DE WITTE STOK DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT Juli Augustus September Nr. 4 2013 Afgiftekantoor Brussel X Erkenningsnummer: P207078 K K K K Dossier: Mobiliteit voor iedereen. Tombola 2013: waag uw kans! Retinitis en gentherapie. Onder Ons. EngeIandstraat 57 1060 Brussel Tel.: 02 533 32 11 IBAN: BE11 0000 0000 4848 BIC: BPOTBEB1
Redactie en coördinatie: Catherine Claeys Hebben meegewerkt aan dit nummer: Nadia Arnone, Steffie De Meulemeester, Catherine Dosen, Sabine Ghyssens, Gaby Goovaerts, Céline Gurdebeke, Anne Harts, Noëlla Jardin, Rebecca Lévêque, Bruno Liesen, Lies Paelinck, Valérie Staal, Magda Van Waes. Foto s: Catherine Claeys, Quentin Declerck, Stéphane Depoorter, Gaby Goovaerts, Lies Paelinck, Jennifer Pirson, Robert Tombeur, Nicolas Van Bever. Druk: Drukkerij Adam-Demortier Abonnement: 10 te storten op rekening IBAN: BE11 0000 0468 0248 BIC: BPOTBEB1 met vermelding: Abonnement Witte Stok. Gratis voor blinde en slechtziende personen. Op Daisy-CD beschikbaar en op onze website: www.braille.be. Contact: Brailleliga vzw, Engelandstraat 57 1060 Brussel Tel.: 02 533 32 11 Fax: 02 537 64 26 E-mail: info@braille.be. Verantwoordelijke uitgever: Michel Magis, Engelandstraat 57 1060 Brussel. - Help ons verkwisting te vermijden: indien u verhuist, er fouten in uw gegevens voorkomen of indien u dit tijdschrift meerdere malen ontvangt, gelieve ons te verwittigen! - Houder van het bestand: Brailleliga vzw. Onze vereniging respecteert nauwgezet de privacy van haar schenkers en sympathisanten overeenkomstig de wet van 08/12/1992. Hun gegevens worden aan geen enkele andere vereniging of persoon bekendgemaakt. Op uw eenvoudig verzoek worden uw gegevens meegedeeld en zonodig verbeterd. - We kunnen het niet vaak genoeg herhalen: laat u niet misleiden door oneerlijke personen. De Brailleliga verkoopt niets, noch van deur tot deur, noch op de openbare weg. - De Brailleliga wijst er nogmaals op dat zij een neutrale vereniging is, gehecht aan de democratische waarden en actief in het hele land. Zij staat ten dienste van alle blinden en slechtzienden. IN DIT NUMMER: Editoriaal... p. 01 Dossier: Hoe de mobiliteit van blinde en slechtziende personen vergemakkelijken?... p. 02 Tombola 2013: waag uw kans!... p. 35 Erfelijke netvliesaandoeningen: hoever staat de gentherapie?... p. 39 Afspraak in uw streek: we waren erbij, we zullen er zijn... p. 44 Colloquium: Geschiedenis van de blindheid en de blinden... p. 47 Wenskaarten: denk er nu al aan!... p. 50 Onze vreugde, ons verdriet... p. 51 ONDER ONS BrailleTech 2013: het volledige programma. Nieuws van de BrailleShop: Een goede start na de vakantie! Nieuws van de Sociale dienst: Gratis openbaar vervoer: nationale verminderingskaart, kaart kosteloze begeleider van de NMBS ook geldig bij de MIVB, gratis vervoer om vaderlandslievende reden, de NMBS investeert in mobiliteit SELOR past zich aan aan personen met een handicap Handiweb: volg uw dossier online op Online lezen Rechtstreeks toegankelijke hulp. Nieuws van de Dienst vrijetijdsbesteding: Activiteiten oktober, november, december 2013 VRT lanceert nieuwe fictiereeks met audiodescriptie. Foto Cover: De affiche van onze campagne over mobiliteit
EDITORIAAL. In september trekt de Brailleliga traditioneel naar het publiek met een grootse sensibiliseringscampagne. Dit jaar besteden we tijdens onze Week van de Brailleliga specifieke aandacht aan de mobiliteitsproblemen waar personen met een visuele beperking elke dag mee geconfronteerd worden. De boodschap Born to be free verwijst naar de wereld van de motorliefhebbers, een wereld waar weidse landschappen en vrijheid hoogtij vieren. Op die manier symboliseren we de wens van blinde en slechtziende personen om zich vrij te kunnen verplaatsen wanneer ze dat willen, naar waar ze dat willen en hoe ze dat willen. Mobiliteit is een basisrecht voor iedereen. Om ten volle te kunnen deelnemen aan onze samenleving moet men zich vrij, zelfstandig en in alle veiligheid kunnen verplaatsen. Elke dag opnieuw en overal in het land begeleidt de Brailleliga blinde en slechtziende personen op weg naar zelfstandigheid en vrijheid. De politieke verantwoordelijken maar ook u allemaal kunnen personen met een visuele beperking helpen en hun verplaatsingen vergemakkelijken. In dit nummer van De Witte Stok nemen we de mobiliteit van blinde en slechtziende personen uitgebreid onder de loep. Bovendien nodigen we u, met het bijgevoegde overschrijvingsformulier, uit om de initiatieven van onze vereniging voor een betere mobiliteit van blinde en slechtziende personen te steunen. We wensen u veel leesplezier en danken u alvast voor uw steun. 1
DOSSIER ENQUÊTE MOBILITEIT: DE RESULTATEN. Mobiliteit is belangrijk voor onze levenskwaliteit, is van cruciaal belang voor heel wat dagelijkse handelingen en speelt een niet te miskennen rol in ons sociaal leven. Aangezien het gezichtsvermogen een zintuig is waarop heel vaak een beroep gedaan wordt bij verplaatsingen, is de kans reëel dat een visuele beperking, zelfs een gedeeltelijke, de mobiliteit aantast. In het kader van haar campagne rond het thema mobiliteit, heeft de Brailleliga een enquête gedaan bij haar leden. Hieronder leest u de belangrijkste resultaten. De enquête ging uitsluitend over verplaatsingen op de openbare weg. Daar ondervinden personen met een visuele beperking immers de meeste moeilijkheden en krijgen ze vaak met stress af te rekenen. De vragenlijsten werden verstuurd naar de helft van de blinde en slechtziende lezers van De Witte Stok. 10% van de verstuurde formulieren werd ingevuld, met een foutenmarge van zo goed als nul. We zijn erg tevreden met dit resultaat dat onze verwachtingen inlost. Wij willen dan ook iedereen die aan de enquête deelgenomen heeft van harte bedanken. De analyse van de resultaten is vooral gebaseerd op de volgende twee parameters: het gewest waar de ondervraagde woont en zijn leeftijd. De verdeling per gewest is interessant aangezien elk gewest zijn eigen specifiek karakter heeft op vlak van urbanisatie en een eigen beleid voert op vlak van inrichting van openbare plaatsen en het aanbod van het openbaar vervoer. Bovenop de visuele beperking is ook leeftijd een belangrijke oorzaak voor beperkingen op vlak van mobiliteit. De verdeling per leeftijdscategorie van de ondervraagden komt grotendeels overeen met de verhoudingen in leeftijd bij de leden van de Brailleliga. Algemeen gezien heeft 58% van de ondervraagde 2
