IK BEN SLECHTZIEND, BLIND, en wil gaan zwemmen met mijn geleidehond WAT NU? Nachtergaele Marie-Jeanne Brailleliga. Werkgroep zwembaden ISB 19/03/2008

Transcriptie

1 IK BEN SLECHTZIEND, BLIND, en wil gaan zwemmen met mijn geleidehond WAT NU? Nachtergaele Marie-Jeanne Brailleliga Werkgroep zwembaden ISB 19/03/2008 Marie-Jeanne Nachtergaele, sedert 24 jaar tewerkgesteld in de Brailleliga, nationale instelling voor blinde- en slechtziende personen. Verantwoordellijke voor de dienst begeleiding en hulp in het dagelijkse leven, eveneens voor de dienst vrijetijdsbestijdsbesteding en de Brailleshop die instaat voor de aan-en verkoop van hulpmiddelen voor personen met visuele beperkingen. Binnen de dienst begeleiding en hulp in het dagelijkse leven leiden wij de blinde-en slechtziende personen op in oriëntatie en mobiliteit met de lange witte stok en bij aanvraag ook met een geleidehond. De Brailleliga richt zelf geleidehonden af en de persoon met visuele handicap, volledig blind, dient eerst, verplicht de stokloopcursus aan te leren. Het is de bedoeling dat de blinde persoon zich eveneens met de stok zelfstandig kan verplaatsen. Dit om de persoon met visuele handicap zelfstandiger te maken en zo weinig mogelijk afhankelijk van derden te zijn, worden. Stoklopen is een techniek die ervoor zorgt dat personen met een visuele handicap zich zelfstandig kunnen verplaatsen. Een opleiding duurt ongeveer 80 lesuren. Dit afhankelijk van verschillende factoren. Leeftijd, visuele aandoening, aan te leren wegen, afstanden enz. Nadat de persoon met visuele handicap de techniek heeft aangeleerd worden de verschillende te kennen wegen aangeleerd bvb. bakker, beenhouwer, bank, mutualiteit, werk, sportcentrum... Deze wegen worden aangeleerd met de bedoeling zelfstandig, zonder hulp van derden, het traject af te leggen, zowel buiten als binnen. Hiermee bedoel ik dat de persoon met visuele handicap zich alleen kan begeven tot aan de toonbank, loket van de winkel, bank. Indien de persoon daar verder dient te gaan vragen we om begeleiding van het personeel terplaatse of maken we afspraken terplaatse om alles vlot te laten verlopen.

