Clienttevredenheidsonderzoek Zorgboeren Fryslân 2009 In opdracht van en in samenwerking met de Vereniging van Zorgboeren in Fryslân
Voorwoord Deze notitie bevat het tweede cliënttevredenheidsonderzoek dat onder deelnemers van zorgboerderijen is uitgevoerd. Het eerste onderzoek werd aan het eind van 2007 uitgevoerd en in januari 2008 gepubliceerd. Het huidige onderzoek vond plaats in maart en april 2009. Dit keer is gewerkt met vrijwillige enquêteurs. Hartelijk dank dan ook op deze plek aan Jel Bruinsma-Visser, Yvon Wolfslag, Henk Miedema, Wicher Bos en Gerard van Heeringen! Evenals het vorige onderzoek zijn de resultaten ook dit keer weer buitengewoon positief. Hoge scores in de cijfers die de boer en boerin voor hun werk krijgen en het werk zoals men dat op de boerderij verricht. Er wordt door deelnemers weinig aangedragen wat mogelijke verbeterpunten zijn. Dat stemt tot grote tevredenheid. In de eerste plaats bij de deelnemers. Deze rapportage is daarvan een weerslag. Ik ga ervan uit dat dit ook bij de zorgboeren hier bijzonder tevreden mee zijn. Het onderzoek is in feite één groot compliment aan hun betrokkenheid en inzet. Als laatste stemt het Zorgbelang Fryslân tevreden. Zorgboerderijen blijken een waardevolle plek voor dagbesteding en logeren te zijn, die voldoet aan de verwachtingen. Precies zoals we eigenlijk altijd al gedacht hebben. drs. M.I. de Graaf directeur www.zorgbelan-fryslan.nl 2
Inleiding Zorgbelang Fryslân heeft zorgboerderijen altijd als een welkome en belangrijke aanvulling op het reguliere zorgaanbod beschouwd. Zorgboerderijen onderscheiden zich met name op twee manieren van reguliere vormen van Awbz dagbesteding (en logeren). In de eerste plaats zijn het over het algemeen geen zorginstellingen. Het betreft reguliere boerenbedrijven waar mensen met een beperking, gedragsproblemen of afstand tot de arbeidsmarkt terecht kunnen. Deelnemers op een zorgboerderij vinden daarmee in principe hun dagbesteding in de maatschappij. Daarnaast hebben deelnemers op zorgboerderijen door de PGB financiering in belangrijke mate zelf de regie in handen. Wie betaalt, bepaalt. Daarmee wordt aan een belangrijke voorwaarde van patiënten/consumenten organisaties voldaan: de burger stuurt de vraag en niet andersom. Vandaar dat Zorgbelang Fryslân altijd een groot voorstander is geweest van samenwerking met de zorgboerderijen in Fryslân. Die samenwerking kreeg formeel vorm in 2006 met een project. Vanaf 2007 verzorgt Zorgbelang Fryslân de informatievoorziening, de klachtenopvang en een cliënttevredenheidsonderzoek voor de Vereniging van Zorgboerderijen in Fryslân. De aanvankelijke doelstelling een vorm van medezeggenschap te starten is door gebrek aan interesse bij de deelnemers verlaten. www.zorgbelan-fryslan.nl 3
Over het onderzoek Veel is gelijk gebleven ten opzichte van het eerdere onderzoek van 2007. Dezelfde vragenlijst is weer gebruikt, wat het mogelijk maakt de scores van toen en nu met elkaar te vergelijken. De vragenlijst is ontwikkeld door het Steunpunt Landbouw & Zorg en maakt onderdeel uit van het kwaliteitssysteem zoals dat ook de Friese vereniging wordt gehanteerd. De vragenlijst is in 2007 geredigeerd: het taalgebruik is enigszins aangepast voor mensen met een verstandelijke beperking. Tevens zijn twee vragen toegevoegd waarin om een cijfer wordt gevraagd