Aan de slag met de Eureka!Cup Eureka-momenten hebben we allemaal weleens. De een wordt blij van het oplossen van een complex vraagstuk, de ander van een nieuw inzicht. Dat is ook precies wat leerlingen binnen de Eureka!Cup doen. De leerlingen gaan aan de slag met een actueel technologisch vraagstuk vanuit het bedrijfsleven of een overheidsinstelling. Hoe? Met behulp van lesmateriaal doorlopen de leerlingen stapvoor-stap het ontwerpproces; ze doen onderzoek naar het vraagstuk, ze worden aangemoedigd innovatieve ideeën te bedenken en ze werken uiteindelijk hun oplossing uit. Tijdens de Eureka!Day (de finaledag) presenteren de teams hun oplossing aan de opdrachtgevers en andere teams. Naast de oplossing worden de leerlingen ook beoordeeld op het proces dat ze hebben doorlopen en de samenwerking in hun team. Het proces is even belangrijk als de oplossing, beide tellen even zwaar mee in de beoordeling. De kwaliteit van samenwerking wordt beoordeeld aan de hand van een uitdagende teamworkopdracht. Doel Het doel van de Eureka!Cup is leerlingen kennis te laten maken met opleidingen en beroepen in de bètatechnische sector door ze intensief in contact te laten komen met authentieke vragen uit het bedrijfsleven of overheidsinstellingen. Op deze manier kunnen leerlingen een weloverwogen keuze maken voor een vervolgopleiding en beroep. Een keuze die past bij de eigen capaciteiten en interesses. Handig om te weten Werk in teams van minimaal 4 en maximaal 5 leerlingen. Het project duurt 8 weken. Gemiddeld 3 uur per week. Wat vind je in deze handleiding? In deze docentenhandleiding vind je praktische informatie over de Eureka!Cup en tips en tools die je kunt gebruiken bij de begeleiding van de leerlingen. Leerdoelen Kerndoelen Hoe werkt het lesmateriaal? Didactiek Planning Vaardighedenspel Contact met opdrachtgever Eureka!Day en beoordeling Leerdoelen De leerlingen: kunnen de ontwerpcyclus doorlopen waarbij ze een oplossing ontwerpen, maken, testen en evalueren; hebben in groepsverband aan de oplossing gewerkt; hebben een bedrijf of overheidsinstelling in de technische sector leren kennen; krijgen een breder beeld van techniek en technische beroepen. Kunnen hun persoonlijke vaardigheden en talenten benoemen, ingezet in deze opdracht. Kerndoelen De Eureka!Cup is een vakoverstijgend project. Afhankelijk van de opdracht kunnen inzichten uit aardrijkskunde, biologie, natuurkunde, scheikunde, wiskunde, O&O (Onderzoek & Ontwerpen) en Nederlands (denk aan de presentatie en poster) worden toegepast. De samenhang is belangrijk: leerlingen leren het verband te leggen tussen wat ze leren op school (de theorie) en wat er gebeurt in de wereld om hen heen (de praktijk). De Eureka!Cup sluit aan bij de volgende kerndoelen van het voortgezet onderwijs: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 20, 22, 24, 27, 28, 33, 48, 49, 51 en 52. WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 1
Hoe werkt het lesmateriaal? De opmaak navigeert de leerlingen door het lesmateriaal. Via onderstaande navigatie wordt de leerroute weergegeven. Op deze manier is het voor de leerlingen duidelijk waar ze zich in het lesmateriaal bevinden. TIP (van: Henk Krijnen, docent Strabrecht College Geldrop) Laat de leerlingen een logboek bijhouden en reflecteer met de leerlingen op hun werk en het proces. Geef bijvoorbeeld alle teams elke les de mogelijkheid om voor begeleiding en reflectie langs te komen. Op deze manier kun je tijdig bijsturen en krijgen