporing en de technische afhandeling van de vliegtuigen op de startbaan. - verantwoordelijkheid: 4 VTP: NHV: HV (C,B,M): NVH - complexiteit: 4 GR: SP: CSP: ONP: CSP - transfereerbaarheid: 3 FG: BG: BO: BG OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING Graduaat (B1) of TSO elektromechanica met minimum 5 jaar ervaring als elektromecanicien SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie Typefunctie(s): diagnose/analyse/controle/herstelling/onderhoud bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): bijlage 3 montage en demontage analyse van de technische panne afstelling en inbedrijfstelling Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): NVT CONTEXTGEGEVENS Werkomstandigheden Binnen het technisch complex van Sabena. Op de startbaan, op parkeerplaats van het vliegtuig Werkplaats (loods) Hulpmiddelen technische documentatie, montageschema s en invuldocumentatie volgens het type vliegtuig materieel en specifiek materieel veiligheidsuitrusting Graad van verantwoordelijkheid Werkt in ploegverband en staat onder leiding en toezicht van de supervisor, staat in contact met de piloot. Verwachte resultaten bijlage 5 Een snelle analyse stellen van de technische oorzaak van de panne. Het verzekeren van het herstel en de ingebruikstelling binnen een korte tijdspanne. Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse 4 Aandacht voor competentieontplooiing NVT Doorzettingsvermogen 4 Assertiviteit 2 Flexibiliteit 4 Beslissingsvermogen 4 Kritische ingesteldheid 2 Contactbereidheid 3 Omgaan met stress 4 Dienstverlenende ingesteldheid 4 Organisatievermogen 4 Empathie 2 Resultaatgerichtheid 4 Imagobewustzijn 2 Veiligheids- en milieubewustzijn 4 Leergierigheid 3 Zin voor esthetica 1 Loyauteit 4 Zin voor initiatief 4 Zelfstandigheid 3 Zin voor samenwerking 4
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 15 4.6 Luchtvaartelektronicus Beroep: LUCHTVAARTELECTRONICUS Cluster: ATM of PRODUCTIE Code: Bedrijf: RLW Niveau: 2 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 Technicus die het onderhoud doet van: - verantwoordelijkheid: 2 - luchtverkeersleidingapparatuur VTP: NHV: HV (C,B,M): - radarapparatuur - complexiteit: 2 - telecommunicatieapparatuur GR: SP: CSP: ONP: - navigatieapparatuur - transfereerbaarheid: 3 voor luchtwegen / luchthavens FG: BG: BO: OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING Voorkeur voor: - TSO met aanvullende opleiding in luchtvaartelektronica / avionica - Graduaat elektronica / spec. luchtvaartelektronica SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie: Typefunctie(s): nazicht en onderhoud bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): rapporten, opstellen, bedienen van installaties, terug opstarten,... bijlage 3 Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): vervangen van kaarten, modules, componenten onder toezicht van de onderchef technicus Contextgegevens Werkomstandigheden: in een laboratorium of in een herstellingsplaats of in de technische installaties die gespreid opgesteld staan over het land Hulpmiddelen instrumenten, handboeken, schema's, cursussen, formulieren Graad van verantwoordelijkheid werkt onder de verantwoordelijkheid van de onderchef technicus Verwachte resultaten bijlage 5 de apparatuur in normale werkingstoestand houden Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse: 4 Aandacht voor competentieontplooiing: 4 Doorzettingsvermogen: 3 Assertiviteit: 1 Flexibiliteit: 2 Beslissingsvermogen: 1 Kritische ingesteldheid: 1 Contactbereidheid: 1 Omgaan met stress: 3 Dienstverlenende ingesteldheid: 2 Organisatievermogen: 2 Empathie: 1 Resultaatgerichtheid: 3 Imagobewustzijn: 1 Veiligheids- en milieubewustzijn: 1 Leergierigheid: 4 Zin voor esthetica: 1 Loyauteit: 4 Zin voor initiatief: 2 Zelfstandigheid: 2 Zin voor samenwerking: 3
