Begijnhof Overijse. NIS-code JAARREKENING 2016

Begijnhof 17 3090 Overijse NIS-code 23062 www.overijse.be JAARREKENING 2016 Gemeenteraadszitting dd. 30/05/2017

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 2 Inhoudsopgave Inleiding... 4 1. Kerncijfers... 5 2. Beleidsnota... 7 2.1. Doelstellingenrealisatie... 8 2.2. Schema J1 de doelstellingenrekening... 28 2.3. De financiële toestand... 30 3. Financiële nota... 32 3.1. Schema J2 - exploitatierekening... 32 3.2. Schema J3 en J4 - investeringsrekening... 34 3.3. Schema J5 - liquiditeitenrekening... 37 3.4. Toelichting bij de financiële nota rapportering per beleidsdomein... 40 3.4.1. Geconsolideerd... 40 3.4.1.1. Exploitatie... 41 3.4.1.2. Investeringen... 42 3.4.1.3. Andere... 43 3.4.2. Algemene financiering... 44 3.4.3. Gemeentebestuur... 45 4. Algemene boekhouding... 46 4.1. Schema J6 Balans... 46 4.1.1. Toelichting bij de balans... 49 4.1.2. Balansstructuur... 49 4.1.3. Detailbespreking van de rubrieken... 53 4.1.3.1. Activa... 53 4.1.3.1.1. Vlottende activa... 53 4.1.3.1.2. Vaste activa... 55 4.1.3.2. Passiva... 58 4.1.3.2.1. Schulden... 58 4.1.3.2.2. Nettoactief... 60 4.2. Schema J7 - Staat van opbrengsten en kosten... 61 4.2.1. Toelichtingen bij de staat van opbrengsten en kosten... 63 4.2.2. Staat van opbrengsten en kosten structuur... 63 4.2.3. Detailbespreking van de rubrieken... 65 4.2.3.1. Kosten... 65 4.2.3.1.1. Operationele kosten... 65 4.2.3.1.2. Financiële kosten... 68

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 3 4.2.3.1.3. Uitzonderlijke kosten... 69 4.2.3.2. Opbrengsten... 70 4.2.3.2.1. Operationele opbrengsten... 70 4.2.3.2.2. Financiële opbrengsten... 73 4.2.3.2.3. Uitzonderlijke opbrengsten... 74 5. Toelichting... 75 5.1. Overzicht per investeringsenveloppe... 75 5.2. Toelichting bij de financiële nota... 78 5.2.1. Schema TJ1 - Exploitatierekening per beleidsdomein... 79 5.2.2. Schema TJ2 Evolutie van de exploitatierekening... 80 5.2.3. Schema TJ3 Investeringsverrichtingen per beleidsdomein... 81 5.2.4. Schema TJ4 Evolutie van de investeringsverrichtingen... 83 5.2.5. Schema TJ5 Stand van de kredieten van de investeringsenveloppen... 85 5.2.6. Schema TJ6 Evolutie van de liquiditeitenrekening... 86 5.2.7. Verklaring van materiële verschillen tussen budget en jaarrekening... 87 5.2.8. Overzicht van de verstrekte subsidies per beleidsveld... 93 5.3. Toelichting bij de samenvatting van de algemene rekeningen... 94 5.3.1. Schema TJ7 Toelichting bij de balans... 95 5.3.2. Waarderingsregels... 98 5.3.3. Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen... 104

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 4 Inleiding De bespreking van de jaarrekening van gemeente Overijse bevat een aantal onderdelen, conform de BBC-wetgeving. In het eerste hoofdstuk worden enkele kerncijfers met betrekking tot het afgelopen boekjaar in the picture gezet. In het tweede hoofdstuk wordt de beleidsnota besproken. De beleidsnota bevat een korte financiële rapportering (de doelstellingenrealisatie) per prioritaire beleidsdoelstelling. Daarbijhorend wordt ook het J1-schema meegegeven, alsook de financiële toestand. Het derde hoofdstuk is de financiële nota. Op basis van schema s J2 t.e.m. J5 worden de financiële cijfers van gemeente Overijse verder toegelicht. In het vierde hoofdstuk worden de balans en de staat van opbrengsten en kosten kort toegelicht met betrekking tot het huidige en vorige boekjaar, alsook enkele grafische weergaves van deze cijfers. Als toelichting bij de voorgaande cijfers wordt verder nog voorzien in een rapportering per investeringsenveloppe.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 5 1. Kerncijfers GEMEENTE OVERIJSE KERNCIJFERS JAARREKENING 2016 Inkomsten van het bestuur Inkomsten uit personenbelasting (EUR) Inkomsten uit onroerende voorheffing Ontvangen werkingssubsidies 11.351.393,06 9.733.518,71 11.373.087,24 18,69% 0,36% -1,89% Uitgaven van het bestuur Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen Toegestane werkingssubsidies Goederen en diensten 15.284.246,24 9.098.552,96 5.955.113,07 1,13% 15,80% 2,66% Resultaten van het bestuur Budgettaire resultaat boekjaar Resultaat op kasbasis Autofinancieringsmarge 1.958.424,06 16.439.875,76 4.621.130,90

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 6 GEMEENTE OVERIJSE KERNCIJFERS JAARREKENING 2016 RESULTAAT OP KASBASIS 2016 SCHEMA J1 UITGAVE ONTVANGST SALDO Exploitatieuitgaven 31.658.492,51 Algemene financiering 4.916.729,87 27.535.664,38 22.618.934,51 Exploitatieontvangsten 39.642.649,87 Prioritaire beleidsdoelstellingen SALDO OP EXPLOITATIE 7.984.157,36 Overig beleid 4.916.729,87 27.535.664,38 22.618.934,51 Investeringsuitgaven Investeringsontvangsten SALDO OP INVESTERINGEN 4.130.156,12 Gemeentebestuur 34.234.945,22 13.574.434,77-20.660.510,45 1.467.449,28 Prioritaire beleidsdoelstellingen 377.063,51-377.063,51-2.662.706,84 Overig beleid 33.857.881,71 13.574.434,77-20.283.446,94 Andere uitgaven Andere ontvangsten SALDO OP ANDERE Budgettaire resultaat boekjaar Gecumuleerde budgettaire resultaat vorig boekjaar GECUMULEERDE BUDGETTAIR RESULTAAT 3.363.026,46-3.363.026,46 1.958.424,06 14.481.451,70 16.439.875,76 TOTAAL Prioritaire beleidsdoelstellingen Overig beleid 39.151.675,09 41.110.099,15 1.958.424,06 377.063,51-377.063,51 38.774.611,58 41.110.099,15 2.335.487,57 Bestemde gelden RESULTAAT OP KASBASIS 16.439.875,76 AUTOFINANCIERINGSMARGE 2016 Financieel draagvlak 9.273.356,98 Netto periodieke leningsuitgaven 4.652.226,08 AUTOFINANCIERINGSMARGE 4.621.130,90

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 7 2. Beleidsnota In de beleidsnota wordt de mate van realisatie van de prioritaire beleidsdoelstellingen opgenomen. De beleidsnota van de jaarrekening bestaat voor iedere gemeente, OCMW, stad en provincie uit de doelstellingenrealisatie, doelstellingenrekening en de financiële toestand. Per prioritaire doelstelling wordt hier een overzicht gegeven van de financiële en operationele realisatie ervan. Op die manier wordt een antwoord gegeven op volgende vragen. Deze vragen vormen een spiegelbeeld van de drie kernvragen waarin de beleidsdoelstellingen in het meerjarenplan en het budget kunnen worden samengevat: wat hebben we bereikt? In welke mate werd, per prioritaire doelstelling opgenomen in het budget, het beoogd resultaat of eventueel het beoogde effect gerealiseerd? wat hebben we hiervoor gedaan? In welke mate werden de actieplannen en de acties die op het financiële boekjaar betrekking hebben gerealiseerd? wat zijn de ontvangsten en uitgaven van het betrokken actieplan gedurende het financiële boekjaar? Nadien wordt het J1-schema en de financiële toestand weergegeven.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 8 2.1. Doelstellingenrealisatie Per prioritaire doelstelling wordt hieronder een overzicht gegeven van de financiële en operationele realisatie ervan. Jaarlijks moet meegegeven worden in welke mate doelstellingen financieel gerealiseerd zijn, d.w.z. hoeveel uitgaven en ontvangsten er effectief werden aangerekend op de doelstelling t.o.v. het budget. Daarnaast moet ook een operationele voortgang van de doelstellingen meegegeven worden. Dit wil zeggen dat het bestuur moet aangeven in welke mate de doelstellingen behaald zijn; of het vooropgestelde resultaat of effect gerealiseerd is, bv. a.d.h.v. indicatoren.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 9

