Colofon Juni Eindredactie: Dorine van Walstijn, projectleider. EDventure Bezuidenhoutseweg AG Den Haag

Transcriptie

1 Landelijk debat Ons Onderwijs mei 2015

2 Colofon Juni 2015 Eindredactie: Dorine van Walstijn, projectleider EDventure Bezuidenhoutseweg AG Den Haag

3 Voorwoord Aan het Platform Onderwijs 2032 Geachte heer Schnabel, In het kader van Onderwijs 2032 organiseerden onderwijsadviesbureaus, onder regie van EDventure, op 28 mei 2015 maar liefst 14 debatten in Nederland over de toekomst en de inhoud van het funderend onderwijs. Ruim 300 mensen namen deel aan deze uníeke maatschappelijke dialoog; een divers gezelschap van leraren, schoolleiders, ouders, ondernemers en gemeenlijk ambtenaren. Centraal stond wat kinderen op school moeten leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst. Welke kennis en vaardigheden hebben zij nodig om goed te functioneren in de samenleving van de toekomst? Het debat werd op de 14 locaties geopend met krachtige uiteenlopende stellingen over burgerschap, mediawijsheid, internationale oriëntatie, talent- en identiteitsontwikkeling. Via de smartphone of tablet gaven deelnemers hun stem. Vervolgens werden deze thema s uitvoerig besproken. Het leverde zinvolle en geamuseerde gesprekken op. De uitkomsten van de landelijke debatreeks op 28 mei hebben wij gebundeld in dit rapport en zijn voorzien van aanbevelingen van de onderwijsadviesbureaus. Dit zijn immers al ruim vijftig jaar de regionale partners van scholen die onderwijsinnovatie en professionalisering helpen aanjagen en realiseren in de praktijk. Het verheugt ons u hierbij deze visie op onderwijs 2032 te mogen aanbieden. We vertrouwen erop dat dit een inspirerende bijdrage levert aan het kabinetsadvies van Platform Onderwijs 2032 en wensen u bij de voorbereiding daarvan veel succes! Namens de organiserende onderwijsadviesbureaus, Annemarie Kaptein, directeur EDventure, vereniging van onderwijsadviesbureaus EDventure, 26 juni

4 Samenvatting Deze unieke landelijke debatreeks georganiseerd door 12 regionale onderwijsadviesbureaus en EDventure, toont aan dat iedereen het belang van toekomstgericht onderwijs onderschrijft. Met een divers gezelschap van ruim 300 leraren, schoolleiders, ouders, ondernemers en gemeenlijk ambtenaren werden inspirerende voorstellen voor onderwijsinnovatie besproken. De belangrijkste bevindingen op de drie thema s van Onderwijs 2032 t.a.v. een toekomstbestendig onderwijscurriculum: A. Kennis voor leren en werk Onderwijs zet het kind en zijn brede ontwikkeling centraal. Basiskennis en -vaardigheden zijn noodzakelijk om creativiteit te stimuleren en mogelijkheden en talenten te ontdekken en benutten. Zo halen we het beste uit leerlingen en stimuleren we maximaal onze kenniseconomie. Kinderen optimaal voorbereiden op hun toekomst vraagt vandaag de dag om een meer gepersonaliseerde vorm van onderwijs, passend bij de leerstijlen, talenten en nieuwe vaardigheden. De vraag is of het huidige systeemdenken dit toelaat. Recente inzichten uit de neuropsychologie leren ons ook dat de hersenontwikkeling van kinderen enorm kan verschillen. Op grond daarvan is de oude vertrouwde groepsindeling op basis van leeftijd niet per definitie de meest geschikte en is het zinvol om open te staan voor andere organisatievormen van ons onderwijs. Leerlingen moeten beseffen waarom ze iets leren en hoe het hen verder gaat helpen. Inbedding in de context en betekenisvol leren is cruciaal. Er zou in het onderwijs meer aandacht moeten zijn voor het ontwikkelen van ondernemerschap en hogere orde denk-vaardigheden. Het onderwijs kan meer en beter gebruik maken van technologie in de klas. Technologie kan zorgen voor op maat werken (gepersonaliseerd leren), maar ook bijdragen aan het motiveren en inspireren van kinderen. Het leren-leren is de ultieme doelstelling van goed onderwijs voor nu en in de toekomst. De veranderende maatschappij en economie brengen het onderwijs in stroomversnelling. Het concept schools leren verandert in ontdekkend en ontwerpend leren. Kennis draag je niet alleen over, maar ontdek je ook door te onderzoeken. Maak het onderwijs creatiever en attractiever! Beroepen van de toekomst hebben te maken met wetenschap, techniek, creativiteit, energie en duurzaamheid. De middenlaag van administratieve beroepen zal de komende jaar grotendeels verdwijnen. Het onderwijs zal zich op deze trends snel en doelgericht moeten aanpassen. B. Maatschappelijke vorming Maatschappelijke vorming is een taak van scholen en ouders. Zij zijn samenwerkingspartners. Voor actief burgerschap hebben leerlingen een bepaalde houding nodig: open, kritisch, ontdekkend en flexibel. Leerlingen moeten zich bewust zijn van verschillende perspectieven en diversiteit leren omarmen. Dit vraagt om een gevarieerd lesprogramma waarin onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken benaderd worden. Scholen zullen uitdagende perspectieven moeten bieden om mede te bewerkstelligen dat leerlingen intrinsiek gemotiveerd blijven. Leren omdat je het leuk vindt in samenhang met betrokkenheid op inhoud en de anderen om je heen. Hand- en vakmanschap moet meer waardering krijgen in de samenleving én in het onderwijs. Laten leerlingen trots zijn op hun talenten. Zij leveren een goede bijdrage aan de maatschappij in het algemeen en de arbeidsmarkt in het bijzonder. EDventure, 26 juni