de leerlingen inzicht in hun eigen manier van leren. Probeer niet je eigen theorieën of ideeën op te dringen. Probeer in plaats daarvan goed te luisteren naar de ideeën van de leerlingen. Didactiek De leerlingen worden aan de hand van de ontwerpcyclus door het ontwerpproces geleid. De leerlingen doorlopen verschillende stappen zoals weergegeven in onderstaande ontwerpcyclus. De ontwerpcyclus biedt houvast tijdens het ontwerpproces. In principe wordt deze cyclisch doorlopen, te beginnen bij stap 1. Tijdens het ontwerpen komen leerlingen er echter vaak achter dat ze een eerdere stap nog eens moeten herhalen. Als bijvoorbeeld bij het testen en evalueren blijkt dat de oplossing aan sommige eisen onvoldoende voldoet, moet vanaf stap 3, waarin oplossingen bedacht worden, het proces opnieuw worden doorlopen. Onderstaande navigatie geeft de stappen van de ontwerpcyclus aan. Op deze manier kunnen de leerlingen zien waar ze zich in de ontwerpcyclus bevinden. De stappen zijn aanklikbaar, zodat de leerlingen gemakkelijk een stap vooruit of terug kunnen. GENDERINCLUSIEF We streven in dit lesmateriaal naar genderinclusief bèta en techniekonderwijs. Genderinclusief houdt in dat je iedereen wilt bereiken, ongeacht sekse en leerstijl, door bijvoorbeeld diversiteit aan te bieden in het lesmateriaal. Met de opzet van het lesmateriaal willen we dat alle leerlingen tot hun recht komen en geënthousiasmeerd raken. Lees meer hierover op de website van Hypatia. Genderstereotypen en vaardigheden Genderstereotypen kunnen van invloed zijn op de succeservaring van leerlingen met een technische opdracht. Stereotypen op het gebied van gender gaan over onze sociale perceptie ten aanzien van eigenschappen van mannen en vrouwen, bijvoorbeeld karakter, vaardigheden, gedrag, rol en loopbaan. De stereotypen worden bepaald door de mate waarin we deze eigenschappen verbinden met personen van een bepaald geslacht, zonder de persoon te kennen. Bijvoorbeeld: mannen zijn rationeler en vrouwen zijn emotioneler. WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 2
Zo worden er ook specifieke genderstereotiepe kenmerken gekoppeld aan bepaalde beroepsgroepen, zoals de techniek. Die stereotypen hebben dan o.a. betrekking op de rollen en vaardigheden die mannen en vrouwen in wetenschap en techniek horen te hebben. Om de invloed van die stereotypen te verkleinen besteden we in het lesmateriaal extra aandacht aan de vaardigheden van de leerlingen. Hiervoor is een voorbereidende les opgenomen in deze handleiding. Planning De planning van de opdracht is verdeeld over acht weken. Hieronder staat een richtlijn voor het verloop van het project. WEEK 1 Kennismaken met de opdrachtgever. Vaardighedenspel uitvoeren. Vooronderzoek: oriënteren en verzamelen van relevante informatie over het probleem of vraagstuk. Het ontwerpprobleem analyseren en beschrijven. WEEK 2 Probleem of vraagstuk verder verkennen. Programma van eisen opstellen. WEEK 3 Ideeën voor het ontwerp bedenken en uitwerken. WEEK 4 Schetsen en technische tekeningen van het ontwerp maken. Vaardighedenspel Voordat de leerlingen aan de slag gaan met de ontwerpopdracht gaan ze eerst hun eigen vaardigheden in kaart brengen. Dit heeft twee doelen: Het draagt bij aan het teamwork: Als je elkaars sterke kanten kent, kun je meer bewust taken verdelen in groepjes. Leerlingen kunnen er in een groep voor kiezen om iets te doen waar ze nog niet zo goed in zijn of nog niet zoveel ervaring mee hebben, omdat ze