personen de pensioenleeftijd overschreden. De meesten onder hen zijn 80 jaar of ouder. Het aantal respondenten onder de 25 jaar is erg beperkt (4%). Tot slot zijn vrouwen en mannen zo goed als evenredig vertegenwoordigd in onze steekproef. Iedereen mobiel ongeacht de leeftijd! 76% van de ondervraagde personen, dus bijna 8 op 10 personen, verklaren dat ze zich dagelijks of minstens verschillende keren per week buitenshuis begeven. De verschillen tussen de gewesten zijn erg klein: Brussel staat op kop met 80%, op de voet gevolgd door Wallonië (76%) en Vlaanderen (74%). Hoewel de frequentie van de verplaatsingen vermindert met de leeftijd, blijft een meerderheid, zelfs bij de oudsten (71% van de 65-plussers), geregeld buiten komen en zich in de openbare ruimte verplaatsen. Slechts een minderheid (24%) verschuilt zich thuis en komt zelden buiten. Het beheer van de mobiliteit van blinde en slechtziende personen is dan ook onbetwistbaar een essentiële uitdaging in de algemene problematiek van de toegang tot de openbare ruimte voor personen met een beperkte mobiliteit (PBM). De meerderheid van de ondervraagde personen verplaatst zich het vaakst te voet. Wat de vervoermiddelen betreft, wordt het openbaar vervoer het meest gebruikt, gevolgd door de auto. De fiets (of de tandem) wordt nog erg weinig gebruikt, al moet gezegd dat de fiets in Vlaanderen het cijfer van de auto benadert! We stellen vast dat er zeer weinig beroep gedaan wordt op de diensten voor aangepast vervoer. Uit de antwoorden op de open vragen blijkt dat deze diensten nog te weinig gekend zijn: veel ondervraagden waren slecht geïnformeerd over dit onderwerp. 3
Slechts een kwart van de ondervraagden beweert mobiliteitslessen te hebben gevolgd. 40% onder hen deed dat bij de Brailleliga. Als we hierbij de opleidingen rekenen die gevolgd werden in revalidatiecentra waar de Brailleliga mee samenwerkt, komt het percentage van personen die een opleiding gekregen hebben met de hulp van de Brailleliga op 48%. Onveiligheidsgevoel. Het andere meest opvallende cijfer van onze enquête betreft het onveiligheidsgevoel: bijna 65% van de ondervraagden voelt zich onveilig op de openbare weg. Het onveiligheidsgevoel is een delicaat gegeven. Het kan immers beïnvloed zijn door externe elementen zoals de berichtgeving in de media over criminaliteit of het sociale en culturele milieu waartoe men behoort. Het verrast ons dan ook uiteraard niet dat in Brussel, een sterk verstedelijkt gewest, dit onveiligheidsgevoel leeft bij 71% van de deelnemers aan de enquête. Dankzij de antwoorden op de open vragen kunnen we de al te subjectieve elementen isoleren om zo tot de concrete oorzaken te komen: het gevaar van het verkeer, de geluidsoverlast, de staat van de voetpaden of de niet opspoorbare obstakels. Personen die zich verplaatsen met een begeleider of met een blindengeleidehond voelen zich in het algemeen veiliger. De witte stok, die door 80% van de ondervraagden gebruikt wordt, is ook een element waardoor men zich veiliger gaat voelen. Dankzij de stok kan men tegelijkertijd zelf obstakels opsporen en een signaal geven aan de andere weggebruikers. Terrassen behoren tot de voornaamste hindernissen 4
Een parcours vol hindernissen. Derde cijfer dat voor zich spreekt: 84% van de ondervraagden verklaart hinder te ondervinden op de openbare weg. Zonder rekening te houden met de gewestelijke verschillen, kunnen we stellen dat de top 3 van de obstakels die hinderlijk zijn bij verplaatsingen bestaat uit: publiciteitsborden, terrassen van cafés en hondenuitwerpselen. De verschillen tussen de verschillende vormen van hinder zijn echter miniem. Andere obstakels waarmee rekening gehouden moet worden: slecht geparkeerde auto s, fietsen of motorfietsen die op het voetpad gezet worden, vuilniszakken en niet Niet of slecht aangegeven werken, opgepast gevaar! of slecht aangeduide werken. In de open vragen klagen de deelnemers vooral over de slechte staat van de voetpaden, overvolle voetpaden en/of voetpaden die te weinig aangepast zijn aan personen met een beperkte mobiliteit: te smalle voetpaden, te hoge stoepranden of gebrek aan stoepranden waardoor het onderscheid tussen de rijweg en het voetpad moeilijk te maken is. Fietsers zijn quasi onhoorbaar en dus zeer moeilijk te onderscheiden voor voetgangers met een visuele beperking. Fietsers die op het voetpad rijden, vormen dan ook een probleem voor hen. Het gebeurt helaas toch nog al te vaak, ook al is het bij wet verboden, met uitzondering van de plaatsen waar aangegeven staat dat fietsers en voetgangers (en soms ook bromfietsers) dezelfde strook moeten delen. In dat specifieke geval voelen blinde of slechtziende voetgangers zich echter even onveilig omdat zij niet de mogelijkheid hebben om het voor hen bestemde gedeelte te vinden. De signalisatie en de aanduidingen op de grond (witte lijnen) zijn immers enkel visueel te onderscheiden. 5
Specifieke hulpmiddelen en hulp van voorbijgangers. Het merendeel van de deelnemers aan de enquête apprecieert de maatregelen die voor hen genomen zijn: auditieve stoplichten, noppentegels, looplijnen. Informatie in braille is slechts voor een minderheid nuttig, maar dit cijfer komt overeen met het vrije lage percentage van personen met een visuele beperking die het braille courant gebruiken. Parkeerplaatsen die voorbehouden zijn voor personen met een handicap zijn ook nuttig voor blinde en slechtziende personen. Het in- en uitstappen is er immers gemakkelijker en de afstand die men te voet moet afleggen is korter. Uit de suggesties van onze ondervraagden blijkt een grote vraag naar auditieve voorzieningen: auditieve stoplichten, maar ook gesproken aankondigingen in het openbaar vervoer. Een op twee personen verklaart spontaan geholpen te worden tijdens verplaatsingen op de openbare weg. Zoals verwacht wordt men meer geholpen naarmate men ouder wordt. Er zijn geen noemenswaardige verschillen op te merken tussen de gewesten. Bijna 70% van de ondervraagde personen vindt de hulp spontaan aangeboden, tegenover 18% die vindt dat de hulp wordt opgedrongen, zonder eerst hun mening te vragen en 13% ervaart de hulp als kleinerend. Deze resultaten zijn zeer positief maar geven toch ook aan dat in één op de drie gevallen de hulp die wordt geboden beter kan. Er moet dus nog meer gesensibiliseerd worden op dat vlak. Het openbaar vervoer. Het openbaar vervoer is één van de domeinen waarin nog meer inspanningen geleverd moeten worden. Het aanbod van het openbaar vervoer blijkt over het algemeen wel toereikend te zijn, maar 70% van de ondervraagden geeft blijk van een gevoel van onveiligheid wanneer ze het openbaar vervoer nemen. Ook hier spelen subjectieve elementen weer een rol. Toch komen 6