5 C. Persoonsvorming Voor persoonsvorming is het belangrijker dat resultaat niet meetbaar hoeft te zijn, maar merkbaar. Besteed in onderwijs aandacht aan een gezonde leefstijl, mentale gezondheid, een veilige omgeving, sociale omgangsvormen, mondigheid & meningsvorming. Aanbevelingen vanuit EDventure en de onderwijsadviesbureaus Behoud het goede Hoewel het huidige onderwijscurriculum door leraren veelal als overvol wordt ervaren, leeft toch niet de wens het gehele curriculum om te gooien: het gaat om het behouden van het goede. Bij de vraag wat niet veranderd hoeft te worden, denken we aan basisvaardigheden als taal en rekenen. Deze zijn voorwaarde voor de ontwikkeling van andere vaardigheden en voor de ontplooiing van talenten. In het basiscurriculum moet het kind en zijn/haar ontwikkelbehoeften centraal blijven staan. Zelfstandigheid en kunnen samenwerken zijn competenties die ook in de toekomst belangrijk blijven. Flexibel onderwijsprogramma De behoefte aan het creëren van ruimte binnen het curriculum is zeer groot. Doordat we de toekomstige maatschappij niet kennen, is het raadzaam flexibiliteit in het lesprogramma te waarborgen. In een snel bewegende maatschappij is meebewegen cruciaal om de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt/bedrijfsleven te optimaliseren. De opgave in de klas is om meer los te komen van de dringendheid van de methoden. Door leraren meer de ruimte te geven in de klas zullen scholen beter slagen in het vervullen van hun pedagogische opdracht. Leraar als coach Wij zien een veranderende rol van de leraar, een ontwikkeling die zich op sommige scholen al manifesteert. De leraar moet een coachende rol in het leerproces van de leerling krijgen. Hij stelt leerlingen reflectievragen en geeft hen feedback. Een leraar van de toekomst beschikt over veel verschillende vaardigheden naast leiderschap en blijft zich voortdurend ontwikkelen als expert in leren. Onderwijsadviesbureaus benadrukken daarbij het bewezen belang van informele professionalisering, het zogenaamde learning on the job. Leren en professionaliseren vindt namelijk voor een groot deel plaats tijdens alledaagse activiteiten ingebed in de eigen onderwijssetting. Dit vraagt om een professioneel ontwikkelklimaat op scholen. Panta rhei Onderwijsinnovaties vergen tijd. Zet curriculumveranderingen daarom nu in lijkt ver weg, maar de weg er naar toe is al begonnen. Let op dat het jaar 2032 geen eindpunt wordt. Onderwijsontwikkeling is een proces dat continu aandacht vraagt: Panta rhei oftewel: alles is in beweging. Integrale onderwijsadvisering voor toekomstbestendig onderwijs Onderwijsontwikkeling is hét expertisedomein van onderwijsadviesbureaus. Wij helpen duurzame verbeterprocessen in de onderwijspraktijk op gang te brengen en te houden. Goed onderwijs vereist integrale ontwikkeling op alle organisatieniveaus: leerling - leraar - school. Onderwijsadviesbureaus nemen deze niveaus als uitgangspunt bij dienstverlening. Integrale onderwijsadvisering en schoolontwikkeling maakt óns onderwijs toekomstbestendig! EDventure, 26 juni

6 EDventure, 26 juni

7 LANDELIJKE RESULTATEN STELLINGEN EDventure, 26 juni

8 Deelnemers van het landelijk debat Onderwijs stellingen ter opwarming van het debat Thema: Kennis voor leren en werk Kennis is een breed begrip. Het gaat om basisvaardigheden als taal en rekenen, maar ook om kennis die nodig is om de snel veranderende samenleving te begrijpen en te kunnen blijven leren. Welke rol speelt het onderwijs van de toekomst hierin? Kennis & vaardigheden Leren leren Beroepsvorming Thema: Maatschappelijke vorming Een belangrijke taak van de school is om leerlingen voor te bereiden op hun rol als burger. Onze maatschappij is steeds meer internationaal georiënteerd en de diversiteit neemt toe. Welke democratische, sociale en culturele vaardigheden zijn in de toekomst nodig om daarmee om te gaan? Burgerschap Mediawijsheid Internationale oriëntatie EDventure, 26 juni

9 Thema: Persoonsvorming Onderwijs op scholen draagt bij aan de persoonlijke groei en ontwikkeling van leerlingen. Hoe kan de school leerlingen stimuleren hun talenten te benutten en creatief te zijn? Om zelfvertrouwen te ontwikkelen en het beste uit zichzelf te halen? Talent ontwikkelen Identiteitsontwikkeling Creativiteit EDventure, 26 juni

10 EDventure, 26 juni

11 RAPPORTEN 14 REGIONALE DEBATTEN EDventure, 26 juni

12 Amsterdam, 28 mei 2015 Onze drijfveer voor de organisatie van dit debat: De bij de Bazalt Groep aangesloten stichtingen Bazalt, HCO en RPCZ wilden graag deelnemen om een actieve en inhoudelijke bijdrage te kunnen leveren aan deze relevante discussie over het onderwijs van de toekomst. Vanuit ons uitgebreide onderwijsnetwerk in de regio, zijn wij ook in staat de juiste mensen bij elkaar te brengen voor een goed gesprek. Onze vaardigheden in procesbegeleiding en kennis van onderwijspraktijk en theorie zetten wij bovendien graag in om een inspirerende bijeenkomst te organiseren en een doordacht advies uit te brengen aan het Platform Onderwijs2032. Een korte impressie van de dialoog: Aan het debat in De Balie in Amsterdam namen 46 personen deel, waaronder ouders van schoolgaande kinderen, mensen uit het onderwijsveld en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven. Fariq Tabarki van het Platform Onderwijs 2032 werd na de debatrondes bevraagd toen hij vertelde over zijn rol in het platform en samenvatte wat hij tijdens de debatrondes had gehoord. We hadden te maken met een mooi kritisch publiek. De aanwezigen vormden na de stellingen op eigen initiatief discussiegroepen. Bij de ene groep luisterde men aandachtig naar elkaar en vroegen door. Bij een andere groep kwam men niet tot consensus en werden beide ideeën genoteerd. De aanwezigen zagen het debat als hun kans om hun ideeën live te delen met het Platform Onderwijs De meesten bleven na afloop nog om hun laatste ideeën en tips via een post-it te delen, zoals Laten we vooral morgen aan de slag gaan!. Verdieping in debatrondes: Wat moeten kinderen op school leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst? A. Kennis voor leren en werk Drie groepen gingen in dialoog over het thema Kennis voor leren en werk Taal en rekenen blijft voor alle groepen de basis. Deze vakken dragen bij aan probleemoplossend werken en leren ordenen. Eén groep merkt hierbij op dat het goed zou zijn als leerlingen een tweede taal leren. Ze adviseren hierbij een verhouding van 60% Nederlands en 40% een andere taal. Over de invulling van deze tweede taal zijn de meningen verdeeld. De deelnemers van alle groepen zijn van mening dat naast taal en rekenen andere vaardigheden in toenemende mate steeds belangrijker worden. Ze formuleren: sociale vaardigheden kritisch denken reflecteren van en met elkaar leren (interactie) zelfredzaamheid leren leren Om dit te bereiken adviseren twee groepen: geen losse vakken meer aanbieden, maar methode overstijgend lesgeven. Het denken in contextloze vakken moeten we loslaten. Mediawijsheid wordt EDventure, 26 juni

