Geweldloos verzet en nieuwe autoriteit Wil van Nus pedagoog en gedragsspecialist
Gezien en gehoord worden
Foto Carel van Hees
Cijfers NJI (2015) 3 tot 9 procent van de ouders van kinderen van 0 tot 12 jaar zegt dat hun kind gedragsproblemen heeft. Circa 13 procent van de scholieren van 11 tot 17 jaar geeft aan gedragsproblemen te hebben. Jongens hebben vaker gedragsproblemen dan meisjes. Jongeren van niet-westerse afkomst even vaak problemen als autochtone jongeren.
Wel verschil in problemen (HBSC 2013 Health Behaviour in School-aged Children) Problemen autochtone en allochtone jongeren (% jongeren) Basisonderwijs Autochtoon Allochtoon Gedragsproblemen 12,2% *19,8% Hyperactiviteit 26,4% *15,7% Problemen met leeftijdgenoten 12,4% *21,1% Emotionele problemen 15,6% 14,1% Totale probleemscore 17,7% 17,8% Voortgezet onderwijs Gedragsproblemen 12,5% 16,2% Hyperactiviteit 28,5% *21,4% Problemen met leeftijdgenoten 11,8% *16,5% Emotionele problemen 20,0% 18,8% Totale probleemscore 19,7% 20,1% * verschil tussen autochtoon en allochtoon is significant.
Wel verschil in problemen (HBSC 2013 Health Behaviour in School-aged Children) Problemen van jongeren naar schoolniveau vmbo-b vmbo-t havo vwo Gedragsproblemen 20,5% 15,2% 10,0% 7,6% Hyperactiviteit 33,1% 31,4% 24,4% 20,1% Problemen met leeftijdgenoten 19,1% 14,2% 10,2% 7,5% Emotionele problemen Totale probleemscore 22,9% 20,1% 19,2% 17,8% 28,2% 22,6% 16,1% 13,1%
Verklaringen: - Opvoeding: laissez-faire en verwennend - Welvaart: de gelukkigste kinderen - Verlies aan normen en waarden -> Resultaat: applausopvoeding
Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting voor het gezag en geen eerbied voor ouderen. Jonge mensen spreken hun ouders tegen, houden niet hun mond in gezelschap en tiranniseren hun leraren.
Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting voor het gezag en geen eerbied voor ouderen. Jonge mensen spreken hun ouders tegen, houden niet hun mond in gezelschap en tiranniseren hun leraren. Socrates (ca. 470-339 v. Chr.)
Oplossingen : - Straffen: wie niet luisteren wil. - Dwang: heropvoedingskampen - Terug naar vroeger: toen werd er nog geluisterd - Therapie en behandeling
Er is behoefte aan autoriteit
Wat is autoriteit? Van Dale: 1. erkend gezag, erkende macht, m.n. wettige of kerkelijke macht - vaderlijke autoriteit: macht die een vader over zijn kinderen heeft 2. overheidslichaam of -person - zich tot de bevoegde autoriteit wenden - hoge autoriteit - met hoog gezag beklede persoon 3. (persoonlijk) overwicht - synoniem: gezag, invloed - met autoriteit spreken, optreden
Traditionele versus nieuwe autoriteit
De legitimatie van autoriteit is weggevallen
Autoriteit Ik vind het niet prettig wanneer leerlingen mij tegenspreken Relatie Ik vind het belangrijk dat de leerlingen mij aardig vinden Samenwerken Ik los problemen liever in mijn eentje op Waakzame zorg Voor sommige leerlingen maak ik een uitzondering
Gedragsproblemen in de klas
Gedrag is reactie, interactie
Grondleggers Mahatma Ghandi Haim Omer
Je doet geen NVR, je bent NVR
Waakzame zorg Eenzijdige acties Geweldloos Verzet Bescherming Gerichte vragen Aanwezigheid Open dialoog Oplettenheid Nieuwe Autoriteit
Je hebt alleen controle over je zelf Mahatma Gandhi
Oorzaak van gedragsproblemen Ouders 81% Leerling 14% School 4% Leraar 1% Ysseldijke, Algozzine&Thurlow (2000)
Basisprincipes Geweldloos verzet: Vermijden van lichamelijke of verbale agressie en van escalaties Vergroten van volwassen aanwezigheid in het leven van het kind Samenwerken: van ik naar wij, van wantrouwen naar vertrouwen Stelling nemen tegen iedere vorm van gedrag dat de ontwikkeling van het kind schaadt Transparantie geeft je kracht: doorbreek de geheimhouding -> steun en support van anderen
Het vermijden van escalaties Symmetrisch Complementair
Escalaties Vechten Toegeven -> machteloosheid
Escalatie: van kwaad tot erger.