uit de enquête ook enkele objectieve elementen naar voor die de moeite waard zijn om verder over na te denken. We vermelden er enkele: een betere bewustwording van de problemen en de noden die gelinkt zijn aan de visuele handicap (respect, zitplaats,...) door het personeel en de andere gebruikers; het vinden van een compromis tussen de commerciële snelheid en de veiligheid van passagiers die, omwille van hun handicap, meer tijd nodig hebben om zich te verplaatsen; toegankelijkere informatie op het ganse traject van het station of de bushalte tot op de bestemming; een vereenvoudiging en een grotere flexibiliteit bij de begeleidingsdiensten voor PBM. Wat betreft de diensten voor aangepast vervoer van PBM, deze blijken weinig gebruikt te worden maar vooral ook zeer slecht gekend te zijn. Een betere informatie over de diensten voor aangepast vervoer, zowel publieke als privédiensten, zou in alle gewesten van het land erg nuttig zijn. De gebruikers aan het woord. De ondervraagde personen hadden de gelegenheid om bij verschillende vragen zich nader te verklaren. Zo konden ze suggesties geven om de veiligheid bij verplaatsingen op de openbare weg te verbeteren. 80% van de deelnemers verklaarden dat er verbeteringen nodig waren en hebben hun ideeën of eisen geformuleerd. De meerderheid vraagt niet echte nieuwe regels maar vooral een betere toepassing van de bestaande maatregelen zowel wat betreft de inrichting van de openbare weg, de technische aanpassingen voor personen met een visuele handicap als de bestaande reglementering. De constructieve suggesties en vragen van de deelnemers (voetpaden, auditieve hulpmiddelen, oversteekplaatsen, ) vormen een voldoende rijke basis om er precieze aanbevelingen uit te trekken die we zullen voorleggen aan de publieke overheden en de betrokken instanties. 7
MOBILITEIT: GETUIGENISSEN. SAMUEL. 33 jaar, werd op zijn 20ste blind na een ongeval, woont in het Brusselse Molenbeek. Ik verplaats me verschillende keren per week met mijn lange witte stok, soms alleen, soms met mijn vrouw. De grootste bron van onzekerheid is voor mij de onoplettendheid van bepaalde automobilisten. Ooit reed een chauffeur mijn stok kapot toen hij zijn garage uitreed. Het gebeurt ook dat voorbijgangers op mijn stok trappen of erover struikelen. Ook uitgestalde koopwaar van winkels of terrassen van cafés bemoeilijken de mobiliteit. De doorgang is soms zo smal dat ik wel de weg op moet om langs het obstakel te komen, waardoor ik dan weer aan de gevaren van het verkeer wordt blootgesteld. Dat is ook het geval voor auto s die op het voetpad geparkeerd staan of voor slecht aangeduide werken. Anderzijds zijn er de slecht onderhouden voetpaden, maar dat verschilt dan weer sterk naargelang de gemeente of de buurt. En dan zijn er nog de brievenbussen die vaak op ooghoogte tegen de muur worden vastgemaakt. Die kunnen niet met de stok worden opgemerkt, net als de reclameborden die op één voet steunen. De voet kan ik wel opsporen met de stok, maar daarmee weet ik nog niet hoe breed het bord is. De auditieve verkeerslichten zijn bijzonder handig, maar ik snap de logica achter hun verspreidingsplan niet echt. Neem nu de verkeerslichten dicht bij mijn huis: er staan er op de Leopold II-laan, maar niet op de Anspachlaan of op de Lemonnierlaan, waar het nochtans gevaarlijk is om over te steken. Bij gebrek aan auditieve lichten kan ik, als er niemand in de buurt is om me 8
te helpen, enkel mijn stok omhoog houden om de aandacht te trekken en oversteken, in de hoop dat de automobilisten zullen stoppen Zo n situaties zijn erg stresserend. Over het algemeen ben ik tevreden over het openbaar vervoer. Alleen hebben de chauffeurs soms hun twijfels over de geldigheid van mijn begeleiderskaart. Om mijn weg te vinden in de metrostations gebruik ik de borden met aanwijzingen in braille, maar die zijn niet altijd even gemakkelijk te vinden. Ze bevinden zich immers niet altijd op dezelfde plaats. Maar los daarvan heeft de MIVB veel inspanningen geleverd, vooral wat de gesproken aankondiging van de haltes betreft. Als ik de ideale stad zou mogen bedenken, zou ik eerst en vooral alle paaltjes verwijderen die de doorgang belemmeren. Ik heb gehoord dat er in Engeland geen enkel paaltje op het voetpad te bespeuren valt. PIERRE. 74 jaar, kreeg in 2006 problemen met zijn zicht en is vandaag zo goed als blind, woont in het Brusselse Schaarbeek. Aanvankelijk, toen ik nog een paar tienden gezichtsvermogen had, ging ik nog alleen op pad. Aan zebrapaden konden sommige automobilisten erg onbeleefd zijn. Als ik mijn witte stok in de lucht stak om over te steken, claxonneerden ze even en reden ze in volle vaart voorbij. De parkeerplaatsen voor personen met een handicap zijn echt onmisbaar voor mensen zoals ik. Als ik bijvoorbeeld boodschappen ga doen, geeft een vriend of familielid me een lift met de auto. Met mijn parkeerkaart voor personen met een handicap, mag ik de parkeerplaatsen dicht bij de ingang van de winkel gebruiken. Zonder die kaart zou ik mij een weg moeten banen tussen alle geparkeerde, rijdende en manoeuvrerende auto s. Dat zou voor iemand als ik, die niets ziet, erg gevaarlijk zijn. 9
ELIZA. 82 jaar, zwaar slechtziend, woont in een service-flat in Overpelt. Ondanks mijn gezegende leeftijd kom ik toch nog vrij vaak buiten in het verkeer. Ik ben wel een beetje bang omdat ik slechtziende ben en niet goed zie wat er zich rond mij afspeelt, maar ik wil die angst absoluut overwinnen. Ik heb 5 kinderen, maar die hebben elk hun eigen leven en werk en ik wil die niet altijd lastigvallen, ook al helpen ze me met plezier. Bovendien heb ik twee zussen die omwille van gezondheidsredenen zich nog zeer moeilijk kunnen verplaatsen en dus ga ik hen regelmatig een bezoekje brengen. Een paar dagen geleden ben ik ook nog te voet naar mijn bank gewandeld, ook al is dat een kwartier stappen. Ik zorg er wel altijd voor dat ik één van mijn witte stokken bij heb. Ik heb er trouwens 2: een steunstok en een mobiliteitsstok. Onlangs ben ik mee geweest op bedevaart naar Banneux en toen heb ik bijvoorbeeld enkel mijn steunstok meegenomen omdat het op het terrein van het bedevaartsoord toch veilig is en die stok biedt daar dan toch een beetje meer steun. Als ik de weg wil oversteken, steek ik mijn witte stok altijd goed zichtbaar vooruit. De meeste chauffeurs zijn heel hoffelijk en stoppen spontaan. Ik geef hun dan ook wel altijd een teken om te tonen dat ik hun houding apprecieer. Het openbaar vervoer durf ik helaas niet meer te gebruiken. De opstap van de bus is te hoog. De laatste keer dat ik de bus wilde nemen, ben ik zo bijna 10