13 nu bijvoorbeeld als los vak aangeboden, terwijl deze vaardigheden ook in alle andere vakken terugkomen. Aandacht voor fysieke ontwikkeling (bewegen en sport) moeten we ook niet vergeten. Verder adviseren de groepen dat het bedrijfsleven betrokken moet worden bij het onderwijs, om kinderen voor te bereiden op hun toekomst. Er moet gezocht worden naar een juiste balans hierin: het bedrijfsleven mag niet leidend zijn voor de vorming van jonge mensen vs. het onderwijs moet leiden naar de arbeidsmarkt. Ook moet er gewerkt worden aan een relatie tussen wetenschap en onderwijs. Tot slot beveelt een groep aan dat er gekeken moet worden naar talentontwikkeling. Er moet nagedacht worden over wat een kind moet kennen/kunnen (een basiscurriculum). Het kind moet centraal staan. Laat ruimte over in het curriculum voor individuele ontwikkeling, zodat elk kind zijn talenten kan ontwikkelen. Daarbij is het ook van belang om de eigen inbreng van kinderen serieus te nemen. B. Maatschappelijke vorming Twee groepen gingen in dialoog over het thema Maatschappelijke vorming Maatschappelijke vorming vinden beide groepen niet alleen een taak van de school. Het is een samenwerking tussen school én ouders. School en thuis zijn eigenlijk een maatschappij in het klein. Het is voor kinderen een veilige oefenplaats. Aandacht voor internationale oriëntering binnen het onderwijs vinden de groepen belangrijk. Ze noemen: Aanbieden van vreemde taalonderwijs: kennis maken met andere talen, zoals een welkomstgroet in andere talen: Ni had, Selam, Bon dia, Ihda, âllo, Fai go, Ola, Merhaba Verbreden van je blik: referentiekader vergroten en open mind Kennis van wereldculturen: milieu, kleding, achtergronden Wel wordt hierbij de kanttekening geplaatst dat leraren zelf niet eens altijd kennis hebben van andere culturen. Een Pabo-opleiding moet hier meer aandacht aan besteden. Beide groepen willen leerlingen vooral meegeven dat je anders mag zijn, dat je niet te snel moet labelen. Ook is een groep van mening dat je de leerling de vrijheid moet geven om te kiezen. Ze hebben zelf verantwoordelijkheid. Voor actief burgerschap hebben leerlingen een bepaalde houding nodig, vindt een groep. Deze houding is belangrijker dan steeds veranderende vaardigheden: open kritisch eerlijk ontdekkend flexibel De andere groep geeft advies wat een leerling zou moeten leren: leren samenwerken / coöperatief leren juiste vragen leren stellen leren omgaan met bronnen en selecteren kritisch leren kijken zelf leren onderzoeken EDventure, 26 juni

14 Verder geeft deze groep aan dat de leraar de vaktijd moet loslaten. De leraar moet meer functioneren als een pedagoog. Hij moet zoeken naar de juiste verhouding tussen sturend vs. begeleidend zijn. Hij moet bij de leerlingen: voorkennis activeren verhalend ontwerpen open vragen stellen kinderen in actie zetten nieuwsgierigheid prikken complimenteren C. Persoonsvorming Twee groepen gingen in dialoog over het thema Persoonsvorming Volgens beide groepen is er discussie nodig over het systeem van het onderwijs. Hiervoor is wel ruimte nodig. Vrijwel alle scholen vinden de Cito-toets bijvoorbeeld onzin, maar we laten deze toets wel erg belangrijk zijn. We werken erg productgericht. De overheid heeft hier ook een rol in gespeeld. De overheid legt nu de focus op wat meetbaar is, terwijl het kind zoveel meer is! Een beoordeling zou echt moeten gaan om de totale persoon. Waardeer wat kinderen wél kunnen. Volgens beide groepen zouden de eindtermen dan ook losser moeten zijn. 50% van het curriculum vrij laten en het lef hebben om het niet perse volgens de regels te doen, beveelt een groep aan. Hoe wij kinderen onderwijsgeven, zou niet alleen bepaald moeten worden door de overheid, school of leraar. De twee groepen zijn van mening dat er ook een taak weggelegd ligt voor de leerling zelf. Leerlingen moeten zichzelf willen toetsen om te kijken waar ze staan: zorg voor jezelf zorg voor elkaar zorg voor de omgeving Beide groepen vinden dat leerlingen moet leren leren en hun eigen talenten leren ontdekken en ontwikkelen. Dit past ook bij een democratie, waarbij het gaat om vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid. Scholen zouden moeten kijken naar de mogelijkheden en authenticiteit van leerlingen. Ook gaat de voorkeur uit dat individuele prestaties minder belangrijk worden. Leren doe je samen, net als in een bedrijf. Het leren moet weer in harmonie komen en er moet weer passie zijn, aldus de groepen. Het onderwijsadvies van Bazalt: Met welke ontwikkelingen moet het onderwijs op weg naar 2032 rekening mee houden? Misschien niet eens zozeer een ander curriculum, maar de ruimte voor scholen om eigen keuzes te maken. Deze keuzeruimte zou kunnen ontstaan door het huidige curriculum goed onder de loep te nemen en te zien wat eventueel eruit zou kunnen. Onderwijs is een proces waarin kennis ontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling hand in hand gaan. Ook de link tussen de kale kerndoelen en de overlading aan inhouden die de school vervolgens binnenkomen middels methoden zouden door eens school zelf al beter bekeken kunnen worden. Als de school vervolgens de inhouden durft terug te brengen tot wat echt noodzakelijk is en hier op een meer geïntegreerde manier vorm aan geeft, creëert een school al veel speelruimte. Het leren werken aan doelen stellen, zelf onderzoek doen n.a.v. een instructie van een thema of onderwerp en kinderen dit gericht aanleren kan al bijdragen aan leerlingen die meer handvatten hebben om zelf aan het leren te gaan. Daarnaast zal het onderwijs goed mee moeten gaan in de ontwikkelingen op gebied van nieuwe media, net als allerlei andere ontwikkelingen die mogelijk op ons pad komen. Dit betekent dat scholen ruimte moeten creëren om zich hierin te ontwikkelen. EDventure, 26 juni

15 Verder zal een basis in programmeren een heel goed inzicht geven in de werkwijze van de digitale wereld. De programmeertaal is tegen de tijd dat leerlingen van school komen al lang veranderd, maar de denkwijze in algoritmen is van essentieel belang. Dit brengt ons meer algemeen tot een kernthema: systematisch probleemoplossen, bewust keuzen maken en regie nemen in je leven. Begrip van jezelf is een vaardigheid die voor onze toekomstige samenleving van groot belang is. Niet alleen het begrijpen van jezelf en de interactie met anderen (die je ook terug ziet in de onderzoeken naar 21 ste -eeuwse vaardigheden), maar ook de (meta)cognitieve (zelf)kennis lijkt ons van belang: hoe leer je (wat is leren eigenlijk?), wat heb je nodig om goed te kunnen leren (voeding van het brein, beweging etc.). Hoe maak je de vertaalslag in de klas? Belangrijk is en blijft in onze ogen de leraar die altijd de verantwoording zal dragen voor het organiseren van leerprocessen die de leerling verder helpen. Dit zal altijd gepaard gaan met het geven (of indirect bieden)van een goede instructie. Dit betekent dat de leraar goed zal moeten weten hoe je effectief lesgeeft; kennis van didactische aanpak strategieën, pedagogisch handelen en klassenmanagement en het sturen en herontwerpen van de lessen voor zijn of haar specifieke klassen. Daarnaast heeft de leraar aandacht voor het leerproces bij leerlingen zelf. Hij zal goed moeten weten hoe je een leerling tot leren brengt, hoe je leren meet en hoe je bij stagnatie de leerling verder kunt helpen. Niet veel anders dus dan jaren terug, maar veel meer bewustwording van het ambacht van de leraar. Om het leren van de leerling te helpen, is het belangrijk dat niet alleen de leraar meer weet van de wetenschap van hoe we leren, maar ook leerlingen zelf. Kennis over de werking van je brein, ondersteunende elementen bij leren zijn daarin essentieel. EDventure, 26 juni

