Hoe het zit met uw pensioen als u arbeidsongeschikt bent

Deze brochure is onderdeel van de brochurereeks over pensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en is bedoeld voor deelnemers aan het pensioenreglement van 2006. Hiertoe behoren KLM-medewerkers in een grondfunctie, geboren na 1 januari 1950 of die na 1 januari 2006 in dienst zijn getreden, en medewerkers van KLM Flight Academy. Hoewel deze brochure met grote zorgvuldigheid tot stand is gekomen, kunt u hieraan geen rechten ontlenen. Het is de bedoeling om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de bestaande regelingen van KLM. De volledige regelgeving is te vinden in het pensioenreglement 2006 met bijlage(n) van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en in de cao. Door landelijke politieke ontwikkelingen verandert er momenteel veel rondom de AOW- en pensioenleeftijd en de hoogte van de pensioenopbouw. Deze kunnen invloed hebben op uw pensioen. Bekijk daarom de meest actuele informatie op klmgrondfonds.nl of neem contact met ons op. In dienst Uit dienst Pensioen ontvangen Pensioen bij scheiding Arbeidsongeschiktheid en pensioen Arbeidsongeschikt wat nu? Bijna met pensioen Non-activiteit Deeltijd werken Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM Postbus 123 1180 AC Amstelveen Prof. E.M. Meijerslaan 1 1183 AV Amstelveen E pensioenservice@klmgrondfonds.nl T 020 426 62 10 klmgrondfonds.nl Arbeidsongeschiktheid en pensioen Pensioen bij trouwen of samenwonen Overlijden en pensioen voor uw nabestaanden april 2014 Arbeidsongeschiktheid en pensioen Hoe het zit met uw pensioen als u arbeidsongeschikt bent

Deze brochure is een uitgave van de Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM De uitvoering van uw pensioenregeling is in handen van Blue Sky Group. Heeft u over deze brochure of over andere pensioenonderwerpen vragen? Neem dan contact op met de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group. U kunt ons bellen of e-mailen, maar ook langskomen voor een persoonlijk gesprek. Voor een persoonlijk gesprek vragen wij u vooraf een afspraak te maken. Onze contactgegevens vindt u op de achterzijde van deze brochure. Inhoud Inleiding 5 Leeswijzer 8 U ontvangt een IVA-uitkering 11 Uw arbeidsongeschiktheidspensioen 11 Rekenvoorbeeld 13 Uw pensioenopbouw 13 U ontvangt een WGA-uitkering 15 Uw arbeidsongeschiktheidspensioen 15 Rekenvoorbeeld 16 Rekenvoorbeeld 18 Uw pensioenopbouw 19 Rekenvoorbeeld 21 U bent minder dan 35% arbeidsongeschikt 23 Geen recht op arbeidsongeschiktheidspensioen 23 Uw pensioenopbouw 23 Rekenvoorbeeld 25 Wijziging van de mate van arbeidsongeschiktheid 26 Aanpassing mate van arbeidsongeschiktheid door het pensioenfonds 26 Rekenvoorbeeld 27 Beëindiging arbeidsongeschiktheidspensioen 29 Arbeidsongeschiktheid en pensioen Wat u nog meer moet weten 31 Voorwaardelijke verhoging ingegaan arbeidsongeschiktheidspensioen 31 Verplichtingen tijdens arbeidsongeschiktheid 31 Opzet of grove roekeloosheid 31 Overlijdensrisicodekkingen tijdens arbeidsongeschiktheid 32 Arbeidsongeschiktheid en deeltijdpensioen 33 Overzicht arbeidsongeschiktheid 34 MIJN Pensioenwoordenboek 36 Meer informatie 39

Inleiding Arbeidsongeschikt, wat betekent dat voor mijn pensioen? Wanneer u (gedeeltelijk) niet meer kunt werken, ontvangt u tóch inkomen Arbeidsongeschiktheid kan iedereen overkomen. In de pensioenregeling waaraan u deelneemt zijn voorzieningen getroffen voor het geval u door arbeidsongeschiktheid niet meer kunt werken. In deze brochure vindt u algemene informatie over uw inkomen bij arbeidsongeschiktheid: uw WIA-uitkering en het arbeidsongeschiktheidspensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM. Dit is een uitkering die u van het pensioenfonds ontvangt als u arbeidsongeschikt bent in het kader van de WIA (Werk Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen). Daarnaast wordt uitgelegd wat er met uw pensioenopbouw gebeurt tijdens arbeidsongeschiktheid. Voor de leesbaarheid wordt in deze brochure niet ingegaan op specifieke situaties inzake arbeidsongeschiktheid, bijvoorbeeld als u een WAO-uitkering heeft. Neemt u hiervoor contact op met de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group. De contactgegevens vindt u achterin deze brochure. Niet kunnen werken vind ik al moeilijk genoeg. Een goed beeld van de financiële gevolgen geeft wel rust. Wat u eerst moet weten over ziekte en arbeidsongeschiktheid Gedurende de eerste twee ziektejaren is KLM wettelijk verplicht salaris aan u te blijven betalen. U blijft pensioen opbouwen op basis van uw salaris en parttimepercentage die van toepassing waren op de dag voorafgaand aan uw eerste ziektedag. Bent u na uw eerste twee ziektejaren niet hersteld, dan vangt uw derde ziektejaar aan. Op dat moment legt het pensioenfonds de pensioengrondslag vast. Dit is het deel van uw salaris waarover u pensioen opbouwt. Hiermee wordt uw arbeidsongeschiktheidspensioen en uw pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid berekend. Deze pensioengrondslag wordt jaarlijks op 1 januari aangepast met de algemene loonronde volgens de cao voor het KLM Grondpersoneel. 5

