ph-dynamiek Noordzee
|
|
|
- Christina Koster
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Royal Netherlands Institute for Sea Research ph-dynamiek Noordzee historische metingen, inzichten en perspectief dr. Steven van Heuven (NIOZ) prof.dr. Gert-Jan Reichart (NIOZ) met bijdragen van: prof.dr. Helmuth Thomas (Dalhousie Uni., Canada) dr. Pieter Provoost (UNESCO) dr. Mathilde Hagens (UU) NIOZ is an institute of in coorporation with
2 INTRODUCTIE - KLASSIEKE VERZURING 2
3 INTRODUCTIE - KLASSIEKE VERZURING atmosferisch CO2 Hawaii Scripps CO2 lab, CA USA 2
4 INTRODUCTIE - KLASSIEKE VERZURING atmosferisch CO2 Hawaii ph zeewater Hawaii 8.15 ph year Scripps CO2 lab, CA USA Dore et al
5 INTRODUCTIE - KLASSIEKE VERZURING atmosferisch CO2 Hawaii open oceaan: ph volgt atmosfeer volgens boekje ph zeewater Hawaii 8.15 ph year Scripps CO2 lab, CA USA Dore et al
6 INTRODUCTIE VERZURING NOORDZEE 8.6 North Sea ph 8.4 ph theoretisch year 3
7 INTRODUCTIE VERZURING NOORDZEE 8.6 North Sea ph ph theoretisch MWTL ph (en veel filtering) year Provoost et al.,
8 INTRODUCTIE VERZURING NOORDZEE 8.6 Noordzee: zéér sterke dynamiek North Sea ph andere drivers dan alleen atmosfeer? ph theoretisch MWTL ph (en veel filtering) year Provoost et al.,
9 INTRODUCTIE VERZURING NOORDZEE 8.6 Noordzee: zéér sterke dynamiek North Sea ph andere drivers dan alleen atmosfeer? ph theoretisch MWTL ph (en veel filtering) year Provoost et al., 2010 ph = -log10([h + ]) puls is factor ~3 in zuurconcentratie 3
10 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK 4
11 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes 4
12 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes Schelpgroei mossel japanse oester Gazeau
13 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes Schelpgroei mossel japanse oester Gazeau 2007 Ecomare 4
14 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes Gevolgen voor voedselweb: verschuivingen? Schelpgroei mossel japanse oester Gazeau 2007 Ecomare 4
15 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes Gevolgen voor voedselweb: verschuivingen? Schelpgroei mossel japanse oester Gazeau 2007 Gevolgen voor samenleving: afname ecosystem services bedreiging visstand bedreiging waterkwaliteit? Ecomare 4
16 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes Gevolgen voor voedselweb: verschuivingen? Schelpgroei mossel japanse oester Gazeau 2007 Gevolgen voor samenleving: afname ecosystem services bedreiging visstand bedreiging waterkwaliteit? Ecomare zeeweb.be 4
17 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes Gevolgen voor voedselweb: verschuivingen? Schelpgroei mossel japanse oester Gazeau 2007 Gevolgen voor samenleving: afname ecosystem services bedreiging visstand bedreiging waterkwaliteit? Ecomare Mondiaal wellicht grootse verstoring van CO2-systeem in 56 miljoen jaar zeeweb.be 4
18 RELEVANTIE VERZURINGSONDERZOEK mossel Mogelijk sterke effecten op organismen: oplosbaarheid kalk neemt toe verstoringen gedrag, waarneming afname reproductief succes verzuringsproblematiek relevant voor Nederland Gevolgen voor voedselweb: mechanistisch begrip oorzaken en gevolgen verschuivingen van groot belang!? Schelpgroei japanse oester Gazeau 2007 Gevolgen voor samenleving: afname ecosystem services bedreiging visstand bedreiging waterkwaliteit? Ecomare Mondiaal wellicht grootse verstoring van CO2-systeem in 56 miljoen jaar zeeweb.be 4
19 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: 5
20 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 5
21 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 reactie met water en aanwezig carbonaat-ion (CO3 2- ) 5
22 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 reactie met water en aanwezig carbonaat-ion (CO3 2- ) CO2 + H2O + CO3 2-2 HCO3-5
23 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 reactie met water en aanwezig carbonaat-ion (CO3 2- ) CO2 + H2O + CO3 2-2 HCO3 - uitputting natuurlijk CO3 2-! 5
24 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 reactie met water en aanwezig carbonaat-ion (CO3 2- ) CO2 + H2O + CO3 2-2 HCO3 - uitputting natuurlijk CO3 2-! CO2 + H2O 1 HCO3 - + H + 5
25 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 reactie met water en aanwezig carbonaat-ion (CO3 2- ) CO2 + H2O + CO3 2-2 HCO3 - uitputting natuurlijk CO3 2-! CO2 + H2O 1 HCO3 - + H + zuur 5
26 THE EVENWICHTSCHEMIE EQUILIBRIUM CO2-SYSTEEM REACTIONS: CO2 verschuivingen CO2-syteem (en dus ph) door: hoeveelheid opgelost CO2 carbonaatbuffer ( alkaliniteit ) temperatuur, druk, zout reactie met water en aanwezig carbonaat-ion (CO3 2- ) CO2 + H2O + CO3 2-2 HCO3 - uitputting natuurlijk CO3 2-! CO2 + H2O 1 HCO3 - + H + zuur 5
27 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: 6