16 Apeldoorn, 28 mei 2015 Onze drijfveer voor de organisatie van dit debat: De IJsselgroep is een maatschappelijke organisatie die betrokken is op en voor het onderwijs. Wij geloven dat mensen leren en ontwikkelen als ze worden geraakt en dat dat gebeurt als hun leerbehoefte in het verlengde ligt en aansluit bij hun persoonlijke waarden in hun beroep. Daarbij leert ieder op zijn eigen manier en altijd samen met anderen. Kortweg het initiatief Onderwijs 2032 ligt direct in het verlengde hiervan en een bijdrage aan het maatschappelijke debat leveren we dan ook graag. We willen mensen blijven prikkelen, raken en activeren om het onderwijs in Nederland nog beter en bij de tijd te houden en te maken. Een korte impressie van de dialoog: De dialoog kenmerkte zich door enthousiasme en betrokkenheid. Door het pluriforme gezelschap qua karakters en achtergronden (branchevereniging LO, gezonde school, Rode Kruis, onderwijs, vakbond, bedrijfsleven) is de discussie breed, diep en open gevoerd. Waarbij niet alleen naar het eigenbelang, maar ook naar het collectieve belang is gekeken. Dat heeft uiteindelijk geleid tot een aantal abstractere kenmerken en beelden over het onderwijs voor de nabije en verre toekomst, zoals hieronder beschreven. Verdieping in debatrondes: Wat moeten kinderen op school leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst? A. Kennis voor leren en werk Taal en werk zijn basisvaardigheid om actief deel te kunnen nemen aan de samenleving en weerbaar te zijn in onze financiële wereld. Ten aanzien van rekenen zijn er beelden om dit meer betekenisvol en contextrijk te maken, bv door de buitenwereld naar binnen te halen, te leren budgetteren etc. In het verlengde van rekenen liggen redeneren en logica. Leer kinderen geen programmeertaal, maar de basis van programmeren waarmee skills als logisch en conceptueel denken worden gestimuleerd. ICT is een hulpmiddel, leerlingen dienen goed onderscheid te leren maken tussen de virtuele en echte wereld, maar ook de samenhang er tussen. School ondersteunt leerlingen om kritisch om te kunnen gaan met informatiestromen en content. Kinderen worden gestimuleerd, om onder regie, via de telefoon te filmen. Met als doel directe feedback te kunnen geven aan andere kinderen (peers), bv tijdens gymlessen, drama etc. Daarna worden de filmpjes weer verwijderd, zo worden inhoud, respect etc. verbonden in één les. Materialen zijn nu gedateerd door hardcopy content (bv landkaarten etc.). ICT leidt tot meer actualiteit en daarmee betekenisvoller en actueler leren. B. Maatschappelijke vorming Maatschappelijke stages zijn een mooie wijze die leerlingen stimuleert om breder te kijken en te ervaren. Vanuit bedrijfsleven is de wens wel, vanwege organisatorische redenen, om dit niet in één week plaats te laten vinden. EDventure, 26 juni

17 Er wordt ingezet op de brede ontwikkeling als mens, omgaan met andere culturen. Men is niet voorstander van het bewust mixen van scholen door de overheid, de keuzevrijheid van ouders staat voorop. De school vormt een minisamenleving waarin experimenteren en fouten maken wordt gestimuleerd, vanuit de overtuiging dat dit een belangrijke vorm van leren vormt. C. Persoonsvorming De wereld wordt complexer, haal gekwalificeerde mensen binnen op school. Gebruik hun expertise vanuit de (beroeps)praktijk om het onderwijs inhoudelijk te verrijken. De school blijft verantwoordelijk en zet de lijnen uit. Mensen van buiten geven kleuring aan het onderwijs en helpen leerlingen zich beter een beroepsbeeld te vormen. Kritische houding t.a.v. kennis, mediawijsheid (kritisch filteren van informatie en sociale contacten middels internet. Met name ook kinderen in het speciaal onderwijs (passend onderwijs). Talenten en kwaliteiten van jezelf en de ander ontdekken en waarderen. Middels wederzijdse afhankelijkheid. Organiseer als school bewust positieve wrijving. Waardoor leerlingen leren omgaan met weerstanden, elkaar stimuleren in talenten door samenwerkend leren (Je kunt immers niet altijd je collega s, teamgenoten in sport en/of (vakantie)werk uitkiezen). Het onderwijsadvies van IJsselgroep: Met welke ontwikkelingen moet het onderwijs op weg naar 2032 rekening houden? Hoe maak je de vertaalslag in de klas? Inzetten op kwalificaties, drive en passie van leraren en docenten, dus anders organiseren van het basis- en voorgezet onderwijs. Buiten naar binnen halen. Onderwijs biedt een combinatie van offline en online leren en maakt meer dan ooit gebruik van visualisering. Het onderwijs kenmerkt zich door de verantwoordelijkheid voor het leren te leggen bij de leerling (dag en weektaken), waardoor vaardigheden als plannen vanzelf tot het repertoire gaan behoren. Het onderwijs kenmerkt zich door de verschillende vormen van samenwerkend leren, waarbij vaardigheden als elkaar opvangen, kwaliteiten ontdekken en zorg voor jezelf en een ander worden gestimuleerd. Laten we ons bewust zijn dat we het curriculum niet vastleggen, zorg dat er flexibiliteit blijft in het lesprogramma. Leraar is eerder coach en expert dan generalist. Pedagogiek en didactiek blijven cruciale vaardigheden, onderwijs wordt door hem/haar op maat gemaakt vanuit de gedachte dat ieder mens uniek is en (persoonlijk en live) gezien een mens wil worden. Een leraar is expert in het inspelen op de omstandigheden (actualiteit, media, leermiddelen etc.) die maken dat diep leren plaats kan vinden. EDventure, 26 juni