Bekijk de pensioenplanner op klmgrondfonds.nl Bij aanvang van het derde ziektejaar beoordeelt het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) namens de overheid of u in aanmerking komt voor een WIA-uitkering (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen). Voor meer informatie over de WIA kunt u terecht op www.uwv.nl. Over de rekenvoorbeelden Deze brochure bevat voorbeelden van de berekening van het arbeidsongeschiktheidspensioen en van de voortzetting van de pensioenopbouw tijdens arbeids ongeschiktheid. Bij een aantal rekenvoorbeelden wordt, om de effecten van arbeidsongeschiktheid zo eenvoudig mogelijk weer te geven, geen rekening gehouden met algemene loonronden. Wat zijn de effecten op uw persoonlijke situatie? Zoals u wellicht weet, kunt u op de pensioenplanner (via de website van het pensioenfonds) inzien hoe uw pensioensituatie eruit ziet. Als u arbeidsongeschikt raakt, is het mogelijk dat u op de pensioenplanner niet alle betreffende toekomst scenario s kan inzien of berekenen. Neemt u daarom voor vragen over uw persoonlijke situatie contact op met de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group via telefoonnummer 020 426 62 10. Mailen kan ook: pensioenservice@klmgrondfonds.nl. Je kunt het vaak niet zien aan de buitenkant of iemand arbeidsongeschikt is. Het is goed dat hiervoor financiële regelingen zijn. 6

Welke uitkeringen en regelingen zijn er? Leeswijzer Afhankelijk van uw mate van arbeidsongeschiktheid zijn er drie uitkeringssituaties, waarvan de WGA twee varianten heeft. De informatie in deze brochure is ingedeeld op basis van deze vier mogelijkheden. In de tabel hiernaast ziet u de mogelijkheden, welke uitkering daar bij hoort en op welke bladzijde u de informatie vindt die voor u geldt. Zo hoeft u niet de hele brochure te lezen, maar alleen dat deel dat op u van toepassing is. U bent U ontvangt Lees verder volledig (80-100%) arbeidsongeschikt en met minimale kans op herstel* een IVA-uitkering deze uitkering kan uiterlijk doorlopen tot de ingang van uw AOW-uitkering pagina 11 Tot slot vindt u achterin deze brochure: op pagina 34 een samenvattend schema van de mogelijke uitkeringen en de bijbehorende hoogte van het arbeidsongeschiktheidspensioen en de pen sioenopbouw algemene bepalingen rondom arbeidsongeschiktheid waar u rekening mee moet houden (pagina 31) en een toelichting op de gebruikte begrippen en afkortingen (pagina 36). volledig (80-100%) arbeidsongeschikt maar met zicht op herstel* óf gedeeltelijk arbeidsongeschikt (35-80%) een WGA-uitkering UWV stelt voor u de periode vast waarover u een loongerelateerde uitkering ontvangt. Deze periode is - afhankelijk van uw arbeidsverleden - minimaal 3 maanden en maximaal 38 maanden. Bent u na afloop van deze periode nog arbeidsongeschikt, dan heeft u recht op een WGA-loonaanvullingsuitkering of WGA-vervolguitkering pagina 15 minder dan 35% arbeidsongeschikt geen WIA-uitkering pagina 23 * Volledig en duurzaam arbeidsongeschikt betekent dat u door ziekte of gebrek niet meer dan 20% van uw laatste loon kunt verdienen en dat de kans op herstel op de lange termijn zeer klein is. Bij volledige, niet duurzame arbeidsongeschiktheid is er een redelijke kans op herstel. 8 9

Xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxx xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxx xxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx U ontvangt een IVA-uitkering Hoe wordt mijn arbeidsongeschiktheidspensioen berekend? Naast de IVA-uitkering ontvangt u arbeidsongeschiktheidspensioen Uw arbeidsongeschiktheidspensioen Als u volledig arbeidsongeschikt bent en de kans op herstel minimaal is, gaat uw arbeidsongeschiktheidspensioen in bij aanvang van het derde ziektejaar als de wettelijke loondoorbetaling is geëindigd. Het arbeidsongeschiktheidspensioen vormt een aanvulling op de IVA-uitkering (Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten) die u van het UWV ontvangt. De hoogte van het arbeidsongeschiktheidspensioen is onder andere afhankelijk van dat gedeelte van uw salaris waarover u pensioen opbouwt (de pen sioengrondslag). Werkte u bij aanvang van uw ziekte in deeltijd? Dan wordt dat gedeelte van uw salaris waarover u pensioen opbouwt, vermenigvuldigd met het deeltijdpercentage waarin u werkte. Bij de berekening van het arbeidsongeschiktheidspensioen hanteert het pensioenfonds een drempelbedrag. Dit is de WIA-uitkeringsgrens. Deze bedraagt 51.417,- (niveau 2014). Heb je dat gehoord? Van onze collega van engineering... hij is volledig arbeidsongeschikt verklaard. Dat heeft wel impact. Bij volledige arbeidsongeschiktheid (80-100%) bedraagt uw arbeidsongeschikt heidspensioen 10% van uw pensioengrondslag tot 51.417,- (de WIA-uitkeringsgrens, niveau 2014). Is uw pensioengrondslag hoger dan 51.417,-, dan ontvangt u over het meerdere ook nog 80% arbeidsongeschiktheidspensioen van het pensioenfonds. 11