2 Personen met een visuele handicap vragen dan ook om de weg aan te leren naar het zwembad, met of zonder hond. Indien de visueel gehandicapte persoon geen geleidehond heeft dan leren wij deze persoon de weg tot aan het loket. Dan, in afspraak, met de directie, personeel leren we de weg aan tot in het zwembad of neemt iemand van de sportinfrastructuur onze taak over en begeleid de persoon met visuele handicap, op een correcte manier, verder tot aan het zwembad. Personen met een visuele handicap kunnen zich kenbaar maken door het dragen van een badmuts met het internationaal symbool die duidt dat de persoon een visuele handicap heeft.(ik zal zo een badmuts meebrengen) Dit teken en de uitleg hieromtrent kan misschien duidelijk zichtbaar aan het loket worden geafficheerd. Meestal legt men een aparte baan aan zodanig dat de persoon met visuele handicap veilig kan zwemmen zonder andere gebruikers te hinderen. Wij adviseren eveneens om te gaan zwemmen op minder drukke momenten. Voor de goede gang van zaken is het steeds belangrijk duidelijke afspraken te maken met de visueel gehandicapte persoon en alle personeelsleden die hier betrekking mee hebben hierover te informeren. We kennen verschillende personen met een visuele handicap die gaan zwemmen met hun geleidehond. De zwembaden laten toe dat het dier zich mee begeeft naar het zwembad. Tijdens het zwemmen ligt het dier te wachten op zijn baasje in de ruimte van de redders, de hond ziet zijn baasje zwemmen. Langs Vlaamse kant is enkel de wet ter bestrijding van discriminatie en wijziging van de wet van 15 februari1993 tot oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding is van toepassing bij het al dan niet toelaten van een geleidehond. Dit zorgt voor zeer veel verwarring en ongenoegen bij de visueel gehandicapte gebruikers van een geleidehond. In Wallonië is er wel een goedkeuring van wet die duidelijk omschrijft waar geleidehonden al dan niet worden toegelaten. Ruimtes waar personen ongeschoeid rondlopen, vb zwembaden, laten geen geleidehonden toe. Voor Brussel is er een voorstel die gelijkaardig is als voor Wallonië. Een goede begeleiding en opvang is van groot belang voor beide partijen en kunnen vervelende situaties voorkomen. Vandaar dat het belangrijk is om de leefwereld van een visueel gehandicapt persoon te leren kennen: De leefwereld van een visueel gehandicapt persoon. Als de visus of het zicht gedeeltelijk of volledig uitvalt verandert de leefwereld van deze persoon in enorme mate. De waarneming van alles om ons heen, wordt op een totaal andere manier ervaren. We moeten meer onze andere zintuigen gaan gebruiken. Maar die andere zintuigen verschaffen ons niet altijd voldoende informatie om een correct beeld te vormen van onze onmiddellijke omgeving. Onze dagelijkse handelingen worden moeilijk of zijn soms niet meer mogelijk om ze uit te voeren. Deze slechtziende en blinde personen hebben nood aan een ondersteunende omgeving. De materiële en de sociale omgeving zijn twee belangrijke aspecten die enige aanpassing verwachten. De materiële omgeving moet duidelijk gestructureerd worden. Alles moet een vaste plaats krijgen. Geen zaken laten rondslingeren. Personeel of de schoonmaakdienst gaat alles opruimen en soms verplaatsen zonder te vermelden waar alles zich nu bevindt. De visueel gehandicapte persoon vindt zijn persoonlijke spullen niet meer terug. De sociale omgeving, familie, kennissen, hulpverlenend personeel zullen meer initiatief moeten nemen om contact te houden met de persoon met visuele handicap. Deze mensen hebben meer dan ooit nood aan een gezellige babbel. Men moet open staan om een aantal verantwoordelijkheden op zich te nemen, waaraan de persoon met visuele handicap soms zelf niet meer kan aan beantwoorden: bv: boodschappen doen, lezen; papieren invullen, zich durven verplaatsen, telefoneren, sporten,...

3 De hulpverlening voor deze mensen is sterk verschillend. De ene kan nog dit, de andere kan nog iets anders, de een durft nog meer dan de andere enz. Een paar voorbeelden van beperkingen in de zelfredzaamheid die een persoon met visuele handicap kan ondervinden. Oriëntatieproblemen Geen afstanden kunnen inschatten Moeite om te lezen Televisie kijken Herkennen van mensen Men herkent niet zomaar nieuwe stemmen Men kan de mensen niet altijd rechtstreeks aankijken, moeite om oogcontact te maken Men kan de gezichtsuitdrukking van de gesprekspartner niet goed meer zien Men kan geen brief meer schrijven of een formulier invullen omdat men de lijntjes niet ziet of de tekst niet kan lezen Met de wagen rijden/fietsen of zich alleen verplaatsen is er niet meer bii 1. Oriëntatie en verplaatsing Het is van zeer groot belang dat bij aankomst van een persoon met visuele handicap in een zwembad, men de kans geeft aan de persoon met visuele handicap, om onder professionele begeleiding, de omgeving te verkennen. Laat de persoon met visuele handicap niet zomaar aan zijn lot over, herhaling van informatie en het persoonlijk laten verkennen, is hier een noodzaak. Welke gemeenschappelijke ruimten zijn er, hoe kan de persoon met visuele handicap die terugvinden, waarvoor dienen die ruimten, wie zijn de andere gebruikers, wie maakt deel uit van het personeel, wat zijn de gewoontes in het zwembad, dat is allemaal heel belangrijke informatie, die een slechtziende of blinde persoon mondeling moet vernemen. Dit vraagt van het personeel veel aandacht maar is heel belangrijk voor het welbevinden van de slechtziende of blinde persoon in de nieuwe omgeving. Het is belangrijk dat een blinde of slechtziende persoon een referentiepersoon(-en) heeft bij wie ze terecht kunnen. Duidelijke, op voorhand afgesproken plaats en of ruimte waar de geleidehond veilig kan achter blijven. Geleidehonden mogen niet aangeraakt worden. Geen snoepjes of eten geven. Eventueel kan men voor de oriëntatie in het zwembad en de omgeving beroep doen op het personeel van de dienst begeleiding en hulp in het dagelijks leven van de Brailleliga. De Brailleliga geeft gratis lessen stoklopen aan de personen met een visuele handicap. Personeel kan gesensibiliseerd worden in het Hoe omgaan met personen met een visuele handicap. Een persoon met visuele handicap heeft recht op een witte stok om zich veiliger te verplaatsen. De ene persoon zal altijd gebruik maken van zijn witte stok, anderen dan weer niet. Ook in binnenruimten kan de witte stok zijn diensten bewijzen. De verschillende soorten stokken zijn: Symboolstok Steunstok Lange mobiliteitsstok (Kunnen getoond worden)