en met een open vraag naar mogelijke verbeteringen wordt gevraagd. Ook het totaal aantal respondenten is ongeveer gelijk gebleven: 67 nu, tegen 65 een jaar geleden. Er is wel gekozen voor een andere aanpak. Dit keer is het niet aan de zorgboeren overgelaten de vragenlijsten uit te delen, maar zijn vijf enquêteurs geworven die op vrijwillige basis boerderijen hebben bezocht. Daar hebben zij één op één gesproken met deelnemers om meer garanties te krijgen dat het invullen van de lijsten gebeurt zonder goedbedoelde bemoeienis van de zorgboeren. Deze werkwijze bleek echter ook niet zonder problemen te werken. Van de 53 geselecteerde boerderijen bleek een groot deel nog in oprichting te zijn, of nog geen deelnemers te hebben gevonden. In beide gevallen leverde dat geen interviews op. Andere boerderijen bleken alleen enkele deelnemers te hebben, waardoor de teller niet snel opliep. Op boerderijen waar wel veel deelnemers zijn is in een enkel geval een tweede bezoek gebracht. Eén van de zorgboerderijen had kortgeleden zelf de vragenlijst afgenomen bij de deelnemers. Om die reden werd er geen medewerking verleend aan een nieuw onderzoek. Wel werden de resultaten aangeboden aan de enquêteur. Besloten is echter deze resultaten zijn echter niet in het onderzoek te verwerken, aangezien dit sterk afweek van de gekozen werkwijze die was afgesproken met de Vereniging. Een ander verschil met het vorige onderzoek is dat getracht is met een tweede, enigszins aangepaste lijst, deelnemers op logeerboerderijen te bevragen. De logeervragenlijst is gebaseerd op de vragenlijst van Landbouw & Zorg, met enkele aanvullingen, specifiek voor logeerboerderijen. Helaas was de respons hierop zo laag dat dit geen representatief beeld van de tevredenheid over zorgboerderijen kan geven. De werkwijze met enquêteurs brengt met zich mee dat op willekeurige momenten, een doorsnee van de aanwezige deelnemers is bevraagd. Daarmee vormt het aantal van 67 respondenten een a-selecte steekproef die een representatief beeld geeft van de mening van de deelnemers van zorgboerderijen. www.zorgbelan-fryslan.nl 4
Resultaten Informatie Ja Nee 2008 1 Had je wel eens iets over de zorgboerderijen gehoord voordat je er ging werken? 42% 58% 76/14 1 Conclusie Hier doet zich een merkwaardig verschil voor met het vorige onderzoek. De bekendheid met de zorgboerderijen vooraf is significant gedaald. Dit zou dan gelden voor mensen die in het afgelopen jaar nieuw zijn gekomen op een zorgboerderij. Aanbeveling Het blijft zaak de zorgboerderijen onder de aandacht te brengen bij het brede publiek. Begeleiders Ja Nee 2008 2 Doen de boer en boerin hun werk goed? 99% 1% 96/1 3 Zijn de boer en boerin aardig en vriendelijk? 100% 97/1 Conclusie In vergelijking tot vorig jaar is de score zelfs nog hoger. Begeleiding Ja Nee 2008 4 Praat je vaak genoeg met de boer en boerin over je 99% 1% 89/8 werk? 5 Wordt er in de gesprekken met de boer en boerin ook 88% 12% 83/11 gekeken naar wat je wilt leren op de boerderij? 6 Krijg je voldoende begeleiding? 98% 2% 97/2 7 Hebben de boer en boerin ook contact met anderen, 66% 34% 77/18 bijvoorbeeld familieleden, vrienden of verzorgers? 8 Vind je dat je op de boerderij vooruit bent gegaan? 