Silvia blijft op haar kamer tot de afwas klaar is. Silvia moet even mee helpen afdrogen, de afwasmachine is kapot Silvia doet haar deur op slot, vader slaat op de deur maar zonder resultaat. Silvia is intussen naar boven gegaan, vader er boos achteraan. Vader: Ja, nog mooier. Geef haar maar haar zin. Moeder: Laat maar, Jan. We doen het wel samen. Silvia: Doe ik niet, geen zin in! Moeder: Help nou even mee, dan is het zo klaar. Silvia: Niet mijn probleem, ik kan het niet helpen dat jullie afwasmachine stuk is. Vader: Zeg, jij hebt hier wel gegeten van ons eten, hè. Dus je helpt ook maar even mee. Silvia slaat haar vaders hand weg, vader nog bozer, grijpt haar steviger vast. Vader: Stel je niet aan. En nu gewoon luisteren, anders. Grijpt haar bij haar vest als ze toch weg wil lopen. Silvia wil naar boven lopen, vader houdt haar tegen. Silvia: Blijf van mij af, man! Zie je wel dat je mij mishandelt!
Silvia: Ik ga niet, of zij moet ook! Ik tegen Silvia: Eruit, nu! Naar de directeur, jij. Terwijl ik naar hen toeloop, vechten de meiden met elkaar. Een collega komt op het kabaal af en helpt mij om Silvia uit de groep te krijgen. Ik (boos) grijp haar bij haar arm en probeer haar de klas uit te trekken. Silvia komt na de pauze naar binnen en trekt plagend aan de capuchon van een klasgenoot. Ik: Silvia, let even op: we zitten niet aan elkaar. Silvia: Nou en? Ik: Pardon? Silvia: Ik mag hier ook niets. Stomme rotschool! Trapt tegen een tafel van een klasgenoot waardoor zijn pennen van de tafel vallen. Silvia duwt terug, ik roep vanachter mijn bureau: Ophouden nu! Het andere meisje protesteert, duwt Silvia weg. Ik (geïrriteerd, omdat ik problemen voorzie): En nu onmiddellijk ophouden! Silvia: Ja, wat nou? Ik krijg altijd de schuld hier! Silvia: Zie je wel, ik ben altijd de pispaal hier! Ze gaat aan haar tafel zitten maar maait hierbij nog wel even de spullen van haar buurvrouw van tafel. Ik: Ja, jij doet ook vaak iets, misschien komt het daardoor.
