een goede nalatenschapsplanning nuttige tips en adviezen

een goede nalatenschapsplanning nuttige tips en adviezen 1

Tekst: Bureau Schrijfwerk Aan deze pocket werkten mee: Notariskantoor Timmers, Lisse Ontwerp en lay-out: De Commandos, Leiden Uitgever: Luiken Karstens Custom Media Postbus 147 2300 AC Leiden Telefoon: 071-523 52 53 www.luikenkarstens.nl Eerste druk, maart 2012 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of gepubliceerd d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaand schriftelijke toestemming van de uitgever: Luiken Karstens Custom Media. De uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enig handelen op basis van in deze brochure weergegeven standpunten dan wel eventuele (druk)fouten en onvolledigheden. Alle tarieven in dit boekje gelden voor 2012. 2012 Luiken Karstens Custom Media 2

Voorwoord Vrijwel dagelijks spreken wij klanten met vragen over schenken, erven en nalaten. Wat is er sinds 1 januari 2010 precies veranderd? Welke gevolgen heeft dat voor mij? Hoe kan ik nu en straks voordelig vermogen overdragen naar mijn (klein)kinderen? Hoeveel belasting moeten mijn erfgenamen straks betalen over de erfenis? Welke oplossingen zijn er om geld te besparen? Kan ik mijn woning alvast overdragen en er toch blijven wonen? Hoeveel kan ik sparen voor mijn (klein)kinderen? Schenk- en erfbelasting is geen eenvoudige materie. Daar komt bij dat de Successiewet met ingang van 1 januari 2010 op veel punten is aangepast. Met dit boekje willen we u globaal wegwijs maken in het woud van regels voor schenken en erven en de belangrijkste wijzigingen in de Successiewet toelichten. We pretenderen niet dat al uw vragen na het lezen van dit boekje beantwoord zullen zijn. Ook kunnen er tussentijds altijd zaken veranderd zijn, door jurisprudentie, aangepaste wetgeving of andere factoren. We kunnen u wel beloven dat u, als u dit boekje uit heeft, redelijk inzicht heeft in wat er speelt en dat u weet waar u op moet letten en welke vragen u moet stellen. Wij helpen u graag die vragen te beantwoorden. Aarzelt u niet om contact met ons op te nemen. Wij kunnen u bijvoorbeeld informeren over mogelijkheden om nu al fiscaalvriendelijk vermogen over te dragen naar uw (klein) kinderen. 3

4

Inhoudsopgave 1 Inleiding: Nalatenschapsplanning...7 2 De Successiewet vanaf 1 januari 2010...11 3 Schenken...15 4 Schenken en de fiscus...21 5 Het erfrecht sinds 2003...27 6 Erven en de fiscus...33 7 Schenken, erven en uw onderneming...39 8 Schenken, erven en uw eigen woning...43 9 De notaris a Wat de notaris doet....47 b Het testament...49 10 Tips en adviezen...51 Begrippenlijst...55 Nuttige (web)adressen...60 Trefwoordenregister....61 Inhoudsopgave 5

6

1 Inleiding: Nalatenschapsplanning Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw heeft Nederland een enorme economische groei en welvaartsgroei doorgemaakt. We hebben met zijn allen veel meer te besteden dan eerdere generaties. Na de vaste lasten en variabele uitgaven houden we vaak genoeg over om een vermogen op te bouwen, bijvoorbeeld in de vorm van aandelen of een eigen woning. U kunt natuurlijk zo proberen te leven dat uw geld op is wanneer u overlijdt. Maar misschien wilt u ook wel iets nalaten voor uw kinderen en kleinkinderen. Als u niets regelt, dan heeft u weinig invloed op wat er na uw dood met uw vermogen gebeurt. Zo kan uw kind bijvoorbeeld bij een scheiding de helft van zijn erfdeel kwijtraken. Het erfrecht geeft een aantal standaardregels voor wie de erfgenamen zijn en wat hun wettelijk erfdeel is. Daarnaast kan er belasting geheven worden over de verkrijging uit een nalatenschap. Deze belasting heette vroeger successierecht en sinds 1 januari 2010 erfbelasting. U kunt zelf veel doen om te bepalen wat er met uw nalatenschap gebeurt. U zit niet vast aan de standaardregels. U kunt bijvoorbeeld een testament laten opmaken om uw bezittingen toe te kennen aan wie u dat wilt. Daarnaast kunt u terwijl u nog leeft al een deel van uw vermogen overbrengen naar bijvoorbeeld uw kinderen of kleinkinderen door middel van een schenking. Door slim gebruik te maken van fiscale vrijstellingen, voorkomt u dat uw erfgenamen na uw overlijden veel belasting moeten betalen. Nalatenschapsplanning 7