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 28 2.2. Schema J1 de doelstellingenrekening De doelstellingenrekening is de samenvatting van de gerealiseerde ontvangsten en uitgaven van de verschillende prioritaire beleidsdoelstellingen en van het overige beleid, ingedeeld volgens de beleidsdomeinen. Dit schema stemt qua indeling overeen met het M1-schema uit het meerjarenplan en het B1-schema uit het budget.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 30 2.3. De financiële toestand De financiële toestand bevat minstens een vergelijking van het resultaat op kasbasis en de autofinancieringsmarge in de jaarrekening met het resultaat op kasbasis en de autofinancieringsmarge van het budget voor het betrokken financiële boekjaar. In de jaarrekening wordt met andere woorden de werkelijke financiële toestand van het bestuur vergeleken met de gebudgetteerde financiële toestand. Dit gebeurt vanuit twee invalshoeken: het resultaat op kasbasis: dit zegt iets over het toestandsevenwicht (nettowerkkapitaal); de autofinancieringsmarge: dit zegt iets over het structureel evenwicht (in welke mate is het bestuur in staat om op lange termijn via haar gewone werking (exploitatie) voldoende middelen te genereren om de financiële gevolgen van het afsluiten van leningen te dragen). Naar analogie met het budget dient de beleidsnota van de jaarrekening aan te sluiten bij de financiële nota. Deze aansluiting kan aangetoond worden als er in de doelstellingen- en liquiditeitenrekening overeenstemming is tussen: het totaal van de ontvangsten en uitgaven inzake exploitatie; het totaal van de ontvangsten en uitgaven inzake investeringen; het totaal van de andere ontvangsten en uitgaven.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 32 3. Financiële nota De financiële nota van de jaarrekening is opgebouwd uit dezelfde onderdelen als de financiële nota van het budget en bevat de exploitatierekening, de investeringsrekening en de liquiditeitenrekening. In elk van die onderdelen worden telkens ook de budgetcijfers opgenomen, zowel van het initiële budget als van het eindbudget. Met eindbudget wordt bedoeld het budget na de laatste budgetwijziging. Dat past in de evaluatiefunctie van de jaarrekening: de vergelijking tussen de budgetcijfers en de rekeningcijfers is een onderdeel van de evaluatie van het beleid en de autorisatie. De verschillende onderdelen van de financiële nota worden hieronder weergegeven en dan verder in detail toegelicht. 3.1. Schema J2 - exploitatierekening Elk onderdeel van de exploitatierekening omvat per beleidsdomein het geheel van ontvangsten en uitgaven betreffende de exploitatie.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 34 3.2. Schema J3 en J4 - investeringsrekening De investeringsrekening bestaat uit twee delen: Schema J3: een overzicht, per beleidsdomein, van alle ontvangsten en uitgaven van het financiële boekjaar in kwestie op het vlak van investeringen, desinvesteringen, investeringssubsidies en schenkingen. Schema J4: de rekeningen van de in het financiële boekjaar afgesloten investeringsenveloppes. De rekening van een afgesloten investeringsenveloppe bevat de ontvangsten en uitgaven voor de investeringen, de desinvesteringen, de investeringssubsidies en de schenkingen. Het is de verantwoording van de kredieten voor investeringsenveloppen die definitief opgeleverd zijn en dus als afgesloten kunnen beschouwd worden. Een overzicht van de niet-afgesloten investeringsenveloppes wordt gegeven in de toelichting.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 36 Schema J4 is niet van toepassing Er werden geen enveloppes afgesloten.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 37 3.3. Schema J5 - liquiditeitenrekening De liquiditeitenrekening geeft op een overzichtelijke wijze de werkelijke geldstromen van het betrokken financiële boekjaar weer zodat het resultaat op kasbasis van het financiële boekjaar wordt bekomen. De liquiditeitenrekening is op dezelfde wijze opgebouwd als het liquiditeitenbudget en bevat: de ontvangsten en uitgaven volgens de exploitatierekening; de ontvangsten en uitgaven volgens de investeringsrekening; de ontvangsten en uitgaven die niet zijn opgenomen in de exploitatie- of investeringsrekening; het gecumuleerde budgettaire resultaat van het vorige financiële boekjaar; de bestemde gelden

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 39 Het schema J5 - liquiditeitenrekening berekent zoals gezegd het resultaat op kasbasis. De opbouw bestaat uit 3 delen: Jaarrekening I - Exploitatie 7.984.157,36 II - Investeringen -2.662.706,84 III - Andere -3.363.026,46 IV - Saldo 1.958.424,06 V - Gecumuleerd Budgettair Resultaat vorig boekjaar 14.481.451,70 VI - Gecumuleerd Budgettair Resultaat 16.439.875,76 VII - Bestemde gelden 0,00 VIII - Resultaat op kasbasis 16.439.875,76 De som van rubrieken I t.e.m. III geeft het budgettair resultaat van het boekjaar (lees: het verschil tussen de kasstromen-uit en de kasstromen-in). Voor boekjaar 2016 betekent dit dat er per saldo 1.958.424,06 EUR meer wordt ontvangen dan uitgegeven. Bij het saldo in rubriek IV wordt het saldo van het vorig boekjaar of netto-werkkapitaal (rubriek V) bijgeteld om tot het gecumuleerde budgettaire resultaat te komen (rubriek VI). De bestemde gelden zijn de gelden die het bestuur vanuit het resultaat op kasbasis reserveert voor een toekomstige uitgave (exploitatie investering andere). Voor boekjaar 2016 werden er geen bestemde gelden voorzien. Het resultaat op kasbasis (rubriek VIII) is het verschil tussen rubriek VI en VII of de middelen die overblijven na de bestemde gelden. In het schema J5 wordt ook een vergelijking gemaakt met de budgetten. De uiterst rechtste kolom toont het initiële budget, de middelste kolom de budgetten na de doorgevoerde budgetwijziging(en).