28 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen 6
29 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 6
30 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 4 meetbare eigenschappen 6
31 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 4 meetbare eigenschappen DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2-6
32 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 4 meetbare eigenschappen DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2- ALK = buffervermogen 6
33 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 4 meetbare eigenschappen DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2- ALK = buffervermogen ph = zuurgraad 6
34 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 4 meetbare eigenschappen DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2- ALK = buffervermogen ph = zuurgraad pco2 = gasdruk van opgelost CO2 6
35 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen 4 meetbare eigenschappen DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2- ALK = buffervermogen ph = zuurgraad pco2 = gasdruk van opgelost CO2 bepaal er 2, bereken de rest! 6
36 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen Katie Douglas, WestCoastOA 4 meetbare eigenschappen DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2- ALK = buffervermogen ph = zuurgraad pco2 = gasdruk van opgelost CO2 bepaal er 2, bereken de rest! 6
37 THE BEPALING EQUILIBRIUM STAAT VAN CO2-SYSTEEM REACTIONS: complex systeem, zeer goed begrepen staat is lastig maar zeer nauwkeurig te bepalen toename DIC => zuurder toename ALK => minder zuur 4 meetbare eigenschappen Katie Douglas, WestCoastOA DIC = totaal CO2: CO2 + HCO3 - + CO3 2- ALK = buffervermogen ph = zuurgraad pco2 = gasdruk van opgelost CO2 bepaal er 2, bereken de rest! 6
38 PROCESSEN VERZURING Stille Oceaan CO2 uitwisseling DIC DIC ph ALK DIC productie / remineralisatie 7
39 PROCESSEN VERZURING antropogeen CO2 Stille Oceaan CO2 uitwisseling DIC DIC ph ALK DIC productie / remineralisatie 7
40 PROCESSEN VERZURING antropogeen CO2 Stille Oceaan CO2 uitwisseling DIC DIC ph ALK DIC productie / remineralisatie meer opgelost CO2 ( DIC ) ==> lagere ph 7
41 PROCESSEN VERZURING CO2 uitwisseling DIC DIC ph ALK DIC productie / remineralisatie 8
42 PROCESSEN VERZURING Atl. Noordzee NL CO2 uitwisseling zwavel stikstof DIC DIC transport DIC ph ALK DIC ALK productie calcificatie DIC ALK ALK DIC carbonaat (erosie) stikstof fosfaat ALK DIC ALK calcificatie decalcificatie denitrificatie remineralisatie 9
43 PROCESSEN VERZURING Atl. Noordzee meerdere bijdragende processen (evt. individueel te kwantificeren) NL CO2 uitwisseling gelijktijdig effect op CO2-systeem waterkolom zwavel stikstof DIC DIC transport DIC ph ALK invloed op ph van DIC én ALK is relevant! DIC ALK productie calcificatie DIC ALK ALK DIC carbonaat (erosie) stikstof fosfaat ALK DIC ALK calcificatie decalcificatie denitrificatie remineralisatie 9
44 HISTORISCHE DATA Welke CO2-systeem data beschikbaar? Hele Noordzee (~100 stations; NIOZ) (4 seizoenen, 4 parameters; Q+) 2005 (zomer, 4 parameters; Q+) 2008 (zomer, 4 parameters; Q+) 2011 (zomer, 4 parameters; Q+) MWTL (RWS) 1975-heden (raaien / stations, maandelijks, ph; Q ) Steigertje Marsdiep (NIOZ) , wekelijks/maandelijks, DIC&ALK; Q+) 10
45 HISTORISCHE DATA Welke CO2-systeem data beschikbaar? Hele Noordzee (~100 stations; NIOZ) (4 seizoenen, 4 parameters; Q+) 2005 (zomer, 4 parameters; Q+) 2008 (zomer, 4 parameters; Q+) 2011 (zomer, 4 parameters; Q+) MWTL (RWS) 1975-heden (raaien / stations, maandelijks, ph; Q ) Steigertje Marsdiep (NIOZ) , wekelijks/maandelijks, DIC&ALK; Q+) 10
46 HISTORISCHE DATA Welke CO2-systeem data beschikbaar? Hele Noordzee (~100 stations; NIOZ) (4 seizoenen, 4 parameters; Q+) 2005 (zomer, 4 parameters; Q+) 2008 (zomer, 4 parameters; Q+) 2011 (zomer, 4 parameters; Q+) MWTL (RWS) 1975-heden (raaien / stations, maandelijks, ph; Q ) Steigertje Marsdiep (NIOZ) , wekelijks/maandelijks, DIC&ALK; Q+) 10
47 HISTORISCHE DATA Welke CO2-systeem data beschikbaar? Hele Noordzee (~100 stations; NIOZ) (4 seizoenen, 4 parameters; Q+) 2005 (zomer, 4 parameters; Q+) 2008 (zomer, 4 parameters; Q+) 2011 (zomer, 4 parameters; Q+) MWTL (RWS) 1975-heden (raaien / stations, maandelijks, ph; Q ) Steigertje Marsdiep (NIOZ) , wekelijks/maandelijks, DIC&ALK; Q+) 10
48 HISTORISCHE DATA VISUALISATIE 11
49 HISTORISCHE DATA VISUALISATIE Thomas et al.,
50 HISTORISCHE DATA VISUALISATIE Thomas et al., Salt et al.,
51 HISTORISCHE DATA VISUALISATIE sterke variatie met seizoen (biologie, temperatuur) Thomas et al., 2004 sterke trends over jaren (cumulatieve invloed mens) Salt et al.,
52 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN 12
53 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN ph