4 De witte stok De witte stok doet de zelfredzaamheid van de gebruiker stijgen en vermindert het stressgevoel. Met behulp van de stok kan de blinde of slechtziende gebruiker hindernissen detecteren, zijn positie bepalen en zich verplaatsen. De witte stok kan zowel binnen als buiten gebruikt worden. Via de witte stok kan de gebruiker aan de andere bewoners, weggebruikers (automobilisten, fietsers, motorrijders, voetgangers,...) duidelijk maken dat hij of zij een visuele handicap heeft. Als een bestuurder een voetganger met een witte stok opmerkt, moet hij extra voorzichtig zijn, dit wil zeggen vertragen en indien nodig stoppen. Omgekeerd moet de blinde of slechtziende ook de bepalingen van het verkeersreglement respecteren. Het gebruik van de witte stok is door de wet gereglementeerd. Wettelijke toekenningsvoorwaarden voor het bekomen van de witte stok. Op 13 juli 2006 werd de nieuwe wet met betrekking tot de witte stok aangenomen. De wet verduidelijkt, op verzoek van de verenigingen, dat de witte stok door meer blinden en slechtzienden kan worden gebruikt. De stok kan voortaan worden toegekend: aan personen die voor 60 % visueel gehandicapt zijn. of op voorschrift van een oogarts-specialist in de revalidatie. Voorafgaande machtiging tot gebruik, door het gemeentebestuur, is niet meer nodig, in tegenstelling tot vroeger. Verschillende stokken voor verschillende doeleinden Er bestaan verschillende soorten witte stokken: de identificatiestok geeft duidelijk aan dat de gebruiker een visuele handicap heeft de steunstok wordt vaak gebruikt door ouderen, dient als identificatiemiddel en biedt steun bij verplaatsingen de lange verplaatsingsstok is een belangrijk hulpmiddel bij verplaatsingen. Voor een correct gebruik is het wel belangrijk de verplaatsingstechnieken te kennen. Door met de stok voor zich op de grond te tikken, rollen, glijden, krijgt de gebruiker nuttige informatie om zich te oriënteren en hindernissen te vermijden. De lengte van de stok is van belang om hindernissen op te sporen en de gebruiker de kans te geven tijdig te reageren. Bij de Brailleliga kan een persoon met een visuele handicap de eerste witte stok gratis bekomen, op voorlegging van een medisch document, het formulier 5, wat u in bijlage vindt. (zie procedure voor het bekomen van de eerste witte stok gratis) 2. Communicatie en sociaal contact Als men tegen een persoon met visuele handicap iets wenst uit te leggen dient men begrippen als hier en daar te vermijden, maar duidelijk te omschrijven als links, rechts, voor, achter enz. Gebruik gerust de woorden zien en kijken, slechtzienden en blinden gebruiken deze woorden ook.