Deze planning noemen we estate planning of nalatenschapsplanning. Het doel hiervan is om een opgebouwd vermogen fiscaal zo voordelig mogelijk over te dragen aan erfgenamen. Estate planning omvat de advisering en juridische en fiscale begeleiding bij de overgang en instandhouding van (familie)vermogens en heeft tot doel de eventuele verschuldigde belastingen te beperken. In de toekomst kijken Estate planning is een onderdeel van financiële planning. Dit heeft te maken met vermogensbeheer, uw pensioenregeling en het inkomen dat u op lange termijn wenst. Om een goede keuze te maken, moet u een afweging maken tussen de voor- en nadelen van overheveling van vermogen. Hoeveel heeft u nodig om comfortabel te kunnen leven? Hoeveel wilt u schenken aan uw kinderen en kleinkinderen? Wilt u nu al overdragen, of later? En onder welke voorwaarden? U moet in de toekomst kijken; beslissingen die u nu neemt, hebben waarschijnlijk pas na jaren gevolgen. In de tussentijd kan er veel veranderen. Bij estate planning heeft u te maken met (het vermijden van) schenkbelasting en erfbelasting. Het heffen van schenkbelasting gebeurt als u tijdens uw leven vermogen overdraagt. Erfbelasting wordt geheven bij de vererving van de nalatenschap. De tarieven voor schenkbelasting en erfbelasting zijn gelijk. De vrijstellingen verschillen. Zo geldt voor kinderen voor de erfbelasting een vrijstelling van 19.114 en voor de schenkbelasting een jaarlijkse vrijstelling van 5.030. We komen later terug op de vrijstellingen. De meeste mensen hebben als uitgangspunt dat de overblijvende partner goed verzorgd achterblijft als ze overlijden. De langstlevende moet kunnen voortleven zoals hij of zij dat tijdens het leven van de andere partner gewend was. 8 Nalatenschapsplanning

Emoties Nalatenschapsplanning is een ingewikkeld traject. U krijgt te maken met verschillende soorten wetgeving, maar vaak ook met emotionele aspecten. De dood schrikt ons af. Wie denkt er nu graag na over wat er na zijn overlijden moet gebeuren? En wie moet er wel en niet meeprofiteren van de erfenis? Ook dat is vaak een lastige vraag. Als u niets regelt of de dingen op zijn beloop laat, loopt u het risico dat uw erfgenamen onnodig veel belasting moeten betalen. Of dat uw kinderen belasting moeten betalen over een erfdeel waarover ze niet kunnen beschikken. Met de meest recente wijzigingen zijn de meeste tarieven wel verlaagd. Maar afgeschaft zijn ze nog niet; de staat kan de inkomsten uit deze belastingen simpelweg niet missen, ook al worden ze door veel mensen als onrechtvaardig ervaren. Erf- en schenkingsrecht is ingewikkelde materie. Maar het is zeker de moeite waard om u te verdiepen in het onderwerp. Dit boekje geeft u een inleiding. Als u meer wilt weten, doet u er goed aan om met ons in gesprek te gaan. Begin in ieder geval op tijd met uw estate planning. Dan heeft u de meeste mogelijkheden om uw zaken goed te regelen. Nalatenschapsplanning 9