54 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN ph ph NO3 - rivieren
55 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN ph ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
56 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN ph Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
57 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN ph Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : Nitraat-depositie + versterkte productie + export (= DIC ) ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
58 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN ph Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : Nitraat-depositie + versterkte productie + export (= DIC ) Nitraat-depositie + denitrificatie (= ALK ) (Burt et al., 2016) ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
59 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN 8.6 zonder volledige beschrijving CO2-systeem: 8.4 ph Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : Nitraat-depositie + versterkte productie + export (= DIC ) Nitraat-depositie + denitrificatie (= ALK ) (Burt et al., 2016) ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
60 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN 8.6 zonder volledige beschrijving 8.4 CO2-systeem: geen mechanistisch begrip ph Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : Nitraat-depositie + versterkte productie + export (= DIC ) Nitraat-depositie + denitrificatie (= ALK ) (Burt et al., 2016) ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
61 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN 8.6 zonder volledige beschrijving 8.4 CO2-systeem: geen mechanistisch begrip 8.2 geen modellering mogelijk ph Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : Nitraat-depositie + versterkte productie + export (= DIC ) Nitraat-depositie + denitrificatie (= ALK ) (Burt et al., 2016) ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
62 HISTORISCHE DATA VOORBEELD VAN RESULTATEN 8.6 zonder volledige beschrijving 8.4 CO2-systeem: geen mechanistisch begrip 8.2 geen modellering mogelijk ph 8 noodzaak dataverzameling! Kandidaat-verklaringen extreme ph-toename Noordzee : Nitraat-depositie + versterkte productie + export (= DIC ) Nitraat-depositie + denitrificatie (= ALK ) (Burt et al., 2016) ph NO3 - rivieren NO3 - input rivieren
63 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING 13
64 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) 13
65 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) 13
66 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) 13
67 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) } MWTL 13
68 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) hoge kwaliteit } MWTL 13
69 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING } MWTL hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) hoge kwaliteit volledig CO2-systeem (2 of 3 van 4; voorkeursvolgorde DIC, ALK, ph, pco2) 13
70 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING } MWTL hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) hoge kwaliteit volledig CO2-systeem (2 of 3 van 4; voorkeursvolgorde DIC, ALK, ph, pco2) type quality where DIC monster +++ lab ALK monster +++ lab ph monster ++ lab ph monster +++ schip ph (huidig) monster -- schip ALK continu - schip ph continu ± schip pco2 continu ++ schip 13
71 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING } MWTL hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) hoge kwaliteit volledig CO2-systeem (2 of 3 van 4; voorkeursvolgorde DIC, ALK, ph, pco2) type quality where DIC monster +++ lab ALK monster +++ lab ph monster ++ lab ph monster +++ schip ph (huidig) monster -- schip ALK continu - schip ph continu ± schip pco2 continu ++ schip 13
72 VEREISTEN TOEKOMSTIGE DATAVERZAMELING } MWTL hoge ruimtelijke resolutie (want variabiliteit met o.a. afstand tot kust) hoge tijdsresolutie (want variabiliteit met seizoenen) langjarig (want accumulatie van menselijke invloed) hoge kwaliteit volledig CO2-systeem (2 of 3 van 4; voorkeursvolgorde DIC, ALK, ph, pco2) type quality where DIC monster +++ lab ALK monster +++ lab ph monster ++ lab ph monster +++ schip ph (huidig) monster -- schip ALK continu - schip ph continu ± schip pco2 continu ++ schip 13
73 CONCLUSIES 14
74 CONCLUSIES Noordzee CO2-systeem: veel meer dynamiek dan alleen "ocean acidification" systeem gevoelig voor verstoring, effecten nauwelijks bekend beginnend kwalitatief begrip, noodzaak tot verbetering meest recente hoogwaardige data:
75 CONCLUSIES Noordzee CO2-systeem: veel meer dynamiek dan alleen "ocean acidification" systeem gevoelig voor verstoring, effecten nauwelijks bekend beginnend kwalitatief begrip, noodzaak tot verbetering meest recente hoogwaardige data: 2011 Metingen als minimum-eis voor verbeteren begrip: meer meten: frequent, langjarig, meerdere locaties (bijv. MWTL) beter meten: 2 (liefst 3 of 4) bepalingen van hoogste nauwkeurigheid 14
