erde Kamer Derde Kamer e Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal
Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je klasgenoten ga je daarom leren over democratie. Je gaat vragen beantwoorden over de derde dinsdag, parlement, kiesrecht en de Grondwet. En ontdekken hoe een wetsvoorstel een wet wordt. Dit handboek helpt je om alles te leren wat je moet weten. Probeer de vragen zelf te beantwoorden na het kijken van het filmpje. Weet je het antwoord niet, kijk dan op www. derdekamer.nl. Hier vind je alle informatie die je nodig hebt. Veel succes! Dit Handboek Politiek is van: Naam: Klas: plak hier je pasfoto DERDE KAMERLID Leeftijd: Partij: 2 3
Thema 1 Derde dinsdag Derde dinsdag in september 8 Troonrede 10 Thema 2 Parlement Volksvertegenwoordigers 14 Plannen 16 Regering controleren 17 Van plan tot wet 18 Thema 3 Stemmen Verkiezingen 22 Kiesrecht 24 Vorming regering 26 Thema 4 Grondwet Fotografie Hans Kouwenhoven Panzerfaust: pagina 24 Grondwet 30 Artikel 1 van de Grondwet 32 Win een debat met echte Kamerleden 46 4 5
Thema 1 Derde dinsdag 6 7
Derde dinsdag in september Het politieke jaar begint op de derde dinsdag van september. Die dag presenteert de regering de plannen die ze gemaakt heeft voor het komende jaar. Dat gebeurt in de Ridderzaal waar de koning de plannen voorleest aan de Staten-Generaal. 1. Hoe wordt de derde dinsdag in september meestal genoemd? 2. Wat zijn de eerste woorden die koning Willem-Alexander uitspreekt in de Ridderzaal op Prinsjesdag? 3. Hoeveel Kamerleden zitten er in de Ridderzaal? Koning Willem Alexander. 8 9
Troonrede 6. Vul de lege vakken in. De ministers hebben allemaal een stuk geschreven over de plannen van hun eigen ministerie voor het komende jaar. De minister-president voegt alle stukken samen tot een geheel. Je kunt kiezen uit: Eerste Kamerleden, Tweede Kamerleden, Algemene Politieke Beschouwingen en koning. Wanneer Plaats Wie Wat Aan wie 4. Welke minister schrijft het stuk over: derde dinsdag in september Ridderzaal voorlezen troonrede Staten- Generaal a. scholen?... b. milieu?... c. geld?... derde dinsdag in september vergaderzaal van de Tweede Kamer minister van Financiën presentatie Miljoenennota en rijksbegroting Om de plannen uit te voeren is geld nodig. De ministers hebben in de Miljoenennota opgeschreven hoeveel geld ze daarvoor nodig denken te hebben. Om uit te zoeken of dat allemaal betaald kan worden, maakt de minister van Financiën de rijksbegroting. Daar staat in hoeveel geld het rijk binnenkrijgt en hoeveel er uitgegeven kan worden aan die plannen. meestal de woensdag na de derde dinsdag voor 1 januari Tweede Kamer kabinet Tweede Kamerleden vergaderzaal kabinet begrotingen van de Eerste Kamer 5. Waarom heet het de Miljoenennota?! Kijk op www.derdekamer.nl voor spelletjes 10 11
Thema 2 Parlement 12 13
Volksvertegenwoordigers Eerste Kamer Nederlanders gaan naar de stembus om Kamerleden, volksvertegenwoordigers, te kiezen. Eén keer in de vier jaar kiezen ze de leden van de Tweede Kamer. En één keer in de vier jaar kiezen ze de leden van Provinciale Staten die op hun beurt weer de leden van de Eerste Kamer kiezen. Ze stemmen dan op een man of vrouw van een bepaalde partij die over allerlei onderwerpen hetzelfde denkt als zijzelf. 1. Noem eens andere vertegenwoordigers dan volksvertegenwoordigers? Tweede Kamer 2. Wie kan er Kamerlid worden? 3. Noem 4 politieke partijen die in de Eerste Kamer en in de Tweede Kamer zitten. Plattegrond vergaderzalen van de Eerste Kamer en Tweede Kamer 14 15
Plannen Regering controleren De plannen die de regering maakt, worden niet zomaar wetten die voor iedereen gelden. Daar zijn een aantal stappen voor nodig. De Eerste Kamerleden en de Tweede Kamerleden debatteren over de plannen die in de troonrede staan en met het kabinet. Want het zijn nog maar plannen van de regering, daar moet het parlement (de Eerste Kamer en de Tweede Kamer) eerst nog ja tegen zeggen. 4. Wie verdedigt een wetsvoorstel in de Eerste Kamer en de Tweede Kamer? De Kamerleden kunnen de regering op allerlei manieren controleren. Bijvoorbeeld door: - een brief te schrijven aan de minister met vragen waar de minister op moet antwoorden; - een minister te vragen naar de Eerste Kamer of de Tweede Kamer te komen om vragen te beantwoorden en in debat te gaan; - nee te zeggen tegen een wetsvoorstel, zodat het geen wet wordt; - nee te zeggen tegen begrotingsvoorstellen, zodat de regering geen geld heeft om de plannen uit te voeren; - een motie in te dienen. 5. Hoe heet een plan dat in het parlement besproken wordt? 7. Wat gebeurt er als een meerderheid van de Kamer geen vertrouwen meer heeft in het kabinet? 6. Noem een Eerste Kamerlid en een Tweede Kamerlid. 8. Hoe kan jij invloed uitoefenen op Kamer leden? 16 17
