Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?

Vergelijkbare documenten
Klimaatsverandering: de impact op visserij en aquacultuur

Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee

Testproject Coastbusters vlak vóór De Rampe

De impact van de Amerikaanse ribkwal

... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?

BEVRAGING LEDEN FMC MARIEN RUIMTELIJK PLAN

NOORDZEE SYMPOSIUM 2007

Activiteiten Colruyt Group

HEBBEN WE AQUACULTUUR NODIG? HET EINDE VAN JACHT OP VIS

KNMI 06 klimaatscenario s

Deel 3: het belang van koraal(riffen)

Wageningen IMARES Harder en zeebaars

Bijlage VMBO-GL en TL

BIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering

Hoe groot is het aanpassingsvermogen. van de Waddenzee?

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Bijlage met informatie.

Noordzee-onderzoek: goede vaart! Peter M.J. Herman

Duurzaam werken op zee

Verzuring van de Noordzee: oorzaken, gevolgen, en perspectief

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie

Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen

ILVO. Duurzame visserij. Heleen Lenoir - De strandwerkgroep 21 februari 2015

Blijven meeuwen in de toekomst op hun honger zitten?

THEMA 2 ALLES WAT LEEFT. LES 1 Ecosystemen en voedselketens. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Ecosysteem de Noordzee Voedselketens

economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen

De Waddenzee - Informatie

WILFRIED VANDAELE Wenduine, 23 februari tot laagwaterlijn: Vlaanderen -dieper in zee: België. Nu: tegen 100-jarige stormen

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

LOKALE ECOLOGISCHE KENNIS VAN DE VISSERIJ: PLADIJS IN EEN RUIMER PLAATJE

Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen

Biologische respons op klimaatsverandering

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:

Zeg ken jij de mossel?

Ecosysteem voedselrelaties

ph-dynamiek Noordzee

Milieu-effectenbeoordeling van het project ingediend door de AG Haven Oostende.

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad

Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen

Deel 4: de bedreigingen voor het koraal

Zeevisserij in beweging. Gepresenteerd door Jochen Depestele

Meervoudig ruimtegebruik op zee

SALV Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij ADVIES

LEERLINGENBLAD VAN:... NAAR DE HAAIEN! DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER

paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar

ILVO Klim-O-dag 20 april 2017

Bewoners van de Noordzee

Overzicht. Primaire effecten Secundaire effecten Indicatoren Kwantificatie Aanpassingsmaatregelen en evaluatie Conclusies

DE GRENZEN VAN HET LAND

upspiral randerij -

Examentrainer. Vragen. De iep. De medicinale bloedzuiger

Impact windenergie op Noordzeemilieu: kansen & bedreigingen

Naar een Veilige, Natuurlijke, Aantrekkelijke, Duurzame en Ontwikkelende Kust

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Adviescomité SEA. Is er al dan niet een strategische milieubeoordeling (SEA) vereist voor het ontwerp beleidsplannen mariene beschermde gebieden?

Praktische opdracht Economie Broeikaseffect

De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden.

Klimaatverandering. Opzet presentatie

CLIMAR project EVALUATIE VAN DE IMPACTS VAN

LARA LANDBOUWRAPPORT Vlaamse overheid Departement Landbouw en Visserij

Veranderingen in plassen na invasies: voedselwebrelaties aan de hand van stabiele isotopen en vistrends

Aquacultuur in Vlaanderen

Algenbloeien in ondiepe kustsystemen: trends en risico s

Gezonde visbestanden van de Belgische aanvoer

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Invloeden uit milieu. In ecologie bestuderen we alle relaties tussen organismen en hun milieu (leefomgeving)

Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

koraalrif infoblad Het koraalrif (met de koralen en alle andere dieren en planten die er leven) gaan we in dit infoblad uitgebreid bekijken.

Resultaten CLIMAR onderzoek Veilig wonen aan de Kust tot 2100

Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme. dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland

Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species

Plastics: Mondiaal en lokaal probleem

Klimaatverandering in internationaal perspectief

Sargasso zee en oceaan: mysterie aal (bijna) ontrafeld? Vissennetwerk_projectgroep Aalherstel 6 oktober 2011 J. Quak Sportvisserij Nederland

Thema 2 Planten en dieren

Biobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen. Tjisse van der Heide

Primaire Productie in de Waddenzee

Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer

Klimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding

De zee heeft jou nodig!

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0381/320. Amendement. Gabriel Mato namens de PPE-Fractie

klimaatverandering en voedsel

INFOfiche Langetermijnstrategie en Planning 2007

Hoe proper is onze zee?

Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie

NAAR DE HAAIEN! LEERKRACHTENBLAD GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES INFORMATIE VOORAF BEZOEKADVIES INHOUD TOTALE PAKKET

Mariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA)

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Kan het agrarisch landschap fungeren als klimaatbuffer in het sterk verstedelijkt Vlaanderen?

Persbericht 22/05/2017 Kick-off & persconferentie: Noordzee Aquacultuur

Noordzee 2050 gebiedsagenda

Sea First Foundation Educates to protect SEA FIRST FOUNDATION

T.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling

Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2

Ecologie van zoet-zoutovergangen

Proefproject Zeeuwse Tong: Jan Ketelaars, namens Stichting Zeeuwse Tong

Klimaatportaal Vlaanderen Symposium Ecosysteemdiensten 4/2/2019 Johan Brouwers, Kris Cauwenberghs

Bijlag. Marien Ruimtelijk Plan Bijlagen Bijlage 3

Transcriptie:

Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle

Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur en impact op biodiversiteit Verandering in de mariene voedselketen Migratie van soorten Verhogen zeewaterspiegel Adaptatiemaatregelen- wat doen we eraan?