76 CONCLUSIES Noordzee CO2-systeem: veel meer dynamiek dan alleen "ocean acidification" systeem gevoelig voor verstoring, effecten nauwelijks bekend beginnend kwalitatief begrip, noodzaak tot verbetering meest recente hoogwaardige data: 2011 Metingen als minimum-eis voor verbeteren begrip: meer meten: frequent, langjarig, meerdere locaties (bijv. MWTL) beter meten: 2 (liefst 3 of 4) bepalingen van hoogste nauwkeurigheid Wetenschappelijke inspanning biologisch effectonderzoek kwantificering deelprocessen integratie meetgegevens buurlanden ontwikkeling, validatie, gebruik Noordzee-modellen 14
77 CONCLUSIES Noordzee CO2-systeem: veel meer dynamiek dan alleen "ocean acidification" systeem gevoelig voor verstoring, effecten nauwelijks bekend beginnend kwalitatief begrip, noodzaak tot verbetering meest recente hoogwaardige data: 2011 Metingen als minimum-eis voor verbeteren begrip: meer meten: frequent, langjarig, meerdere locaties (bijv. MWTL) beter meten: 2 (liefst 3 of 4) bepalingen van hoogste nauwkeurigheid Wetenschappelijke inspanning biologisch effectonderzoek kwantificering deelprocessen integratie meetgegevens buurlanden ontwikkeling, validatie, gebruik Noordzee-modellen no substitute exists for adequate observations. Models will evolve and improve, but, without data, will be untestable, and observations not taken today are lost forever Wunsch et al., 2013 (PNAS) 14
Verzuring van de Noordzee: oorzaken, gevolgen, en perspectief
Faculteit Geowetenschappen Departement Aardwetenschappen Nationaal Programma Zee- en Kustonderzoek (ZKO) Verzuring van de Noordzee: oorzaken, gevolgen, en perspectief Mathilde Hagens (Universiteit Utrecht)
Koolstofcyclus in de zee. Stefan Schouten. NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO)
Koninklijk Royal Netherlands Nederlands Institute Instituut for voor Sea Research Zeeonderzoek Koolstofcyclus in de zee Stefan Schouten NIOZ is part of the Netherlands Organisation for Scientific Research
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Waterkwaliteit 2: Natuur/chemie
Waterkwaliteit 2: Natuur/chemie Prof. ir. Hans van Dijk 1 Afdeling Watermanagement Sectie Gezondheidstechniek Inhoud hydrologische kringloop kwalitatief 1. regenwater 2. afstromend/oppervlaktewater. infiltratie
CO 2 in zoet water. source. sink? Jolanda Verspagen a, Maria Meijer a, Arie Vonk a, Jef Huisman a Ko van Huissteden b, Joshua Dean b, Han Dolman b
CO 2 in zoet water source of sink? Jolanda Verspagen a, Maria Meijer a, Arie Vonk a, Jef Huisman a Ko van Huissteden b, Joshua Dean b, Han Dolman b a UvA Freshwater and Marine Ecology b VU - Earth Sciences
Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien?
Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien? Gerbrand Komen ex-knmi, IMAU 20 juni 2011 KNAW themabijeenkomst Wetenschappelijke modellen, wat kun je ermee? Met dank aan Wilco Hazeleger
Opname van CO 2 in zee en de veranderingen van de chemie van zeewater
Opname van CO 2 in zee en de veranderingen van de chemie van zeewater Rijksuniversiteit Groningen Hein de Baar met bijdragen van Steven van Heuven en vele anderen Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek
Primaire Productie in de Waddenzee
Workshop Onderzoek Mosselkweek Natuurbeheer 19 februari 2009 Primaire Productie in de Waddenzee ZKO-Draagkracht IN PLACE onderzoeksproject Katja Philippart Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe
Bert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011
Ammonium in de Emissieregistratie?! Natuurlijke processen, antropogene bronnen en emissies in de ER Bert Bellert, Waterdienst Ammonium als stof ook in ER??: In kader welke prioritaire stoffen, probleemstoffen,
Mariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA)
Mariene virussen Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Wat is een biologisch virus? 20-200 nm (miljoenste mm) diameter Bundeltje genetisch
PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters
PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Prof. Gerbrand Komen. (ex-) Directeur Klimaatonderzoek KNMI. 12 Maart 2009 NNV Sectie Energie en Klimaat
Prof. Gerbrand Komen (ex-) Directeur Klimaatonderzoek KNMI 12 Maart 2009 NNV Sectie Energie en Klimaat Jaargemiddelde temperatuur (afwijking van 1951-1980) in Nederland (rode lijn) en wereldgemiddeld (blauwe
NO, NO2 en NOx in de buitenlucht. Michiel Roemer
NO, NO2 en NOx in de buitenlucht Michiel Roemer Inhoudsopgave Wat zijn NO, NO2 en NOx? Waar komt het vandaan? Welke bronnen dragen bij? Wat zijn de concentraties in de buitenlucht? Maatregelen Wat is NO2?
Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?
Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep
ZEEVISSEN NRC 24 01 2009
ZEEVISSEN NRC 24 01 2009 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Zeevissen blijken zo veel kalk-korrels uit te scheiden, dat ze 3 tot 15 procent bijdragen
vwo energie en materie 2010
vwo energie en materie 2010 De Noordzee Allerlei activiteiten en ingrepen van de mens hebben effect op het ecosysteem van de Noordzee. Zo is de aanvoer van zouten toegenomen door de landbouw en als gevolg
Oefentoets zuren en basen havo
Oefentoets zuren en basen havo Opgave 1 Melk en yoghurt Zweedse voedingswetenschappers hebben in 2014 bij meer dan 10000 mensen onderzocht of melk en melkproducten gezond zijn. Het doel van het onderzoek
Resultaten onderzoek relatieve bronnen. B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse)
Resultaten onderzoek relatieve bronnen B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse) Overzicht Aanleiding Aanpak Vervolg Waterkwaliteit Lopikerwaard Welke bronnen
SAMENVATTING. F = k w (C zeewater - C lucht ) (1)
SAMENVATTING Menselijke activiteiten brengen een grote hoeveelheid kooldioxide (CO 2 ) in de atmosfeer. Het wordt nu algemeen erkend dat dit kan leiden tot opwarming van de aarde. Dit inzicht heeft geleid
Prehistorische Klimaatveranderingen
Universiteit Utrecht Prehistorische Klimaatveranderingen De aarde als systeem en de broeikaswereld van het verleden Appy Sluijs Departement Aardwetenschappen, Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht
Klimaat Services. Opzet presentatie
Klimaat Services J. Bessembinder Opzet presentatie Basis voor klimaat-services Voorbeelden confectie Voorbeelden maatwerk Basis confectie en maatwerk : tijdreeksen voor de toekomst Activiteiten binnen
Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Oceaanverzuring. opdracht 1. opdracht 2. Iedereen kent inmiddels het begrip klimaatverandering. De aarde warmt op door onze CO 2
lespakket Scheikunde studie Aardwetenschappen Oceaanverzuring Iedereen kent inmiddels het begrip klimaatverandering. De aarde warmt op door onze CO uitstoot, al is de vraag nog steeds hoeveel warmer het
vandersat.com Satellite Observed Water Data. Globally. Daily. Droogte meten vanuit de ruimte Teije van der Horst
vandersat.com Satellite Observed Water Data. Globally. Daily. Droogte meten vanuit de ruimte Teije van der Horst 14-09-2018 1 Over VanderSat Kern: Commerciële aardobservatie diensten Team: AO wetenschappers,
Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire
Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Inleiding De vraag naar waterkwaliteitsverbetering in Vlaanderen blijft hoog.
Oerolcollege. Klepperende schelpdieren
Oerolcollege Klepperende schelpdieren Marco Barotti / Transnatural en Prof. dr ir Katja Philippart Aanvang 13:30 FOTO: Ruben Smit Producties / Yoeri van Es FOTO: https://www.marcobarotti.com/clams FOTO:
Stikstofdepositie. Van bron naar effect. 24 Januari 2016 Albert Bleeker
Stikstofdepositie Van bron naar effect Inhoud Waardoor? Wat? Waar? Inhoud Stikstofdepositie: waardoor? De stikstofproblematiek Effecten van stikstof in het milieu Stikstofdepositie: wat? Emissie van stikstof
Het klimaat, broeikasgassen en wij...!