10 Schenken

2 De Successiewet vanaf 1 januari 2010 Door achtereenvolgende aanpassingen en ingewikkelde tariefstellingen was de Successiewet (oorspronkelijk uit 1956) een bijzonder ingewikkeld geheel geworden. Zo waren er maar liefst 28 verschillende tarieven! Bovendien kon de erfbelasting met toptarieven van 68 procent op weinig begrip rekenen van de bevolking. Er was immers al belasting over betaald, zo redeneerde men. Waarom moet de overheid dan ook bij schenken of erven nog mee-eten? Diezelfde overheid verdedigde zich met het argument dat mensen bij schenken en erven geld in de schoot geworpen krijgen waar ze niets voor hoeven te doen, en dat het toch niet zo gek is dat de staat daar iets van afhaalt. Bovendien is de circa 2 miljard euro die de overheid op deze manier jaarlijks binnenhaalt een aardige aanvulling voor de schatkist. Tegelijk probeerden veel vermogende Nederlanders belasting te vermijden met constructies waarbij ze bijvoorbeeld vermogen onderbrachten in buitenlandse trusts en op zwarte spaarrekeningen of door in het buitenland te gaan wonen. De Nederlandse staat liep daardoor vele miljoenen aan belastinginkomsten mis. Voormalig staatssecretaris De Jager besloot tot een ingrijpende herziening van de Successiewet. De vernieuwde wet gaat meer uit van de ontvanger van de erfenis, terwijl in het oude systeem de erflater centraal stond. Minder tarieven Eén van de meest opvallende aanpassingen is de reductie van het aantal tarieven van 28 naar 4, of eigenlijk 6. Het tarief voor partners en kinderen is verlaagd naar 10 procent en 20 procent en voor andere verkrijgers naar 30 procent en 40 procent. Voor (achter)kleinkinderen gelden tarieven van 18 procent en 36 procent. Bij de erfbelasting is de Successiewet 2010 11

vrijstelling voor partners verhoogd naar 603.600 en voor kinderen en kleinkinderen naar 19.114. Voor de ouders van de overledene geldt een vrijstelling van 45.270. Andere verkrijgers krijgen een vrijstelling van 2.012. Dankzij de wijzigingen betalen minder mensen erfbelasting. In totaal zullen niet meer dan 500 partners per jaar deze belasting hoeven te betalen, verwacht de staatssecretaris. Bovendien neemt het aantal kinderen dat erfbelasting betaalt met een kwart af. Partnerbegrip In de nieuwe Successiewet is het partnerbegrip aangepast. Twee personen zijn elkaars partner wanneer: ze gehuwd zijn en niet gescheiden van tafel en bed 1 of wanneer ze meerderjarig zijn, én een gezamenlijke huishouding voeren, én ze een wederzijdse zorgverplichting hebben laten vastleggen bij een notaris, én geen bloedverwanten zijn in de rechte lijn (bijvoorbeeld ouder en kind) Bij overlijden geldt voor de gezamenlijke huishouding een termijn van zes maanden, bij schenken moeten de twee personen minstens twee jaar elkaars partner zijn. Deze termijnen gelden niet bij een huwelijk. Bedrijfsopvolging Een andere belangrijke verandering is de belasting bij bedrijfsopvolging door schenking of erven. Onder het oude systeem kon het voortbestaan van een onderneming soms in gevaar komen doordat de erfgenamen 1 Een uitzondering geldt voor partners die onvrijwillig van elkaar worden gescheiden, bijvoorbeeld wanneer één van de partners moet worden opgenomen in een verpleeghuis. 12 Successiewet 2010

met een forse belastingschuld bleven zitten. De vrijstellingen zijn fors verruimd en de tarieven zijn verlaagd, mits de erfgenamen het bedrijf voortzetten (zie hoofdstuk 7). Vermogen in het buitenland Sommige vermogende Nederlanders hebben een deel van hun vermogen ondergebracht in een zogeheten afgezonderd particulier vermogen (APV). Dit is een constructie waarbij iemand geld afstaat aan een aparte entiteit, zodat hij daar formeel geen eigenaar meer van is. Maar de persoon geniet wel de uiteindelijke opbrengsten van het vermogen of krijgt het vermogen terug. Ondertussen is er niemand aan te spreken voor de belastingheffing. Een trust is hiervan het bekendste voorbeeld, veelal in een belastingparadijs. Maar er zijn ook andere constructies. Het ministerie van Financiën heeft de afgelopen jaren van alles gedaan om deze constructies tegen te gaan. Sinds 1 januari 2010 worden APV s belastingtechnisch behandeld alsof ze behoren tot het vermogen. Bij overlijden ziet de Belastingdienst een APV als deel van de erfenis. Hiervoor gelden de regels van de erfbelasting. Het ministerie wil met een hardere aanpak van deze constructies meer belastinggeld binnenhalen. Dat compenseert voor een deel de derving van belastinginkomsten door de lagere tarieven in de erf- en schenkbelasting. Successiewet 2010 13