gevallen. Gelukkig stond er iemand achter mij om mij op te vangen. Als ik ergens naar toe moet waar ik te voet niet kan geraken, dan bel ik naar de Minder Mobielen Centrale. Het zijn wel heel lieve mensen maar het is iedere keer weer iemand anders. Het meest vervelende vind ik dat ik altijd 2 dagen vooraf moet reserveren. Als ik dus onverwachts ergens heen moet, kan ik er geen beroep op doen. Het is bovendien ook niet echt goedkoop. Ik betaal 10 euro per jaar om mij aan te sluiten en per rit betaal ik 0,30 /km en die kilometers worden geteld vanaf de woonplaats van de chauffeur. Wanneer ik bv. voor enkele uurtjes naar Hasselt wil gaan, moet ik hopen dat de chauffeur in tussentijd in Hasselt blijft, want anders wordt het wel een dure uitstap. PATRICK. 59 jaar, ernstig slechtziend, woont in Namen. De laatste drie jaar is mijn gezichtsvermogen sterk achteruitgegaan. Op meer dan 20 cm afstand zie ik niets meer. In de wijk waar ik woon, ken ik de straten goed, wat handig is als ik ergens heen moet. Toch merk ik dat heel wat chauffeurs eerder uit onwetendheid dan uit kwade wil hun auto op het voetpad of voor een zebrapad parkeren Dat betekent bij mij zoveel als een aanrijding of valpartij! Als ik er een onoplettende chauffeur over aanspreek, krijg ik meestal het antwoord: Het is maar voor 5 minuutjes of Je hebt nog een meter over Op een dag had ik er echt genoeg van en besloot ik om de oorlog te verklaren aan de foutparkeerders, een vredelievende oorlog weliswaar! Telkens ik nu op een auto bots die in de weg staat, stop ik een zelfgemaakt kaartje achter de ruitenwisser met 11
een foto van mij met mijn witte stok en de volgende boodschap: Ga eens 2 seconden in mijn schoenen staan. Ik wil de mensen de huid niet vol schelden maar wil gewoon dat ze er even bij stilstaan dat een slechtziende persoon, die op de rijweg moet lopen om langs een auto te kunnen die op het voetpad staat, het risico loopt om omver gereden te worden... Dat zijn gevaarlijke situaties. GAAN EN STAAN WAAR JE WIL EN WANNEER JE WIL, ZONDER BEPERKINGEN. DAT IS VRIJHEID. Gaan en staan waar je wil en wanneer je wil, zonder beperkingen: een mooie invulling van het begrip mobiliteit. Jammer genoeg is dit voor personen met een visuele beperking echter verre van evident. Daarom heeft de Brailleliga besloten om haar campagne de Week van de Brailleliga dit jaar te wijden aan de mobiliteit van blinde en slechtziende personen. De begeleiding en ondersteuning die de Brailleliga biedt aan personen met een visuele handicap, vertrekt vanuit de visie dat elke persoon zijn eigen keuzes moet kunnen maken. Het verwerven of het behouden van een optimale zelfstandigheid is hierbij essentieel. Om ten volle te kunnen deelnemen aan alle facetten van het maatschappelijk leven (arbeid, gezondheidszorg, vrijetijdsbesteding, ) moet men zich vrij kunnen verplaatsen. Wanneer iemand echter blind of slechtziend wordt, verliest hij een groot deel van zijn referentiepunten waardoor zich zelfstandig en veilig verplaatsen moeilijk wordt. Een ziende persoon die zich van punt A naar punt B wil begeven, vraagt zich af wat de meest efficiënte manier is om op zijn bestemming te geraken: de wagen of het openbaar vervoer, welke route moet gevolgd worden, Een persoon met een visuele beperking stelt 12
zich niet enkel die vraag, maar moet ook rekening houden met bijkomende zaken, zoals: welke obstakels kan ik mogelijk tegenkomen op mijn weg en hoe kan ik deze het best omzeilen. De Week van de Brailleliga is een uitstekende gelegenheid om iedereen eraan te herinneren dat mobiliteit een fundamenteel recht is, ook voor personen met een visuele beperking. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, dat door ons land geratificeerd werd, bevestigt deze stelling trouwens ook. Aan de politieke verantwoordelijken bezorgt de Brailleliga een memorandum met veertien eisen (zie verderop in dit dossier). Maar ook voor fietsers, automobilisten, medereizigers in het openbaar vervoer, buschauffeurs, hebben wij tal van adviezen om de verplaatsingen van blinde en slechtziende personen gemakkelijker te maken. Born to be free. Een stoere bink met zwarte bril en lederen motorjack met op zijn rug Born to be free : van 5 tot en met 29 september 2013 kan u haast niet naast hem kijken! Hij speelt de hoofdrol in de televisiespot die te zien zal zijn op de Vlaamse zenders Eén en Canvas en de Franstalige zenders La Une en La Deux. Voor blinde en slechtziende televisiekijkers hebben wij de spot ook van audiodescriptie voorzien. Vanuit de metro in Brussel zal u onze held kunnen zien op grote affiches in de stations, maar ook in wachtzalen en kantoren van notarissen, gemeentes, oogartsen, overal in het land zal hij u zeker niet ontgaan. In een folder en op de website www.weekbrailleliga.be staat gedetailleerde informatie over de mobiliteit van blinde en slechtziende personen. U kan de campagne ook op de voet volgen via onze facebookpagina. 13
