L-MOB Studiedag Rekeningrijden is er morgen Leuven, 27 october 2016 Rekeningrijden en het federaal beleid Alex Van Steenbergen Federaal Planbureau
Samenvatting Deel I: Context: hoge en stijgende congestie op de baan Deel II: Het federaal beleid: klaar voor de uitdaging? - Toepassing: Pendelsubsidies - Toepassing: de accijnshervorming versus rekeningrijden Deel III: budgettaire interacties tussen federaal en regionaal beleid 2
DEEL I Context: hoge en stijgende congestie 3
Congestie is hoog Gemiddeld aantal uren in het verkeer (2015) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 4 Italië Ierland Oostenrijk Frankrijk Verenigd Koningkrijk Source: Vlaams Verkeerscentrum Zwitserland Luxemburg Duitsland Nederland België
en stijgt 45000 Voertuigverliesuren Vlaanderen 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 5 Source: Vlaams Verkeerscentrum Brussel Antwerpen Gent Rest Vlaanderen
en zal blijven stijgen bij ongewijzigd beleid Millioen auto-equivalenten per uur Piek (+15%) Dal (+27%) 30 30 25 25 20 15 10 20 15 10 = 5 5 0 2012 2020 2030 0 2012 2020 2030 Auto Vrachtwagen Bestelwagen Overige Auto Vrachtwagen Bestelwagen Overige Gemiddelde snelheid Verandering 2012-2030 Piek -24% Dal -10% Source: Transport Perspectives (FPB en FOD M&V, 2015) 6
Projectie marginale externe congestiekosten (cent/km) Piek 2012 2030 Wagen 65 141 Truck 135 285 Bestelwagen 98 212 Dal Wagen 12 21 Truck 29 44 Bestelwagen 19 32 7 Source: Transport Perspectives (FPB en FOD M&V, 2015)
Source: Vlaams Verkeerscentrum 8
DEEL II Federaal beleid: klaar voor de uitdaging? 9
Huidig federaal beleid Rekeningrijden geen bevoegdheid (Art. 6, 1, X, 1, BWHI), maar: Belastingen Accijnzen Subsidization Algemene subsidies NMBS Pendelsubsidies: derdebetalersysteem (20% prijs) Fiscale uitgaven Vrijstelling terugbetalingen woon-werkverkeer Bedrijfswagens 10
Huidig federaal beleid in cijfers Belastingen Mio Euro (2012) Accijnzen 4 012.2 Subsidies Staatstoelage personenvervoer NMBS 881.4 Pendelsubsidies: derdebetalersysteem 27.0 Fiscale uitgaven Bedrijfswagens 1 059.3 Vrijstelling terugbetalingen woonwerkverkeer (PB) 351.5 11
Hoe federaal beleid evalueren 12 First-best versus second-best Als alle instrumenten voor handen zijn: kies de belastingmix die alle externe kosten het beste internaliseren In het geval van congestie: een gemoduleerde kilometerheffing Als dit instrument niet voor handen is: benader met minder geschikte instrumenten Voorbeeld: subsidies die pendelaars van de weg houden -> kost geld Voorbeeld: accijnzen die wagengebruik ontmoedigen -> hoewel ook impact op verbruik per kilometer Bedrijfswagens gaan duidelijk tegen dit doel in -> +5700 vkm per huishouden, waarvan 2800 pendel vkm
Voorbeeld: de effecten van het derdebetalersysteem/vrijstelling terugbetalingen Derdebetaler Vrijstelling Verandering marktaandeel modi BTM 0.0% 0.0% Wagen - bestuurder 0.4% 0.5% Wagen - passagier 0.0% 0.5% Moto 0.0% 0.1% Fiets en te voet 0.0% -0.2% Train -0.5% -0.8% Snelheid in de spits -0.3% -0.4% Totaal aantal pkm -0.2% -0.4% 13 Source: FPB WP 11-16 (forthcoming)
Voorbeeld: marginale externe kosten versus accijnzen - 2012 Eurocent per vkm Marginale externe kosten Diesel Benzine Broeikasgassen 0.6 0.7 Luchtvervuiling 0.8 0.3 Congestion (efficient peak) 34.0 34.0 Accijnzen 3.3 4.3 Source: FPB WP 9-15 Milieukosten < Accijnzen <<< congestiekosten piek Verhogen dan maar? 14
Accijnzen versus congestiekosten: handboek externe kosten in transport (update) Free flow Near capacity Over capacity Excise Duty ( ct/vkm) ( ct/vkm) ( ct/vkm) (gasoline) Metropolitan Motorway 0 31.9 73.4 4.3 Main roads 1.1 168.5 216.2 4.3 Other roads 3 190.2 289.3 4.3 Urban Main roads 0.7 58 90.5 4.3 Other roads 3 166.3 274.9 4.3 Rural Motorway 0 16 36.7 4.3 Main roads 0.5 21.8 72.4 4.3 15 Other roads 0.2 50.1 166.1 4.3 Source: handbook of external costs in transport (update)
De accijnshervorming versus rekeningrijden in de spits: effects on car park, traffic, emissions, % change srt BAU - 2030 Accijnshervorming Rekeningrijden (spits) Marktaandeel DIESEL -3.1% -0.8% Vkm wagens -0.9% -0.7% Snelheid in de spits +0.9% +3.4% Directe emissies CO 2-0.5% -0.4% NOx -2.6% -1.1% PM 2.5-0.6% -0.5% 16 Source: FPB WP 9-15
Welvaartseffecten milieu en congestie Cent per euro tax revenue (NPV) Accijnshervorming Congestie Broeikasgassen 1.5 cent 1.2 cent Luchtvervuiling 2.7 cent 1.9 cent Totale milieukosten 4.2 cent 3.1 cent Tijdwinsten 32.1 cent 81.1 cent Source: FPB WP 9-15 17
DEEL III Budgettaire interactie tussen regionaal beleid en het federaal niveau 18
Andere rol belastingen: ontvangsten genereren Als regionaal beleid gedragseffecten genereert (laten we hopen van wel), beïnvloed ze de belastingbasis van de federale overheid Bijvoorbeeld: reallocatie verkeer (niet echt een probleem) maar ook vlecht naar andere modi (mogelijk gesubsidieerd) of gewoon verdwijnen Als federaal beleid niet verandert: inkomstenverlies + meer uitgaven Maar moet het beleid hetzelfde blijven? 19
Voorbeeld: effecten van rekeningrijden op federale financiën Rekeningrijden tijdens de spits of zonder differentiatie naar tijd Met of zonder feedback van veranderingen in de snelheid op de gegeneraliseerde kosten Beide: geen geografische differentiatie (kan niet in PLANET) Impact op federale financiën via: accijnzen, subsidies spoor, pendelsubsidies, bedrijfswagens Als percentage van regionale inkomsten Rekeningrijden (ongedifferentieerd) Rekeningrijden (Alleen spits) Endogene tijdskosten -2.6% +0.5% Exogene tijdskosten -3.5% -2.2% 20 Source: Own calculations based on PLANET
Effecten rekeningrijden op federale financiën Gemoduleerd rekeningrijden heeft minder negatieve impact op autogebruik en minder vlucht naar publiek vervoer De meer de lokale externaliteit wordt aangepakt, de minder negatieve effecten op federale inkomsten Een brede kilometerheffing leidt tot zwaardere effecten Meer acuut wanneer congestie op het spoor in rekening wordt gebracht 21
Bedankt voor uw aandacht avs@ 22