99% 1% 91/3 Conclusie De drie hoge scores behoeven geen toelichting. De score op de vraag of er contact is met familie of vrienden is met 66% aan de lage kant, maar dat zegt niet veel. Het is namelijk niet noodzakelijk dat een zorgboer(in) contacten met hen onderhoudt, zeker niet in het geval van volwassen deelnemers. Hoewel de score op vraag 5 in feite zeer hoog is, valt het wel enigszins uit de toon bij andere scores die vaak de honderd benaderen. Het is om die reden zinvol stil te staan bij de implicaties van het antwoord. Aanbeveling Maak van het onderwerp leerwensen een vast gesprekspunt. Ook voor mensen die naar verwachting geen leerwensen hebben, is het wel goed dit bevestigd te krijgen. Voor mensen die op zoek zijn naar nieuwe vaardigheden, is het goed als de boer(in) actief hiernaar op zoek gaat. 1 De percentages over 2008 komen opgeteld niet op honderd procent uit. In het vorige onderzoek was namelijk naast de antwoorden ja en nee ook nog het antwoord geen mening mogelijk. Dat is hier voor de duidelijkheid weggelaten. www.zorgbelan-fryslan.nl 5
Werk Ja Nee 2008 9 Kun je zelf aangeven welk werk je graag wilt doen? 83% 17% 83/12 10 Kun je het werk goed aan? 97% 3% 91/5 11 Doe je genoeg verschillende dingen? 95% 5% 92/3 12 Vind je het werk wel eens lichamelijk zwaar? 29% 71% 26/69 13 Vind je het werk wel eens psychisch zwaar? 23% 77% 6/88 Conclusies Bij bovenstaande vragen hebben de enquêteurs de instructie meegekregen de vraag indien nodig toe te lichten. Bij vraag 13 is de term psychisch wellicht te abstract en is daarom nog wel eens omschreven met bijvoorbeeld de vraag of de deelnemer thuis nog wel eens over het werk piekert. Wat lichamelijke belasting betreft is er geen verschil tov. het vorige onderzoek. Wel is er een duidelijke afwijking wat betreft de beantwoording van vraag 13: blijkbaar is de psychische belasting of toegenomen, of in het vorige onderzoek - tegenover de zorgboer(in) - niet toegegeven. Om dit precies na te gaan zou een verdiepend onderzoek moeten plaatsvinden. Aanbeveling In de begeleiding van de deelnemers houdt de zorgboer(in) er rekening mee dat mensen het werk lichamelijk en psychisch (te) zwaar kunnen vinden. Het is goed mogelijk dat de deelnemers het sociaal onwenselijk vinden om dit zelf bij de boer(in) kenbaar te maken. Daarom moet er scherp gelet worden op het gedrag, cq. non-verbale signalen die hierop kunnen duiden en moet het een vast onderwerp in de begeleidingsgesprekken zijn. Boerderij Ja Nee 2008 14 Is de boerderij goed bereikbaar? 100% 91/6 15 Krijg je voldoende rust op de boerderij? 97% 3% 99/1 16 Vind je de boerderij/werkplek schoon genoeg? 96% 4% 99/1 17 Vind je het werk op de boerderij voldoende veilig? 100% 100 Conclusies Dusdanig hoge scores dat aanvulling niet nodig is. Wel werd in veel gevallen lacherig gereageerd op vraag 16: alsof het op een boerderij ooit schoon kan zijn. Overigens bleek bij één boerderij de nummering aan de straat te ontbreken, wat een ambulance de nodige kopzorgen had opgeleverd. Een klein puntje wat de bereikbaarheid betreft, maar het kan wel grote gevolgen hebben. Andere deelnemers Ja Nee 2008 18 Kun je goed opschieten met andere deelnemers op de 95% 5% 95/5 boerderij? 19 Ben je tevreden over het contact met andere 97% 3% 97/2 deelnemers? 20 Is er een goede sfeer op de boerderij? 97% 3% 99/1 Conclusies Gelukkig zeer hoge scores, want los van allerlei criteria en indicatoren die uitgedacht kunnen worden: de onderlinge verhoudingen en de sfeer zijn cruciaal voor de tevredenheid van deelnemers. www.zorgbelan-fryslan.nl 6