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 40 3.4. Toelichting bij de financiële nota rapportering per beleidsdomein 3.4.1. Geconsolideerd Alvorens over te gaan tot de bespreking van de cijfers per beleidsdomein worden in dit deel nog even kort de geconsolideerde cijfers overlopen. Bij deze bespreking zal enkel worden gekeken naar de kasstromen. Boekingen die enkel in de algemene boekhouding voorkomen (o.a. afschrijvingen, voorzieningen, ) worden dus bijgevolg buiten beschouwing gelaten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de geconsolideerde uitgaven en ontvangsten: OMSCHRIJVING UITGAVEN ONTVANGSTEN SALDO I - Exploitatie 31.658.492,51 39.642.649,87 7.984.157,36 II - Investeringen 4.130.156,12 1.467.449,28-2.662.706,84 III - Andere 3.363.026,46 0,00-3.363.026,46 TOTAAL 39.151.675,09 41.110.099,15 1.958.424,06 In navolging van de wettelijke schema s worden de uitgaven en ontvangsten in deze tabel verdeeld over 3 categorieën. Om de vergelijkbaarheid van deze cijfers te verhogen worden deze in onderstaande tabel weergegeven per inwoner (per 31/12/2016 : 25.014 inwoners): OMSCHRIJVING UITGAVEN ONTVANGSTEN SALDO I - Exploitatie 1.265,63 1.584,82 319,19 II - Investeringen 165,11 58,67-106,45 III - Andere 134,45 0,00-134,45 TOTAAL 1.565,19 1.643,48 78,29 Bovenstaande tabel toont aan dat er per inwoner 78,29 EUR meer wordt ontvangen in vergelijking met de uitgaven. Wanneer er enkel wordt gekeken naar de exploitatie dan wordt er 319,19 EUR meer ontvangen in vergelijking tot de uitgaven. In de volgende onderdelen wordt weergegeven welke activiteiten verantwoordelijk zijn voor deze uitgaven en ontvangsten.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 41 3.4.1.1. Exploitatie Onderstaande tabel toont de verdeling van de exploitatieuitgaven en -ontvangsten over de verschillende beleidsdomeinen: UITGAVEN EXPLOITATIE ONTVANGSTEN 00 - Algemene financiering 1.553.703,41 00 - Algemene financiering 27.535.664,38 01 - Gemeentebestuur 30.104.789,10 01 - Gemeentebestuur 12.106.985,49 TOTAAL 31.658.492,51 TOTAAL 39.642.649,87 Onderstaande grafieken geven een grafische procentuele weergave van deze verdeling voor zowel uitgaven als ontvangsten: 5% UITGAVEN 00 - Algemene financiering 01 - Gemeentebestuur 95% ONTVANGSTEN 31% 00 - Algemene financiering 01 - Gemeentebestuur 69% Bovenstaande grafieken tonen aan dat 95% van de exploitatieuitgaven zich situeert in het beleidsdomein Gemeentebestuur. De exploitatieontvangsten bevinden zich dan weer voor 69% in het beleidsdomein Algemene financiering. Dit laatste is voornamelijk te verklaren door fiscale ontvangsten die allen gebudgetteerd en geboekt worden op beleidsdomein Algemene Financiering.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 42 3.4.1.2. Investeringen Voor de investeringsuitgaven en ontvangsten geeft dit volgend beeld: UITGAVEN INVESTERINGEN ONTVANGSTEN 00 - Algemene financiering 0,00 00 - Algemene financiering 0,00 01 - Gemeentebestuur 4.130.156,12 01 - Gemeentebestuur 1.467.449,28 TOTAAL 4.130.156,12 TOTAAL 1.467.449,28 Bovenstaande tabel toont aan de liquiditeitsuitgaven en ontvangsten zich uitsluitend bevinden in het beleidsdomein Gemeentebestuur.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 43 3.4.1.3. Andere Tot slot geeft onderstaande tabel de verdeling van de andere uitgaven en -ontvangsten over de verschillende beleidsdomeinen. UITGAVEN ANDERE ONTVANGSTEN 00 - Algemene financiering 3.363.026,46 00 - Algemene financiering 0,00 01 - Gemeentebestuur 0,00 01 - Gemeentebestuur 0,00 TOTAAL 3.363.026,46 TOTAAL 0,00 Bovenstaande tabel toont aan de liquiditeitsuitgaven zich uitsluitend bevinden in het beleidsdomein Algemene financiering. In de volgende onderdelen worden de exploitatie- en investeringsstromen aan de hand van enkele tabellen per beleidsdomein verder uitgediept.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 44 3.4.2. Algemene financiering Onderstaande tabel geeft een overzicht van de exploitatieuitgaven en -ontvangsten voor het beleidsdomein Algemene financiering: UITGAVEN EXPLOITATIE ONTVANGSTEN Goederen en diensten 123.710,55 Ontvangsten uit de werking 217.725,12 Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 2.309,88 Fiscale ontvangsten en boetes 22.575.736,76 Toegestane werkingssubsidies 113.219,17 Werkingssubsidies 4.547.746,71 Specifieke kosten sociale dienst OCMW 0,00 Recuperatie specifieke kosten sociale dienst OCMW 0,00 Andere operationele uitgaven 25.264,19 Andere operationele ontvangsten 0,00 Financiële uitgaven 1.289.199,62 Financiële ontvangsten 194.455,79 TOTAAL 1.553.703,41 TOTAAL 27.535.664,38 Onderstaande tabel geeft een overzicht van de investeringsuitgaven en ontvangsten voor dit beleidsdomein: INVESTERINGEN UITGAVEN ONTVANGSTEN Financiële vaste activa 0,00 Verkoop financiële activa 0,00 Materiële vaste activa 0,00 Verkoop van materiële vaste activa 0,00 Terreinen en gebouwen 0,00 Terreinen en gebouwen 0,00 Wegen en overige infrastructuur 0,00 Wegen en overige infrastructuur 0,00 Roerende goederen 0,00 Roerende goederen 0,00 Leasing en soortgelijke rechten 0,00 Leasing en soortgelijke rechten 0,00 Erfgoed 0,00 Erfgoed 0,00 Overige materiële vaste activa 0,00 Verkoop overige materiële vaste activa 0,00 Immateriële vaste activa 0,00 Verkoop van immateriële vaste activa 0,00 Vooruitbetalingen op investeringen 0,00 Investeringssubsidies en -schenkingen 0,00 Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen 0,00 TOTAAL 0,00 TOTAAL 0,00

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 45 3.4.3. Gemeentebestuur Onderstaande tabel geeft een overzicht van de exploitatieuitgaven en -ontvangsten voor het beleidsdomein Gemeentebestuur: UITGAVEN EXPLOITATIE ONTVANGSTEN Goederen en diensten 5.831.402,52 Ontvangsten uit de werking 4.201.529,19 Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 15.281.936,36 Fiscale ontvangsten en boetes 5.224,57 Toegestane werkingssubsidies 8.985.333,79 Werkingssubsidies 6.825.340,53 Specifieke kosten sociale dienst OCMW 0,00 Recuperatie specifieke kosten sociale dienst OCMW 0,00 Andere operationele uitgaven 6.116,43 Andere operationele ontvangsten 190.791,20 Financiële uitgaven 0,00 Financiële ontvangsten 884.100,00 TOTAAL 30.104.789,10 TOTAAL 12.106.985,49 Onderstaande tabel geeft een overzicht van de investeringsuitgaven en ontvangsten voor dit beleidsdomein: INVESTERINGEN UITGAVEN ONTVANGSTEN Financiële vaste activa 0,00 Verkoop financiële activa 0,00 Materiële vaste activa 4.037.058,38 Verkoop van materiële vaste activa 1.082.535,40 Terreinen en gebouwen 1.227.831,21 Terreinen en gebouwen 1.082.535,40 Wegen en overige infrastructuur 2.262.235,96 Wegen en overige infrastructuur 0,00 Roerende goederen 546.991,21 Roerende goederen 0,00 Leasing en soortgelijke rechten 0,00 Leasing en soortgelijke rechten 0,00 Erfgoed 0,00 Erfgoed 0,00 Overige materiële vaste activa 0,00 Verkoop overige materiële vaste activa 0,00 Immateriële vaste activa 67.812,09 Verkoop van immateriële vaste activa 0,00 Vooruitbetalingen op investeringen 25.285,65 Investeringssubsidies en -schenkingen 384.913,88 Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen 0,00 TOTAAL 4.130.156,12 TOTAAL 1.467.449,28