Inhoud:! Het klimaat, broeikasgassen en wij...! DvhN Klimaatlezing, Groningen, 6 januari 2011! Prof.dr. Harro A.J. Meijer! Energy and Sustainability Research Institute Groningen (ESRIG)! Rijksuniversiteit
Volkerak-Zoommeer. Data-analyse Blauwalgen en Quagga mosselen
Volkerak-Zoommeer Data-analyse Blauwalgen en Quagga mosselen Marc Weeber, Tineke Troost, Lilith Kramer, Meinard Tiessen, Menno Genseberger, Pascal Boderie, Arno Nolte Onderzoeksvragen Is de blauwalgenbloei
Kwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Vrachten uit de landbouw
Vrachten uit de landbouw Gezamenlijke factfinding vanuit metingen en gebiedsexpertise Gerard Ros (NMI, AGV, WU) In samenwerking met: Maarten Ouboter, Laura Moria (AGV) Debby van Rotterdam, Job de Pater
Viral Lysis of Marine Microbes in Relation to Vertical Stratification K.D.A. Mojica
Viral Lysis of Marine Microbes in Relation to Vertical Stratification K.D.A. Mojica Mariene micro-organismen vertegenwoordigen het grootste reservoir van organische koolstof in de oceaan en hebben een
Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema
Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke
REACH. Meetgegevens zijn nuttig onder REACH
Meetgegevens zijn nuttig onder REACH Maar... Blootstellingschatting g onder REACH Schatten of meten? Voorkeur kwaliteit Efficientie/gemaki Goede Betrouwbaar Hoog Metingen Representatief Stof zelf Voldoende
Slib, algen en primaire productie monitoren met satellietbeelden
Slib, algen en primaire productie monitoren met satellietbeelden Pilot Eems-Dollard Charlotte Schmidt Dienst Water, Verkeer en Leefomgeving Afd. Kennis- en Innovatiemanagement Aanleiding NSO-SBIR-call
Plastics: Mondiaal en lokaal probleem
Plastics: Mondiaal en lokaal probleem Lisbeth Van Cauwenberghe Prof. Dr. Colin Janssen Lisbeth.VanCauwenberghe@UGent.be Plastic, een succesverhaal! 1850 Celluloid 1970 1 st plastic bumpers 1939 Nylon 1907
Energie uit getijstroming
Royal Netherlands Institute for Sea Research Energie uit getijstroming Janine Nauw a, Marck Smit a, Walther Lenting a, Belen Blanco b, Jurre de Vries c, Herman Ridderinkhof, Hendrik van Aken en Mathijs
Assessment of dredginginduced
Assessment of dredginginduced turbidity CEDA presentatie januari 2013 Walter Jacobs Hydronamic / Royal Boskalis Westminster Inleiding Inschatten van vertroebeling t.g.v. baggerwerken Assessment of dredging-induced
Tentamen Marine Sciences I
Tentamen Marine Sciences I 7 november 2013 NB1: Schrijf uw naam en studentnummer op ieder in te leveren blad NB2: Maak uw antwoorden compleet maar vooral ook zo kort/to the point mogelijk; gezwets levert
Wageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman
Overzicht bestaande werkzaamheden Bert Brinkman Lopende projecten (1) NWO-ZKO: Draagkracht Waddenzee en Noordzee-kustzone (IMARES / NIOZ / NIOO / SOVON / RUG /...) BO-project: Draagkracht en vogels (LNV;
Modelleren van baggerpluimen
Modelleren van baggerpluimen Lynyrd de Wit 27-01-10 Delft University of Technology Challenge the future Lynyrd de Wit PhD in programma Building with Nature Sectie baggertechniek TU Delft (Prof. C. van
Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen
Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en
Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen
Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen Growth of the world human population over last 10,000 yrs Campbell & Reese 2008 Hoofdthema s Sleutelprocessen
Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen?
Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen? In de periode 1998-2012 is de mondiale temperatuurtrend beduidend kleiner dan in de decennia ervoor. Deze trendbreuk wordt ook wel hiatus genoemd. De
NOORDZEE SYMPOSIUM 2007
NOORDZEE SYMPOSIUM 2007 Wat leren de oceanen ons over klimaatsverandering? Dr Wouter Rommens UNESCO/IOC Project Office for IODE VLIZ Inhoud Inleiding: IOC, IODE, databeheer en klimaatverandering Veranderende
Nederlandse samenvatting
Chapter 7 Nederlandse samenvatting 7.1 Introductie Dit proefschrift behandeld de globale patronen van de koolstof en water balans van het land oppervlak bepaald met eddy co-variantie data. Observaties
BIJLAGE. bij. Richtlijn van de Commissie
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 17.5.2017 C(2017) 2842 final ANNEX 1 BIJLAGE bij Richtlijn van de Commissie tot wijziging van Richtlijn 2008/56/EG van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de indicatieve
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35907 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yang Liu Title: Quantifying the toxicity of mixtures of metals and metal-based
BVB Substrates. Kwaliteitskenmerken substraten voor openbaar groen
BVB Substrates Kwaliteitskenmerken substraten voor openbaar groen Marc Spierings 9 en 10 juni 2016 1 2 Het belang van groen 3 Het gewenste eindbeeld? Enkele parameters Goed ontwerp Goed bestek Kennis van
Is er een point of no return in klimaatverandering? Henk A. Dijkstra, IMAU, Departement Natuuren Sterrenkunde, Universiteit Utrecht
Is er een point of no return in klimaatverandering? Henk A. Dijkstra, IMAU, Departement Natuuren Sterrenkunde, Universiteit Utrecht Overzicht 1. Forcering - respons kritische condities 2. Klimaatgevoeligheid
Oefentoets zuren en basen vwo
Oefentoets zuren en basen vwo Opgave 1 Melk en yoghurt Zweedse voedingswetenschappers hebben in 2014 bij meer dan 10000 mensen onderzocht of melk en melkproducten gezond zijn. Het doel van het onderzoek
OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO
OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO Gesloten vragen 1. Carolien wil de zuurgraad van een oplossing onderzoeken met twee verschillende zuur-baseindicatoren en neemt hierbij het volgende waar: I de oplossing
Beweging van zeezoogdieren in de Noordzee
Beweging van zeezoogdieren in de Noordzee Geert Aarts In samenwerking met Sophie Brasseur, Roger Kirkwood, Peter Reijnders, Steve Geelhoed, Meike Scheidat en vele anderen... Waarom bewegen? Geert Aarts
2007/
venijssel www.overijssel.nl Provinciale Staten van Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Telefax 038 425 48 41 Uwkenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum
Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN
Klimaatverandering Urgentie in Slow Motion Bart Verheggen ECN http://klimaatverandering.wordpress.com/ @Bverheggen http://ourchangingclimate.wordpress.com/ De wetenschappelijke positie is nauwelijks veranderd
Chemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held
Chemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held Inkuilproces Proces bij het inkuilen: In de kuil ondergaat het gewas een biochemisch proces onder invloed van micro-organismen Een
NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik
NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik Het klimaat is een complex systeem waarin fysische, chemische en biologische processen op elkaar inwerken. Die complexiteit
Gebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering
Gebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering Frederiek Sperna Weiland Rens van Beek Jaap Kwadijk Albrecht Weerts Marc Bierkens Introductie
Koolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen.