14 Schenken en de fiscus

3 Schenken Erf- en schenkbelasting uitstellen en vermijden U kunt natuurlijk wachten met het overdragen van bezittingen tot u overlijdt. Maar u kunt ook tijdens uw leven al schenkingen doen. Het voordeel hiervan is - behalve dat u familieleden tijdens uw leven een plezier kunt doen - dat de schenkingen tot een bepaald bedrag vrij zijn van schenkbelasting. Zo kunt u uw bezit fiscaalvriendelijk alvast gedeeltelijk daadwerkelijk overbrengen naar uw erfgenamen. Ze zitten dan nu iets ruimer in het geld en als ze straks de erfenis krijgen, hoeven ze daarover minder erfbelasting te betalen. Daarnaast zijn er mogelijkheden om te schenken zonder dat het geld uw vermogen verlaat. Wat is een schenking? De Belastingdienst spreekt van een schenking als de ene partij, de schenker, ten koste van zijn eigen vermogen de andere partij, de begiftigde, uit vrijgevigheid verrijkt. U kunt iemand verrijken door geld of goederen te geven, maar ook op andere manieren. U kunt bijvoorbeeld uw woning verkopen voor minder dan de marktwaarde. U geeft dan als het ware een deel van uw huis voor niets weg. Een ander voorbeeld is dat u een lening verstrekt zonder of met een lage rente. De schenking is dan de rente die de ontvanger niet hoeft te betalen. Schenkbelasting Bij een schenking zijn altijd minimaal twee partijen betrokken: de gever en de ontvanger. Als ontvanger kunt u te maken krijgen met schenkbelasting. De Belastingdienst eist dan een deel van de gift op. Dit is het geval wanneer u van iemand in één kalenderjaar meer dan 2.012 krijgt. Komt de schenking van uw ouders, dan is de vrijstelling hoger, namelijk 5.030. Bent u tussen de 18 en de 35 jaar oud, dan mogen uw ouders u eenmalig 24.144 belastingvrij schenken Schenken 15

( jubelschenking ). Is deze schenking bestemd om een woning te kopen of om de kosten van een studie te dekken, dan geldt zelfs een eenmalige extra vrijstelling van 26.156. De totale eenmalige vrijstelling is dan 50.300. De vrijstelling geldt ook als de extra schenking plaatsvindt in een ander jaar dan de jubelschenking. Is uw kind ouder dan 35, dan geldt de vrijstelling niet meer, tenzij de partner van uw kind wel jonger is dan 35. Stel dat uw zoon 40 is en zijn partner 33, dan kunt u dus toch eenmalig belastingvrij schenken aan uw zoon. Schenking op papier De meest voorkomende schenking is die van ouders aan hun kind(eren). Soms willen ouders een deel van hun vermogen overdragen aan hun kinderen, terwijl ze er nog wel over willen kunnen beschikken. U kunt dan bij notariële akte schenken en het bedrag vervolgens teruglenen. Ieder jaar mag u 5.030 schenken zonder dat uw kind schenkbelasting hoeft te betalen. U leent het bedrag terug en betaalt jaarlijks rente aan uw kind. De rente is vanaf 2010 minimaal 6 procent. U kunt de groeiende schuld aftrekken van uw vermogen in box 3, zodat u minder vermogensrendementsheffing betaalt. Bij de kinderen verschijnt de schuld als vordering in box 3. Ze betalen pas belasting als hun vermogen meer is dan een bepaald bedrag. Dat is 20.661 per persoon. Per minderjarig en inwonend kind geldt een extra vrijstelling van 2.762. Wanneer u overlijdt, kunnen uw kinderen de schuld opeisen en verrekenen met de erfenis. Het bedrag dat zij erven is daardoor lager, en dus betalen ze minder erfbelasting. Deze constructie blijft aantrekkelijk onder de nieuwe tariefstructuur. Schenkingen boven 5.030 vallen in het 10 procenttarief of 20 procenttarief. Voor kleinkinderen is de schenkbelasting gestegen naar 18 of 36 procent. Maar u kunt nog altijd 10 procent belasting besparen. Wij kunnen u meer vertellen over deze constructie en de fiscale gevolgen. 16 Schenken