Kijk Uit, het verkeersmagazine van de Federale Politie en het BIVV, dat elke zaterdag uitgezonden wordt op de openbare omroep, zal op 14 september een uitzending wijden aan de mobiliteit van blinde en slechtziende personen. Lees in de trein onze folder. Wie s ochtends regelmatig de trein neemt in één van de steden waar de Brailleliga een regiohuis heeft, zal ongetwijfeld een folder ontvangen met tal van nuttige adviezen om personen met een visuele beperking te helpen bij hun verplaatsingen. Pers en politiek: een geblinddoekt parcours. Omdat er geen betere manier is om te begrijpen dat zich zelfstandig verplaatsen niet vanzelfsprekend is voor personen met een visuele beperking dan door het zelf te ervaren, nodigen wij de pers en de politici bevoegd voor mobiliteit en/of personen met een handicap uit om geblinddoekt met behulp van een witte stok een kort traject af te leggen. Opgepast voor voetpaden in slechte staat, slecht geparkeerde wagens, gevaarlijke kruispunten, hondenpoep op de stoep! Zij zullen hierbij uiteraard bijgestaan worden door professionele begeleiders van de Brailleliga. Een circuitdoop in Francorchamps voor blinde en slechtziende jongeren. Dinsdag 24 september 2013 zal ongetwijfeld een dag om nooit te vergeten worden voor een 20-tal blinde en slechtziende jongeren. Het circuit van Spa Francorchamps opent zijn deuren voor hen! In de voormiddag krijgen zij een uitgebreide, aangepaste rondleiding op het circuit. Na de lunch zal de adrenaline van onze jonge avonturiers vast en zeker naar een hoogtepunt 14
stijgen. Zij worden dan voor 2 rondes lang co-piloot in een echte racewagen en reken maar dat het vooruit zal gaan! Spring maar achterop...een motorfiets. Op zondag 29 september krijgt onze campagne een waardig slot. De Antwerpse motorclub Evonik Antwerpen Motorvrienden (EAMV) nodigt dan blinde en slechtziende personen uit om samen met hen een motorrit te maken. Zo n 20 à 25 motorrijders zullen s ochtends in Mortsel vertrekken richting Namen met achter zich een persoon met een visuele handicap. Daar aangekomen staat er een lunch voor de motorrijders en hun passagiers klaar. Tijdens de lunch kunnen ze kennismaken met een groepje Franstalige blinde en slechtziende personen die in de namiddag de trip van Namen naar Mortsel zullen maken achterop de motorfiets. ZICH VERPLAATSEN ALS MEN NIET ZIET: HET KAN AANGELEERD WORDEN. Veilig oversteken op een zebrapad of rotonde, met de bus naar het werk Om zelfstandig te zijn, moeten blinde of slechtziende personen leren hoe ze zich, al dan niet met een witte stok of een blindengeleidehond, kunnen verplaatsen. Daarvoor kunnen ze bij de Brailleliga terecht, waar ze in een veilige omgeving de juiste verplaatsingstechnieken leren toepassen. De Brailleliga biedt mobiliteitslessen aan om personen met een visuele beperking te helpen om zich zelfstandig te leren verplaatsen. In eerste instantie analyseren de begeleiders van de Brailleliga de noden van de blinde 15
of slechtziende persoon en stellen ze een verplaatsingsbilan op. Dankzij die evaluatie kunnen ze de vaardigheden van de persoon achterhalen: evenwicht, rol van de andere zintuigen, resterend gezichtsvermogen, observatievermogen, Vragen over het dagelijks leven komen ook aan bod: welke trajecten moet de persoon dagelijks afleggen? Van welk(e) vervoermiddel(en) maakt de persoon gebruik? Heeft de persoon een blindengeleidehond nodig? Kan een gps nuttig zijn? Op basis van de evaluatie stellen de begeleiders van de Brailleliga een gepersonaliseerde cursus samen. Ze leren de personen hoe ze een lange mobiliteitsstok moeten gebruiken, hoe ze het openbaar vervoer kunnen nemen, De cursus wordt per persoon op maat opgesteld en duurt 6 maanden tot 1 jaar, met lessen van 1 tot 1,5 uur per week. Alle opleidingen vinden plaats in de gebruikelijke omgeving van de persoon. Voor de opleidingen die in Brussel plaatsvinden, stelt de Brailleliga een mobiliteitstuin en een aangepast Mobilokaal ter beschikking met verschillende obstakels die op de openbare weg kunnen voorkomen (bushokje, werftentje, brievenbus, trappen, ). De trajecten die dagelijks door de persoon worden afgelegd, worden geanalyseerd en ingeoefend. Na afloop van de cursus kan de persoon zich zelfstandig en met meer zelfvertrouwen verplaatsen. Ook wie verhuist, van werk verandert of wiens visuele beperking verslechtert, kan bij de Brailleliga terecht om nieuwe trajecten te oefenen of nieuwe technieken aan te leren die beter aan de nieuwe situatie zijn aangepast. 16
MOBILITEITSHULPMIDDELEN. Zich zonder hulp verplaatsen als men niet of zeer slecht ziet is nagenoeg onmogelijk. De blinde of slechtziende persoon kan zich dan wel laten begeleiden, maar het is niet altijd even gemakkelijk om iemand te vinden, laat staan om afhankelijk te zijn van een ander. Daarom kan een persoon met een visuele beperking een beroep doen op een aantal hulpmiddelen om zich zelfstandig te verplaatsen: een witte stok, een blindengeleidehond, een gps, noppentegels, enz. De witte stok. Wanneer men het over de mobiliteit van personen met een visuele beperking heeft, denken de meeste mensen meteen aan de witte stok: hét onmisbare hulpmiddel om zich te verplaatsen. Het grote publiek associeert de witte stok meestal met volledige blindheid, maar het is ook een waardevol hulpmiddel voor een grote groep slechtziende personen. Er bestaan verschillende soorten witte stokken, elk met een eigen specifieke functie: de identificatiestok, de steunstok en de lange mobiliteitsstok. De identificatiestok wordt gebruikt om aan te geven dat de drager ervan een visuele beperking Van links naar rechts: heeft. Zo zullen automobilisten, fietsers en mobiliteitsstok, voetgangers extra aandacht besteden aan deze identificatiestok, steunstok persoon. De steunstok wordt gebruikt door personen die extra steun kunnen gebruiken tijdens hun verplaatsingen. Bovendien geeft de witte steunstok aan dat de 17
drager ervan een visuele beperking heeft. Personen met een visuele beperking moeten over de nodige reactietijd beschikken om referentiepunten en obstakels op te merken. De mobiliteitsstok is langer dan de andere witte stokken en laat de gebruiker toe de signalen op tijd te voelen of te horen door met de stok voor zich uit te tikken. Om de lange mobiliteitsstok te gebruiken, moet de persoon echter verplaatsingstechnieken onder de knie krijgen. Die kunnen bij de Brailleliga worden aangeleerd. Indien de stok goed wordt gebruikt, vormt hij een grote hulp tijdens verplaatsingen. De lange stok met de roller wordt gebruikt om het grondoppervlak voor zich af te tasten (door de zogenaamde bezem-techniek toe te passen). Door het permanente contact met de grond, krijgt de gebruiker preciezere informatie dan met de stok zonder roller. Hoe en waar kan men zich een witte stok aanschaffen? De verenigingen die hulp en ondersteuning bieden aan blinde en slechtziende personen moeten nagaan of de personen die een aanvraag indienen voor een witte stok voldoen aan de toekenningsvoorwaarden die door de wet worden opgelegd. De wet van 25 december 2006 regelt de toekenningsvoorwaarden van de witte stok. Personen hebben het Witte identificatiestok recht om een witte stok te gebruiken als ze: - een visuele beperking hebben van minstens 60% (naar de normen van de Officiële Belgische Schaal ter bepaling van de graad van invaliditeit); - een voorschrift kunnen voorleggen van een oogarts die erkend is inzake revalidatie. De Brailleliga schenkt de eerste witte stok gratis aan blinde of slechtziende personen die aan één van deze voorwaarden voldoen. 18