18 Assen, 28 mei 2015 Onze drijfveer voor de organisatie van dit debat: Timpaan Onderwijs is een organisatie die inspeelt op ontwikkelingen in de maatschappij. Al jaren zijn wij actief bezig met de veranderende positie die het onderwijs in onze samenleving inneemt, de rol die de leraar in dat veranderende onderwijs heeft en de invloed van zaken als ICT op dat terrein. Wat wij van belang vinden is in onze begeleiding enerzijds in te spelen op de ontwikkelingen in de samenleving en deze te vertalen naar het onderwijs. Anderzijds hechten wij veel waarde aan de input uit het onderwijs om ontwikkelingen zo optimaal mogelijk te integreren in de dagelijkse praktijk. De mogelijkheid om een bijeenkomst in het kader van het landelijk debat te organiseren was in onze ogen een mooie kans om in gesprek te komen met onderwijs en bedrijfsleven over een onderwerp dat actueel is en de komende jaren veel invloed gaat hebben op het speelveld waarin wij ons dagelijks bewegen. Een korte impressie van de dialoog: Met 35 deelnemers kijken wij terug op een zeer geslaagde avond. De sfeer was goed. Deelnemers waren positief betrokken bij het onderwerp en er werd met veel passie en betrokkenheid gediscussieerd over de verschillende stelling. Wat opviel was dat er in de plenaire ronde met stellingen niet eens zoveel verschil in mening tussen de deelnemers was. Een aantal deelnemers heeft actief gebruik gemaakt van de mogelijkheden om op twitter-berichten achter te laten. Dit gebeurde met name tijdens de plenaire sessies. Tijdens de discussie was men vooral druk bezig met de stellingen en elkaar. Verdieping in debatrondes: Wat moeten kinderen op school leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst? Wij hebben ervoor gekozen de discussie niet per thema te voeren, maar de stellingen in kleinere groepen te bespreken. De groepen bespraken een mix van thema's. De belangrijkste conclusies: Het is belangrijk om een beperkt deel van de basis uit het huidige onderwijs te handhaven (denk dan aan taal en rekenen), maar het grootste deel moet anders worden ingericht. Het gaat daarbij niet alleen om de inhoud en het aanbod, maar ook om de vorm. Een basis aan kennis en vaardigheden is altijd van belang. Het is voorwaardelijk voor onderzoekend en ontwerpend leren. Het is raadzaam om de basisvaardigheden in het curriculum veel meer aan elkaar te koppelen en met elkaar te verbinden om op deze manier ruimte te creëren voor andere domeinen die in het kader van onderwijs 2032 relevant zijn. De inhaalslag moet op dit moment al worden ingezet. Flexibiliteit blijft in de toekomst van belang in het onderwijs. In een snel bewegende maatschappij is meebewegen cruciaal om de aansluiting onderwijs- bedrijfsleven te optimaliseren. En zorg er ook voor dat 2032 geen eindpunt wordt. We hebben te maken met een ongoing development. Kijk naar een regionale aanpak. Werk je met een landelijk curriculum of kunnen er regionale verschillen zijn? Focus op talent en focus op de brede ontwikkeling zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het een is niet belangrijker dan het andere en het een kan ook niet zonder het ander. Het is wel belangrijk dat er een speelveld wordt gecreëerd waarbinnen je als leerlingen en leraar kan opereren. Er moet ruimte zijn om buiten de lijntjes te kleuren. Dit vraagt om een flexibele EDventure, 26 juni

19 mindset en om durven loslaten van de leraar (andere rol!). Er moet worden aangesloten bij dat wat nodig is voor het kind. Blijf aandacht houden voor verschillen tussen kinderen (ook verschillen in talenten en interesses) Kijk naar de totale mensontwikkeling; ga uit van het unieke kind. Dus niet alleen cognitief, maar ook sociaal, emotioneel etc. Daag kinderen in het onderwijs uit om buiten hun grenzen en mogelijkheden te treden. Zorg voor facultatief aanbod (bijvoorbeeld chinees, filosofie) om die kansen te grijpen. Zorg voor mogelijkheden om belangrijke denkvaardigheden die bij deze processen nodig zijn aan te leren. Het huidige onderwijs koppelt succes teveel aan cognitieve vermogen. Excellentie wordt teveel gekoppeld aan talent en te weinig aan drijfveren. Werken met hart, hoofd en handen krijgt te weinig aandacht. Onderwijs 2032 vraagt om aandacht voor nieuwe kennis en vaardigheden; het is echter van belang de aandacht voor een aantal zaken in het huidige onderwijs niet te verliezen. Ambachten (misschien onder een andere naam en met een andere focus) zullen in 2032 ook van belang zijn. Dit onderwijs moet zich wel flexibel opstellen en inspelen op de ontwikkelingen in de maatschappij, maar zal van belang blijven voor de samenleving. Denk aan het economisch belang. Deze vorm van onderwijs voorziet ook in een behoefte en sluit op dit manier aan op talenten en mogelijkheden. Geluksfactor is hierbij van belang. Leren schrijven met een pen wordt gezien als een basisvaardigheden die naast een motorisch belang (wat een positief effect heeft op de hersenontwikkeling en de creativiteit) ook nog een belangrijk communicatief aspect met zich meebrengt (kinderen leren hiermee een van de manieren aan om te communiceren met de maatschappij om zich heen). Als kinderen kunnen schrijven moeten ze daarna zelf de vrijheid krijgen om te kiezen. Het onderwijsadvies van Timpaan Onderwijs: Met welke ontwikkelingen moet het onderwijs op weg naar 2032 rekening houden? Hoe maak je de vertaalslag in de klas? In onze ogen is daar geen direct sluitend antwoord op te geven. Er speelt zoveel in de maatschappij waar het onderwijs op aan zou moeten sluiten en tegelijkertijd gaan deze ontwikkelingen zo snel dat het lastig is om te bepalen waar en hoe je begint. Feit is dat ons onderwijs anno 2015 niet aansluit op de maatschappij We weten ook dat in 2015 praten over onderwijs 2032 betekent dat je praat over iets wat er in 2032 waarschijnlijk weer heel anders uitziet omdat de ontwikkelingen zo snel gaan. Belangrijk is om uit te gaan van het kind. Vraag het kind om input, erken de input. Waar krijgt het kind mee te maken in de maatschappij waar het straks in moet functioneren, wat vraagt dit van het kind, hoe gaat dit kind daar op reageren en hoe kan dit kind het beste begeleid worden in het onderwijs. Dat het een zekere basis aan kennis en vaardigheden vraagt is van groot belang. Het is de vraag echter of de vorm waar deze basis wordt gelegd (het jaarklassensysteem) het best passende systeem is. Het is cruciaal om dit systeem (gestoeld immers op een industriële en kennisgeoriënteerde maatschappij) kritisch onder de loep te nemen. Naast aandacht voor basisvaardigheden is het ook van belang dat kinderen vaardigheden als de 21st century skills aanleren. Vaardigheden die nodig zijn om te kunnen functioneren in een snel veranderende wereld. Deze vaardigheden moeten standaard in het curriculum zitten maar tegelijkertijd flexibel in te zetten zijn. Immers de snel veranderende maatschappij vraagt dat het onderwijs daar snel op in kan spelen. Dat vraagt veel van leraren. Het is goed om de rol en mogelijkheden van ICT daarbij goed uit te lijnen. Tegelijkertijd is het in onze ogen daarbij van cruciaal belang dat de rol van de leraar daar sterk aan gekoppeld wordt. De leraar blijft degene die van groot belang is in het onderwijs (ofwel: de leraar is de belangrijkste app). EDventure, 26 juni

20 Aandacht voor didactische vaardigheden blijft ook in het kader van onderwijs #2032 van groot belang. Leraren moeten weten wanneer ze wel en niet gebruik maken van de mogelijkheden van ICT, hoe ze ICT effectief en opbrengstgericht (maar ook handelingsgericht) in kunnen zetten. EDventure, 26 juni