Impact van verzuring op de zee Verzuring Opnamecapaciteit van CO2 door de zee ph Afname: Oceaan: 0,0009 per jaar Noordzee 0,024 per jaar

Impact van verzuring op de zee Impact: koralen, mosselen, oesters. Moeilijker om schelp te vormen Lagere ph (= zuurder) Hogere oplosbaarheid van kalk Verlaagde biobeschikbaarheid van Zink & Ijzer- (essentiële nutriënten voor primaire producenten- Plankton Impact op voedselweb?

Impact T stijging op mariene voedselketen Lesje Biochemie Impact van T stijging, ph shift op een organisme Suboptimale condities Impact op energiebalans Energiebalans (Basaal)metabolisme Groei Voortplanting ENERGIE IN ENERGIE UIT Meer energie voor metabolisme Impact groei en voortplanting

Impact T stijging op mariene voedselketen Plankton Migratie van plankton uit warmere wateren naar Noorden Calanus finmarchicus Roeipootkreeftjes - zooplankton 200à250 km per decennium Is basis voedselketen

Impact T stijging op mariene voedselketen Plankton Migratie van plankton uit warmere wateren naar Noorden Calanus finmarchicus Roeipootkreeftjes - zooplankton 200à250 km per decennium Is basis voedselketen Bron: Planeetzee

Impact T stijging op mariene voedselketen Migratie van visbestanden Volgen zooplankton-voedsel Impact: suboptimaal omstandigheden versus migratie Impact op vispopulaties in Noordzee Verminderde stock Haring, Makreel, Kabeljauw, Tong Verhoogde stock Sardienen, Ansjovis, Zonnevis, Kleine pieterman

Klimaatverandering en verplaatsing van soorten (Vereenvoudigde voorstelling) Kabeljauw Tong Sardines Inktvissen Zeebaars Verminderde stock: Haring, Makreel, Kabeljauw, Tong Verhoogde stock: Sardines, Ansjovis, Zonnevis, Kleine pieterman

Klimaatverandering en migratie van soorten Invasieve ribkwal- Mnemiopsis leidyi Amerikaanse Langlobribkwal Since 2005/2006 first observations in 2 Seas area

MEMO Risk assessment and impact evalution of Mnemiopsis in the 2 seas areas MEER WETEN? Drie activiteiten Ruimtelijk en temporeel onderzoek Fysiologie van Mnemiopsis Plaats in voedselweb POSTER - Invasieve soorten en onze visserij LOCATIE DIER 68 TIMING 13u30 tot 16u Klimaatsverandering en dreiging van overlevende populaties

Migratie van soorten en opportuniteiten Blue Growth Exploratie van mariene rijkdom- onderzoekspiste Focus naar lokale soorten Algen * HAB * Valorisatiepotentieel van algen Polysacchariden Pigmenten. C-capture capaciteit (link naar feed)

Impact van T stijging op de zeespiegel Verhoging zeespiegel Laatste 50jaar Noordzee +1,7 C (Global 0,88 C) Stijging 8cm * Kustverdediging Opspuiten zand Verhoogde frequentie stormen

Impact van T stijging op de zeespiegel Verhoging zeespiegel Laatste 50jaar Noordzee +1,7 C (Global 0,88 C) Stijging 8cm

Impact van T stijging op de zeespiegel Kustverdediging Opspuiten zand Niet duurzaam

Adaptatie Ecologische Kustbescherming- Coastbusters Doel: Onderzoek naar het gebruik van biogene riffen om de kust te beschermen via het gebruik van innovatieve biostabilizatie methoden. Building with nature Opgroei van riffen in situ getest met gebruik van o.a. schelpkokerworm, mosselen & oesters, zeewieren en zeegras, via aquacultuur-technieken, Locatie: Broersbank- De Panne Project: 3 Jaar- 3M Vasthouden van zand en sediment

Adaptatie Ecologische Kustbescherming- Coastbusters

Adaptatie Maatregel voor verminderde CO2 uitstoot Technische verbeteringen met impact op klimaat IMO- 13 April 2018 Het akkoord dat de 172 landen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO, een agentschap van de Verenigde Naties) hebben gesloten, wordt als historisch bestempeld. De halvering van de uitstoot tegen 2050 is een significante vermindering en uiteindelijk is het de bedoeling om tot een volledig uitstootvrije scheepvaart te komen.

Adaptatie Maatregel voor verminderde CO2 uitstoot Technische verbeteringen met impact op klimaat Direct impact op energieverbruik en verminderde CO2 uitstoot Uitrusten van vloot met gasmotoren Energie-efficiënte visserij- gekoppeld aan een selectieve visserij aterpi ar m nie

Adaptatie Maatregel voor verminderde CO2 uitstoot Technische verbeteringen met impact op klimaat Direct impact op energieverbruik en verminderde CO2 uitstoot Uitrusten van vloot met gasmotoren Energie-efficiënte visserij- gekoppeld aan een selectieve visserij Boomkor Sumwing

Bedankt voor de aandacht! Johan Robbens PhD, MBA Visserij Ankerstraat 1 B-8400 Oostende Johan.Robbens@ilvo.vlaanderen.be