Rekenvoorbeeld arbeidsongeschiktheidspensioen Piet is 100% werkzaam bij KLM. Met ingang van 1 maart 2014 heeft hij wegens volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid (80-100%) recht op een IVA-uitkering. Zijn pensioengrondslag bedraagt 45.000,- Het arbeidsongeschiktheidspensioen van Piet bedraagt per 1 maart 2014 10% van 45.000,- = 4.500,- bruto per jaar. Daar komt het bedrag van de IVA-uitkering nog bij. Stel dat Piet niet 100%, maar 80% werkzaam is, dan bedraagt zijn pensioengrondslag 80% van 45.000,- = 36.000,- Zijn arbeidsongeschiktheidspensioen is per jaar bruto 10% van 36.000,- = 3.600,- Bij arbeidsongeschiktheid betaalt u geen deelnemersbijdrage voor uw pensioenopbouw Uw pensioenopbouw Bij volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid wordt de opbouw van uw ouderdoms pensioen, nabestaandenpensioen en wezenpensioen voor 80% voortgezet. U betaalt hiervoor geen deelnemersbijdrage. Deze opbouw eindigt uiterlijk op de pensioendatum. De voortzetting van uw pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid wordt gebaseerd op uw pensioengrondslag, uw deeltijdpercentage voor aanvang van uw ziekte en uw mate van arbeidsongeschiktheid. Rekenvoorbeeld pensioenopbouw Boussra is volledig arbeidsongeschikt en de kans op herstel is minimaal. Boussra was bij KLM in deeltijd werkzaam voor 75%. Stephan is 100% werkzaam bij KLM. Met ingang van1 maart heeft hij wegens volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid (80-100%) recht op een IVA-uitkering. Zijn pensioengrondslag bedraagt 75.000,- Het arbeidsongeschiktheidspensioen van Stephan bedraagt per 1 maart 2014 10% van 51.417,- = 5.142,- bruto per jaar. Stel dat Stephan niet 100%, maar 80% werkzaam is, dan bedraagt zijn pensioengrondslag 80% van ( 75.000,- 51.417,-) = 18.866,- Totaal bruto per jaar 5.142,- + 18.866,- = 24.008,- Daar komt het bedrag van de IVA-uitkering nog bij. Opbouwpercentage per dienstjaar 2,15% Deeltijdpercentage 75% Bruto pensioengrondslag op basis van 100% 39.949,- Franchise 13.449,- Netto pensioengrondslag 26.500,- Opbouw ouderdomspensioen per jaar tot aan het derde ziektejaar 26.500,- x 2,15% x 75% = 427,- De pensioenopbouw wordt vanaf het derde ziektejaar voor 80% voortgezet: Opbouw ouderdomspensioen per jaar vanaf het derde ziektejaar 26.500,- x 2,15% x 75% x 80%= 342,- Verandert de mate van uw arbeidsongeschiktheid? Lees dan verder op pagina 26. Lees ook meer over de beëindiging van het arbeidsongeschiktheidspensioen en over aspecten waar u verder rekening mee kunt houden vanaf pagina 29. 13

Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx U ontvangt een WGA-uitkering Waarvan is het arbeidsongeschiktheidspensioen afhankelijk? Uw arbeidsongeschiktheidspensioen Bent u volledig arbeidsongeschikt met kans op herstel, of bent u gedeeltelijk arbeidsongeschikt? Dan gaat uw arbeidsongeschiktheidspensioen in op het moment dat de loongerelateerde WGA-periode eindigt. Het arbeidsongeschiktheids pensioen vormt een aanvulling op de WGA-uitkering die u van het UWV ontvangt. Is uw KLM dienstverband bij aanvang of tijdens de loongerelateerde periode geëindigd? Dan gaat uw arbeidsongeschiktheidspensioen direct na afloop van het dienstverband in. De hoogte van het arbeidsongeschiktheidspensioen is afhankelijk van uw pensioengrondslag en het deeltijdpercentage dat bij aanvang van uw ziekte op u van toepassing was en uw mate van arbeidsongeschiktheid. Weer gedeeltelijk aan het werk, dat doet me goed! En mijn inkomsten veranderen mee. 15

Xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxx xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxx xxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Rekenvoorbeeld arbeidsongeschiktheidspensioen Annemieke Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx is 100% werkzaam bij KLM. Zij heeft vanaf 4 augustus 2012 recht op een loongerelateerde WGA-uitkering in verband met gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (35-80%). Haar pensioengrondslag bedraagt 53.400,- Haar loongerelateerde WGA-uitkeringsperiode eindigt op 4 november 2014. Door (fictieve) algemene loonronden bedraagt haar pensioengrondslag dan 53.856,- Volgens de opgave van UWV is Annemieke 45-55% arbeidsongeschikt. Als Annemieke volledig arbeidsongeschikt zou zijn, dan wordt haar arbeidsongeschiktheidspensioen: 10% van 51.417,- = 5.086,- 80% van ( 53.856,- - 51.417,-) = 1.951,- Totaal: 7.093,- Omdat Annemieke 45-55% arbeidsongeschikt is, bedraagt haar arbeidsongeschiktheidspensioen vanaf 4 november 2014: per jaar bruto 50% van 7.093,- = 3.547,- Naast het arbeidsongeschiktheidspensioen van het pensioenfonds ontvangt Annemieke de WGA-uitkering van het UWV. Bij de mate van arbeidsongeschiktheid hoort een percentage van het arbeidsongeschiktheidspensioen U bent volledig (80-100%) arbeidsongeschikt met kans op herstel Bij volledige arbeidsongeschiktheid (80-100%) bedraagt uw arbeidsongeschiktheidspensioen 10% van uw pensioengrondslag tot 51.417,- (de WIA-uitkeringsgrens, niveau 2014). Is uw pensioengrondslag hoger dan 51.417,- dan ontvangt u over het meerdere ook nog 80% arbeidsongeschiktheidspensioen. U bent gedeeltelijk (35-80%) arbeidsongeschikt Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (tussen de 35% en 80%) bedraagt het arbeidsongeschiktheidspensioen van het pensioenfonds een percentage van het arbeidsongeschiktheidspensioen bij volledige arbeidsongeschiktheid. Wij hebben de percentages voor u in een tabel gezet. Arbeidsongeschiktheid van: 80-100% 100% 65-80% 72,5% 55-65% 60% 45-55% 50% 35-45% 40% Percentage arbeidsongeschiktheidspensioen bij arbeidsongeschiktheid: 16 17

Xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxx xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxx xxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Rekenvoorbeeld pensioenopbouw Jeffrey Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx is volledig arbeidsongeschikt, maar er is kans op herstel. Jeffrey werkte bij KLM in deeltijd voor 80%. Opbouwpercentage per dienstjaar 2,15% Deeltijdpercentage 80% Bruto pensioengrondslag op basis van 100% 39.949,- Franchise 13.449,- Netto pensioengrondslag 26.500,- Opbouw Ouderdomspensioen per jaar tot aan het derde ziektejaar: 26.500,- x 80% x 2,15% x 100% = 456,- Tijdens de loongerelateerde WGA-periode (vanaf het derde ziektejaar) bedraagt de voortzetting van zijn pensioenopbouw 80%. De jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen is dan: 26.500,- x 80% x 2,15% x 80%= 365,- Uw pensioenopbouw Tijdens uw arbeidsongeschiktheid wordt de opbouw van uw ouderdomspensioen, nabestaandenpensioen en wezenpensioen voortgezet. Uw pensioenopbouw hangt af van uw pensioengrondslag en uw deeltijdpercentage bij aanvang van uw ziekte en uw mate van arbeidsongeschiktheid. U bent volledig (80-100%) arbeidsongeschikt met kans op herstel Tijdens de loongerelateerde WGA-periode wordt uw pensioenopbouw voor 80% voortgezet. Dit percentage is niet afhankelijk van eventuele wijzigingen van uw mate van arbeidsongeschiktheid en wijzigingen van uw deeltijdpercentage tijdens deze periode. Na afloop van de loongerelateerde WGA-periode wordt uw pensioenopbouw gesplitst. Voor het deel dat u bij KLM werkzaam bent (uw arbeidsgeschikte deel), bouwt u pensioen op over uw arbeidsinkomen. Hiervoor wordt op uw salaris een deelnemersbijdrage ingehouden. Over uw arbeidsongeschikte deel wordt uw pensioenopbouw voor 80% voort gezet. U betaalt hiervoor geen deelnemersbijdrage. UWV geeft uw mate van arbeidsongeschiktheid aan het pensioenfonds op. Na de loongerelateerde periode is Jeffrey volgens opgave van het UWV niet meer volledig arbeidsongeschikt maar 65-80% arbeidsongeschikt. Omdat hij niet meer werkt bij de KLM, wordt zijn pensioenopbouw voor 58% voortgezet. De pensioenopbouw van Jeffrey bedraagt dan: 26.500,- x 80% x 2,15% x 58% = 264,- 18 19

Mate van arbeids ongeschiktheid: U bent gedeeltelijk (35-80%) arbeidsongeschikt Tijdens de loongerelateerde WGA-periode wordt uw pensioenopbouw voor 93% voortgezet. Dit percentage is niet afhankelijk van eventuele wijzigingen in de mate van arbeidsongeschiktheid en van wijzigingen in uw deeltijdpercentage tijdens genoemde periode. Eindigt uw KLM dienstverband tijdens de loongerelateerde periode, dan eindigt op dat moment ook uw vaste pensioenopbouw. Over uw arbeidsongeschikte deel wordt uw pensioenopbouw voor 80% voortgezet. Na afloop van de loongerelateerde WGA-periode wordt uw pensioenopbouw gesplitst. Voor het deel dat u bij KLM werkzaam bent (uw arbeidsgeschikte deel), bouwt u pensioen op over uw arbeidsinkomen. Hiervoor wordt op uw salaris een deelnemersbijdrage ingehouden. Over uw arbeidsongeschikte deel (tussen de 35% en 80%) wordt uw pensioenopbouw voor 80% voortgezet. U betaalt hiervoor geen deelnemersbijdrage. UWV geeft aan het pensioenfonds uw mate van arbeidsongeschiktheid op. Deze pensioenopbouw eindigt uiterlijk op de pensioendatum. In het volgende schema leest u hoeveel pensioen u opbouwt bij een bepaalde mate van arbeidsongeschiktheid na afloop van de loongerelateerde periode. 80-100% 80% 65-80% 58% 55-65% 48% 45-55% 40% 35-45% 32% Percentage voortgezette pensioenopbouw: Verandert de mate van uw arbeidsongeschiktheid? Lees dan verder op pagina 26. Lees ook meer over de beëindiging van het arbeidsongeschiktheidspensioen en over aspecten waar u verder rekening mee kunt houden vanaf pagina 29. Rekenvoorbeeld pensioenopbouw De voortzetting van de pensioenopbouw van Annemieke bedraagt tijdens de loongerelateerde WGA-periode 93% van 100% = 93%. Opbouwpercentage per dienstjaar 2,15% Deeltijdpercentage 100% Bruto pensioengrondslag op basis van 100% 54.016,- Franchise 13.449,- Netto pensioengrondslag 40.567,- Opbouw Ouderdomspensioen per jaar tot aan het derde ziektejaar: 40.567 x 100% x 2,15% x 100% = 872 Opbouw Ouderdomspensioen per jaar vanaf het derde ziektejaar tijdens de loon gerelateerde WGA-periode: 40.567 x 100% x 2,15% x 93%= 811 Na de loongerelateerde periode wordt de pensioenopbouw voor Annemieke gesplitst. Annemieke is voor 45-55% arbeidsongeschikt en voor 50% werkzaam bij de KLM. Annemieke is iets meer gaan verdienen. Hierdoor bedraagt de bruto pensioengrondslag op basis van 100% werken 54.860,-. Bruto pensioengrondslag op basis van 100% 54.860,- Franchise 13. 449,- Netto pensioengrondslag 41.411,- Haar pensioenopbouw bedraagt dan over haar arbeidsgeschikte deel: 41.411 x 50% x 2,15% x 100% = 445,- Haar pensioenopbouw bedraagt dan over haar arbeidsongeschikte deel: 40.567 x 2,15% x 40%= 349,- Totale jaarlijkse pensioenopbouw 794,- 20 21