21 Breda, 28 mei 2015 Onze drijfveer voor de organisatie van dit debat: Edux Onderwijspartners is bij uitstek een netwerkorganisatie en vindt het daarom belangrijk directe contacten te houden met mensen die binnen onze regio een belang hebben bij onderwijs. Wij beschouwen het als onze plicht om vanuit deze functie de mening van onze regio vertegenwoordigd te laten zijn in de aan te bieden visie op onderwijs in In onze begeleiding geven wij bij het maken van beleid op vergelijkbare wijze vorm aan participatieve processen. Een korte impressie van de dialoog: Onder de 40 deelnemers waren alle doelgroepen vertegenwoordigd (ouders, leraren, IB-ers, directies, bestuurders, beleidsmakers en ondernemers). Er was ook een leerling aanwezig. De avond werd inspirerend geopend door de directeur-bestuurder van het SWV Roosendaal/Moerdijk. Vervolgens is er in zes tafelgroepen levendig gediscussieerd over de drie thema s. De debatten zijn geleid door onderwijsadviseurs van Edux Onderwijspartners. Dit zorgde voor kwalitatief goede dialogen op behoorlijk abstract niveau, waarvoor wij complimenten ontvingen van dhr. Jan Verweij van het Platform Onderwijs 2032, die de bijeenkomst met een samenvatting heeft afgesloten. We ontvangen nog steeds positieve reacties op de avond. Verdieping in debatrondes: Wat moeten kinderen op school leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst? A. Kennis voor leren en werk Onderwijs moet enerzijds gericht zijn op het bieden van de basis voor alle leerlingen, maar ook op de ontwikkeling van individuele talenten. Oud leren (zoals rekenen, lezen en schrijven) en nieuw leren (21th century skills) zouden meer geïntegreerd moeten worden. Doordat kinderen leren rekenen, schrijven en lezen, leren zij ook vaardigheden als verbanden leggen, inzicht, plannen, flexibel zijn. Deze vaardigheden samen zijn nodig om nieuwsgierigheid te kunnen creëren bij leerlingen. Nieuwsgierigheid is een voorwaarde om tot leren te komen. Waar in het onderwijs meer aandacht voor mag zijn is de ontwikkeling van ondernemerschap (zelf vragen leren stellen) en netwerken. Aanbevelingen: Een breder aanbod binnen het onderwijs. Niet verplicht stellen van vakken (Chinees, budgetbeheer of programmeren), maar wel aanbieden. Inzetten van trends (bv sociale media, gaming, enzovoorts) t.b.v. motivatie van leerlingen. Een balans tussen sturing en coaching door leraren; leerlingen meer verantwoordelijk maken voor eigen leerproces. In gesprek gaan met kinderen (wat wil een leerling en wat heeft een leerling daarvoor nodig?). Het leren stellen van onderzoekende vragen (waarom?). EDventure, 26 juni

22 Dialoog tussen ouders, leerlingen, leraren: Ga in gesprek met alle gesprekspartners (partnership), wees transparant, zet een goede informatie uitwisseling op. Technologische ontwikkelingen kunnen hiervoor een middel zijn (bijvoorbeeld bepaalde digitale platforms). Een sterke koppeling naar de context en de praktijkontwikkeling. Kinderen leren beter of gerichter (en met meer nieuwsgierigheid) wanneer er een goede afstemming met de praktijk wordt gemaakt. B. Maatschappelijke vorming Het onderwijs heeft een duidelijke pedagogische opdracht. Er moet aandacht besteed worden aan waarden, ergens bij horen, onderdeel zijn van een gemeenschap en zorgen voor elkaar. Hoe zorgen we dat kinderen niet etiketteren en (voor)oordelen hebben? Aanbevelingen: Aandacht voor het belang van andere talen i.c.m. de bijbehorende culturen Respect: voor elkaar, voor andere opvattingen en gebruiken (open staan voor elkaar; houden aan regels en afspraken; weten van het waarom van regels; voorkomen van pesten; tolerantie) Keuzes leren maken in communicatievormen. Mediawijsheid in combinatie met respect voor elkaar. Actief burgerschap, iets voor een ander overhebben. Revolutie van het curriculum is nodig; vergroenen, deelverbanden/co-creatie (een meer open manier van organiseren). Onderwijs valt of staat met de leraar. Er zijn inspirerende leraren nodig, die ruimte geven aan kinderen. Minder nadruk op diploma en meer op persoonlijke ontwikkeling, op onafhankelijk denken en op het autonoom en authentiek durven zijn. Een experimenteerwet zou kunnen helpen dit tot stand te brengen. C. Persoonsvorming Het onderwijs levert een essentiële bijdrage op de volgende gebieden: Helder kunnen communiceren wat je vindt en wat je wilt, je sterk voelen, eigen keuzes durven maken, jezelf en anderen accepteren en inzicht hebben in je eigen rol binnen de maatschappij. Leraren moeten het zelfvertrouwen en eigenwaarde van leerlingen stimuleren als basisvoorwaarde om tot leren te komen. Aanbevelingen: Contextrijk leren. Beter aansluiten bij de belevingswereld van kinderen en ze meer stimuleren en de ruimte geven om te experimenteren en creatief te denken. Kinderen hebben behoeften aan het leren van leerstrategieën, het leren leren wordt steeds belangrijker! Het gaat om het leren voor het leven, niet alleen voor een vakgebied. Nu ligt de nadruk nog steeds op kennis, want dat is wat we meten in het onderwijs. We moeten leerlingen helpen om zelfkritisch te zijn, maar ook reflectief. Stimuleren van onderzoekende houding. Het creatief denken zou bekrachtigd moeten worden i.p.v. afgeleerd. Het gaat om het stimuleren van een open houding bij kinderen en het vergroten van het probleemoplossend vermogen. Het systeem moet meer inspringen op het ontdekken en ontwikkelen van eigen talenten. Haal kinderen uit een comfortzone, leer ze omgaan met tegenslagen. Samenwerking tussen ouders, school en leerlingen is essentieel als het gaat om persoonsvorming. EDventure, 26 juni

23 Het onderwijsadvies van Edux Onderwijspartners: Met welke ontwikkelingen moet het onderwijs op weg naar 2032 rekening houden? Hoe maak je de vertaalslag in de klas? Uitgangspunten voor het onderwijs in 2032 zijn volgens de visie van Edux Onderwijspartners: Beleving: onderwijs moet een avontuur zijn, het moet je uitdagen. Belangrijk hierbij is dat er dus zoveel mogelijk zintuigen worden aangesproken en dat het aansluit bij de belevingswereld van leerlingen. Eigenaarschap: leerlingen meer verantwoordelijkheid geven voor hun eigen leerproces en voor het resultaat. Leren om zelf je doelen te stellen en jezelf te motiveren om deze te bereiken. Ook meer eigenaarschap bij onderwijsgevenden voor het realiseren van doelstellingen maar ook voor hun eigen professionele ontwikkeling. Ruimte geven om te experimenteren en eigen leervragen te beantwoorden, zowel aan leraren als aan leerlingen. Verbinding: meer verbinding tussen vakgebieden, tussen nieuw en oud leren en tussen vaardigheden en kennis. Leren doe je actief, samen en in een context. Stakeholders meer betrekken bij het onderwijs, om het binnen- en buitenschools leren beter op elkaar af te stemmen. EDventure, 26 juni