een vaardigheid willen ontwikkelen. Of ze kiezen juist een taak waar ze heel goed in zijn, zodat het team daar profijt van heeft. De leerlingen leren op een andere manier te kijken naar opleidingen en beroepen uit de bètatechnische sector. Door eerst naar je eigen vaardigheden te kijken en vervolgens te onderzoeken wat voor vaardigheden bij de opdracht en het bedrijf van pas zouden komen ontdekken leerlingen welke vaardigheden je in een bèta- of techniekloopbaan ontwikkelt, waarbij met name aandacht wordt besteed aan vaardigheden die je misschien niet verwacht. Daarnaast worden leerlingen geconfronteerd met mogelijke vooroordelen die zij hebben over bèta- en techniekberoepen. Het biedt de leerlingen de kans om uiteindelijk een keuze voor profiel, studie en beroep te maken die gebaseerd is op eigen capaciteiten en interesses. WEEK 5-7 Oplossing uitwerken. Testen en evalueren van de oplossing en eventueel verbeteren. WEEK 8 Poster ontwerpen en presentatie voorbereiden. WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 3
Lesopzet vaardighedenspel Voer deze les uit voordat leerlingen zich gaan oriënteren op de opdrachtgever. Leerlingen hebben wel al groepjes gemaakt en een opdracht gekozen. Onderdeel Tijd Aansturing van de Opdracht toelichten wat is een vaardigheid of talent? Individuele vaardigheden op postits groep 5 min Klassikaal 5 min Individueel Vaardigheden delen 15 min Groepjes Opmerkingen over persoonlijke vaardigheden 5 min Klassikaal Verwerkingsopdracht 5 min Klassikaal Afronding: de volgende stap uitleggen 5 min Klassikaal Je kunt bijvoorbeeld vragen: Wie van jullie vindt het leuk om met anderen te praten? Wie van jullie vindt het leuk om rollenspellen te doen? Wie van jullie onthoudt er gemakkelijke citaten, gedichten of songteksten? Wie van jullie onthoudt gemakkelijk telefoonnummers? Wie van jullie kan er goed onderhandelen? Wie van jullie vindt het leuk om leiding te nemen in een groep? Wie van jullie vindt het fijn om andere mensen te helpen? Introduceer vervolgens het woord talent. Je kunt hiervoor onderstaande tekst gebruiken. Laat de leerlingen vervolgens zoveel mogelijk talenten opnoemen en bespreek dit klassikaal. Leerlingen zullen misschien als eerste komen op voor de hand liggende talenten als goed in rekenen, taal of ruimtelijk inzicht. Probeer ook te focussen op minder voordehand liggende talenten. Voorbeelden van talenten zijn: onderhandelen, samenwerken, presenteren, nauwkeurig werken, initiatief nemen, helpen, beslissen, ontwerpen, analyseren, onderzoeken, ordenen, uitleggen. Inleiding Vertel leerlingen waarom ze deze opdracht doen: Voorbereidend op Eureka!Cup opdracht T.b.v. teamwork Bedrijf beter leren kennen Geef een inleiding op het onderwerp vaardigheden : Iedereen heeft bepaalde vaardigheden of talenten. Vandaag gaan de leerlingen zelf ontdekken wat hun eigen talenten en vaardigheden zijn. Mensen, jong en oud, vinden het soms best moeilijk om te zeggen waar ze goed in zijn. Stel de leerlingen enkele vragen om hen te helpen te ontdekken waar hun talenten liggen. Talenten Een talent is een (deels) tot ontwikkeling gebrachte begaafdheid of aanleg. Dit wil niet zeggen dat je alleen talent hebt als je tot de top binnen een bepaald gebied behoort. Je hoeft niet beter te zijn dan anderen om jezelf een talent toe te schrijven. Een talent is iets waar je op dit moment relatief (ten opzichte van jezelf) goed in bent. Een sterke eigenschap die bij jouw persoon past. Waar ben jij goed in? Waar liggen jouw talenten? WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 4
