Landelijk debat Ons Onderwijs 2032 28 mei 2015
Colofon Juni 2015 Eindredactie: Dorine van Walstijn, projectleider EDventure Bezuidenhoutseweg 161 2594 AG Den Haag 070 315 41 00 info@edventure.nu www.edventure.nu
Voorwoord Aan het Platform Onderwijs 2032 Geachte heer Schnabel, In het kader van Onderwijs 2032 organiseerden onderwijsadviesbureaus, onder regie van EDventure, op 28 mei 2015 maar liefst 14 debatten in Nederland over de toekomst en de inhoud van het funderend onderwijs. Ruim 300 mensen namen deel aan deze uníeke maatschappelijke dialoog; een divers gezelschap van leraren, schoolleiders, ouders, ondernemers en gemeenlijk ambtenaren. Centraal stond wat kinderen op school moeten leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst. Welke kennis en vaardigheden hebben zij nodig om goed te functioneren in de samenleving van de toekomst? Het debat werd op de 14 locaties geopend met krachtige uiteenlopende stellingen over burgerschap, mediawijsheid, internationale oriëntatie, talent- en identiteitsontwikkeling. Via de smartphone of tablet gaven deelnemers hun stem. Vervolgens werden deze thema s uitvoerig besproken. Het leverde zinvolle en geamuseerde gesprekken op. De uitkomsten van de landelijke debatreeks op 28 mei hebben wij gebundeld in dit rapport en zijn voorzien van aanbevelingen van de onderwijsadviesbureaus. Dit zijn immers al ruim vijftig jaar de regionale partners van scholen die onderwijsinnovatie en professionalisering helpen aanjagen en realiseren in de praktijk. Het verheugt ons u hierbij deze visie op onderwijs 2032 te mogen aanbieden. We vertrouwen erop dat dit een inspirerende bijdrage levert aan het kabinetsadvies van Platform Onderwijs 2032 en wensen u bij de voorbereiding daarvan veel succes! Namens de organiserende onderwijsadviesbureaus, Annemarie Kaptein, directeur EDventure, vereniging van onderwijsadviesbureaus EDventure, 26 juni 2015 3
Samenvatting Deze unieke landelijke debatreeks georganiseerd door 12 regionale onderwijsadviesbureaus en EDventure, toont aan dat iedereen het belang van toekomstgericht onderwijs onderschrijft. Met een divers gezelschap van ruim 300 leraren, schoolleiders, ouders, ondernemers en gemeenlijk ambtenaren werden inspirerende voorstellen voor onderwijsinnovatie besproken. De belangrijkste bevindingen op de drie thema s van Onderwijs 2032 t.a.v. een toekomstbestendig onderwijscurriculum: A. Kennis voor leren en werk Onderwijs zet het kind en zijn brede ontwikkeling centraal. Basiskennis en -vaardigheden zijn noodzakelijk om creativiteit te stimuleren en mogelijkheden en talenten te ontdekken en benutten. Zo halen we het beste uit leerlingen en stimuleren we maximaal onze kenniseconomie. Kinderen optimaal voorbereiden op hun toekomst vraagt vandaag de dag om een meer gepersonaliseerde vorm van onderwijs, passend bij de leerstijlen, talenten en nieuwe vaardigheden. De vraag is of het huidige systeemdenken dit toelaat. Recente inzichten uit de neuropsychologie leren ons ook dat de hersenontwikkeling van kinderen enorm kan verschillen. Op grond daarvan is de oude vertrouwde groepsindeling op basis van leeftijd niet per definitie de meest geschikte en is het zinvol om open te staan voor andere organisatievormen van ons onderwijs. Leerlingen moeten beseffen waarom ze iets leren en hoe het hen verder gaat helpen. Inbedding in de context en betekenisvol leren is cruciaal. Er zou in het onderwijs meer aandacht moeten zijn voor het ontwikkelen van ondernemerschap en hogere orde denk-vaardigheden. Het onderwijs kan meer en beter gebruik maken van technologie in de klas. Technologie kan zorgen voor op maat werken (gepersonaliseerd leren), maar ook bijdragen aan het motiveren en inspireren van kinderen. Het leren-leren is de ultieme doelstelling van goed onderwijs voor nu en in de toekomst. De veranderende maatschappij en economie brengen het onderwijs in stroomversnelling. Het concept schools leren verandert in ontdekkend en ontwerpend leren. Kennis draag je niet alleen over, maar ontdek je ook door te onderzoeken. Maak het onderwijs creatiever en attractiever! Beroepen van de toekomst hebben te maken met wetenschap, techniek, creativiteit, energie en duurzaamheid. De middenlaag van administratieve