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 46 4. Algemene boekhouding In dit hoofdstuk worden de balans en de staat van opbrengsten en kosten met betrekking tot boekjaar 2016 verder toegelicht. Deze staten bevatten eveneens de cijfers van het vorige boekjaar om te komen tot een vlotte vergelijkbaarheid. 4.1. Schema J6 Balans De balans geeft een overzicht van het vermogen van het bestuur op het einde van het financiële boekjaar en van het vermogen op het einde van het vorige financiële boekjaar. De balans wordt opgemaakt volgens schema J6. Het vermogen van een bestuur is opgebouwd uit activa en passiva. De balans bevat dus een activa- en een passiva-zijde. De activa zijn de middelen waarover het bestuur beschikt en waarvan verwacht wordt dat ze toekomstige economische voordelen of dienstverleningspotentieel voor het bestuur zullen opleveren (definitie uit art. 43, eerste lid BVR BBC). De passiva zijn de financieringsbronnen van het bestuur (definitie uit art. 44, eerste lid BVR BBC). Met deze middelen financiert het bestuur zijn activa.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 49 4.1.1. Toelichting bij de balans De toelichting bij de balans is opgesplitst in twee delen. In het eerste deel wordt de balansstructuur aan de hand van enkele grafieken en tabellen verduidelijkt. Vervolgens volgt in het tweede deel een gedetailleerde bespreking van de verschillende rubrieken. 4.1.2. Balansstructuur Een eerste indicatie van de activastructuur wordt gegeven door de verhouding tussen vlottende en vaste activa. Tot de vlottende activa behoren de actiefbestanddelen die aan minstens een van de volgende criteria voldoen: er wordt verwacht dat het actiefbestanddeel zal worden gerealiseerd of bestemd is voor verkoop of verbruik in de normale exploitatiecyclus; er wordt verwacht dat het actiefbestanddeel zal worden gerealiseerd binnen het jaar na de balansdatum; het actiefbestanddeel wordt in eerste instantie aangehouden om te worden verhandeld; het actiefbestanddeel is een liquide middel of een geldbelegging, tenzij het beperkt is in het gebruik of ingewisseld moet worden voor de vereffening van een schuld van meer dan een jaar na de balansdatum. Alle andere actiefbestanddelen behoren tot de vaste activa. Voor de passiva kan gekeken worden naar de verhouding tussen de schulden en het nettoactief. De passiva zijn opgesplitst in: schulden: dat zijn de huidige verplichtingen van het bestuur die aangegaan zijn om economische voordelen of dienstverleningspotentieel te verwerven, die voortvloeien uit gebeurtenissen uit het verleden en waarvan verwacht wordt dat ze zullen resulteren in een uitgaande geldstroom voor het bestuur; het nettoactief, dat is het resterende bedrag van de activa nadat alle schulden ervan afgetrokken zijn.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 50 De schulden zijn verder opgesplitst in schulden op korte termijn en schulden op lange termijn. Onderstaande grafiek geeft verhoudingen binnen het actief en passief weer. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ACTIVA PASSIVA TOTALE ACTIVA WAARDE Vlottende activa 18.103.892 Vaste activa 145.186.131 TOTALE PASSIVA WAARDE Schulden 37.890.631 Nettoactief 125.399.392 Om een volledig zicht te krijgen op de balansstructuur dienen deze hoofdrubrieken echter verder uitgesplitst te worden. Onderstaande grafieken geven een verdere uitsplitsing van de activastructuur: 17% 83% VLOTTENDE ACTIVA WAARDE Liquide middelen en geldbeleggingen 15.072.731 Vorderingen op korte termijn 3.031.162

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 51 1% 0% 12% 87% VASTE ACTIVA WAARDE Vorderingen op lange termijn 14.869 Financiële vaste activa 17.681.765 Materiële vaste activa 125.927.934 Immateriële vaste activa 1.561.563 Onderstaande grafieken tonen een verdere uitsplitsing van de schulden en het nettoactief over de verschillende balansrubrieken: 14% 86% SCHULDEN WAARDE Schulden op korte termijn 5.355.513 Schulden op lange termijn 32.535.118

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 52 13% 8% 5% 74% NETTOACTIEF WAARDE Overig nettoactief 92.580.695 Herwaarderingsreserves 5.819.332 Overgedragen overschot - overgedragen tekort 10.311.208 Investeringssubsidies en -schenkingen 16.688.157

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 53 4.1.3. Detailbespreking van de rubrieken 4.1.3.1. Activa Na de algemene weergave van de balansstructuur in het vorige deel volgt nu een meer uitgebreide bespreking van de balans. 4.1.3.1.1. Vlottende activa 2016 2015 I. Vlottende activa 18.103.892,12 16.888.006,99 A. Liquide middelen en geldbeleggingen 15.072.730,62 14.210.406,10 B. Vorderingen op korte termijn 3.031.161,50 2.677.600,89 1. Vorderingen uit ruiltransacties 1.113.580,25 982.872,39 2. Vorderingen uit niet-ruiltransacties 1.917.581,25 1.694.728,50 C. Voorraden en bestellingen in uitvoering D. Overlopende rekeningen van het actief E. Vorderingen op lange termijn die binnen het jaar vervallen A. Liquide middelen en geldbeleggingen Deze rubriek is een weergave van de stand van alle financiële rekeningen en kassaldi per 31/12/2016. De liquide middelen omvatten middelen die onmiddellijk in geld om te zetten zijn of in die vorm reeds beschikbaar zijn. Onder de geldbeleggingen daarentegen worden de vorderingen op kredietinstellingen, uit termijndeposito s opgenomen, alsook de met beleggingsdoeleinden verkregen effecten die geen financiële vaste activa zijn. Onderstaande tabel geeft hiervan een gedetailleerd overzicht: Omschrijving 2016 2015 Kredietinstellingen - rekening courant 8.740.502,45 8.348.437,15 Kredietinstellingen - overige rekeningen 8.071.868,19 8.065.434,92 Kassen 28.995,55 16.660,99 Interne overboekingen 215,00 747,35 Kredietinstellingen - betalingen in uitvoering -1.768.850,57-2.220.874,31 Totaal 15.072.730,62 14.210.406,10 B. Vorderingen op korte termijn Onder de vorderingen op korte termijn worden de vorderingen opgenomen waarvan de oorspronkelijke looptijd ten hoogste één jaar bedraagt. Deze vorderingen op korte termijn worden verder opgesplitst in: vorderingen uit ruiltransacties vorderingen uit niet-ruiltransacties Onder de vorderingen uit ruiltransacties worden de vorderingen opgenomen die ontstaan ingevolge ruiltransacties waarvoor het bestuur een gelijkwaardige economische waarde in ruil