AAN DE SLAG TIP Als het goed is hebben de leerlingen al nagedacht over welke vaardigheden en talenten ze hebben en hoe ze die in deze opdracht zou kunnen inzetten. Opdracht aan de leerlingen: Vertel één voor één aan elkaar welke vaardigheden en talenten jij hebt en met welke taken jij graag aan de slag zou willen gaan. Maak vervolgens afspraken over hoe je samen aan de opdracht gaat werken. Verdeel bijvoorbeeld bepaalde stappen, taken of rollen binnen de groep. Je kunt ervoor kiezen om de leiding over het project te nemen bij een bepaalde stap waar jij de juiste talenten voor hebt. Je kunt ook uit je comfort zone stappen en juist een stap kiezen waarbij je een vaardigheid zou willen ontwikkelen. Persoonlijke vaardigheden opschrijven, 5 minuten individueel aan de slag Deel post-its uit en vraag de leerlingen om hun eigen vaardigheden of talenten op te schrijven (één vaardigheid per post-it). Vaardigheden delen, 15 min in groepjes aan de slag Vraag de leerlingen nu om in de groepjes te gaan zitten waarmee ze aan de Eureka!Cup opdracht gaan werken. Laat de leerlingen binnen deze groepjes in duo s of bij een oneven aantal in trio s aan elkaar vertellen welk talent of sterke kwaliteit zij/hij ziet bij degene tegenover hem/ haar. Laat iedereen in het duo of trio aan de beurt komen. Maak dan nog een keer nieuwe duo s of trio s en herhaal de oefening. De docent loopt rond, luistert naar de leerlingen en helpt als iemand iets moeilijk vindt. Opmerkingen over persoonlijke vaardigheden, klassikaal, 5 minuten Vraag de leerlingen om spontaan te reageren op het eerste onderdeel van de activiteit. Je kunt bijvoorbeeld vragen: Bij wie waren er overeenkomsten tussen wat je zelf op de post-its had geschreven en de eigenschappen die je klasgenoten noemden? Bij wie waren er overeenkomsten tussen de eigenschappen die meerdere klasgenoten noemden? Bij wie kwamen er onverwachte eigenschappen naar voren? Welke? Hoe komt dit? Voor wie voelde dit als een compliment of schouderklopje? Persoonlijke vaardigheden verwerken, individueel, 15 minuten Vraag de leerlingen om hetgeen net besproken is voor zichzelf op papier te zetten: Over jezelf Schrijf op welke vaardigheden jouw klasgenoten aan jou toekenden. Waren er overeenkomsten tussen wat je zelf op de post-its had geschreven en de eigenschappen die je klasgenoten noemden? Kwamen er onverwachte eigenschappen naar voren? Welke? Hoe komt dit denk je? Voelde dit als een compliment of schouderklopje? Vervolgens vraag je ze de volgende vragen te beantwoorden over de opdracht: Over de opdrachtgever Welke opdracht ga je doen met je groepje? Wie is de opdrachtgever? Wat voor vaardigheden zouden belangrijk zijn als je bij deze opdrachtgever zou werken? Welke vaardigheden van jezelf zou je kunnen inzetten als jij bij deze opdrachtgever zou werken? Wat zou je nog meer over de opdrachtgever te weten willen komen? WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 5