De blindengeleidehond. Een blinde of slechtziende persoon wordt veel zelfstandiger wanneer hij zich heeft leren verplaatsen met een lange mobiliteitsstok. Een blindengeleidehond kan een extra aanvulling zijn op de witte stok en de persoon meer zelfzekerheid bieden en zijn stress verminderen. De hulp van deze trouwe viervoeter vereist echter dat de persoon in kwestie vooraf al beschikt over een zekere zelfstandigheid. Het is dan ook van cruciaal belang dat hij over bepaalde bekwaamheden inzake verplaatsing en oriëntatie beschikt. Bovendien moet de persoon ook bereid zijn een hond in huis te nemen, hem eten te geven, te verzorgen en zijn opleiding te onderhouden. Hoe een blindengeleidehond verkrijgen? Een blindengeleidehond krijgt men niet automatisch. Als personen met een visuele beperking de hulp van een geleidehond denken nodig te hebben om zich te verplaatsen, moeten ze eerst meerdere medewerkers van de Brailleliga ontmoeten die hun motivatie en specifieke behoeften nagaan. Indien de aanvraag positief wordt onthaald, kan de persoon in kwestie gratis een hond krijgen die door de africhters van de Brailleliga werd getraind. Jean-Loup Nollomont: Ik had eerder al honden gehad, maar die zijn niet te vergelijken met een blindengeleidehond. Ashka is echt fantastisch. Hij is een trouwe kameraad geworden en ik zou niet meer zonder hem kunnen. Dankzij hem kan ik me nu met meer zekerheid verplaatsen, en ga ik ook verder. Ik neem nu het openbaar vervoer. Ashka motiveert me en geeft me zin om op eigen houtje verder te gaan. Jean-Loup Nollomont en Ashka 19
Hoe wordt een blindengeleidehond afgericht? De Brailleliga werkt met drie trainers. Zij kiezen de honden en richten ze af. Meestal kiezen ze labradors omwille van hun intelligentie, hun rustig karakter en hun zachtaardigheid. Het africhten gebeurt in drie stappen: 1. In de eerste maanden verloopt de africhting zoals bij elke jonge hond. De trainer zal hem de basisvaardigheden aanleren: zindelijkheid, algemene gehoorzaamheid en herkennen van de meest noodzakelijke bevelen. 2. Vervolgens leert de hond de specifieke technieken die onmisbaar zijn om blinde of slechtziende personen op straat te begeleiden. De hond moet leren om het dragen van het harnas te associëren met werk. Hij leert te stoppen en te gaan zitten aan de stoeprand en bij rood licht, leert de obstakels op te merken en te vermijden of te omzeilen, Bovendien worden hem enkele eenvoudige woorden aangeleerd die zijn toekomstige baasje vervolgens moet onthouden. Het africhten van de hond gebeurt in functie van de omgeving en situatie van zijn toekomstige baasje (stad, platteland, ). Deze tweede stap vraagt een dagelijkse training gedurende verschillende maanden. 3. In de laatste fase van de africhting moet de hond vertrouwd raken met zijn nieuwe baasje. Geleidelijk aan neemt hij of zij de plaats in van de africhter. Na een periode van gewenning leert de blinde persoon samen met de blindengeleidehond de verplaatsingstechnieken in zijn vertrouwde omgeving. Blindengeleidehonden en de wetgeving. Al enkele jaren was er sprake van om de wet op blindengeleidehonden te herzien. Vandaag is de herziening een feit in de 3 gewesten van ons land. Toch zijn er enkele verschillen tussen de gewesten onderling (het Vlaamse decreet wordt bijvoorbeeld pas in januari 2014 van kracht). 20
Zowel in Vlaanderen als in Wallonië en Brussel is men het eens over de omschrijving van de hond. Men heeft het over een assistentiehond, een term die breder is dan geleidehond en bijvoorbeeld ook van toepassing is op honden die personen met epilepsie bijstaan. De 3 teksten definiëren de voorwaarden voor de toegang van assistentiehonden tot openbare ruimtes: deze toegang is een recht en het is verboden een assistentiehond de toegang te verbieden, behalve in uitzonderlijke gevallen. Wat die uitzonderingen betreft, bestaan er verschillen naargelang het gewest. In Brussel en Wallonië kan een assistentiehond de toegang ontzegd worden omwille van hygiënische redenen, de volksgezondheid of uit veiligheidsoverwegingen. Bijvoorbeeld: de assistentiehond mag binnen in een ziekenhuis, maar niet in de operatiezaal; hij mag binnen in een restaurant, maar niet in de keuken; hij mag mee in het zwembad, maar niet op de plaatsen waar men op blote voeten loopt. Op plaatsen waar de honden niet mogen komen, moet dat worden aangeduid. De wetgeving in Vlaanderen is minder precies en zegt dat de Vlaamse regering moet bepalen waar assistentiehonden niet mogen komen. Ook over de sancties en overtredingen is men het in de verschillende gewesten niet altijd eens. In Wallonië en Brussel zijn het de administratieve diensten (het AWIPH 1 en de Cocom 2 ) die de klachten ontvangen, terwijl in Vlaanderen de politie daarvoor instaat. Dat is beter aangezien de politie, in tegenstelling tot de administratieve diensten, 24 uur per dag bereikbaar is. De boetes voor het weigeren van de toegang aan een assistentiehond bedragen 100 euro in Vlaanderen, 50 tot 100 euro in Brussel en 26 tot 100 euro in Wallonië. Tot slot verschillen ook de erkenningsprocedures voor vzw s die de honden africhten naargelang het gewest. In Vlaanderen richtte de Vlaamse overheid voor de erkenning van de vzw s een cel van vier experts op (Katho Dier-enzorg, het VAPH 3 en 2 scholen voor assistentiehonden). Zij erkennen de vzw s 1 AWIPH: Agence Wallonne pour l Intégration des Personnes Handicapées. 2 Cocom: Commission communautaire commune. 3 VAPH: Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. 21