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 54 geeft. Vorderingen uit niet-ruiltransacties ontstaan dan logischerwijze uit transacties waarvoor het bestuur geen gelijkwaardige economische waarde in ruil geeft. Onderstaande tabel geeft de samenstelling van deze rubriek weer. OMSCHRIJVING 2016 2015 Vorderingen uit ruiltransacties 1.113.580,25 982.872,39 Werkingsvorderingen 992.293,16 826.391,61 Borgtochten betaald in contanten 945,00 945,00 Vooruitbetalingen 120.342,09 155.535,78 Vorderingen uit niet-ruiltransacties 1.917.581,25 1.694.728,50 Vorderingen uit fiscale opbrengsten 1.688.812,89 1.573.420,24 Vorderingen uit subsidies 228.768,36 121.308,27 Diverse vorderingen 0,00-0,01 TOTAAL 3.031.161,50 2.677.600,89 C. Voorraden en bestellingen in uitvoering Voorraden komen tot stand als een gedeelte van de aangekochte grondstoffen, hulpstoffen, voor verkoop bestemde goederen, enz., per 31 december van dat jaar niet verbruikt of verkocht zijn. Bestellingen in uitvoering daarentegen hebben betrekking op uitgevoerde werken, producten in bewerking en diensten in uitvoering, die het voorwerp uitmaken van een specifieke bestelling van derden en die, bij het afsluiten van het dienstjaar, niet opgeleverd of geleverd zijn. Er werden in 2016 geen voorraden en bestellingen in uitvoering geregistreerd. D. Overlopende rekeningen van het actief Overlopende rekeningen dragen bij tot het transactieprincipe (transacties moeten worden geregistreerd op het ogenblik dat de economische stroom, de gebeurtenis of de andere omstandigheid plaatsvindt). Per einde boekjaar 2016 werden er geen kosten overgedragen naar het volgende boekjaar of opbrengsten van het volgende boekjaar toegewezen aan het huidige boekjaar. E. Vorderingen op lange termijn die binnen het jaar vervallen Onder deze vorderingen worden de vorderingen of de gedeelten van de vorderingen opgenomen die oorspronkelijk op langer dan één jaar werden toegestaan, maar die binnen twaalf maanden vervallen of m.a.w. binnen de twaalf maanden na de balansdatum moeten worden geïnd. Per 31/12/2016 zijn er geen openstaande vorderingen op lange termijn die binnen het jaar vervallen.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 55 4.1.3.1.2. Vaste activa 2016 2015 II. Vaste activa 145.186.131,03 145.822.760,96 A. Vorderingen op lange termijn 14.868,72 280.199,45 1. Vorderingen uit ruiltransacties 2. Vorderingen uit niet-ruiltransacties 14.868,72 280.199,45 B. Financiële vaste activa 17.681.765,36 17.416.434,63 1. Extern verzelfstandigde agentschappen 2. Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en soortgelijke entiteiten 17.673.460,93 17.408.130,20 3. Publiek-Private Samenwerkingsverbanden 4. OCMW-verenigingen 5. Andere financiële vaste activa 8.304,43 8.304,43 C. Materiële vaste activa 125.927.933,79 126.239.740,75 1. Gemeenschapsgoederen 123.814.740,88 123.936.796,04 a. Terreinen en gebouwen 79.295.622,09 80.348.100,21 b. Wegen en overige infrastructuur 41.983.841,16 41.149.318,29 c. Installaties, machines en uitrusting 737.360,11 848.913,02 d. Meubilair, kantooruitrusting en rollend materieel 971.844,54 763.668,52 e. Leasing en soortgelijke rechten f. Erfgoed 826.072,98 826.796,00 2. Bedrijfsmatige materiële vaste activa 2.113.192,91 2.302.944,71 a. Terreinen en gebouwen 2.111.092,88 2.300.544,67 b. Installaties, machines en uitrusting 2.100,03 2.400,04 c. Meubilair, kantooruitrusting en rollend materieel d. Leasing en soortgelijke rechten 3. Overige materiële vaste activa a. Terreinen en gebouwen b. Roerende goederen D. Immateriële vaste activa 1.561.563,16 1.886.386,13 A. Vorderingen op lange termijn Deze rubriek bevat alle vorderingen met een looptijd van meer dan één jaar. Het saldo van deze rubriek voor boekjaar 2016 bedraagt 14.868,72 EUR. Dit saldo heeft betrekking op een groene stroomboete (14.868,72 EUR). B. Financiële vaste activa De financiële vaste activa bevatten de belangen en de vorderingen die door besturen worden aangehouden in andere entiteiten om een duurzame band te scheppen met de betrokken entiteiten. Het criterium om als financieel vast actief te worden opgenomen (en dus niet als geldbelegging) is duurzaamheid. Door het bezit van deze belangen of vorderingen heeft het bestuur de intentie om over langere tijd invloed uit te oefenen in deze entiteiten. Voor gemeente Overijse bestaat deze rubriek uit deelnemingen in intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en soortgelijke entiteiten. Deze zijn in 2016 toegenomen met 265.330,73 EUR (het betreft een correctie t.o.v. de rubriek vorderingen op lange termijn) De andere financiële vaste activa zijn in 2016 ongewijzigd gebleven.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 56 Hieronder wordt een overzicht gegeven van de deelnemingen die het bestuur aanhoudt: Omschrijving 2016 2015 Iverlek A1e-aandelen 8.720.607,41 8.720.607,41 Iverlek E1e-aandelen 5.475.298,73 5.475.298,73 VMW P-aandelen 2.575.750,00 2.575.750,00 VMW G-aandelen 877.142,53 877.142,53 Interrand 14.802,45 14.802,45 Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn 8.304,43 8.304,43 Haviland 7.325,00 7.325,00 Gewestelijke Maatschappij voor volkshuisvesting 1.559,81 1.559,81 Finilek F-aandelen 900,00 900,00 Finilek Fg-aandelen 25,00 25,00 Finilek Fp-aandelen 25,00 25,00 Finilek Fsh-aandelen 25,00 25,00 Finilek - vervroegde terugbetaling 0,00-265.330,73 Totaal 17.681.765,36 17.416.434,63 C. en D. Materiële en immateriële vaste activa Materiële vaste activa kunnen worden omschreven als zijnde vaste activa die lichamelijk (stoffelijk) en duurzaam (voor meerdere jaren) in een bestuur aanwezig zijn, al dan niet met de bedoeling hiermee doelstellingen van het bestuur te realiseren. Ze worden ingedeeld op basis van twee criteria: het al dan niet aanwenden van de activa voor haar maatschappelijke dienstverlening; de kasgenererende mogelijkheden van de activa. Op basis van de bovenstaande twee criteria worden de materiële vaste activa in volgende drie grote categorieën ingedeeld: de gemeenschapsgoederen de bedrijfsmatige materiële vaste activa de overige materiële vaste activa De gemeenschapsgoederen zijn materiële vaste activa die aangewend worden om een maatschappelijke dienstverlening te vervullen, maar waarbij de vervulling van deze dienstverlening gedurende de volledige cyclus (dus vanaf de aanschaffing tot aan de vervreemding ervan) minder ontvangsten genereert dan de uitgaven die nodig zijn om deze activa te verkrijgen en om die dienstverlening te realiseren. Ook de bedrijfsmatige materiële vaste activa worden aangewend om een maatschappelijke dienstverlening te vervullen maar in tegenstelling tot de gemeenschapsgoederen genereren deze activa voldoende ontvangsten om de uitgaven te compenseren die nodig zijn om de activa te verkrijgen en om die dienstverlening te realiseren. De overige materiële vaste activa daarentegen worden niet aangewend in het kader van de maatschappelijke dienstverlening van een bestuur, maar om huuropbrengsten, een waardestijging, of beide te realiseren. Deze vaste activa kunnen dus gemakkelijk ontvreemd worden zonder een invloed te hebben op de maatschappelijke dienstverlening (bv. een bos dat een bestuur bezit zonder dat dit bos een maatschappelijke functie heeft voor dat bestuur).