U bent minder dan 35% arbeidsongeschikt Welk pensioen krijg ik straks? Geen recht op arbeidsongeschiktheidspensioen Als u minder dan 35% arbeidsongeschikt bent, heeft u geen recht op arbeidsongeschiktheidspensioen. U ontvangt in deze situatie namelijk géén WIA-uitkering van UWV. U blijft voor uw arbeidsongeschikte deel (tussen de 0% en 35%) in dienst van KLM. Uw pensioenopbouw Gedurende de periode dat u minder dan 35% arbeidsongeschikt bent, wordt de opbouw van uw ouderdomspensioen, nabestaandenpensioen en wezenpensioen voortgezet. De voortzetting van uw pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid wordt gebaseerd op uw pensioengrondslag, rekening houdend met uw deeltijdpercentage bij aanvang van uw ziekte. Nooit gedacht dat ik sommige dingen niet meer zou kunnen. Ik heb wil graag me wél precies even moeten weten hoe verdiepen mijn pensioen in de gevolgen in elkaar voor zit, mijn zó inkomen. ingewikkeld kan het toch niet zijn? Er zijn twee verschillende perioden van pensioenopbouw: de pensioenopbouw tijdens de fictieve loongerelateerde periode, en de pensioenopbouw na afloop van de fictieve loongerelateerde periode. De fictieve loongerelateerde periode is de loongerelateerde WGA-uitkeringsperiode die een deelnemer die minder dan 35% arbeidsongeschikt is, zou hebben gehad als de arbeidsongeschiktheid 35%-80% zou hebben bedragen. Deze periode wordt door KLM vastgesteld en bedraagt minimaal 3 en maximaal 38 maanden. Tijdens de fictieve loongerelateerde periode heeft u een vaste pensioenopbouw van 100%. Dit percentage is niet afhankelijk van eventuele wijzigingen in de mate van arbeidsongeschiktheid en uw deeltijdpercentage in genoemde periode, voor zover dit percentage lager dan 35% is. Eindigt uw KLM dienstverband tijdens de fictieve loongerelateerde periode, dan eindigt ook uw pensioenopbouw. 23

Rekenvoorbeeld pensioenopbouw James is minder dan 35% arbeidsongeschikt. Voordat James ziek werd, werkte hij bij KLM in deeltijd voor 80%. De voortzetting van zijn pensioenopbouw bedraagt tijdens de fictieve loongerelateerde WGA-periode 100%. Over het arbeidsgeschikte deel Na afloop van de fictieve loongerelateerde periode wordt uw pensioenopbouw betaalt u een deelnemersbijdrage gesplitst. Voor het deel dat u bij KLM werkzaam bent (uw arbeidsgeschikte deel), voor uw pensioen, over het bouwt u pensioen op over uw arbeidsinkomen. Hiervoor wordt op uw salaris een arbeidsongeschikte deel niet deelnemersbijdrage ingehouden. Over uw arbeidsongeschikte deel wordt uw pensioenopbouw voor 80% voortgezet. U betaalt hiervoor geen deelnemersbijdrage. KLM geeft aan het pensioenfonds uw mate van arbeidsongeschiktheid op. Deze pensioenopbouw eindigt uiterlijk op de pensioendatum of op de eerdere datum van: beëindiging van het KLM-dienstverband; revalidatie; overlijden. In het volgende schema leest u hoeveel pensioen u bij een bepaalde mate van arbeidsongeschiktheid opbouwt na afloop van de fictieve loongerelateerde periode. Arbeidsongeschiktheid van: Percentage voortgezette pensioenopbouw: 25-35% 24% 15-25% 16% 0-15% 8% Verandert de mate van uw arbeidsongeschiktheid? Lees dan verder op pagina 26. Lees ook meer over de beëindiging van het arbeidsongeschiktheidspensioen en over aspecten waar u verder rekening mee kunt houden vanaf pagina 29. Opbouwpercentage per dienstjaar 2,15% Deeltijdpercentage 80% Bruto pensioengrondslag obv 100% 39.949,- Franchise 13.449,- Netto pensioengrondslag 26.500,- Opbouw ouderdomspensioen per jaar tot aan het derde ziektejaar: 26.500,- x 80% x 2,15% x 100% = 456,- Tijdens de fictieve loongerelateerde periode (vanaf het derde ziektejaar) bedraagt de jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen 26.500,- x 80% x 2,15% x 100%= 456,- Na de fictieve loongerelateerde periode wordt de pensioenopbouw voor James gesplitst. James is volgens opgave van KLM nog 0-15% arbeidsongeschikt en heeft zijn oude functie hervat voor 28 uur per week (70%). Hierdoor wordt zijn pensioenopbouw over het arbeidsongeschikte deel voor 8% voortgezet en over het arbeidsgeschikte deel volledig voortgezet. De pensioenopbouw van James bedraagt dan over zijn arbeidsgeschikte deel: 26.500,- x 70% x 2,15% x 100% = 399,- De pensioenopbouw van James bedraagt dan over zijn arbeidsongeschikte deel: 26.500,- x 80% x 2,15% x 8% = 36,- Totale jaarlijkse pensioenopbouw 435,- 24 25