Koolstofcyclus Samenvatting Koolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen. Er is een uitwisseling van koolstof tussen oceanen,
Klimaatverandering in internationaal perspectief
Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens
STOWA-onderzoeksproject edna voedselwebanalyses
STOWA-onderzoeksproject edna voedselwebanalyses toepassing edna-techniek voor toestandsbepaling en systeembegrip Sebastiaan Schep (sebastiaan.schep@witteveenbos.com) en Kees van Bochove (kees.vanbochove@datura.nl)
Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen
Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen Dries Van den Eynde, Stéphanie Ponsar, José Ozer & Fritz Francken Beheerseenheid Mathematisch Model Noordzee Gulledelle 100, B-1200 Brussel
De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden
De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI 2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013 IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007
Scheikunde SE2. Hoofdstuk 8
Scheikunde SE2 Hoofdstuk 8 Paragraaf 2 Indicatoren: stoffen waarmee je kunt bepalen of een oplossing zuur of basisch is. Zuur: als een oplossing een ph heeft van minder dan 7. Basisch: als een oplossing
ßCalciumChloride oplossing
Samenvatting door R. 1673 woorden 17 februari 2013 8 1 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Additiereactie Bij een reactie tussen hexeen en broom springt de C=C binding open. Aan het molecuul
Gevolgen van klimaatverandering voor Nederland
Gastcollege door Sander Brinkman Haagse Hogeschool Climate & Environment 4 september 2008 Introductie Studie Bodem, Water en Atmosfeer, Wageningen Universiteit Beroepsvoorbereidendblok UNFCCC CoP 6, Den
Anthony van Aarle Maart Tilburg
Water - chemie Anthony van Aarle Maart 2018 - Tilburg Aquariumvereniging Ons Genoegen St. Maartensloop 42 5032 CW Tilburg Website: E-Mail: Post bank: www.av-onsgenoegen.nl bestuur@av-onsgenoegen.nl NL51
Start wetenschappelijk traject. Multiconsult bv
Start wetenschappelijk traject 1 19-2-2014 Multiconsult bv Welkom wetenschappelijk traject ECOBEACH namens: BAM RIJKSWATERSTAAT WINN DELTARES 2 Programma Inleiding Voorstellen Terugkoppeling Wat is ecobeach
Clustering en de attractiviteit van kantoorlocaties
Clustering en de attractiviteit van kantoorlocaties Een onderzoek naar de relaties tussen het fenomeen clustering en de attractiviteit van kantoorlocaties voor zowel gebruikers als investeerders Rick van
historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen
Wat wij van het verleden kunnen leren: historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen Katja Philippart Philippart C.J.M. & M.J. Baptist (2016) An exploratory study into
Adapting to drought and salinisation in the coupled groundwater surface water system. Joost Delsman
Adapting to drought and salinisation in the coupled groundwater surface water system Joost Delsman Onderzoek naar zoetwatervoorziening? Doel van het onderzoek Adaptating to drought and salinisation in
5 Water, het begrip ph
5 Water, het begrip ph 5.1 Water Waterstofchloride is een sterk zuur, het reageert als volgt met water: HCI(g) + H 2 0(I) Cl (aq) + H 3 O + (aq) z b Hierbij reageert water als base. Ammoniak is een zwakke
Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen
Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen Dries Van den Eynde, José Ozer, Stephanie Ponsar Beheerseenheid Mathematisch Model Noordzee Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Gulledelle
BODEM Dikte sliblaag (cm) < 10 nvt Redoxpotentiaal (mv) > 0 nvt Geleidbaarheid (us/cm) < 1000 nvt ph > 6,5 nvt
Club: DE WEMMELSE VISSERS Staalnummer: 1 (vijver gemeentehuis) & 2 (vijver Balcaen) Visuele vervuilingen: Kleine hoeveelheid afval in water Problemen: NVT Datum: 2/12/2016 Weer: Bewolkt Kleur water: Helder
Helder water door quaggamossel
Helder water door quaggamossel Kansen en risico s Een nieuwe mosselsoort, de quaggamossel, heeft zich in een deel van de Rijnlandse wateren kunnen vestigen. De mossel filtert algen en zwevend stof uit
De nieuwe generatie chloorvrije waterbehandeling
De nieuwe generatie chloorvrije waterbehandeling - 01 - Beleef de unieke kracht van gezond water Het Saphir Ionizing System creëert met gepatenteerde technologie een compleet nieuwe standaard op het gebied
Alette Langenhoff. Anaërobe afbraak van benzeen; Het ultieme bewijs