Lenen en schenken Het kan interessant zijn om een lening voor de aankoop van een woning te combineren met een schenking op papier. Stel dat u 100.000 leent aan uw kind. Als u een rentevaste periode hanteert van minimaal een jaar, mag u een rente hanteren die overeenkomt met de marktrente. Laten we zeggen 3 procent. Uw kind mag die rente ( 3.000) aftrekken. Als uw kind in de laagste tariefschaal zit, betekent dit een teruggaaf van ongeveer 1.000. Tegelijkertijd kunt u bij notariële akte een schenking op papier doen van 50.000 en dit bedrag direct teruglenen. U betaalt hiervoor aan uw kind 6 procent rente, ofwel 3.000. Op deze manier kost het u als ouder niets; u ontvangt 3.000 rente en u betaalt 3.000 rente. Tegelijkertijd heeft uw kind een belastingvoordeel van 1.000 en houdt u de beschikking over de schenking. Woning overdragen Vaak willen ouders het huis overdragen aan hun kinderen, maar er wel zelf blijven wonen. Als ouder moet u de woning tegen een reële prijs verkopen. Verkoopt u tegen een prijs onder de marktprijs, dan geldt het voordeel als schenking. Het is wel mogelijk dat uw kind de koopsom schuldig blijft. U kunt het bedrag dan kwijtschelden in jaarlijkse termijnen die gelijk zijn aan het vrijgestelde bedrag van 5.030. U kunt ook gebruik maken van de eenmalige vrijstelling van 24.144 voor kinderen tussen de 18 en 35 jaar. De extra vrijstelling van 26.156 blijft buiten beeld; die is alleen van toepassing als uw kind een huis koopt en daar zélf gaat wonen. Wilt u uw woning overdragen aan uw kind(eren), dan kunt u het beste contact met ons opnemen. Wij kunnen u vertellen hoe u één en ander het beste kunt regelen en wat de gevolgen zijn voor inkomstenbelasting, overdrachtsbelasting, schenkbelasting en eventueel erfbelasting. In hoofdstuk 8 gaan we uitgebreider in op de eigen woning. Schenken 17

Schenkingen aftrekken Schenkingen aan bepaalde instellingen kunt u onder voorwaarden aftrekken van de inkomstenbelasting. De Belastingdienst maakt onderscheid tussen gewone (eenmalige) giften en periodieke giften. In de oude Successiewet was sprake van giften aan kerkelijke, levensbeschouwelijke, liefdadige, culturele en wetenschappelijke instellingen en instellingen die het algemeen nut beogen, of kortweg algemeen nut beogende instellingen (ANBI s). De criteria voor deze ANBI s zijn in de nieuwe wet aangescherpt. Daarnaast is er een nieuwe categorie gekomen, de sociaal belang behartigende instelling (SBBI). Schenkingen aan een SBBI kunt u niet aftrekken, maar de instellingen hoeven er geen belasting over te betalen. Meer hierover leest u in hoofdstuk 4. Periodieke gift Van een periodieke gift is sprake wanneer u minimaal vijf jaar achter elkaar een gift doet. Het moet gaan om vaste en gelijke uitkeringen en u moet de schenking vastleggen bij de notaris. Hierbij geldt dat ook giften aan SBBI s aftrekbaar zijn. Ze moeten wel aan enkele voorwaarden voldoen. Zo moeten ze onder andere meer dan 25 leden hebben en vrijgesteld zijn van vennootschapsbelasting. Voor deze schenkingen geldt geen drempel en geen maximum. 180-dagenregeling Schenkingen kunnen gevolg hebben voor de nalatenschap. Immers, wat iemand nu weggeeft, maakt straks geen deel meer uit van de erfenis. Toch is het voor het erfrecht niet altijd verdwenen. Wanneer u binnen 180 dagen na een schenking komt te overlijden, wordt deze schenking voor de erfbelasting gezien als verkrijging uit nalatenschap. De schenking wordt betrokken bij de verdeling van de erfenis (zie ook hoofdstuk 5). De schenkbelasting die de ontvanger heeft betaald, kan hij meestal verrekenen met de erfbelasting. Uitzonderingen Niet alle schenkingen worden fiscaal gezien als verkrijgingen uit de nalatenschap. 18 Schenken