Om alle stappen te leren, speel het spel op www.derdekamer.nl 18 19
Thema 3 Stemmen 20 21
Verkiezingen Verkiezingen 1. Wat betekent geheime stemming? 2. Waarom is dat belangrijk? 3. Hoe organiseer je geheime stemmingen? Waar moet je In elke wijk in Nederland is een stembureau. op letten? Verkiezingen zijn belangrijk. Op die dag kunnen mensen in Nederland duidelijk maken welke zaken ze belangrijk vinden; waar de Kamers zich de volgende vier jaren mee bezig moeten houden. Om de verkiezingen eerlijk te laten verlopen, staat er in de Grondwet (artikel 53): De verkiezingen worden gehouden bij geheime stemmingen. 4. Zijn er nog andere zaken waar je op moet letten als je eerlijke verkiezingen wilt hebben? 22 23
Kiesrecht Nederlanders van achttien jaar en ouder hebben actief en passief kiesrecht. Het actief kiesrecht is het recht om te gaan stemmen. Het passief kiesrecht is het recht om gekozen te worden. Dan word je bijvoorbeeld Kamerlid. Na de invoering van het algemeen kiesrecht (voor mannen in 1917 en voor vrouwen in 1919) bestond er lange tijd een opkomstplicht bij verkiezingen. In 1970 werd deze opkomstplicht afgeschaft. 5. Vind je 18 jaar een goede leeftijd om te gaan stemmen? Waarom wel of waarom niet? 6. Wat betekent een stem uitbrengen precies? 7. Wat gebeurt er na de verkiezingen als we weten welke partijen de grootste zijn? Poster van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht. 24 25
Vorming regering 8. Wat is een coalitie? In Nederland heeft er nog nooit één partij een absolute meerderheid gehaald (meer dan de helft van de stemmen). Dus moet er na de verkiezingen onderhandeld worden over welke partijen samen de regering gaan vormen. De partij die de meeste stemmen heeft gekregen, mag als eerste proberen een coalitie aan te gaan en een regering te vormen. 9. Wat is de oppositie? 10. Is een minister ook Kamerlid? 11. Hoe heet het kantoor van een minister? Het Torentje is de werkkamer van de minister-president. 26 27
Thema 4 Grondwet 28 29
Grondwet De Grondwet is de basiswet van Nederland. Hier zijn alle andere wetten van afgeleid. Omdat het zo n belangrijke wet is, kun je de Grondwet ook niet zomaar veranderen. Als je de Grondwet wil veranderen, moeten die veranderingen niet één keer, maar twee keer goedgekeurd worden. Door zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer. De Eerste Kamer en de Tweede Kamer moeten allebei twee keer stemmen voordat de Grondwet veranderd kan worden. De tweede ronde in de Tweede Kamer mag pas nadat er Tweede Kamer verkiezingen geweest zijn. En in de tweede ronde is een gewone meerderheid niet genoeg, maar moet twee derde van de Kamerleden voor de Grondwetswijziging stemmen. 2. Wat is een gewone meerderheid? 1. Hoe vaak moet er gestemd worden over een verandering van de Grondwet? 3 Hoeveel Kamerleden moeten er voor de Grondwetswijziging gestemd hebben in de tweede lezing om hem te wijzigen? a. Tweede Kamer! Vergeet niet de website te gebruiken als je iets niet weet: www.derdekamer.nl b. Eerste Kamer 30 31
Artikel 1 van de Grondwet De Grondwet is in de loop van de jaren regelmatig aangepast. Soms veranderde er niet zoveel, maar soms waren de aanpassingen heel ingrijpend. In artikel 1 van de Grondwet staat: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. 5. Wat betekent artikel 1? Artikel 1 van de Grondwet in de Ridderzaal. 4. Er zijn vier jaartallen waarin de Grondwet gewijzigd werd. Zoek op www.derdekamer.nl wat er veranderde in: 1848, 1917, 1956 en 1983. 6. Soms botst het tussen de rechten in artikel 1 van de Grondwet en andere grondrechten. Kun jij een voorbeeld bedenken? 32 33
Win een debat met echte Kamerleden! Als jouw klas tijdens de week van Prinsjesdag (de derde week van september) heeft meegedaan dan kunnen jullie een bezoek aan het Binnenhof winnen om daar samen met échte Kamerleden te debatteren! Stuur een e-mail naar redactie@derdekamer.nl met daarin jullie beste stelling(en) en bijbehorende argumenten. Maak een kort verslag van het slotdebat. Dat kan in de vorm van een verhaal, fotoreportage of video. Met een zelf bedachte stelling maakt de klas meer kans te winnen. De winnaars worden bekend gemaakt op www.derdekamer.nl. 34 35
Derde Kamer der Staten-Generaal is een initiatief van de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal www.derdekamer.nl uitgave juli 2015