Als laatste gaan de leerlingen nadenken over het samenwerken in groepjes: Over teamwork: Welke vaardigheden ben jij sterk in en zou jij tijdens het groepswerk kunnen inzetten? In welke stappen van de opdracht komen jouw vaardigheden het beste van pas? Welke vaardigheden zou je graag willen ontwikkelen tijdens het werken aan de opdracht? Met welke taken zou je graag aan de slag gaan? Afronding: Uitleg volgende stap in de opdracht, klassikaal, 5 minuten De leerlingen kunnen nu aan de slag gaan met de opdracht. Laat de leerlingen een taakverdeling maken binnen de groep op basis van de vaardighedenoefening die ze net hebben gedaan. CONTACT MET OPDRACHTGEVER Hoe kun je de leerlingen laten kennismaken met de opdrachtgever? Hieronder staan een aantal suggesties. 1. LEERSTOF VERRIJKEN MET MULTIMEDIA In het Eureka!Cup lesmateriaal zijn video s toegevoegd om het beeld van de opdrachtgever en de opdracht te verduidelijken. Je kunt als docent uitleggen wat de opdracht inhoudt, maar veel leerlingen vinden het fijn ook beeldmateriaal te zien. Vaak maakt dit meer indruk en blijft kennis beter hangen. Daarnaast wordt de opdracht op deze manier levensecht en krijgen de leerlingen een beter beeld van wetenschap en techniek en de beroepsmogelijkheden binnen dit vakgebied. Kijk voor de video s in het Eureka!Cup lesmateriaal voor de leerlingen. 2. BEDRIJFSBEZOEK Het kan interessant zijn om een bedrijfsbezoek af te spreken bij een (lokaal) bedrijf passend bij de opdracht. Een team dient dit zelf te regelen. Voor een bedrijfsbezoek in het kader van de opdrachten van platform WoW: zie kader voor contactgegevens. Als er bij de andere opdrachtgevers deze mogelijkheid ook komt, informeren we je hierover. Platform WOW Snelle doorstroming en Energie uit Water Contactpersoon: Bart Hansma E-mail: bart.hansma@platformwow.nl 3. GEBRUIK MAKEN VAN NETWERK LEERLINGEN Maak gebruik van je eigen netwerk en dat van de leerlingen. Vraag hen of zij misschien iemand kennen die bij de desbetreffende organisatie werkt. Wellicht werkt een van de ouders bij het bedrijf of de instelling of kennen zij iemand die er werkt. Op deze maner heb je een goede ingang om bij de opdrachtgever binnen te komen. 4. ONDERZOEK DE MOGELIJKHEDEN IN DE REGIO VAN JE SCHOOL Ga zelf op onderzoek uit naar de mogelijkheden in de regio van je eigen school. Misschien kun je voor de opdracht voor Kuijpers wel een operatiekamer bezoeken in het lokale ziekenhuis? Of ga eens een kijkje nemen bij de lokale Rabobank of bij een koeienboer om meer te weten te komen over voedselproductie. Waar zie je gevolgen van overmatige regenval en wat wordt er gedaan met overtollig water? Zijn er verkeersknelpunten in de buurt en welke oplossingen worden daar gekozen? Maak eens een praatje met de wijkagent. Veel informatie is vaak dicht bij huis te vinden door goed rond te kijken en te informeren. VAARDIGHEDENSPEL EN HET BEDRIJFSBEZOEK Vooraf Indien de leerlingen op bedrijfsbezoek gaan, laat ze dan tijdens de vaardighedenles ook de volgende extra vragen beantwoorden: Waar ben je nieuwsgierig naar? Wat wil je te weten komen tijdens het bedrijfsbezoek? Welke vraag kun je tijdens het bedrijfsbezoek stellen om meer te weten te komen over de vaardigheden die belangrijk zijn bij beroepen in dit bedrijf? WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 6
Voorbereiding van het bedrijfsbezoek: Een bedrijf heeft meestal zelf al een programma bedacht. Vraag het bedrijf of het mogelijk is om verschillende professionals uit het bedrijf te spreken die een bètatechnische achtergrond hebben. Laat de leerlingen hun lijst met vaardigheden meenemen naar het bedrijfsbezoek. Tijdens het bezoek Laat de leerlingen tijdens het bedrijfsbezoek in gesprek gaan met professionals van het bedrijf. Laat de professionals iets vertellen over het beroep dat ze uitoefenen, de taken die bij het beroep horen en de werkomgeving waarin ze werken. Leerlingen kunnen