op basis van de criteria van de Internationale federatie voor assistentiehonden. In Wallonië en Brussel erkennen het AWIPH en de Cocom de vzw s op basis van een dossier waarin aan bepaalde criteria moet worden voldaan. Handig, zo n gps? Sinds kort zijn er gps-modellen op de markt verkrijgbaar die aangepast zijn voor personen met een visuele beperking. Niet alle modellen staan echter al volledig op punt, en ze bedienen is niet altijd even eenvoudig. De gps kan handig zijn voor blinde en slechtziende personen om te weten waar ze zich bevinden (hij geeft bijvoorbeeld de straatnaam aan), of waar er in een bepaalde zone een restaurant of hotel is. Met behulp van de gps van punt A naar punt B gaan, wordt echter al een stuk moeilijker. Men moet er immers in slagen om de twee adressen in te voeren en de gesproken aanwijzingen van de gps moeten worden ontcijferd (zo is het bv. niet gemakkelijk om een Franstalige straatnaam die met een Nederlandstalig accent wordt uitgesproken te verstaan). Tot slot weet men zo nog niet of men aan de juiste kant van de straat wandelt... Verder meldt de gps ook niet waar er een paal, verkeerslicht, stelling of reclamebord staat. Samengevat kan de gps dus een handig hulpmiddel zijn om zich te oriënteren, op voorwaarde dat de gebruiker de verplaatsingstechnieken beheerst en vertrouwd is met technologische apparaten en de bediening ervan. Het toestel kan een aanvulling zijn op de witte stok of een blindengeleidehond, maar kan de twee vandaag nog niet vervangen. Noppentegels, auditieve verkeerslichten, geluidsbakens, In openbare ruimtes zijn hulpmiddelen voorzien die blinde en slechtziende personen moeten helpen bij hun verplaatsingen. De meest nuttige zijn noppentegels en auditieve verkeerslichten. Andere, minder vaak voorkomende 22
hulpmiddelen zijn: fel gekleurde stroken onder- en bovenaan trappen, borden met aanwijzingen in braille of sprekende bakens. De noppentegels kunnen met de voeten of de witte stok worden opgemerkt. Er bestaan 3 soorten noppentegels: - de directionele tegels, voorzien van doorlopende lijnen in reliëf, waarmee de te volgen richting wordt aangeduid; - waarschuwingstegels, voorzien van noppen geven aan waar een kruispunt begint, het perron eindigt, waar zich een trap bevindt, en voorkomen zo ongevallen of valpartijen; - de zwarte, soepele tegels duiden aan waar een verandering van richting mogelijk is, waar de bus stopt en de toegangsdeuren zich bevinden (en waar de chauffeur, als alles goed gaat, de blinde of slechtziende persoon zegt om welke bus het gaat). SPREKENDE BAKENS: HÉT HULPMIDDEL VAN DE TOEKOMST? Om als blinde of slechtziende persoon zijn weg ergens te vinden, kan men gebruik maken van verschillende hulpmiddelen: een witte stok, een blindengeleidehond, een gps, noppentegels, In de toekomst zal aan dit lijstje wellicht ook het gebruik van de sprekende bakens alsmaar vaker toegevoegd worden. 23
Wat zijn sprekende bakens? Sprekende bakens bestaan uit een systeem van elektronische bakens, die erg lijken op kleine luidsprekers, met gesproken boodschappen. Ze kunnen geplaatst worden boven deuren en doorgangen van luchthavens, stations, hotels, en geven een plaats of een richting aan. Dankzij de installatie kunnen gebruikers zich dus gemakkelijker oriënteren en zich veiliger en met meer vertrouwen verplaatsen. Hoe werkt het systeem? Om gebruik te kunnen maken van het systeem met de sprekende bakens moet men beschikken over een gsm die uitgerust is met de Bluetooth technologie of over een speciale afstandsbediening. Wanneer de blinde of slechtziende persoon in de buurt komt van een baken kan hij de boodschap dan activeren. Zo kan hij via de sprekende bakens bijvoorbeeld vernemen naar welk spoornummer de trap leidt. Huidige toepassingen? Op 16 mei 2011 werd het systeem officieel in gebruik genomen in het station van Namen. De Brailleliga verleende zijn medewerking aan dit testproject dat uitgevoerd werd door het Departement Psychologie van de FUNDP van de Universiteit van Namen, de NMBS Holding en het Waals Gewest. Indien het project gunstig geëvalueerd wordt, kan dit mogelijk uitbreiding vinden in meerdere stations van het land en op andere plaatsen (metro, luchthavens, verkeerslichten,...). 24
ELEKTRISCHE WAGENS STRAKS MINDER STIL? De voorbije jaren is het verkeer alsmaar drukker geworden. Met het toenemen van de drukte is ook het geluidsniveau toegenomen (optrekkende of remmende auto s, motorfietsen, geclaxonneer, sirenes, ). Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is verkeerslawaai een belangrijk probleem voor de volksgezondheid. Tal van blinde en slechtziende personen bevestigen trouwens in hun antwoord op onze mobiliteitsenquête dat de drukte en geluidshinder van het verkeer één van de oorzaken is waarom ze zich onveilig voelen bij hun verplaatsingen. De toenemende tendens naar strengere geluidsnormen in het verkeer is daarom zeker geen slechte zaak. In dat kader keurde het Europees parlement in februari 2013 een wet goed die ervoor moet zorgen dat de geluidsoverlast van wagens zal dalen. In schril contrast met de overlast van gewone wagens staan de elektrische auto s. Zij zijn juist erg stil, wat in het kader van de geluidsoverlast als een groot voordeel gezien wordt. Voor zwakke weggebruikers, en zeker in het bijzonder personen met een visuele beperking, vormen deze wagens echter een groot gevaar. Ze horen ze immers helemaal niet aankomen. Nu het elektrisch rijden stilaan aan belang wint en het aantal oplaadpunten toeneemt, is het belangrijk om hiermee rekening te houden. Het Europees parlement deelt die bezorgdheid en stelde in diezelfde wettekst een aantal nieuwe standaarden voor om aan elektrische wagens een artificieel geluid toe te voegen ( Accoustic Vehicle Alerting System AVAS). Deze standaarden moeten echter nog verder uitgewerkt worden zodat voetgangers in de toekomst in staat zullen zijn om de aanwezigheid, richting en locatie van deze voertuigen te detecteren bij lage snelheden. 25
In tussentijd doen we een oproep aan de bestuurders van elektrische wagens om extra aandachtig te zijn als ze in de buurt van blinde en slechtziende personen rijden. MEMORANDUM: 14 STAPPEN NAAR EEN BETERE MOBILITEIT. De Brailleliga roept alle betrokken instanties beleidsverantwoordelijken en operatoren van het openbaar vervoer op om zich te engageren en concrete acties te ondernemen om de mobiliteit op de openbare weg en in het openbaar vervoer te garanderen voor personen met beperkte mobiliteit die een visuele handicap hebben. De Brailleliga formuleert in dat kader 14 prioriteiten die ervoor moeten zorgen dat onze medeburgers met een visuele handicap zich in alle vrijheid kunnen verplaatsen en zo volwaardig deel kunnen nemen aan het sociale, economische en culturele leven. 1. Voor een toegankelijk wegennet. De beleidsverantwoordelijken moeten absoluut coherente mobiliteitsplannen opstellen in overleg met de organisaties die personen met een handicap vertegenwoordigen. Elk heraanlegproject van de openbare ruimte moet daarbij minstens voldoen aan de geldende toegankelijkheidsnormen. 2. Voor een veilig wegennet. Om zich als blinde of slechtziende persoon veilig in het verkeer te kunnen begeven, moeten de voetpaden aangepast zijn, in goede staat, goed onderhouden en vrij van alle obstakels die moeilijk anders dan met het oog opgemerkt kunnen worden. 26
