Programma natuur educatie 2012-2013 Primair Onderwijs Gemeente Lingewaard Centrale locatie Dijkmagazijn Waaldijk 4 6681 KH Bemmel Postadres: Meander 58 6681TE Bemmel secretaris@lingewaardnatuurlijk.nl Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard 1
Inhoudsopgave 1. DOELEN EN UITGANGSPUNTEN... 3 2. ONS AANBOD... 4 Lessen... 4 Excursies... 4 3. ONZE WERKWIJZE... 7 2 Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard
1. Doelen en uitgangspunten Door middel van onze educatieactiviteiten willen wij kinderen leren de verscheidenheid te ontdekken van wat er leeft en groeit in de eigen omgeving. Dit leidt tot bewustzijn van het belang van de natuur. Het is bekend dat volwassen natuurbeschermers heel vaak hun energie ontlenen aan mooie ervaringen uit de kinderjaren. Wij zetten ons ervoor in om hiervoor de mogelijkheden te creëren. Leerprocessen werken het beste als ze gepaard gaan met genieten. Dit laatste staat bij ons dan ook hoog in het vaandel. Wij willen kinderen in letterlijke zin en op speelse wijze leren hun zintuigen te gebruiken: horen, zien, ruiken, voelen en soms zelfs proeven. Onze activiteiten zijn divers. Onze leden geven excursies en begeleiden en ondersteunen leerkrachten en assisterende ouders. Ons aanbod is deels standaard, deels op maat toegesneden. Voor dat toesnijden op maat hebben wij ook u nodig. Wij horen graag van u wat uw specifieke wensen zijn, zodat wij kunnen proberen daar zoveel mogelijk op in te spelen. Ook willen wij graag achteraf van u vernemen wat u van onze activiteiten heeft gevonden. Daar willen wij graag van leren. Een belangrijk uitgangspunt vinden wij dat de kinderen leren in de eigen omgeving. Dat kan zijn rond de eigen school, in de omgeving van het Dijkmagazijn (in Bemmel) en in de Klompenwaard (in Doornenburg) of nabij Landgoed Doornik in Park Lingezegen waar de lessen Akkernatuur en heggen Doornik Natuurakkers gegeven worden vanuit het open natuur-leslokaal aldaar. Wij leggen het accent op de natuur en natuurbeleving. Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard 3
2. Ons aanbod Ons aanbod, het aanbod van de Stichting Lingewaard Natuurlijk (het Dijkmagazijn), bestaat uit lessen en excursies, waarbij het accent ligt op buiten zijn. Alle activiteiten vinden plaats onder begeleiding van een deskundige excursieleider. Daarnaast zijn er materiaalzendingen mogelijk via het Centrum voor Natuur- en Milieu Educatie (NME) te Arnhem. Deze zijn eveneens in dit programma opgenomen. De gemeente Lingewaard geeft de voorkeur aan begeleide natuurlessen buiten. Derhalve wordt er een maximum gesteld aan het werken met materiaalzendingen en dergelijke via het NME te Arnhem. Het aanbod van materialen etc. van het NME te Arnhem loopt net zoals vorig jaar via Stichting Lingewaard Natuurlijk. U ontvangt hier een afzonderlijk formulier voor. U ontvangt van ons derhalve twee inschrijfformulieren, één voor onze begeleide lessen vanuit de Stichting Lingewaard Natuurlijk en één voor materialen en dergelijke via NME Arnhem. Voor het aanbod van NME Arnhem: zie afzonderlijk document. Ingevulde formulieren NME Arnhem kunnen rechtstreeks naar Arnhem worden gestuurd. Lessen Kabouterpad: voor groep 1, 2 en periode maart - november. Met behulp van assisterende ouders worden kinderen zich spelenderwijs bewust van de natuur in hun omgeving. Ze werken met hun zintuigen en met hun fantasie. De kabouters nodigen uit tot ruiken, voelen, luisteren, kijken etc. Duur: 60 minuten Waterles: voor groep 5 t/m 8 periode mei-juli Tijdens deze les kunnen leerlingen ontdekkend bezig zijn rondom het thema water. Er staan schepnetten, zoekkaarten, loeppotjes etc. tot hun beschikking om zo nader kennis te maken met de wonderlijke waterwereld. Excursies De kinderen gaan op pad onder begeleiding van een van onze excursieleiders voor een zogenaamde ontdekkingstocht. Aangepast aan het gekozen thema, leeftijden en niveau is er aandacht voor tal van natuurverschijnselen. Lente-excursie: voor de groepen 3 t/m 8, periode april - mei. Aandacht voor verschillende onderwerpen zoals knoppen, bloemen, insecten, vogels, voortplanting, overwintering, territoriumgedrag, zonnestand, relatie mens - natuur. 4 Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard
Zomerexcursie: voor de groepen 3 t/m 8 periode mei - september. Aandacht voor onderwerpen zoals bloemen en planten, groei, relatie bloei en zaadvorming, bloeiwijze, vlinders, weersinvloeden, relatie mens - natuur. Herfstexcursie: voor de groepen 3 t/m 8 periode september - november. Aandacht voor onderwerpen zoals bladvorming en kleur, bladafval en humusvorming, paddenstoelen, schimmels, vogeltrek, zaden, vruchten, gallen, winterslaap, relatie mens - natuur. Kleine beestjes: voor de groepen 3 t/m 8 periode mei - oktober Aandacht voor onderwerpen zoals functie, voortplanting, levenscyclus, leefwijze. Gebruik van loeppotjes en zoekkaarten. Vogelexcursie: voor de groepen 5 t/m 8 hele jaar rond Gewapend met verrekijkers gaan we op zoek naar vogels, luisteren naar vogelgeluiden, kijken naar nesten, gedrag van vogels, vogeltrek etc. Duur: 90 minuten Stenen langs het Waalstrand: voor de groepen 6 t/m 8 periode mei - juli We gaan op zoek naar aangespoelde stenen op het Waalstrand. Met behulp van zoekkaarten en andere hulpmiddelen kijken we welke stenen we gevonden hebben en waar ze vandaan komen. Let op!! Vertrekpunt Partycentrum De Sprok Waaldijk 9, Bemmel (hm-paaltje 134) Ontdekkingstocht in het Dijkmagazijn: voor de groepen 1 t/m 4 hele jaar rond Bij voorkeur worden alle excursies buiten gegeven maar bij extreem slecht weer is er eventueel een mogelijkheid om in het Dijkmagazijn diverse opdrachten uit te voeren. Duur: 60 minuten. Veldlessen in Klompenwaard: voor groep 6, 7 en 8 (september tot en met juli) De kinderen gaan in groepjes van 4 of 5 de natuur onderzoeken en ontdekken, gewapend met onder andere verrekijkers, loeps, bodemboren en al hun zintuigen. Hulpmiddel daarbij zijn opdrachtvellen. Voorbeelden van opdrachten die de kinderen kunnen doen zijn het observeren van de koniks en galloways, konikpoep onderzoeken, bodem boren, planten zoeken, kleine beestjes vangen en bekijken met de loep, vogels kijken met de verrekijker of een ontdekkingstocht met blinddoek. Ieder groepje doet zo n 3 tot 5 verschillende opdrachten. Natuurbeleving staat centraal bij de veldles en al doende leren de kinderen op een speelse manier van alles over de riviernatuur. Het is zeer wenselijk dat er per groepje een volwassen begeleider (leerkracht, ouder) aanwezig is. Gaarne aangeven of u deze les in het voorjaar of najaar wilt volgen. Let op: Als u deze les in het najaar 2012 wilt volgen dient u deze vóór 31 augustus aan te vragen. Akkernatuur en heggen Doornik Natuurakkers ( onderdeel van Park Lingezegen) voor groep 7 en 8 (nieuw in ons programma) Tussen Doornik en de Pas beheert stichting Doornik Natuurakkers 15 hectare graanakkers. Daar is te zien hoe graan groeit zonder kunstmest en chemische middelen. Vanaf mei bloeien er korenbloemen, klaprozen en nog veel meer akkerbloemen. In het gebied hebben kinderen van de Bemmelse scholen tijdens de nationale boomplantdag inmiddels drie kilometer meidoornhaag en gemengde haag geplant. Het programma start met een korte inleidende les met korte filmpjes over het gebied. Vervolgens is er een uitdagende struinexcursie in het natuurgebied. Hierbij kan de school een keuze maken uit diverse aangeboden excursie onderwerpen. Het is tijdens de wandeling zelfs mogelijk om echte muizen te vangen en van nabij te bewonderen. Na de excursiewandeling gaan de kinderen aan de slag met een zelf gekozen Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard 5
veldonderzoek. Uiteindelijk worden de belevenissen en ontdekkingen op school verder uitgewerkt en gepresenteerd. Ook bij de uitwerking ligt het accent op de eigen beleving. Het is juist de bedoeling dat kinderen leren genieten van de natuur en daar enthousiast en vrij over mogen vertellen. Bij aanmeldingen kan er flexibel rekening worden gehouden met specifieke wensen van een school. Er kan bijvoorbeeld een verkort of afwijkend programma gekozen worden. Het totale programma bestaat uit een inleidende les op school van ongeveer een uur, een buitenles met veldopdrachten van maximaal 2 uur en een eindpresentatie op school. Er kan ook voor onderdelen uit dit pakket worden gekozen en scholen kunnen zelf de duur bepalen. De kern van het programma is natuur, biodiversiteit en voedselproductie. Zie