hun vragen stellen, zowel gericht op vaardigheden als op het beter leren kennen van het bedrijf en het beter begrijpen van de ontwerpopdracht. Afsluiting Ga aan het eind van het bedrijfsbezoek in gesprek met de leerlingen. Vraag de leerlingen of ze tot nieuwe inzichten zijn gekomen. Zijn ze verrast tijdens het bedrijfsbezoek? Heeft het ze verder geholpen? Hebben ze nu een beter beeld van het bedrijf en de beroepen binnen dit bedrijf en de vaardigheden die van pas komen? Benadruk nog eens hoeveel verschillende bètaen techniekberoepen er zijn en dat er dus heel veel verschillende mensen met verschillende vaardigheden nodig zijn in dit soort bedrijven. TIP Een leuke opdracht tijdens het bedrijfsbezoek: laat de leerlingen een poster maken over het bedrijf en de professionals, waarbij de vaardigheden centraal staan. Na het gesprek met de professionals bedenken de leerlingen welke vaardigheden bij de beroepen van deze professionals horen. Die vaardigheden schrijven ze op een post-it en plakken ze op een groot vel papier. Laat de leerlingen toelichten waarom ze denken dat deze vaardigheden bij dit beroep en dit bedrijf passen. Bespreek kort na wat iedereen heeft opgeschreven. Vraag ook de professional om een reactie te geven en misschien nog aan te vullen. Probeer hierbij aandacht te besteden aan vaardigheden die je misschien niet verwacht bij het beroep of het bedrijf. Je kunt deze opdracht ook na afloop van het bedrijfsbezoek doen in de klas. WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 7
EUREKA!DAY EN BEOORDELING Tijdens de Eureka!Day worden de teams beoordeeld op drie onderdelen. 2. OPLOSSING De jury beoordeelt de oplossing (het eindproduct) van de teams. Voldoet de oplossing aan de eisen die zijn gesteld, is de oplossing innovatief en is het idee uitvoerbaar in de praktijk? In het lesmateriaal voor de leerlingen staan per opdracht de criteria waaraan de oplossing moet voldoen. 1. PROCES Bij dit juryonderdeel wordt het proces beoordeeld. Met het proces wordt het traject bedoeld dat de teams hebben doorlopen van het begin tot aan het eindproduct. De leerlingen presenteren het proces aan de hand van een zelfgemaakte poster. De poster mag maximaal één A1 groot zijn. Het proces wordt even belangrijk gevonden als de oplossing, beide tellen even zwaar mee in de beoordeling. 3. TEAMWORK Innovatieve oplossingen bedenk je vaak niet alleen. Bij dit onderdeel wordt er dan ook gekeken naar de samenwerking in de teams. De teams krijgen een opdracht die van tevoren niet bekend is. De jury zal de teams tijdens deze opdracht beoordelen op taakverdeling, communicatie, samenwerking en uitstraling, hier is een aparte prijs voor. AANMELDEN De Eureka!Day vindt plaats op donderdag 24 mei. De locatie wordt nog bekend gemaakt. De poster dient aan de volgende criteria te voldoen: De poster laat de mate zien waarin vooronderzoek is gedaan. De poster laat zien welke afwegingen er zijn gemaakt in het ontwerpproces. De poster laat zien hoe het probleem en de oplossing zijn uitgewerkt. De poster laat zien wat de teamleden hebben geleerd. De poster laat zien welke persoonlijke vaardigheden teamleden hebben ingezet. Overzichtelijkheid van de poster. Creativiteit van de poster. Wil je meedoen aan de Eureka!Day? Meld je dan aan vanaf 1 maart via www.eurekacup.nl/aanmelden. Let op: je hoort uiterlijk 24 april met hoeveel teams je aan de Eureka!Day kunt deelnemen. Aangemelde teams gaan akkoord met het wedstrijdreglement. WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 8