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 57 Onder de immateriële vaste activa (immateriële VA) worden opgenomen: de kosten van onderzoek en ontwikkeling de concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en andere soortgelijke rechten de goodwill de vooruitbetalingen op immateriële VA de plannen en studies ter voorbereiding van nieuwe projecten en die geen element zijn van een materieel vast activum. Telkens betreft het kosten die gemaakt worden voor de verwerving van vaste activa die een aantal jaren zullen gebruikt worden, en die immaterieel van aard zijn. De samenstelling van de netto-boekwaarde van de immateriële en materiële vaste activa voor gemeente Overijse ziet er als volgt uit: Omschrijving 2016 2015 Aanschaffingswaarde 211.218.855,85 207.631.070,07 Afschrijvingen -83.092.728,97-79.112.777,76 Investeringen boekjaar 4.104.870,47 5.314.084,92 Desinvesteringen boekjaar -620.499,62-400.819,41 Afschrijvingen boekjaar -4.121.000,78-3.979.951,21 Uitboeken patrimonium brandweer 0,00-1.325.479,73 Totaal 127.489.496,95 128.126.126,88 De afschrijvingen t.b.v. 4.121.000,78 EUR vormen een jaarlijkse kost om het (im)materieel vast actief dat op de balans werd opgenomen te herwaarderen als gevolg van de economische of technische ontwaarding. De afschrijvingspercentages worden toegepast in overeenstemming met de waarderingsregels.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 58 4.1.3.2. Passiva 4.1.3.2.1. Schulden 2016 2015 I. Schulden 37.890.631,27 41.743.196,66 A. Schulden op korte termijn 5.355.513,09 6.408.581,75 1. Schulden uit ruiltransacties 1.999.663,81 2.019.974,24 a. Voorzieningen voor risico's en kosten 646.000,00 639.000,00 b. Financiële schulden c. Diverse schulden op korte termijn uit ruiltransacties 1.353.663,81 1.380.974,24 2. Schulden uit niet-ruiltransacties 310.352,55 1.025.581,05 3. Overlopende rekeningen van het passief 4. Schulden op lange termijn die binnen het jaar vervallen 3.045.496,73 3.363.026,46 B. Schulden op lange termijn 32.535.118,18 35.334.614,91 1. Schulden uit ruiltransacties 32.535.118,18 35.334.614,91 a. Voorzieningen voor risico's en kosten 4.435.000,00 4.189.000,00 1. Pensioenen en soortgelijke verplichtingen 4.435.000,00 4.189.000,00 2. Overige risico's en kosten b. Financiële schulden 28.100.118,18 31.145.614,91 c. Diverse schulden op lange termijn uit ruiltransacties 2. Schulden uit niet-ruiltransacties A. Schulden op korte termijn 1. Schulden uit ruiltransacties Onder de schulden uit ruiltransacties worden de schulden opgenomen die ontstaan ingevolge ruiltransacties waarvoor het bestuur een gelijkwaardige economische waarde in ruil krijgt. Bij een ruiltransactie moet de in ruil gekregen economische waarde, in tegenstelling tot de nietruiltransacties, voor de met de transactie verbonden partijen ongeveer gelijkwaardig zijn. Bij een ruiltransactie wordt er dus een bepaalde specifieke prestatie geleverd door een bepaalde derde partij, waartegenover een billijke vergoeding staat voor deze derde partij. Deze vergoeding hoeft niet noodzakelijk afkomstig te zijn van de partij ten aanzien van wie de prestatie werd verricht, ook een derde kan deze billijke vergoeding geheel of gedeeltelijk betalen. Er is dus een directe link tussen de prestatie en de vergoeding. De schulden uit ruiltransacties zijn opgebouwd uit Voorzieningen voor risico s en kosten, Financiële schulden en Diverse schulden op korte termijn uit ruiltransacties. De schulden uit ruiltransacties zijn als volgt samengesteld: OMSCHRIJVING 2016 2015 Schulden uit ruiltransacties 1.999.663,81 2.019.974,24 Leveranciers 30.177,03-16.204,44 Vervallen kapitaalaflossingen en vervallen intrest 580.300,38 575.937,91 Overige schulden 103.079,35 96.370,61 Ingehouden voorheffing 156.715,88 158.520,72 Rijksdienst voor Sociale zekerheid 443.408,30 509.153,52 Bezoldigingen 39.982,87 57.195,92 Voorzieningen voor risico's en kosten 646.000,00 639.000,00 TOTAAL 1.999.663,81 2.019.974,24

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 59 2. Schulden uit niet-ruiltransacties Onder de schulden uit niet-ruiltransacties worden de schulden opgenomen die ontstaan ingevolge transacties waarvoor het bestuur geen gelijkwaardige economische waarde in ruil krijgt. De samenstelling van de schulden uit niet-ruiltransacties wordt weergegeven in onderstaande tabel: OMSCHRIJVING 2016 2015 Schulden uit niet-ruiltransacties 310.352,55 1.025.581,05 Te betalen BTW 118.564,02 203.085,34 Andere te betalen belastingen en taksen 6,67 52,47 Ontvangen vooruitbetalingen 0,00 575.890,91 Andere diverse schulden 191.781,86 246.552,33 TOTAAL 310.352,55 1.025.581,05 3. Overlopende rekeningen van het passief Net zoals de overlopende rekeningen van het actief dragen ook de overlopende rekeningen van het passief bij tot het transactieprincipe (transacties moeten worden geregistreerd op het ogenblik dat de economische stroom, de gebeurtenis of de andere omstandigheid plaatsvindt). Er werden per einde boekjaar 2016 geen kosten toegerekend aan het huidige boekjaar en geen opbrengsten overgedragen naar het volgende boekjaar. 4. Schulden op lange termijn die binnen het jaar vervallen Het saldo van deze rubriek vertegenwoordigt de kapitaalsaflossingen die in het volgende boekjaar afgelost moeten worden. Dit bedrag van 3.045.496,73 EUR kan ook worden teruggevonden in de controletabellen van de leningen. B. Schulden op lange termijn 1. Schulden uit ruiltransacties De schulden uit ruiltransacties zijn ook op lange termijn opgebouwd uit Voorzieningen voor risico s en kosten, Financiële schulden en Diverse schulden op lange termijn uit ruiltransacties. Per 31/12/2016 is het openstaande saldo van de schulden op lange termijn uit ruiltransacties 32.535.118,18 EUR. Dit saldo is opgebouwd uit: 1. Voorziening voor pensioenen en soortgelijke verplichten ter waarde van 4.435.000,00 EUR 2. Openstaande financiële schuld op lange termijn tegenover kredietinstellingen ter waarde van 28.100.118,18 EUR. 2. Schulden uit niet-ruiltransacties Per 31/12/2016 zijn er geen openstaande schulden uit niet-ruiltransacties op lange termijn.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 60 4.1.3.2.2. Nettoactief 2016 2015 II. Nettoactief 125.399.391,88 120.967.571,29 In 2016 bestaat deze rubriek voornamelijk uit investeringssubsidies, investeringsschenkingen, herwaarderingsreserves, overgedragen overschot en overig nettoactief. De samenstelling van deze rubriek wordt weergegeven in onderstaande tabel: OMSCHRIJVING 2016 2015 Nettoactief 125.399.391,88 120.967.571,29 Overig nettoactief 92.580.694,54 92.580.694,54 Herwaarderingsreserves 5.819.331,76 5.819.331,76 Overgedragen overschot - overgedragen tekort 10.311.208,47 5.589.732,70 Investeringssubsidies en -schenkingen 16.688.157,11 16.977.812,29 TOTAAL 125.399.391,88 120.967.571,29 Het overige nettoactief is het verschil tussen enerzijds het totaal van de activa en anderzijds het totaal van de schulden en van de overige rubrieken van het nettoactief. Het is de sluitpost van de balans die ervoor zorgt dat de actief- en passiefzijde met elkaar in evenwicht zijn. De herwaarderingsreserves bedragen 5.819.331,76 EUR en bevatten de herwaardering van de Iverleg A1e en A1e aandelen en werden niet gewijzigd in boekjaar 2016. Het resultaat van boekjaar 2016 bedraagt 4.721.475,77 EUR, gecumuleerd met het overgedragen resultaat van boekjaar 2015 geeft dit een positief saldo van 10.311.208,47 EUR. De netto-boekwaarde van de investeringssubsidies en schenkingen komt als volgt tot stand: Omschrijving 2016 2015 Aanschaffingswaarde 25.441.408,12 19.186.790,21 Geboekte verrekeningen -8.463.595,83-6.772.138,96 Investeringssubsidies boekjaar 384.913,88 1.529.913,14 Verrekeningen boekjaar -674.569,06-1.691.456,87 Uitboeking subsidies brandweer 0,00-291.284,91 Correctie beginbalans 0,00 5.015.989,68 Netto-boekwaarde 16.688.157,11 16.977.812,29