Uitzonderingen zijn: schenkingen door een ouder aan een kind, waarbij een beroep is gedaan op de voor één kalenderjaar verhoogde vrijstelling (de jubelschenking ). giften waarover bij de verkrijger inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen, loon- of dividendbelasting wordt geheven. Tip Het is misschien niet het eerste waar u aan denkt, maar als u op uw sterfbed een jubelschenking doet, verlaagt u de erfbelasting voor uw kinderen. Schriftelijk vastleggen Wanneer u iets wilt schenken, moet u bepaalde regels in acht nemen, anders kan de schenking ongeldig zijn. In sommige gevallen moet u hierbij een notaris inschakelen. Dit is onder meer verplicht bij schenking van onroerende zaken en wanneer de schenking pas na het overlijden van de schenker effect heeft. In de meeste andere situaties bent u niet verplicht om de notaris erbij te betrekken. Het is echter wel verstandig om een schenking schriftelijk vast te leggen. Dan kunt u bijvoorbeeld een uitsluitingsclausule opnemen. Daarnaast kunt u later bewijzen dat de schenking werkelijk heeft plaatsgevonden. Toestemming van partner Als u getrouwd bent en u gaat schenken, moet er toestemming zijn van de echtgenoot. Anders kan de echtgenoot de schenking vernietigen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij een tweede huwelijk of partnerschap wanneer één van de partners iets wil schenken aan een kind uit een eerdere verbintenis. De toestemmingseis geldt niet voor een kleine of gebruikelijke schenking. Het maakt hierbij niet uit of u gehuwd bent in gemeenschap van goederen of op huwelijkse voorwaarden. Schenken 19

20 Het Schenken erfrecht sinds 2003

4 Schenken en de fiscus Als ontvanger van een schenking betaalt u alleen schenkbelasting als de schenker in Nederland woont. De fiscus vat dit breed op: Nederlanders die binnen tien jaar na hun vertrek uit Nederland een schenking doen of een erfenis nalaten, worden voor de belasting geacht nog in Nederland te wonen. Wonen uw ouders minder dan tien jaar in dat dorpje in Zuid-Frankrijk, dan moet u over schenkingen boven 5.030 gewoon schenkbelasting betalen. Ze kunnen dan misschien beter nog even wachten met hun vrijgevigheid. Is de schenker een buitenlander die in Nederland heeft gewoond, dan moet hij ten minste een jaar geleden vertrokken zijn om vrijgesteld te zijn van erf- en schenkbelasting. Als de schenker of de verkrijger in het buitenland woont, is het verstandig om voor nadere informatie eerst contact met ons op te nemen. Extra vrijstellingen Er zijn verschillende situaties waarin de ontvanger geen schenkbelasting hoeft te betalen. Bijvoorbeeld wanneer de schenker geld geeft waarmee de ontvanger zijn schulden kan betalen. Voorwaarde is dan wel dat de ontvanger niet zelf de middelen had om zijn schulden af te lossen. Als de schenking komt van een kerkelijke, levensbeschouwelijke, liefdadige, culturele of wetenschappelijke instelling, (een zogeheten algemeen nut beogende instelling of ANBI) is de ontvanger ook vrijgesteld. De ontvanger mag niet de schenker zijn. De voorwaarden waaraan een ANBI moet voldoen zijn in de nieuwe wet aangescherpt. Zo moet de ANBI zich voor ten minste 90 procent inzetten voor het goede doel. In de oude wet was het voldoende als de meeste activiteiten het algemeen belang dienden. Schenken en de fiscus 21