Alette Langenhoff Anaërobe afbraak van benzeen; Het ultieme bewijs 1 Bewijsvoering afbraak US EPA: Three lines of evidence 1. Het meten van de verdwijning van de uitgangsstof (de verontreiniging); 2. Het
Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Demonamiddag 11 september 2012
Demonamiddag 11 september 2012 Behandeling van spuiwater Telen zonder spui = Problematiek van spuiwater aan de bron aanpakken! Indien toch spuiwater: Volume beperken en behandelen alvorens te lozen. Normen
Van klimaatscenario's naar klimaatverwachtingen: hoe betrouwbaar zijn klimaatmodellen? Geert Jan van Oldenborgh
Van klimaatscenario's naar klimaatverwachtingen: hoe betrouwbaar zijn klimaatmodellen? Geert Jan van Oldenborgh Inhoud Scenario's versus verwachtingen Betrouwbaarheid Seizoensverwachtingen Klimaatmodellen
Overzicht. omvangrijk en complex onderwerp behandeling hier heel algemeen en voor kwalitatief begrip
Golven Overzicht Golven 1. Golfparameters 2. Processen 3. SWAN 4. Voorbeeld: ruimtelijke variatie 5. Voorlandmodule 6. PC-Overslag 7. Voorbeeld: golfoverslag met en zonder dammen omvangrijk en complex
Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.
Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe
MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE
MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE Functies - Wadden ecosysteem Filter feeders en waterkwaliteit; slib Biodepositie en stabiliteit van substraat; kustbescherming Morfologische landschappelijke eenheid in systeem
Een gezonde bodem. Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling
Een gezonde bodem Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling 1 Introductie Afdeling Kennis en Ontwikkeling Precisielandbouw Bodem en Bemesting Vergroening en Gewasbescherming
SENSA - EINDHOVEN 2018
SENSA - EINDHOVEN 2018 MODELLEN EN VASTE MEETLOCATIES Bron: Omroep Brabant.nl WAAR WORDT JE ÉCHT AAN BLOOTGESTELD? Bron: ANP WP1 INTEGRATED APPLICATIONS State of the art Current developments ERP developments
A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen
A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen Herman Limpens en Jasja Dekker Effecten van klimaatverandering op vleermuizen?? Vooral: analyserende speculerende verhalen
Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen,
Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2015 Indicator 2 oktober 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Opbouw van presentatie: Plantsapmetingen verminderen teeltrisico s. Bemesting en productkwaliteit. Hoe groeit een plant?
Opbouw van presentatie: INLEIDING: Doel / nut van gezonde bodem & plant Hoe groeit een plant? Wat doet de bodembiologie voor ons? Plantsapmetingen verminderen teeltrisico s Bemesting en productkwaliteit
Hoe groot is het aanpassingsvermogen. van de Waddenzee?
Hoe groot is het aanpassingsvermogen van de Waddenzee? Han Olff Rijksuniversiteit Groningen Photo: Han Olff Foto Ruben Smit Meer uitstoot CO 2 en Mondiale Vermesting verzuring van de opwarming en vervuiling
Abiotiek en beheer: hoe werkt stikstof en hoe gaan we er mee om? BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS
Abiotiek en beheer: hoe werkt stikstof en hoe gaan we er mee om? BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS De atmosfeer bestaat voor 80% uit niet-reactief stikstofgas (N 2 ) 2 Wat
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Zoektocht optimale remineralisatie technologie
Zoektocht optimale remineralisatie technologie Onderzoeksprogramma Remineralisatie 2014-2016 Harmen van der Laan MSc. Onderzoeksprogramma 100% RO + Remin harmen.van.der.laan@oasen.nl +31(0)654704632 Onze
Nieuwsbrief Kustgenese 2.0
April 2017 Een kleine zandmotor in de buitendelta? Planning en producten Kustgenese 2.0 2016 2017 2018 2019 2020 Opstellen Onderzoeksprogramma Uitvoeren Onderzoeks- en monitoringsprogramma Doelen pilot
Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt?
Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt? Pauline Kamermans, Wouter van Broekhoven, Luca van Duren, Sven Ihnken, Henrice Jansen, Jacco Kromkamp, Sairah Malkin, Tim Schellekens,
niet-inheemse vaatplanten in Nederland
niet-inheemse vaatplanten in Nederland Wil Tamis & Ruud van der Meijden in samenwerking met de PGO FLORON naar het proefschrift van W.L.M Tamis: Changes in the flora of the Netherlands in the 20th century