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 61 4.2. Schema J7 - Staat van opbrengsten en kosten In de staat van opbrengsten en kosten worden de opbrengsten en kosten van het financiële boekjaar en van het vorige financiële boekjaar opgenomen. De staat van opbrengsten en kosten wordt opgemaakt volgens modelschema J7. Terwijl de balans statische informatie verschaft (foto op een bepaald ogenblik), brengt de staat van opbrengsten en kosten dynamische informatie. Ze verschaft ons informatie over hoe het resultaat van het boekjaar tot stand is gekomen en in welke mate de eigen vermogensbronnen van een bestuur zijn verhoogd of afgenomen.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 63 4.2.1. Toelichtingen bij de staat van opbrengsten en kosten De toelichting bij de staat van opbrengsten en kosten is opgesplitst in twee grote delen. In een eerste deel zal aan de hand van enkele grafieken de samenstelling van resultaat, kosten en opbrengsten worden verduidelijkt. In het tweede deel worden vervolgens de verschillende rubrieken in de staat van opbrengsten en kosten verder toegelicht. 4.2.2. Staat van opbrengsten en kosten structuur Onderstaande tabel en grafiek geven een overzicht van de samenstelling van het resultaat: 50.000.000 40.000.000 Operationele opbrengsten 30.000.000 20.000.000 10.000.000 0 Financiële kosten Financiële opbrengsten Uitzonderlijke kosten Uitzonderlijke opbrengsten 2016 2015-10.000.000-20.000.000-30.000.000-40.000.000 Operationele kosten SAMENSTELLING RESULTAAT 2016 2015 <>% Operationele kosten 34.743.293,67 34.812.639,42-0,20% Financiële kosten 1.289.199,62 1.396.450,33-7,68% Uitzonderlijke kosten 26.694,73 22.132,83 20,61% Kosten 36.059.188,02 36.231.222,58-0,47% Operationele opbrengsten 38.564.094,08 36.475.470,70 5,73% Financiële opbrengsten 1.753.124,85 3.103.049,45-43,50% Uitzonderlijke opbrengsten 463.444,86 134.015,46 245,81% Opbrengsten 40.780.663,79 39.712.535,61 2,69% RESULTAAT 4.721.475,77 3.481.313,03

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 64 Onderstaande grafieken geven de samenstelling van de operationele kosten en opbrengsten weer: 26% 0% 17% 13% 44% OPERATIONELE KOSTEN WAARDE Goederen en diensten 5.955.113 Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 15.284.246 Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen voor risico's en kosten 4.374.001 Toegestane werkingssubsidies 9.098.553 Andere operationele kosten 31.381 1% 11% 29% 59% OPERATIONELE OPBRENGSTEN WAARDE Opbrengsten uit de werking 4.419.254 Fiscale opbrengsten en boetes 22.580.961 Werkingssubsidies 11.373.087 Andere operationele opbrengsten 190.791