Afhankelijk van waarde De schenkbelasting die u moet betalen, hangt af van de waarde van de schenking. Als het om een geldbedrag gaat, is het geen probleem om de waarde vast te stellen. Bij goederen kan dat ingewikkelder zijn. De Belastingdienst kijkt naar wat u zou krijgen van de hoogste bieder. U kunt de zaken hiervoor laten taxeren, maar dat is niet verplicht. Nog lastiger wordt het als het gaat om vruchtgebruik, verkoop van een woning beneden de marktwaarde of leningen tegen een lage rente. De notaris kan u hierbij adviseren. Overigens heeft de nieuwe wet hierin wel meer duidelijkheid geschapen. Woningen worden in beginsel gewaardeerd tegen de WOZ-waarde. Bij een overlijden of bij een schenking kunt u een nieuwe WOZ-beschikking vragen en daar eventueel bezwaar tegen aantekenen. Bij direct opeisbare of renteloze leningen gaat de wet uit van een tarief van 6 procent, ongeacht de hoogte van de marktrente. Leent u iemand een bedrag tegen 4 procent rente, dan wordt de resterende 2 procent gezien als een schenking. Is er een rentevaste periode van minimaal een jaar, dan wordt gekeken naar de marktrente. Wederdiensten Soms verplicht de schenker de ontvanger tot bepaalde wederdiensten. De ontvanger moet dan een deel van de schenking op een voorgeschreven manier gebruiken. Voor de schenkbelasting geldt dan de nettoverkrijging. Dat is de schenking met aftrek van de kosten die de ontvanger moet maken om aan de verplichtingen te voldoen. Als u bijvoorbeeld een woning schenkt onder de verplichting de hypotheekschuld te voldoen, dan moet de ontvanger schenkbelasting betalen over de waarde van de woning minus het hypotheekbedrag. Onroerende zaak Wanneer u uw huis wilt schenken aan uw kinderen, krijgen zij te maken met twee regelingen. Ze moeten 6 procent overdrachtsbelasting betalen, en ze moeten schenkbelasting betalen voor het bedrag boven de vrijstelling. In dit geval kunnen zij een beroep doen op de zogeheten samenloopregeling. Deze houdt in dat u het aan 22 Schenken en de fiscus

de schenking toe te rekenen deel van de overdrachtsbelasting mag aftrekken (zie ook p. 43). Bij schenking van een woning of andere onroerende zaak is overdrachtsbelasting én schenkbelasting verschuldigd. Uw kind mag de overdrachtsbelasting (tarief 6%) die is betaald over het bedrag waarover ook schenkbelasting (tarief 10% of 20%) is betaald, in mindering brengen op de schenkbelasting. Als u uw woning verkoopt tegen een prijs die lager is dan de WOZ-waarde, dan moet de koper zowel overdrachtsbelasting als schenkbelasting betalen. Waarbij de betaalde overdrachtsbelasting op de hiervoor vermelde wijze in mindering komt op de verschuldigde schenkbelasting. Afhankelijk van relatie De te betalen schenkbelasting wordt naast de waarde van de schenking bepaald door de relatie van de ontvanger tot de gever: Kind of pleegkind Kinderen van de schenker zijn ook de kinderen die: uit een eerder huwelijk van de partner komen door de schenker zijn geadopteerd door de schenker zijn erkend Kinderen van een partner met wie de overledene samenwoonde, worden voor de nieuwe erfbelasting gelijkgesteld met de eigen kinderen, mits de partner voldoet aan de partnerdefinitie (zie hoofdstuk 2). Voor kinderen geldt per kalenderjaar een vrijstelling van 5.030. Voor kinderen tussen de 18 en 35 jaar mag u het bedrag één keer aanvullen tot 24.144. Is de schenking bestemd voor de bekostiging van een studie of voor de aankoop van een woning, dan mag u daarboven eenmalig 26.156 schenken. Dat moet dan wel in hetzelfde jaar zijn. U moet dan in de aangifte een beroep doen op de eenmalige vrijstelling. Schenkingen die hoger zijn, worden belast: 10 procent tot 115.708 en 20 procent daarboven. U kunt de eenmalige vrijstelling ook nog benutten als uw kind ouder is dan 35 jaar, Schenken en de fiscus 23