AANVULLENDE OPDRACHT PLATFORM WOW-ENERGIE UIT WATER Er zijn twee experimenten die uitgevoerd kunnen worden om het fileprobleem beter te begrijpen. Een experiment is beschreven in de opdracht onder het kopje aanpak. Het andere experiment kan als extra beschouwd worden. UITLEG EXPERIMENT VOORONDERZOEK Bij stap 1 Vooronderzoek doen gaan de leerlingen het fileprobleem zelf ervaren door het uitvoeren van een experiment met knikkers. Het experiment is ontleend aan een granulair probleem dat beschreven wordt in de natuurkunde en dient als een benadering van het fileprobleem. In het experiment worden met kleine knikkers auto s nagebootst en met grote knikkers de vrachtwagens. De leerlingen gaan de knikkers met behulp van een zelfgemaakt bord door een trechter leiden. Deze trechter bevindt zich aan het einde van het bord. Vervolgens wordt het bord op een helling geplaatst, waardoor de knikkers automatisch naar beneden rollen. Alle knikkers zullen direct over het bord rollen; er zal ongetwijfeld een opstopping ontstaan ter hoogte van de trechter. De oorzaak van deze opstopping is te wijten aan granulaire materialen. Granulaire materialen, zoals zand of suiker, zijn korrelvormig en komen in verschillende maten voor. Ze hebben de neiging om te clusteren. Door middel van dit experiment ervaren de leerlingen dit verschijnsel met eigen ogen. Op de volgende pagina staan illustraties van de testopstelling. trechtervorm op het bord kan worden gemaakt. Het materiaal waarvan de trechter wordt gemaakt, moet hoog zijn. Indien dit niet het geval is, bestaat de kans dat de knikkers elkaar over de trechtervorm heen duwen. Dit is niet de bedoeling. Plankjes of andere materialen waarmee de zijkanten van het bord verhoogd kunnen worden. Dit voorkomt dat de knikkers van het bord vallen. Materialen die je kunt gebruiken om het bord onder een bepaalde helling te plaatsen (een kleine helling is al voldoende om de knikkers genoeg snelheid te geven). Benodigdheden Een bord in de vorm van een plank of plaat met een minimale lengte van 1 meter en breedte van 40 centimeter. Ongeveer 50 kleine knikkers en 20 grote knikkers. Er zijn voldoende knikkers nodig om het granulaire verschijnsel te laten plaatsvinden. Test dit zelf een keer uit. Indien het granulaire verschijnsel niet optreedt, gebruik dan meer knikkers. Twee plankjes, linialen of iets anders waarmee de Uitvoering 1. Laat de leerlingen de knikkers loslaten aan de bovenkant van de testopstelling. Ze moeten ervoor zorgen dat de knikkers allemaal tegelijk naar beneden rollen. WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 9
2. Wacht tot alle knikkers zijn uitgerold en niet meer bewegen. De knikkers zitten nu vast ; het granulaire verschijnsel treedt op. 3. Laat de leerlingen het experiment twee keer herhalen. 4. Laat de leerlingen vertellen wat ze tijdens het experiment hebben waargenomen. Vragen die je kunt stellen: I. Wat hebben jullie waargenomen? II. Welke conclusies kunnen jullie trekken? III. Wat is de relatie tussen dit experiment en filevorming? EXTRA EXPERIMENT Dit experiment dient om spookfiles beter te leren begrijpen. Het is een eenvoudig uit te voeren experiment waarvoor niet meer nodig is dan een groep leerlingen en een waarnemer, die video-opnames maakt. Meer informatie kun je vinden via deze link. CONTACT OF VRAGEN? info@eurekacup.nl www.eurekacup.nl wedstrijdreglement WWW. EUREKACUP.NL HANDLEIDING EUREKA!CUP - EC18-HL 10