24 Onze drijfveer voor de organisatie van dit debat: Zie Amsterdam (Bazalt). Den Haag, 28 mei 2015 Een korte impressie van de dialoog: De debatavond in Den Haag bij het HCO is bezocht door circa 35 deelnemers. Van de aanwezige deelnemers zijn de meesten werkzaam in het onderwijs of zijn gerelateerd aan het onderwijs. De groep ouders en bedrijfsleven waren ondervertegenwoordigd. Toch ontstond er een goed debat waarbij deelnemers het gesprek met elkaar aangingen rondom de drie thema s. Om het gesprek zo effectief mogelijk te laten verlopen vond het debat plaats in groepen van maximaal 5 personen. Hierdoor kon iedereen zijn of haar standpunt voldoende belichten. De debatleiders hebben ter afsluiting alle groepen op hun conclusies en aanbevelingen bevraagd. Tijdens deze inventarisatie kwam een duidelijke rode draad naar voren die de drie thema s verbindt of het nou gaat om een goede voorbereiding op werkend leven, maatschappelijke vorming of persoonsvorming: onderwijs in de toekomst vereist meer dan kennisvergaring op zich en vraagt om aandacht voor de ontwikkeling van verschillende type vaardigheden, niet alleen de cognitieve. Daarbij is een brede ontwikkeling belangrijk, waarbij kinderen de ruimte krijgen ontdekkende te leren en hun eigen talenten kunnen ontwikkelen. De rol van leraar cruciaal. Zelfbewuste leerlingen vragen om zelfbewuste leraren die ook reflecteren op het eigen handelen en leerlingen helpen te reflecteren op hun eigen ontwikkeling. Verdieping in debatrondes: Wat moeten kinderen op school leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst? A. Kennis voor leren en werk Twee groepen in Den Haag discussieerden over dit thema. Hun conclusies: Er vindt een verschuiving plaats van een kenniseconomie naar een innovatie economie. Doordat het onderwijs is toegespitst op de kenniseconomie ligt er nu nog (te) veel nadruk op cognitieve leerprestaties. Kennis opdoen en opbrengstgericht werken enerzijds en ontdekkend leren anderzijds staan nog teveel op zichzelf. Er is meer aandacht en waardering nodig voor andere type vaardigheden. Er vindt al een verschuiving plaats binnen het onderwijs, maar dat is nog niet voldoende. De toetsing vindt nu ook alleen plaats rondom de kennisvakken. Terwijl je ook zou kunnen volgen hoe het gaat met de ontwikkeling van vaardigheden zoals: kritisch lezen, samenwerken, conflicthantering, onderzoekende houding, plannen en organiseren, reflectie etc. Het onderwijs kan nog meer rekening te houden met de behoeften van de leerlingen. Dit betekent dat er bijvoorbeeld een breder palet aan keuzes moet zijn voor de leerlingen. Daarnaast mogen we niet vergeten dat kinderen van nature gemotiveerd zijn om te leren. Het is de taak van degenen die onderwijs geven leren ook aansprekend te houden. In gesprek blijven met de leerling en bewustzijn van de veranderende omgeving is daarom van belang. Een breed palet aan keuzes stimuleert kinderen zich breed te ontwikkelen en hierdoor te ontdekken EDventure, 26 juni

25 op welke gebieden zij talentvol zijn. Daarnaast is en blijft het leggen van een stevige basis aan basiskennis belangrijk. Een basisaanbod voor taal en rekenen zorgt voor een gemeenschappelijk kader om met elkaar te communiceren. Taal en rekenen vormen dus ook in de toekomst een belangrijke basis. Er moet balans zijn (komen) tussen economische waarde en zingeving (mensen zullen in de toekomst meerdere verschillende banen kunnen hebben). Momenteel lopen we in het onderwijs vaak achter de feiten en ontwikkelingen aan. Dit is niet uit onwil, maar de regelgeving belemmert soms innovatie. Aanbevelingen: Geef scholen nog meer ruimte en vrijheid om te ontwikkelen, creëren en/of moedig ze ook aan om lef te tonen in dit op zich en soms de grenzen op te zoeken als er wel belemmeringen zijn in regelgeving bijv.; Leid nieuwe leraren anders op. de lerarenopleidingen zullen zelfbewuste leraren moeten opleiden, die veel meer leer-expert zijn dan doceer-expert; Bouw bruggen tussen (vak-)kennis verwerven en ontdekkend leren, bijvoorbeeld door kennis op te doen op een actieve en ontdekkende wijze (denk aan praktijkbezoeken, de school uit de natuur of het werkende leven in, manier van opdrachten uitzetten etc.); Spreek alle zintuigen aan, als je kinderen iets wilt leren, denk aan nieuwe manieren ook multisensorisch; Besteed aandacht aan het ontwikkelen van vaardigheden zoals kritisch lezen, samenwerken, conflicthantering en een onderzoekende houding en waardeer deze ook bij leerlingen. B. Maatschappelijke vorming In Den Haag was er 1 groep die over dit onderwerp in gesprek ging. De deelnemers waren het hierbij erover eens: maatschappelijke vorming is zeker ook een taak van het onderwijs. De deelnemers aan het debat vonden het daarbij wel essentieel om dit in partnerschap met anderen te doen, en zeker met ouders. Conclusies en bevindingen: Eerst moet je je als kind veilig voelen voordat je aan leren toekomt. In het onderwijs is nu sprake van een nogal eenzijdige waardering van cognitieve leerprestaties, die druk op presteren is niet altijd goed voor kinderen. Er is geen behoefte aan een Aziatisch onderwijsmodel waar kennisproductie centraal staat. Selectie op niveau en type vervolgonderwijs vindt nu veel te vroeg, op 12jarige leeftijd plaats. Aandacht voor maatschappelijke vorming op school is pas recent ontwikkeld. Er is nog behoefte aan manieren om dit te integreren in het onderwijs. Niet zozeer in de vorm van of alleen in losse methodes, maar het gaat eerder om op een flexibele manier bruikbare inzichten en materiaal voor leraren. Bijvoorbeeld: nu wordt in een lessenserie gezondheid een bepaald thema behandeld, maar in de actualiteit speelt iets anders. Dan wil leraar daar op anticiperen of reflecteren met leerlingen. Hoe doe je dat? Aanbevelingen: Besteed zeker aandacht aan maatschappelijke vorming op school: de school is ook onderdeel van de samenleving dus het onderwerp samenleven moet ook op school aan bod komen. Selectie naar onderwijstype op vroege leeftijd is niet wenselijk. Werk eerst aan het zelfbeeld van de leerling en dat de leerling zich veilig voelt op school en daar ook leert welke normen en waarden van belang zijn om optimaal te kunnen participeren in de maatschappij. EDventure, 26 juni