voor meer informatie: www.doorniknatuurakkers.nl Bijen en andere insecten voor groep 6, 7 en 8 hele jaar rond. De kinderen maken bij een imker kennis met het houden van bijen. Gedemonstreerd wordt hoe honing, bijenwas en propolis wordt gewonnen. Ook wordt uitgelegd hoe je meer nuttige insecten in de tuin kunt krijgen. Let op: De maximale grote van de groepen is 25 personen. Bij meer personen worden twee lessen geplant. Duur: 60 minuten Veldles met GPS* voor groep 7 en 8 In deze les krijgen de kinderen uitleg over de GPS en aansluitend opdrachten welke ze door middel van de GPS kunnen oplossen. Duur: 75-90 minuten Kunstvoorwerpen zoeken in de natuur: workshop* Vrij Spel natuurlijk natuur, struinen, creativiteit Voor groepen 3 t/m 8 hele jaar door. Ga mee naar buiten en laat je verrassen. Bomen, bloemen, planten. Dieren die vliegen, lopen of zwemmen. Wolken. Zon en regen. Zand en modder. Stenen, hout, veren en botjes. Kijk, luister, ontdek. Struinend trekken we door de uiterwaarden. Er is van alles te zien. Alles wat leeft, daar ben je voorzichtig mee, maar dode spullen mag je meenemen. Struinmateriaal om aan het einde van de wandeling je eigen natuurkunstwerk te maken. Gebied: Klompenwaard of Bemmelse Waard. Duur: twee uur. kosten: 30 euro. Info: begeleidende folder. * deze lessen kunnen ook in de Klompenwaard gegeven worden. 6 Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard
3. Onze werkwijze Onder doelen en uitgangspunten is al in grote lijnen tot uitdrukking gekomen hoe de Stichting Lingewaard Natuurlijk graag wil werken. Wij willen daar hier nog wat specifieker op ingaan: U kunt inschrijven voor één van vernoemde activiteiten of voor hierna te noemen materialen etc. via het NME Arnhem. Als u inschrijft krijgt u het standaard programma. Als u specifieke wensen aangeeft proberen wij daaraan te voldoen. Per school wordt een coördinator aangewezen. Hij fungeert als contactpersoon tussen Stichting Lingewaard Natuurlijk en de school. De naam van de coördinator kan vermeld worden op het aanmeldingsformulier van Lingewaard Natuurlijk. Voor alle excursies (behalve bij groep 8) is begeleiding van ouders nodig. Er wordt van deze ouders verwacht dat ze actief meedoen en een groepje leerlingen begeleiden. De klas wordt verdeeld in groepjes van 3 á 4 leerlingen en per groepje dient een begeleider mee te komen (dit dient de school zelf te regelen). Ook voor de veldlessen in de Klompenwaard is extra begeleiding gewenst. Als u nog niet precies voor ogen heeft wat specifieke wensen zouden kunnen inhouden, geef dat dan aan ons door via uw inschrijfformulier. Wij zullen dan contact met u opnemen om nader toe te lichten wat we naast wat hiervóór is vermeld te bieden hebben. Even belangrijk vinden wij het dat na afloop van een natuurles in de klas op de excursies wordt voortgeborduurd. Op die manier passen onze activiteiten in een samenhang en is het leereffect in onze ogen optimaal. Gepaste kleding (laarzen, geen blote benen/armen, kleding die tegen een stootje kan) is wenselijk, wij verzoeken de leerkrachten dit vooraf nadrukkelijk kenbaar te maken aan de kinderen/ouders. Bij slecht weer neemt de betreffende educatiemedewerker contact met u op. Er bestaat voor de groepen 1 t/m 6 eventueel de mogelijkheid voor een binnenexcursie in het Dijkmagazijn. Voor groep 7 en 8 wordt een nieuwe datum afgesproken. Wij raden voor de ochtend aan om de kinderen hun rugzakje met eten en drinken mee te laten nemen tijdens de excursies. De leerkrachten zijn verantwoordelijk voor het handhaven van de orde. Excursietijden: 9.00-10.15, 10.30-11.45, 13.30-14.45 uur. Andere tijden zijn bespreekbaar. Voor het Kabouterpad zijn de tijden 9.30-10.30, 10.45-11.45 uur. Na afloop van de lessen en excursies ruimen we gezamenlijk de materialen op en brengen ze terug naar het Dijkmagazijn. Voor het opruimen van het Kabouterpad is de hulp van twee à drie begeleiders nodig. Uw vraag Met behulp van het bijgevoegde inschrijfformulier kunt u via de e-mail educatie@lingewaardnatuurlijk.nl kenbaar maken welke lessen uw school wil volgen. Loek van der Lans Meander 58 6681 TE Bemmel Secretaris SLN en coördinator NME-lessen educatie@lingewaardnatuurlijk.nl Natuur- en Milieu Educatie, Lingewaard 7