maar alleen als de partner van het betreffende kind tussen de 18 en 35 jaar is. Pleegkinderen zijn kinderen die de schenker minstens vijf jaar voor hun 21ste jaar heeft onderhouden en opgevoed. Is het kind voor zijn 21ste getrouwd? Dan moet de pleegouder het kind vóór de huwelijksdatum minstens vijf jaar hebben onderhouden en opgevoed. Ook kinderen uit een eerdere relatie van de partner (stiefkinderen) gelden voor de erfbelasting als kinderen. Voorwaarde is dan wel dat de tweede relatie door overlijden eindigt. Let op Er is een verschil tussen erfrecht en de erfbelastingregels. Het erfrecht gaat uit van bloedverwantschap. Als twee partners samenwonen en er zijn kinderen uit een eerder huwelijk, dan erven die niets als de stiefouder overlijdt, tenzij er een testament is (zie hoofdstuk 5). Schenken aan goede doelen De schenkingen aan zogenoemde algemeen nut beogende instellingen of ANBI s zijn vrijgesteld van schenkbelasting. Bovendien mag u deze schenkingen aftrekken voor de inkomstenbelasting. Er geldt wel een drempelbedrag van 1 procent van het verzamelinkomen met een minimum van 60. Daarnaast mag er geen tegenprestatie zijn. Als u de giften aftrekt, moet u wel schriftelijk kunnen aantonen dat u de giften ook werkelijk heeft gedaan. De criteria voor ANBI s zijn in de nieuwe wet verscherpt. Vóór 1 januari 2010 was het voldoende als het merendeel van de activiteiten van een organisatie gericht waren op een goed doel. Na die datum moet het minimaal 90 procent zijn. De Belastingdienst heeft op zijn website een lijst met alle erkende ANBI s http://www.belastingdienst.nl/reken/anbi/ ANBI.html). 24 Schenken en de fiscus

Naast de ANBI s is sinds 1 januari 2010 een andere categorie in het leven geroepen: de sociaal belang behartigende instelling (SBBI). Dit zijn organisaties die een particulier belang dienen en tegelijk een sociaal belang behartigen. SBBI s hoeven over schenkingen geen schenkbelasting te betalen. Uit de regelgeving van de organisatie moet blijken dat ze inderdaad het sociaal belang behartigt en dat moet ook blijken uit de feitelijke activiteiten. Daarnaast moet de instelling vrijgesteld zijn van winstbelasting. Anderen dan kinderen en liefdadigheid Voor schenkingen aan andere personen en partijen dan kinderen en de hierboven genoemde instellingen, geldt een vrijstelling van 2.012 per kalenderjaar. Zijn de schenkingen hoger, dan is over het meerdere schenkbelasting verschuldigd. Echtgenoten en partners In de nieuwe Successiewet is het partnerbegrip aangepast (zie hoofdstuk 2). Partners en kinderen betalen 10 procent over de eerste 115.708. Kinderen hebben een vrijstelling van 5.030 per jaar. Is de schenking hoger dan 115.708, dan geldt voor het meerdere een tarief van 20 procent (zie tabel). Gedeelte van de Partner of kind Kleinkind of Overigen belaste verkrijging achterkleinkind 0 en 115.708 10% 18% 30% > 115.708 20% 36% 40% (Achter)kleinkinderen Schenkt u aan uw kleinkinderen of achterkleinkinderen, dan wordt de schenking belast volgens de tweede kolom in de tabel, met een opslag van 80 procent. Dat komt dus neer op een tarief van 18 procent voor het bedrag tot 115.708 (met een vrijstelling van 2.012) en 36 procent voor het meerdere (zie derde kolom). Schenken en de fiscus 25

Belastingvrij schenken Als schenker kunt u ook vrij van recht schenken. U neemt dan zelf de schenkbelasting voor uw rekening die de verkrijger zou moeten betalen. In feite verhoogt u dan de schenking met de schenkbelasting. De totale schenking bestaat dan uit de waarde die u wilt geven plus de waarde van de schenkbelasting die over die schenking is verschuldigd. De schenkbelasting wordt geheven over de totale schenking. Aangifte doen en betalen De ontvanger van een schenking moet zelf aangifte doen. Dat is alleen nodig als de schenking groter is dan de vrijstelling of als de Belastingdienst een aangifteformulier heeft uitgereikt. Dat kan ook gelden voor de schenker. Bij gebruik van de eenmalige vrijstelling voor schenkingen aan kinderen moet u altijd aangifte doen en een beroep doen op de vrijstelling. De Belastingdienst adviseert schenker en ontvanger om samen aangifte te doen, zodat de aangifte als één geheel verwerkt kan worden. U kunt gebruik maken van een officieel aangiftebiljet, maar dat is niet verplicht. U kunt ook zelf een aangifte opstellen met alle gegevens die relevant zijn. U kunt de aangifte zelf doen, maar u kunt ook de hulp van een notaris of belastingadviseur inroepen. De aangifte moet u indienen bij het belastingkantoor waaronder de schenker valt. Het aangiftebiljet moet in het bezit van de Belastingdienst zijn vóór 1 maart van het jaar volgend op het jaar waarin de schenkingen zijn gedaan. 26 Schenken en de fiscus