5 U hoeft echt niet harder en of luider te praten, indien hun gehoor nog goed is. Is de blinde en of slechtziende persoon in gezelschap van een ziende spreek dan de persoon met visuele handicap zelf aan als u iets wil weten. Als u iets gaat doen, leg dit uit aan de persoon met visuele handicap, bijvoorbeeld, zeg het wanneer u binnenkomt, wanneer u buiten gaat, een persoon met visuele handicap is soms vlug wantrouwig. Het is belangrijk een goed wederzijds vertrouwen op te bouwen. Indien het mogelijk is begeleid de persoon met visuele handicap mee naar het zwembad, bied je arm aan en verwittig op tijd voor een trap op en trap af. De persoon met visuele handicap heeft het zicht verloren niet het verstand. BIJKOMENDE EVENTUELE NUTIGGE INFORMATIE: Het oog Het oog is een met gelei gevulde bol, met een sterke ondoorzichtige buitenwand. Het ligt omgeven door een beschermende laag van vet en spieren, in een holte in de schedel. (1) netvlies, (2) gele vlek, (3) optische zenuw, (4) glasachtig lichaam, (5) ooglens, (6) pupil, (8) hoornvlies, (9) regenboogvlies, (10) wimpers Definitie van visuele stoornissen De WHO ( World Health Organisation) onderscheidt verschillende categorieën van visuele afwijkingen. De categorieën worden uitgedrukt in gezichtsscherpte en gezichtsveld. Gezichtsscherpte: wanneer je een visus hebt van 10/10, dan betekent dat dat je vanaf een afstand van 10 m evenveel kunt zien als een gemiddelde persoon van je leeftijd. Het gaat over het vermogen om fijne details scherp te kunnen onderscheiden.

6 Gezichtsveld: Is dat deel van de ruimte wat wordt waargenomen als je je fixeert op een bepaald punt. Het gezichtsveld dat met twee ogen tegelijk kan worden overzien heet het binoculair gezichtsveld. Het gezichtsveld wordt uitgedrukt in graden. Het perifeer zicht is eerder wazig, minder scherp. Meestal is de grens van het gezichtsveld temporaal (kant van de slapen) , nasaal (kant van de neus) 50, naar boven en naar beneden Licht visuele afwijking Grotere oogafwijking aan één kant (eenogige) Matige oogafwijking aan beide kanten, 9/10 tot 3/10, gezichtsveld meer dan Zware visuele afwijking 3. Totale blindheid Slechtziend, 3/10 tot 1/10, gezichtsveld tussen 30 en 10 Zwaar slechtziend: 1/20 tot 1/50, gezichtsveld minder dan 10 Bijna totale blindheid: gezichtsscherpte 1/50 of minder en/of het gezichtsveld is minder dan 5, men heeft lichtperceptie, men ervaart vormen. Totale blindheid: geen enkele visuele perceptie. De meeste mensen kunnen zich een voorstelling maken bij iemand die blind is. We kunnen het ook even zelf ervaren door de ogen te sluiten. Als we een gesprek willen voeren merken we meteen de beperkingen die dit met zich meebrengt. Blinden maken meer gebruik van hun andere zintuigen zoals gehoor, tast, smaak en reuk. Mensen die slechtziend zijn hebben veel vaker onaangename misverstanden met hun omgeving dan blinden. Kan de ene slechtziende zich nog goed in het verkeer begeven, de ander zou daar zonder het gebruik van de mobiliteitsstok, niet zonder ongelukken doorheen komen. Tegelijk kan degene die hulp nodig heeft in het verkeer, mogelijks de krant nog lezen. Wie zich bij aangepast licht goed kan redden, kan onzeker zijn in het donker. Het is dus voor een ziende heel moeilijk om een goed beeld te krijgen van het gezichtvermogen van een slechtziende persoon. BIJLAGEN Aandachtspunten voor een respectvolle omgang met blinde en slechtziende personen Procedure voor het bekomen van de eerste gratis witte stok U neemt contact op met de sociale dienst van de Brailleliga in uw provincie U bezorgt de sociale dienst een medisch attest, ingevuld door de oogarts, het formulier 5 (zie bijlage). De sociale dienst bepaalt het percentage handicap, aan de hand van de OBSI schaal, en besluit tot al dan niet toekenning van de witte stok. De maatschappelijk assistente stelt u in een persoonlijk contact, de verschillende soorten stokken voor De identificatiestok en de steunstok kunnen overhandigd worden door de sociale dienst De lange witte stok vraagt oefening en wordt overhandigd door de dienst begeleiding en hulp in het dagelijks leven, die de gebruiker de nodige vaardigheden bijbrengt voor een veilig en deskundig gebruik.