Wijziging in de mate van arbeidsongeschiktheid Wat verandert er voor mij? Tijdens uw arbeidsongeschiktheid kunnen UWV of KLM aangeven dat de mate van uw arbeidsongeschiktheid is gewijzigd: Bij verlaging van de mate van arbeidsongeschiktheid wordt uw arbeids ongeschiktheidspensioen verlaagd of beëindigd. Bij verhoging van de mate van arbeidsongeschiktheid wordt uw arbeids ongeschiktheidspensioen verhoogd, maar alleen als de verhoging van de arbeidsongeschiktheid voortkomt uit dezelfde ziekteoorzaak en u na de toe kenning van het arbeidsongeschiktheidspensioen geen nieuw inkomen uit arbeid of onderneming elders (buiten KLM) hebt verkregen. Wijzigingen in de mate van arbeidsongeschiktheid zijn in principe ook van invloed op uw voortgezette pensioenopbouw. Dit geldt niet over de periode dat u vaste pensioenopbouw heeft. Aanpassing mate van arbeidsongeschiktheid door het pensioenfonds Het kan zijn dat UWV - bijvoorbeeld in afwachting van de herkeuring voor uw WIA-uitkering - bij de opgave van de mate van uw arbeidsongeschiktheid nog geen rekening houdt met uw actuele inkomsten uit arbeid. De opgegeven mate van arbeidsongeschiktheid komt dan niet overeen met de werkelijkheid, waardoor het arbeidsongeschiktheidspensioen en voortgezette pensioenopbouw te hoog kunnen zijn. Xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxx xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxx xxx Rekenvoorbeeld verandering mate van arbeidsongeschiktheid Xxxxxxxxxxxxxxxx Wim is volgens opgave van UWV 80-100% arbeidsongeschikt. Op basis van deze mate van arbeidsongeschiktheid ontvangt hij een volledig arbeidsongeschiktheids pensioen van Xxxxxxxxx het pensioenfonds en heeft hij 80% premievrije voortzetting van zijn pensioenopbouw. Xxxxxxxx xxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx Na zijn uitdiensttreding bij KLM is hij een internetwinkel begonnen en verdient daarmee op jaarbasis 12.000,- Zijn KLM-inkomen aan het einde van het tweede ziektejaar (inclusief algemene loonrondes) bedraagt 40.000,- Op basis van deze gegevens wordt hij door het pensioenfonds 30% arbeidsongeschikt geacht ( 12.000,- : 40.000,-). Zijn arbeidsongeschiktheid bedraagt dus 100 30 = 70%. Daarmee valt hij in de arbeidsongeschiktheidsklasse 65-80%. Dit betekent dat zijn arbeidsongeschiktheidspensioen van het pensioenfonds wordt verlaagd naar 72,5% van het volledige bedrag en dat zijn pensioenopbouw wordt verlaagd naar 58% (dit is het percentage pensioenopbouw horend bij de arbeids ongeschiktheidsklasse 65-80%). In deze situatie kan het pensioenfonds jaarlijks voor u een lager arbeids ongeschiktheidspercentage vaststellen. Het pensioenfonds bepaalt dit aan gepaste arbeidsongeschiktheidspercentage op basis van: uw actuele inkomen uit arbeid of onderneming; uw KLM-inkomen aan het einde van uw tweede ziektejaar verhoogd met de algemene loonronde. Om het juiste arbeidsongeschiktheidspercentage te kunnen vaststellen, kan het pensioenfonds u vragen uw inkomen uit arbeid of onderneming op te geven. 26 27

Beëindiging arbeidsongeschiktheidspensioen Wanneer stopt het arbeidsongeschiktheidspensioen? U krijgt het arbeidsongeschiktheidspensioen van het pensioenfonds zolang u arbeidsongeschikt bent, maar uiterlijk tot de normpensioenleeftijd (65 jaar). Het arbeidsongeschiktheidspensioen kan ook op een eerder moment stoppen, namelijk: als u geen recht meer heeft op een WIA-uitkering (bijvoorbeeld omdat u volledig bent gerevalideerd, omdat UWV van oordeel is dat u minder dan 35% arbeidsongeschikt bent of door overlijden); als het pensioenfonds heeft berekend dat u wegens inkomen uit arbeid of onderneming minder dan 35% arbeidsongeschikt bent (zie bladzijde 34). Bij beëindiging van het arbeidsongeschiktheidspensioen wordt de voortgezette pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid verlaagd of beëindigd. Ik keek er enorm naar uit weer aan de slag te gaan. Gelukkig Ik kreeg wil graag ik in de precies tussentijd weten wel een hoe aanvulling mijn pensioen op mijn in inkomen. elkaar zit, zó ingewikkeld kan het toch niet zijn? 29