Je hebt geen controle over de ander Haim Omer
Uitgestelde reactie IJzer smeden als het koud is
Verbinding en verankering Ik blijf en laat je niet los
Basisprincipes Geweldloos verzet: Vermijden van lichamelijke of verbale agressie en van escalaties Vergroten van volwassen aanwezigheid in het leven van het kind
Privacy Eenzijdige acties: wat is acceptabel en wat niet? Volgen Telefoonronde
Basisprincipes Geweldloos verzet: Vermijden van lichamelijke of verbale agressie en van escalaties Vergroten van volwassen aanwezigheid in het leven van het kind Samenwerken: van ik naar wij, van wantrouwen naar vertrouwen
Handelingsverlegenheid bij gedragsproblemen naast elkaar i.p.v. met elkaar werken -> sfeer van competitie isolement van leerkracht/docent veel kritiek op onderwijs vanuit de maatchappij -> conflicten met ouders in anti-school-sfeer
Wie kunnen steungroep worden? Ouders/opvoeders Collega s Directie/intern begeleiders/zorgcoördinatoren Concierge, vakkrachten e.a. in school Familie, vrienden/kennissen van de leerling Voor de leerling belangrijke personen: sportcoach, maatje e.a. Kortom: iedereen! In ieder geval: Mensen bereid zijn tijd en energie te investeren. Steunende mensen, geen boemannen!
Basisprincipes Geweldloos verzet: Vermijden van lichamelijke of verbale agressie en van escalaties Vergroten van volwassen aanwezigheid in het leven van het kind Samenwerken: van ik naar wij, van wantrouwen naar vertrouwen Stelling nemen tegen iedere vorm van gedrag dat de ontwikkeling van het kind schaadt
Stelling nemen: attitude: de-escaleren, be the change you want to see in the world communicatie: klare taal interventies: aankondiging, sitin, relatiegebaren
Blijf kalm! Schreeuw niet terug! Ga uit de situatie Niet doen: Smeekbeden, verontschuldigingen Dreigen en schreeuwen Beschuldigen: jij ook altijd! Discussiëren, uitleggen Preken, moraliseren Voor je eigen bestwil Als. dan.
Spreek de taal van geweldloos verzet Wij geven om je! Ik ben je ouder en ik blijf je ouder. Ik geef niet toe en ik geef jou niet op! Je hoeft niet te winnen, alleen vol te houden.
Stelling nemen: interventies - rood gedrag - aankondiging - sitin - relatiegebaren/herstelgebaren
Drie emmers: Inventariseren van rood gedrag 60% 30% 10% 1 10% Gedrag waar je een hekel aan hebt maar dat je wel kunt negeren. Gedrag dat heel irritant is maar dat je nog wel door de vingers kunt zien. Onacceptabel gedrag, dat de ontwikkeling van het kind schaadt.
De aankondiging Individueel of school/klas/groep Moment van verandering aankondigen Geheimhouding doorbreken
Sit-in uitzenden van de boodschap: dit accepteren wij niet langer! gezamenlijk verzet
Relatiegebaren - eenzijdig gebaar - gegeven ongeacht het huidige gedrag - leerling kan het accepteren of afwijzen - voorbeelden: favoriete klusje, daghulpje, vertrouwen in prestaties leerlingen, eigen fouten erkennen, compliment etc. Gevolg: herstel van de relatie
Straffen en belonen Sociale leertheorie o Beïnvloeding van het gedrag van het kind o Ouders zijn mediator o Focus op positieve en negatieve bekrachtiging o Directe reactie o Beloning: voorwaardelijk o Straf: risico escalatie (vooral oudere kinderen) o Jouw gedrag moet veranderen! Nieuwe Autoriteit o Beïnvloeding van het gedrag van de volwassenen o Ouders zijn cliënt o Focus op de-escalatie en aanwezigheid o Uitgestelde reactie o Relatie: onvoorwaardelijk o Verzet/weerstaan: escalatie dooft uit o Ik verzet me, omdat ik je leerkracht ben en wil dat het goed met je gaat
Basisprincipes Geweldloos verzet: Vermijden van lichamelijke of verbale agressie en van escalaties Vergroten van volwassen aanwezigheid in het leven van het kind Samenwerken: van ik naar wij, van wantrouwen naar vertrouwen Stelling nemen tegen iedere vorm van gedrag dat de ontwikkeling van het kind schaadt Transparantie geeft je kracht: doorbreek de geheimhouding -> steun en support van anderen
Doorbreken van geheimhouding
Vragen? www.geweldloosverzet.com