3. Voor beter beschermde oversteekplaatsen. Auditieve verkeerslichten zijn bijzonder nuttig en veilig, maar er zijn er niet genoeg! De Brailleliga stelt voor om in zones met lawaaierig autoverkeer systemen te installeren zoals drukknoppen die zowel trillingen als geluidssignalen weergeven. 4. Voor een betere verstandhouding tussen fietsers en voetgangers. Beste fietsers, voetgangers met een visuele handicap zien u niet komen, en horen doen ze u evenmin, omdat u te stil bent. Wees dus extra voorzichtig als u iemand met een witte stok ziet naderen! Vergeet ook niet dat de wegcode het verbiedt om in de bebouwde kom op het voetpad te fietsen. 5. Voor beter hoorbare elektrische voertuigen. Elektrische voertuigen met een stille motor vormen een gevaar voor voetgangers met een visuele beperking. De Brailleliga vraagt om die voertuigen uit te rusten met geluidssystemen om voetgangers te waarschuwen. Deze eis geldt ook voor de nieuwste generatie Brusselse trams, die erg stil zijn. 6. Voor een toegankelijker openbaar vervoer. De gesproken aankondiging van haltes in de voertuigen wordt erg gewaardeerd en zou moeten worden uitgebreid naar alle lijnen van alle netwerken van het openbaar vervoer (trein, metro, tram, bus). Daarnaast eist de Brailleliga nog andere maatregelen: een toegankelijke website (ook voor online betalingen), duidelijker leesbare nummers van de voertuigen, beter leesbare dienstregelingsborden en gesproken aankondigingen om de voertuigen te kunnen identificeren bij haltes waar verschillende lijnen stoppen. 27
7. Voor een veiliger openbaar vervoer. Personen met een visuele beperking lopen meestal een hoger risico om te vallen en verplaatsen zich ook trager. Voor hun veiligheid vraagt de Brailleliga prioritaire zitplaatsen en extra aandacht vanwege de chauffeurs. 8. Voor doeltreffendere begeleidingsdiensten. Om de begeleidingsdiensten van het openbaar vervoer doeltreffender te maken, wil de Brailleliga betere informatie, een eenvoudigere administratie, meer flexibiliteit en redelijke reserveringstermijnen. De door de NMBS verplichte termijn van 24 uur om bijstand aan te vragen, moet worden afgeschaft. 9. Voor beter uitgebouwde diensten voor aangepast vervoer. De diensten voor aangepast vervoer moeten verder uitgebouwd worden: betere informatie, meer aangepaste taxi s, uitbreiding van de dekkingszones en van de dienstregeling. Ook vervoercheques vormen een nuttig alternatief dat moet worden aangemoedigd. Het is wel belangrijk dat de toekenning ervan gekoppeld wordt aan de handicap en niet aan het inkomen. 10. Voor geleidehonden toegelaten taxi s. Taxichauffeurs die weigeren om een geleidehond mee te nemen die zijn blinde baas begeleidt, overtreden de wet. De Brailleliga vraagt dat de taxibedrijven erop toezien dat de wetgeving op dat vlak wordt nageleefd. 28
11. Voor (echt) voorbehouden parkeerplaatsen. Speciaal voorbehouden parkeerplaatsen voor personen met een handicap zijn erg nuttig voor personen met een visuele beperking. De Brailleliga vraagt om voor bijkomende parkeerplaatsen te zorgen en bestuurders zonder handicap die deze parkeerplaatsen bezetten te bestraffen. 12. Voor een toegankelijker luchtverkeer. De Brailleliga dringt erop aan dat luchtvaartmaatschappijen de Europese regelgeving naleven, die hen verbiedt om personen met een handicap of met beperkte mobiliteit te weigeren. Bovendien bepaalt die regelgeving dat die personen en hun geleidehond begeleiding moeten krijgen in luchthavens en dat geleidehonden in het vliegtuig moeten meereizen in de cabine en niet in het laadruim. 13. Voor een witte stokken toegelaten maatschappij. De Brailleliga wil het publiek beter informeren over de visuele handicap. Daarom stelt ze de diensten die instaan voor elke dienstverlening met betrekking tot mobiliteit voor om die informatie te verspreiden en zowel hun personeel als hun klanten te sensibiliseren. 14. Voor meer hulp aan 65+-ers. In ons land hebben personen die op of na 65 jaar een visuele handicap krijgen, geen recht op overheidssteun om een mobiliteitscursus te volgen of zich hulpmiddelen aan te schaffen, zoals een lange mobiliteitsstok, een aangepaste gps of een geleidehond. De Brailleliga pleit nadrukkelijk voor de afschaffing van die discriminerende leeftijdsgrens. 29
MOBILITEIT: KOMT ER EEN EUROPESE MOBILITEITSKAART? In de verschillende landen van de Europese Unie (EU) hebben personen met een handicap specifieke rechten voor meer mobiliteit en toegankelijkheid. Die rechten gelden soms wel in het land waar men woont, maar niet noodzakelijk in de andere Campagne van het EDF voor de Europese mobiliteitskaart EU-landen. Om daar iets aan te doen, stelde het BDF (Belgian Disability Forum, waar de Brailleliga deel van uitmaakt) 4 jaar geleden het idee van de Europese mobiliteitskaart voor. Met de steun van het EDF (European Disability Forum) wordt het project momenteel op Europees niveau bestudeerd. Tot op vandaag kan enkel de Europese parkeerkaart worden gebruikt om de erkenning van de handicap te staven. De parkeerkaart wordt dus vaak voor veel meer gebruikt dan voor de voorbehouden parkeerplaatsen: verminderd tarief in musea of zwembaden, voorbehouden plaatsen in het theater of op het openbaar vervoer, Maar als u uw Europese parkeerkaart in de auto gelegd hebt, kan u die helemaal niet aan de treinbegeleider of in het zwembad tonen! Daarom werd het idee geopperd van een Europese mobiliteitskaart. Iedereen reist nu immers meer dan vroeger en mobiliteit stijgt boven de landsgrenzen uit, ook voor personen met een handicap. Met een Europese mobiliteitskaart op zak en een parkeerkaart in de auto zouden zij overal in de Europese Unie van de voordelen voor personen met een handicap kunnen genieten. Het is nu aan de Europese instanties om de rechten van personen met een 30