Wat u nog meer moet weten Waar moet ik verder nog rekening mee houden? Het pensioenfonds bepaalt of er kan worden geïndexeerd Voorwaardelijke verhoging ingegaan arbeidsongeschiktheidspensioen Het pensioenfonds streeft ernaar om uw arbeidsongeschiktheidspensioen aan te passen aan de prijsindex. Het bestuur van het pensioenfonds neemt hierover jaarlijks een beslissing. Of en hoeveel er kan worden geïndexeerd hangt af van de financiële middelen van het pensioenfonds. Dit betekent dat er geen recht is op indexatie en dat het niet zeker is of en in hoeverre er in de toekomst indexatie kan plaatsvinden. Het pensioenfonds financiert de indexatie uit het beleggingsrendement. Back on track, heerlijk! Het arbeids - ongeschiktheidspensioen is prettig, liever nog verdien ik m n eigen geld. Verplichtingen tijdens arbeidongeschiktheid Tijdens uw arbeidsongeschiktheid bent u verplicht om aan het pensioenfonds alle gegevens te verstrekken die van belang zijn voor uw recht op arbeidsongeschiktheids - pensioen of uw pensioenopbouw tijdens arbeidongeschiktheid. Daaronder vallen ook gegevens over uw inkomen uit arbeid of onderneming tijdens uw arbeidsongeschiktheid. Daarnaast moet u meewerken aan de ver plichtingen die UWV u oplegt voor het ontvangen van uw WIA-uitkering. Het pensioenfonds kan u ook vragen om mee te werken aan een geneeskundig onderzoek. Werkt u niet mee, dan kan dit betekenen dat het pensioenfonds uw arbeidsongeschikt heidspensioen opschort of terugvordert en uw voortgezette pensioenopbouw aanpast. Opzet of grove roekeloosheid Als komt vast te staan dat uw arbeidsongeschiktheid is ontstaan door opzet of grove roekeloosheid, dan heeft u geen recht op arbeidsongeschiktheidspensioen en voortzetting van de pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid. 31

Het Anw-hiaatpensioen en/of facultatief nabestaandenpensioen kunnen gewoon doorlopen tijdens uw arbeidsongeschiktheidspensioen Overlijdensrisicodekkingen tijdens arbeidsongeschiktheid Als deelnemer betaalt u premie voor het facultatief nabestaandenpensioen en/of het Anw-hiaatpensioen van het pensioenfonds, tenzij u er voor gekozen heeft om van deze verzekeringen af te zien. Met het facultatief nabestaandenpensioen verzekert u een nabestaanden pensioen voor uw partner over uw toekomstige diensttijd, voor het geval u tijdens uw KLM-dienstverband komt te overlijden. Met het Anw-hiaatpensioen is uw Na uw 55 e kunt u deeltijdpensioen opnemen Arbeidsongeschiktheid en deeltijdpensioen Bent u 55 jaar of ouder en gedeeltelijk arbeidsongeschikt? Dan is het mogelijk om voor het deel dat u bij KLM werkzaam bent deeltijdpensioen op te nemen. De voorwaarde is dat het percentage waarvoor u deeltijdpensioen opneemt en uw arbeidsongeschiktheidspercentage samen niet meer zijn dan het percentage waarvoor u vóór uw arbeidsongeschiktheid bij KLM in dienst was. partner in geval van uw overlijden verzekerd van een aanvullende uitkering tot Neemt u deeltijdpensioen op, dan is dit niet van invloed op uw rechten de 6AOW ingangsdatum partner van uw partner. bij arbeidsongeschiktheid. Blijft u arbeidsongeschikt, dan lopen uw arbeidsongeschiktheidspensioen en uw voortgezette pensioenopbouw over het Als arbeidsongeschikte deelnemer kunt u de partner die u bij aanvang van arbeids ongeschikte deel door, totdat u volledig met pensioen gaat. De WIA-uitkering de arbeidsongeschiktheid had, blijven verzekeren. Ontvangt u een die u van UWV ontvangt wordt niet met uw deeltijdpensioen verrekend. arbeidsongeschiktheidspensioen, dan bent u over uw arbeidsongeschikte deel geen deel nemersbijdrage voor de verzekering van het facultatief Als u het maximaal mogelijke deeltijdpensioen opneemt, dan kunnen bij een toename nabestaandenpensioen verschuldigd. De premie voor het Anw-hiaatpensioen van uw mate van arbeidsongeschiktheid het arbeidsongeschiktheidspensioen en de is niet vrijgesteld. Deze moet u zelf blijven betalen. voortzetting van de pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid niet meer worden verhoogd. Verlaging van uw arbeidsongeschiktheid leidt wel tot een verlaging van uw Was u bij aanvang van uw arbeidsongeschiktheid niet verzekerd voor het facultatief nabestaandenpensioen en/of het Anw-hiaatpensioen? Dan kunt u tijdens arbeidsongeschiktheidspensioen en de voortzetting van de pensioenopbouw. uw arbeidsongeschiktheid alsnog een verzekering voor uw partner afsluiten. In dat geval bent u voor deze verzekeringen een deelnemersbijdrage/premie aan het pensioenfonds verschuldigd. 32 33