Inspraak Ja Nee 2008 21 Wordt er naar je geluisterd als je vind dat er iets niet 94% 6% 94/3 goed gaat? 22 Kun je genoeg met andere deelnemers overleggen? 90% 10% 83/11 23 Kunnen jij en anderen voldoende meebeslissen over de 70% 30% 75/15 inrichting (bijv. de kantine of vergaderruimte)? 24 Kunnen jij en anderen voldoende meebeslissen over nieuwe deelnemers? 26% 74% 52/39 Conclusies Een vergelijkbaar beeld met het vorige onderzoek, waarbij ook nu weer opgemerkt moet worden dat er blijkbaar een (grotere) wens leeft mee te beslissen over nieuwe deelnemers, maar dat het maar de vraag is of dat een goede ontwikkeling zou zijn. De boer(in) beslist op basis van hulpbehoefte en de mogelijkheden op de boerderij en met de andere deelnemers. Ook in reguliere instellingen gebeurt dat op die manier. Aanbeveling Onderzoek de mogelijkheden van algemene inspraak daar waar het gaat om nieuwe deelnemers. Oude deelnemers hoeven niet als een soort ballotage- of sollicitatiecommissie een oordeel te vellen over een nieuwe kandidaat. Wel kunnen algemene wensen tav. de samenstelling van het team geïnventariseerd worden. Overige vragen 2009 2008 25 Welk rapportcijfer geef je aan het werk op de 8.6 8.8 boerderij? 26 Welk rapportcijfer geef je aan de begeleiding door de boer en boerin op de boerderij? 8.8 9.0 25a. Hoe kan de boerderij dit rapportcijfer verbeteren? te krappe werkruimte in de winter (houtbewerking) konijnen en cavia s moeten weg hoeft niet verbeterd te worden/kan niet beter voorbereiding voor het werk beter doen luisteren/meer aandacht meer ruimte voor bepaalde dieren uitbreidingen doorgaan met verbeteringen meer uitjes organiseren waterglijbaan, tamme kalkoenen en hamsters 26.a Hoe kan de boerderij dit cijfer verbeteren? wat meer vrijheid werk moet wat schoner hoeft niet verbeterd/kan niet beter/weet niet/doorgaan er zijn als er iets is, melden als ze weggaan meer overleg en goed gereedschap er moet één kapitein op het schip zijn luisteren en advies aannemen meer ruimte om klussen te kunnen doen er op tijd zijn om aandacht te geven meer praten en overleggen/beetje meer uitleggen niet zo snel boos en duidelijk zijn www.zorgbelan-fryslan.nl 7
Conclusies en aanbevelingen Het is goed gesteld met de tevredenheid van de deelnemers op de Friese zorgboerderijen. Dat is ook wel enigszins voor de hand liggend, omdat mensen die niet tevreden zijn, met hun PGB een andere boerderij of zelfs andere vorm van dagbesteding kunnen zoeken. Belangrijk in de succesformule is de rol van de boer en boerin. Hun betrokkenheid en enthousiasme is voor een zeer groot deel de achtergrond van de scores. Het is ook aan hen om de enkele significante afwijkingen tov. het onderzoek van 2008 te betrekken in eventuele verbeterplannen. In de begeleidingsgesprekken zullen met name de psychische belasting, indien gewenst de afwisseling in werkzaamheden en de leermogelijkheden een belangrijk en misschien wel vast gespreksonderwerp moeten vormen. Dit is een uitgave van Zorgbelang Fryslân Leeuwarden, april 2009 tekst: Johannes Beers Aan dit onderzoek werkten mee: Jel Bruinsma-Visser, Yvon Wolfslag, Henk Miedema, Wicher en Gerard Kijk voor meer informatie op www.zorgbelang-fryslan.nl www.zorgbelan-fryslan.nl 8