16 B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 4.7 Onderchef elektronicus Beroep: ONDERCHEF ELECTRONICUS Cluster: ATM of ONDERHOUD Code: Bedrijf: RLW Niveau: 2-3 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van: 1 tot 5 ervaren technicus die onderhoudt en herstelt: - verantwoordelijkheid: 2 - luchtverkeersleidingapparatuur VTP: NHV: HV (C,B,M): - radarapparatuur - complexiteit: 3 - navigatieapparatuur GR: SP: CSP: ONP: - telecommunicatieapparatuur - transfereerbaarheid: 3 voor luchtwegen / luchthavens FG: BG: BO: OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING - opleiding: zie luchtvaartelektronicus bovendien zal hij/zij gespecialiseerde opleidingen gevolgd hebben in één van bovengenoemde domeinen en ervaring verworven hebben SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN zie Typefunctie(s): nazicht, onderhoud, herstelling bijlage 1 Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s): rapporteren, diagnose stellen bijlage 3 Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): vervangen van kaarten, modules en toezicht op het werk van zijn medewerkers Contextgegevens Werkomstandigheden: zoals elektronicus werkt in schiften Hulpmiddelen: zoals elektronicus Graad van verantwoordelijkheid verantwoordelijk voor de apparatuur en de technici onder zijn/haar bevoegdheid Verwachte resultaten bijlage 5 de apparatuur in normale werkingstoestand houden Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse: 4 Aandacht voor competentieontplooiing: 4 Doorzettingsvermogen: 4 Assertiviteit: 2 Flexibiliteit: 2 Beslissingsvermogen: 3 Kritische ingesteldheid: 2 Contactbereidheid: 3 Omgaan met stress: 4 Dienstverlenende ingesteldheid: 3 Organisatievermogen: 3 Empathie: 1 Resultaatgerichtheid: 3 Imagobewustzijn: 1 Veiligheids- en milieubewustzijn: 3 Leergierigheid: 4 Zin voor esthetica: 1 Loyauteit: 4 Zin voor initiatief: 2 Zelfstandigheid: 2 Zin voor samenwerking: 3
B EROEPSPROFIEL L UCHTVAART 17 4.8 Chef elektronicus Beroep: CHEF ELEKTRONICUS Cluster: ATM of ONDERHOUD Code: Bedrijf: RLW Niveau: 4 (Sedoc) ALGEMENE OMSCHRIJVING Graad ( bijlage 2) van 1 tot 5 leiding en toezicht bij onderhoud en herstelling: - verantwoordelijkheid: 4 - luchtverkeersleidingapparatuur VTP: NHV: HV (C,B,M): - radarapparatuur - complexiteit: 4 - telecommunicatieapparatuur GR: SP: CSP: ONP: - navigatieapparatuur - transfereerbaarheid: 3 voor luchtwegen / luchthavens FG: BG: BO: OPLEIDINGSVEREISTEN / BEROEPSERVARING: zie onderchef hij moet bovendien een uitgebreide systeemervaring bezitten van het systeem waarvoor hij verantwoordelijk is, vb. ILS, Radar, VCSS,... SPECIFIEKE BESCHRIJVING VAN DE BEROEPSACTIVITEITEN Typefunctie(s) bijlage 1 diagnose, analyse, controle, werkvoorbereiding, installatie, afwerking Deelfuncties voor bepaalde typefunctie(s) rapporten controleren, organiseren van het werk van de groep waarvoor hij/zij verantwoordelijk is en er toezicht op uitoefenen Taken (ev. Nvt) i.v.m. voorgaande typefunctie(s) of deelfunctie(s): - rapporteren naar de technisch bureauchef - begeleiden van medewerkers zie: bijlage 3 Contextgegevens Werkomstandigheden: zoals elektronicus / onderchef werkt in schiften indien er onvoldoende ervaren personeel beschikbaar is Hulpmiddelen: zie onderchef + normen ICAO, ITU, BIPT, Technisch Reglement, arbeidsreglement Graad van verantwoordelijkheid hij draagt directe systeemverantwoordelijkheid, vb. ILS of Radar,... Verwachte resultaten: bijlage 5 de apparatuur en de systemen doen werken volgens de voorschriften, aanpassingen hiervoor uitvoeren of de vervanging ervan helpen uitvoeren Belangrijkste beroepshoudingen Schaal ( schaal 1 tot 4 - zie bijlage 4) Schaal Accuratesse: 4 Aandacht voor competentieontplooiing: 4 Doorzettingsvermogen: 4 Assertiviteit: 3 Flexibiliteit: 3 Beslissingsvermogen: 4 Kritische ingesteldheid: 4 Contactbereidheid: 4 Omgaan met stress: 4 Dienstverlenende ingesteldheid: 3 Organisatievermogen: 4 Empathie: 1 Resultaatgerichtheid: 4 Imagobewustzijn: 1 Veiligheids- en milieubewustzijn: 4 Leergierigheid: 4 Zin voor esthetica: 1 Loyauteit: 4 Zin voor initiatief: 3 Zelfstandigheid: 4 Zin voor samenwerking: 4