Overzicht arbeidsongeschiktheid Bekijk hier de mogelijke soorten uitkeringen met de bijbehorende hoogte van het arbeidsongeschiktheidspensioen en de pensioenopbouw. Mate van arbeidsongeschiktheid Wettelijke uitkering arbeidsongeschiktheidspensioen Pensioenopbouw ingang hoogte 80-100% duurzaam IVA Bij aanvang 3 e ziektejaar 100% 80% twee jaar wettelijke loondoorbetaling wegens ziekte 80-100% niet duurzaam WGA Na afloop loongerelateerde periode 35-80% WGA Na afloop loongerelateerde periode 100% Tijdens loongerelateerde periode: - 80% vaste opbouw* Na afloop loongerelateerde periode - opbouw over arbeidsongeschikt deel (premievrij) - opbouw over arbeidsinkomen KLM 40-72,5% Tijdens loongerelateerde periode: - 93% vaste opbouw* Na afloop loongerelateerde periode - opbouw over arbeidsongeschikt deel (premievrij) - opbouw over arbeidsinkomen KLM 0-35% Geen Geen Tijdens fictieve loongerelateerde periode: - 100% vaste opbouw* Na afloop fictieve loongerelateerde periode - opbouw over arbeidsongeschikt deel (premievrij)* - opbouw over arbeidsinkomen KLM * Deze opbouw eindigt bij beëindiging KLM-dienstverband 34 35

Mijn pensioenwoordenboek Wat betekent dat ook al weer? Algemene loonronde AOW Arbeidsongeschiktheidspensioen cao Deelnemer Het percentage van de algemene salarisverhoging(en) die bij de KLM op grond van de cao zijn toegekend tussen 2 januari van het voorafgaande jaar tot en met 1 januari van het betreffende jaar. Algemene Ouderdomswet. een uitkering die u van het pensioenfonds bij arbeidsongeschiktheid ontvangt en die uw uitkering van UWV op grond van de WIA (Werk Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) aanvult. Dit pensioen gaat bij volledige, duurzame arbeidsongeschiktheid in na afloop van uw tweede ziektejaar. Bij gedeeltelijke arbeids ongeschiktheid gaat deze uitkering in na afloop van de loongerelateerde uitkeringsperiode. Het arbeids ongeschiktheidspensioen eindigt uiterlijk op de normpensioendatum of de eerdere datum van overlijden dan wel het vervallen van de WIA-uitkering omdat u minder dan 35% arbeidsongeschikt bent. De Collectieve Arbeidsovereenkomst voor KLM-Grondpersoneel Nederland. een werknemer van KLM die valt onder de cao voor het grondpersoneel en die op of na 1 januari 1950 is geboren, dan wel op of na 1 januari 2006 in dienst is getreden. Op deze werknemer is Pensioenreglement 2006 van toepassing. Deeltijdpercentage Het percentage dat een deeltijdwerknemer productief is van de volle productie noemen we het deeltijdpercentage. Fictieve loongerelateerde periode De loongerelateerde WGA-uitkeringsperiode die een deelnemer die minder dan 35% arbeidsongeschikt is, zou hebben gehad als de arbeidsongeschiktheid 35%-80% zou hebben bedragen. Deze periode wordt door KLM vastgesteld en bedraagt minimaal 3 en maximaal 38 maanden. Franchise Het deel van uw pensioengrondslag waarover u geen pensioen opbouwt omdat u in de toekomst een AOW-uitkering van de overheid ontvangt. Per 1 januari 2014 bedraagt de franchise van Pensioenreglement 2006 13.449,-. IVA Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten (onderdeel van de WIA). Loongerelateerde uitkeringsperiode Dit is de periode waarin u van UWV een WGA-uitkering ontvangt die is gerelateerd aan het loon dat u heeft verdiend, afhankelijk van uw arbeidsverleden. Deze periode duurt minimaal drie maanden en maximaal 38 maanden. Nabestaandenpensioen De uitkering die uw partner ontvangt na uw overlijden. Ouderdomspensioen De uitkering die u ontvangt vanaf de pensioeningangs datum tot het moment dat u overlijdt. Kortweg pensioen. 36 37

Pensioengrondslag bij Voor de berekening van uw arbeidsongeschiktheidsarbeidsongeschiktheid uitkering: twaalf keer uw vaste maandsalaris, zoals vastgesteld per 1 januari van het betreffende jaar en uitgaande van de bij cao afgesproken normale arbeidsduur (dus bij fulltime werken), vermeerderd met 8% vakantietoeslag; twaalf keer de ploegendiensttoeslag; het gemiddelde percentage van het variabele inkomen/de variabele uitkering van de voorafgaande drie jaar; 4,33% eindejaarsuitkering voor de deelnemers met een variabele uitkering dan wel 8,33% voor deel nemers met een vaste uitkering; Deze bruto pensioengrondslag wordt jaarlijks verhoogd met de algemene loonronde. Xxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxx xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxx xxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxx Xxxxxxxx xxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx Prijsindexcijfer UWV Voor de berekening van uw voortgezette pensioen opbouw tijdens arbeidsongeschiktheid: uw bruto pensioengrondslag verminderd met de franchise. Dit is de netto pensioengrondslag. De door het CBS vastgestelde afgeleide Consumenten Prijsindex voor alle huishoudens (niveau basisjaar: 2000). Uitkeringsinstituut werknemersverzekeringen Heeft u nog vragen? Voor vragen over uw pensionering in relatie tot KLM kunt u terecht bij uw HR-afdeling. Voor vragen over uw pensioen en de gevolgen van uw persoonlijke keuzes voor de uitkering van uw pensioen kunt u terecht bij de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group. WIA WGA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen. Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (onderdeel van de WIA). Telefoonnummer: 020 426 62 10 E-mail: pensioenservice@klmgrondfonds.nl Website: klmgrondfonds.nl Coördinatie en eindredactie: Blue Sky Group B.V., Amstelveen. Redactie: Lamar communicatie, Amsterdam. Fotografie: Don Wijns, Amsterdam. Concept en ontwerp: Frissewind, profs in communicatie en design. 38