beroepen zal de komende jaar grotendeels verdwijnen. Het onderwijs zal zich op deze trends snel en doelgericht moeten aanpassen. B. Maatschappelijke vorming Maatschappelijke vorming is een taak van scholen en ouders. Zij zijn samenwerkingspartners. Voor actief burgerschap hebben leerlingen een bepaalde houding nodig: open, kritisch, ontdekkend en flexibel. Leerlingen moeten zich bewust zijn van verschillende perspectieven en diversiteit leren omarmen. Dit vraagt om een gevarieerd lesprogramma waarin onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken benaderd worden. Scholen zullen uitdagende perspectieven moeten bieden om mede te bewerkstelligen dat leerlingen intrinsiek gemotiveerd blijven. Leren omdat je het leuk vindt in samenhang met betrokkenheid op inhoud en de anderen om je heen. Hand- en vakmanschap moet meer waardering krijgen in de samenleving én in het onderwijs. Laten leerlingen trots zijn op hun talenten. Zij leveren een goede bijdrage aan de maatschappij in het algemeen en de arbeidsmarkt in het bijzonder. EDventure, 26 juni 2015 4
C. Persoonsvorming Voor persoonsvorming is het belangrijker dat resultaat niet meetbaar hoeft te zijn, maar merkbaar. Besteed in onderwijs aandacht aan een gezonde leefstijl, mentale gezondheid, een veilige omgeving, sociale omgangsvormen, mondigheid & meningsvorming. Aanbevelingen vanuit EDventure en de onderwijsadviesbureaus Behoud het goede Hoewel het huidige onderwijscurriculum door leraren veelal als overvol wordt ervaren, leeft toch niet de wens het gehele curriculum om te gooien: het gaat om het behouden van het goede. Bij de vraag wat niet veranderd hoeft te worden, denken we aan basisvaardigheden als taal en rekenen. Deze zijn voorwaarde voor de ontwikkeling van andere vaardigheden en voor de ontplooiing van talenten. In het basiscurriculum moet het kind en zijn/haar ontwikkelbehoeften centraal blijven staan. Zelfstandigheid en kunnen samenwerken zijn competenties die ook in de toekomst belangrijk blijven. Flexibel onderwijsprogramma De behoefte aan het creëren van ruimte binnen het curriculum is zeer groot. Doordat we de toekomstige maatschappij niet kennen, is het raadzaam flexibiliteit in het lesprogramma te waarborgen. In een snel bewegende maatschappij is meebewegen cruciaal om de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt/bedrijfsleven te optimaliseren. De opgave in de klas is om meer los te komen van de dringendheid van de methoden. Door leraren meer de ruimte te geven in de klas zullen scholen beter slagen in het vervullen van hun pedagogische opdracht. Leraar als coach Wij zien een veranderende rol van de leraar, een ontwikkeling die zich op sommige scholen al manifesteert. De leraar moet een coachende rol in het leerproces van de leerling krijgen. Hij stelt leerlingen reflectievragen en geeft hen feedback. Een leraar van de toekomst beschikt over veel verschillende vaardigheden naast leiderschap en blijft zich voortdurend ontwikkelen als expert in leren. Onderwijsadviesbureaus benadrukken daarbij het bewezen belang van informele professionalisering, het zogenaamde learning on the job. Leren en professionaliseren vindt namelijk voor een groot deel plaats tijdens alledaagse activiteiten ingebed in de eigen onderwijssetting. Dit vraagt om een professioneel ontwikkelklimaat op scholen. Panta rhei Onderwijsinnovaties vergen tijd. Zet curriculumveranderingen daarom nu in. 2032 lijkt ver weg, maar de weg er naar toe is al begonnen. Let op dat het jaar 2032 geen eindpunt wordt. Onderwijsontwikkeling is een proces dat continu aandacht vraagt: Panta rhei oftewel: alles is in beweging. Integrale onderwijsadvisering voor toekomstbestendig onderwijs Onderwijsontwikkeling is hét expertisedomein van onderwijsadviesbureaus. Wij helpen duurzame verbeterprocessen in de onderwijspraktijk op gang te brengen en te houden. Goed onderwijs vereist integrale ontwikkeling op alle organisatieniveaus: leerling - leraar - school. Onderwijsadviesbureaus nemen deze niveaus als uitgangspunt bij dienstverlening. Integrale onderwijsadvisering en schoolontwikkeling maakt óns onderwijs toekomstbestendig! EDventure, 26 juni 2015 5
Met dank aan de organiserende onderwijsadviesbureaus: EDventure, 26 juni 2015 6