26 C. Persoonsvorming Het thema persoonsvorming werd het meest gekozen door de deelnemers om over in debat te gaan. In Den Haag waren dit drie groepen. Opvallend was dat uit alle drie de groepen een duidelijke gemeenschappelijke deler naar voren kwam: zelfbewustzijn en bewustwording. Volgens de deelnemers is het belangrijk dat de leerlingen beseffen waarom ze iets leren en hoe het hen verder gaat helpen. Dit vraagt om een andere rol van de leraar. De leraar zal steeds meer een coach worden die vooral vragen ter reflectie stelt en leerlingen feedback geeft op hun leerproces. Naast besef van waarom ze iets leren vinden de deelnemers het belangrijk dat kinderen zich bewust worden van verschillende perspectieven en diversiteit omarmen. Dit vraagt om een gevarieerd lesaanbod en het gesprek aangaan vanuit meerdere invalshoeken. Het vraagt om kinderen te leren analyseren en kritisch denken. Volgens de deelnemers hebben de leerlingen deze vaardigheid nodig in de toekomstige innovatieve samenleving. Een gevarieerd lesaanbod is nodig voor het ontdekken van meerdere perspectieven, maar ook voor de ontwikkeling van het individuele kind. Het stimuleren van creativiteit en het ontdekken van mogelijkheden en talenten. Er is steeds meer aandacht voor talent in het onderwijs. Plusklassen, talentklassen, vakklassen zijn in opkomst. In de toekomst is het van belang dat deze ontwikkeling zich voortzet, zeker in het VO. Belangrijk is dat het onderwijs de wijze waarop leerlingen leren centraal gaat stellen. Het enkel opdoen van kennis uit een boek, is niet meer denkbaar. Kinderen leren door te doen, te vergelijken, te experimenteren en door met elkaar in gesprek te gaan. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en vinden leren leuk; dat moeten we in het onderwijs vast zien te houden. Het onderwijsadvies van HCO: Met welke ontwikkelingen moet het onderwijs op weg naar 2032 rekening houden? Het onderwijs moet rekening houden met de ontwikkelingen in de samenleving en kan daar nog accurater op inspelen. De maatschappij van en nu en de toekomst verandert in een sneltrein vaart. We maken een verschuiving van kenniseconomie naar innovatie economie. Door de automatisering en digitalisering zullen veel banen verdwijnen. Er komen ook nieuwe banen voor terug, maar hoe deze eruitzien, is nog lastig te voorspellen. Dit vraagt van de leerlingen van nu dat zij zich op het moment dat zij de arbeidsmarkt opgaan nog meer bewust zijn van hun mogelijkheden. Ze moeten hun talenten herkennen en deze multifunctioneel kunnen inzetten. Dit vraagt om een enorme verandering van het huidige onderwijs. Het onderwijs kan nog veel uitdagender, breder en actiever worden vormgegeven. Leg de nadruk niet alleen op vakken als taal en rekenen, maar ook op andere vaardigheden en activiteiten die de creativiteit van kinderen stimuleren. Laat kinderen kennis maken met de mogelijkheden van de toekomst en stel hen in de gelegenheid daarin hun eigen talenten te ontwikkelen. Dit vraagt niet alleen om een breder aanbod in het onderwijs, maar ook om een nieuwe rol van de leraar. Hoe maak je de vertaalslag in de klas? We hebben leraren nodig die zich bewust zijn van de ontwikkelingen in de samenleving, van de toekomst van de leerlingen. Een leraar van de toekomst beschikt over veel verschillende vaardigheden, blijft zich ontwikkelen als expert in leren. Iemand die van methoden durft af te wijken en niet alleen top-down-instructies geeft aan kinderen. Door dit bewustzijn kan er veel doelgerichter gewerkt worden en wordt het aanbod afgestemd op leerlingbehoeften. Naast kennisoverdracht zullen ook vaardigheden als kritisch denken, probleemoplossend denken, samenwerking en conflicthantering centraal staan. De leraar kan hierin een voorbeeld zijn en daarnaast een coachende rol op zich nemen om deze vaardigheden optimaal te laten ontwikkelen bij de leerlingen. EDventure, 26 juni

27 Doetinchem, 28 mei 2015 Onze drijfveer voor de organisatie van dit debat: Zie Apeldoorn (IJsselgroep). Een korte impressie van de dialoog: Deze bijeenkomst werd bijgewoond door 11 collega s uit het onderwijsveld, zowel po als ook vo. Iedereen vond het wel jammer dat vertegenwoordigers uit de gemeente en het bedrijfsleven ontbraken, maar dat nam niet weg dat de aanwezigen zeer betrokken deelnamen aan de het debat. Aangezien we met een klein gezelschap waren en de ruimte zich hiervoor leende hebben we als 1 groep met elkaar de verschillende stellingen besproken in een open constructieve sfeer. Verdieping in debatrondes: Wat moeten kinderen op school leren om zich optimaal voor te bereiden op de toekomst? A. Kennis voor leren en werk Aandacht moet er vooral zijn voor de meer ambachtelijke kwaliteiten, met een juiste combinatie van vaardigheden en digitalisering. Rol van leraar moet veranderen in die van coach en begeleider. Leerling moet zelf meer verantwoordelijk worden voor eigen leerervaringen. Daarnaast moet er ook in meer bredere zin stilgestaan worden bij rol van volwassenen bij signaleren van ontwikkelkansen (talentontwikkeling) en het onderhouden van een betekenisvolle relatie. B. Maatschappelijke vorming Samenleving moet meer oog krijgen voor het in zijn kracht zetten van kinderen. Naast aandacht voor een brede ontwikkeling, vooral ook belang van eigen talent onderstrepen. Dit moet meer zichtbaar worden gemaakt. Achterliggende gedachte sluit ook aan bij ons mensbeeld: welke kwaliteiten, normen en waarden binnen onze samenleving doen er toe. Wanneer we vanuit dit standpunt vertrekken, creëren we een wereld die meer perspectief aan allen biedt. C. Persoonsvorming Aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling staat centraal. Aandacht voor eigen talent, aandacht voor bredere maatschappelijke focus. Dit betekent ook een nieuwe revolutie die aansluit bij de nieuwe missie van onze samenleving 2032: individuele ontwikkeling in de volle breedte als uitgangspunt. Het onderwijsadvies van IJsselgroep: Met welke ontwikkelingen moet het onderwijs op weg naar 2032 rekening houden? Aandacht komende jaren voor verbeteren van kwaliteiten van leraren, vakmanschap en bijbehorende positionering en facilitering (duurzame leraar bijvoorbeeld) Het onderwijssysteem moet worden omgebouwd naar meer gepersonaliseerde leerlijnen. Leerlingen zijn meer de regisseur van hun eigen leren en ontwikkelen. Veel aandacht voor het leren leren en leren denken (combinatie van opbrengsten neuroscience en didactische strategieën). Aandacht voor kwaliteit van onderwijssystemen, die moeten meer aangepast worden naar flexibelere systemen waardoor er meer ruimte voor differentiatie ontstaat. EDventure, 26 juni