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 65 4.2.3. Detailbespreking van de rubrieken 4.2.3.1. Kosten 2016 2015 I. Kosten 36.059.188,02 36.231.222,58 A. Operationele kosten 34.743.293,67 34.812.639,42 1. Goederen en diensten 5.955.113,07 5.800.820,23 2. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 15.284.246,24 15.113.008,55 3. Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen 4.374.000,78 5.946.951,21 4. Specifieke kosten sociale dienst OCMW 5. Toegestane werkingssubsidies 9.098.552,96 7.856.979,59 6. Andere operationele kosten 31.380,62 94.879,84 B. Financiële kosten 1.289.199,62 1.396.450,33 C. Uitzonderlijke kosten 26.694,73 22.132,83 1. Minwaarden bij de realisatie van vaste activa 1.409,08 2. Toegestane investeringssubsidies 25.285,65 22.132,83 4.2.3.1.1. Operationele kosten 1. Goederen en diensten Goederen en diensten omvatten: de goederen en diensten (rubriek 60 Verbruikte goederen) die rechtstreeks verband houden met de totstandkoming van de maatschappelijke dienstverlening door het bestuur. Het betreft m.a.w. kosten die ontstaan ingevolge het rechtstreeks opgaan in de dienstverlening. Ze zijn rechtstreeks toewijsbaar aan een dienst (zoals bijvoorbeeld aankopen van farmaceutische producten en geneesmiddelen) of een product (zoals grondstoffen voor maaltijden); de goederen en diensten (rubriek 61 Diensten en diverse leveringen en interne facturering ) die geen rechtstreeks verband houden met de totstandkoming van de maatschappelijke dienstverlening door het bestuur, tenzij die kosten onder bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen moeten worden geboekt. Het betreft onder meer kosten die verband houden met de ondersteunende activiteiten van het bestuur zoals telefoonkosten, verzekeringspremies, huurlasten, onderhoud en herstellingen, kantoorbenodigdheden De samenstelling van de goederen en diensten ziet er als volgt uit: Omschrijving 2016 2015 Exploitatiekosten 2.759.540,17 2.741.440,62 Elektriciteit 739.954,44 726.249,71 Onderhoud en herstellingen onroerende goederen 614.322,55 611.231,97 Kantoorkosten 551.520,06 560.177,68 ICT-kosten 467.625,26 431.784,06 Gas 328.475,66 276.454,10 Overige nutsvoorzieningen 187.512,96 171.180,22 Onderhoud en herstellingen wagens 135.447,61 110.798,54 Verzekeringen 111.493,53 114.232,89 Huur en huurlasten onroerende goederen 59.220,83 57.270,44 Totaal 5.955.113,07 5.800.820,23 % - evolutie 2,66%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 66 2. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen De bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen omvatten alle personeelskosten die verband houden met de bezoldiging van het personeel dat een bestuur in dienst neemt. Het betreft dus vergoedingen voor geleverde arbeidsprestaties (dus inclusief alle sociale lasten, verzekeringen en sociale voordelen die verbonden zijn aan de arbeidsprestatie). De samenstelling van de bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen wordt hieronder weergegeven: Omschrijving 2016 2015 Bezoldigingen niet vast benoemd personeel 5.806.945,72 5.512.018,21 Bezoldigingen onderwijzend personeel ten laste van andere overheden 5.361.767,87 5.325.120,25 Bezoldigingen vast benoemd personeel 3.065.373,08 3.191.579,26 Bezoldigingen politiek personeel 429.345,68 428.026,27 Andere personeelskosten 416.502,74 384.245,49 Bezoldigingen onderwijzend personeel ten laste van het bestuur 195.857,78 261.171,89 Pensioenen en soortgelijke verplichtingen 156.296,72 160.270,32 Sociale maribel -147.843,35-149.423,14 Totaal 15.284.246,24 15.113.008,55 % - evolutie 1,13% 3. Afschrijvingen waardeverminderingen en voorzieningen Onder afschrijvingen dienen te worden verstaan: de bedragen die ten laste worden genomen van de staat van opbrengsten en kosten om het bedrag van aanschaffingskosten van materiële en immateriële vaste activa met beperkte gebruiksduur te spreiden over hun waarschijnlijke nuttigheids- of gebruiksduur, of om die kosten ten laste te nemen op het ogenblik waarop ze worden aangegaan. Waardeverminderingen daarentegen zijn correcties op de aanschaffingswaarde van materiële, financiële en immateriële vaste activa, voorraden, bestellingen in uitvoering en werkingsvorderingen die niet voortvloeien uit de waarschijnlijke gebruiksduur, maar om rekening te houden met al dan niet als definitief aan te merken ontwaardingen bij de afsluiting van het boekjaar. Voorzieningen tot slot worden aangelegd voor duidelijk naar hun aard omschreven schulden die op de balansdatum zeker zijn, en waarvan het bedrag niet vaststaat, maar wel op betrouwbare wijze kan worden geschat om zodoende rekening te houden met alle voorzienbare risico s, mogelijke verliezen en ontwaardingen die ontstaan zijn tijdens het financiële boekjaar waarop de jaarrekening betrekking heeft of tijdens voorgaande boekjaren. Deze rubriek omvat de boekingen die enkel in de algemene boekhouding voorkomen en dus niet in de budgettaire boekhouding worden verwerkt. Het betreft: Omschrijving 2016 2015 Afschrijvingen op vaste activa 4.121.000,78 3.979.951,21 Voorzieningen voor pensioenen en soortgelijke verplichtingen 246.000,00 1.957.000,00 Voorzieningen voor vakantiegeld 7.000,00 10.000,00 Totaal 4.374.000,78 5.946.951,21 % - evolutie -26,45%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 67 4. Specifieke kosten sociale dienst OCMW De kosten die hier worden bedoeld, hebben betrekking op de typische financiële relaties die er ontstaan tussen de sociale dienst van het OCMW en zijn cliënten zoals bv. het uitbetalen van leefloon en steun in speciën. Deze rubriek is niet van toepassing op de gemeente. 5. Toegestane werkingssubsidies Deze rubriek bevat de subsidies die door de gemeente werden toegestaan aan andere entiteiten ter financiering van de werking. Een overzicht van de belangrijkste werkingssubsidies wordt hieronder weergegeven: Omschrijving 2016 2015 Politiediensten 2.681.247,74 2.669.623,96 Sociale bijstand 2.671.200,00 1.910.000,00 Overig afval- en materialenbeheer 1.772.036,00 1.849.388,00 Brandweer 1.437.104,91 947.747,92 Fiscale aangelegenheden 113.219,17 94.764,41 Andere 423.745,14 385.455,30 Totaal 9.098.552,96 7.856.979,59 6. Andere operationele kosten Onder de andere operationele kosten worden de kosten opgenomen die niet vallen onder één van de overige rubrieken van de operationele kosten en die niet als financiële of uitzonderlijke kosten kunnen worden aangemerkt, zoals bijvoorbeeld bepaalde belastingen. De samenstelling van de andere operationele kosten is als volgt: 15,80% Omschrijving 2016 2015 Belastingen (o.a. roerende voorheffing) 16.777,12 25.457,53 Minderwaarde op realisatie van werkingsvorderingen 14.603,50 18.271,23 Diverse werkingskosten 0,00 51.151,08 Totaal 31.380,62 94.879,84 % - evolutie -66,93%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 68 4.2.3.1.2. Financiële kosten Onder de financiële kosten worden de kosten van financiële aard opgenomen. Ze worden opgedeeld in: de kosten van schulden de waardeverminderingen en de terugnemingen ervan op: liquide middelen en geldbeleggingen andere vorderingen dan werkingsvorderingen andere financiële kosten De samenstelling van de financiële kosten is als volgt: Omschrijving 2016 2015 Kosten van schulden 1.289.199,62 1.396.450,33 Totaal 1.289.199,62 1.396.450,33 % - evolutie -7,68%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 69 4.2.3.1.3. Uitzonderlijke kosten Tot de uitzonderlijke kosten behoren klassiek de kosten die geen verband houden met de operationele en financiële activiteiten van een bestuur: minderwaarden bij de realisatie van financiële, materiële of immateriële vaste activa toegestane investeringssubsidies A. Minderwaarden bij de realisatie van FVA, MVA of IVA Tijdens het boekjaar 2016 werd er een minderwaarde gerealiseerd van 1.409,08 EUR op materieel vaste activa (uitboeken zadelbergheide). B. Toegestane investeringssubsidies Deze rubriek bevat de subsidies die door de gemeente werden toegestaan aan andere entiteiten ter financiering van de investeringen. Het saldo van 25.285,65 EUR heeft betrekking op investeringssubsidies aan kerkfabrieken.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 70 4.2.3.2. Opbrengsten 2016 2015 II. Opbrengsten 40.780.663,79 39.712.535,61 A. Operationele opbrengsten 38.564.094,08 36.475.470,70 1. Opbrengsten uit de werking 4.419.254,31 4.061.265,04 2. Fiscale opbrengsten en boetes 22.580.961,33 20.719.010,37 3. Werkingssubsidies 11.373.087,24 11.592.387,71 a. Algemene werkingssubsidies 4.096.704,83 3.795.903,33 b. Specifieke werkingssubsidies 7.276.382,41 7.796.484,38 4. Recuperatie specifieke kosten sociale dienst OCMW 5. Andere operationele opbrengsten 190.791,20 102.807,58 B. Financiële opbrengsten 1.753.124,85 3.103.049,45 C. Uitzonderlijke opbrengsten 463.444,86 134.015,46 #REF! #REF! #REF! 4.2.3.2.1. Operationele opbrengsten 1. Opbrengsten uit de werking Onder de opbrengsten uit de werking worden de bedragen verstaan die een bestuur gerealiseerd heeft door de verkoop van goederen en de levering van diensten aan derden en dit in het kader van haar maatschappelijke dienstverlening en dit na aftrek van de eventuele op de prijs toegestane kortingen. Onderstaande tabel geeft een uitsplitsing van de belangrijkste werkingsopbrengsten: Omschrijving 2016 2015 Dienstprestaties 2.831.831,00 2.490.179,73 Toegang- en inschrijvingsgelden 775.394,50 740.849,18 Tussenkomsten en terugvorderingen 377.840,26 328.414,91 Huuropbrengsten 350.260,78 343.449,34 Concessies 62.703,00 81.603,50 Verkopen 21.224,77 25.617,30 Andere terugvorderingen en tussenkomsten 0,00 51.151,08 Totaal 4.419.254,31 4.061.265,04 % - evolutie 8,81%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 71 2. Fiscale opbrengsten en boetes Onder deze rubriek, die enkel bij gemeenten en provincies zal voorkomen, komen de opbrengsten die een bestuur realiseert uit verplichte bijdragen die door een bestuur opgelegd worden aan bepaalde belastingplichtigen. De samenstelling van deze rubriek is als volgt: Omschrijving 2016 2015 Aanvullende belasting op de personenbelasting 11.351.393,06 9.564.125,04 Opcentiemen op de onroerende voorheffing 9.733.518,71 9.698.563,29 Belastingen inzake openbare hygiëne 416.435,00 403.846,32 Aanvullende belasting op motorrijtuigen 381.598,28 380.223,64 Belastingen op prestaties 284.551,74 292.695,56 Belastingen op het patrimonium 203.476,49 154.719,22 Bedrijfsbelastingen 176.840,68 195.675,10 Andere belastingen 15.062,80 15.413,60 Belastingen op het gebruik van het openbaar domein 12.860,00 9.320,00 Boetes 5.224,57 4.428,60 Totaal 22.580.961,33 20.719.010,37 % - evolutie 8,99% 3. Werkingssubsidies Onder de werkingssubsidies worden de subsidies, schenkingen en legaten in contanten geboekt die bij de verkrijging vanwege een derde instantie niet afhankelijk zijn van een investering in vaste activa. De werkingssubsidies bestaan uit: algemene werkingssubsidies die worden toegekend voor de algemene financiering van de werking van een bestuur specifieke werkingssubsidies die worden toegekend voor bepaalde projecten (bv. in het kader van buurtwerking, jongerenwerking ) of een bepaald type dienstverlening (aanbieden sociale huisvesting). De werkingssubsidies zijn als volgt samengesteld: Omschrijving 2016 2015 Overheidsbijdragen voor de bezoldiging van het onderwijzend personeel 5.361.767,87 5.325.120,25 Gemeentefonds 2.857.698,00 2.775.488,00 Overige algemene werkingssubsidies 1.239.006,83 1.020.415,33 Overige specifieke werkingssubsidies 1.102.038,20 1.713.521,65 Overheidsbijdragen voor gesubsidieerde contractuelen 812.576,34 757.842,48 Totaal 11.373.087,24 11.592.387,71 % - evolutie -1,89% 4. Recuperatie specifieke kosten OCMW Onder rubriek I.A.4 van de staat van opbrengsten en kosten werden de kosten opgenomen met betrekking tot de typische financiële relaties die ontstaan tussen de sociale dienst van het OCMW en zijn cliënten zoals bv. het uitbetalen van leefloon en steun in speciën. Indien het OCMW deze kosten of een gedeelte ervan achteraf nog kan recupereren van zijn cliënten (bv. terugvordering voorschot op uitkering arbeidsongeval) dan worden deze recuperaties in de rubriek als opbrengst opgenomen (en niet in mindering van de gemaakte kosten). Deze rubriek is niet van toepassing op de gemeente.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 72 5. Andere operationele opbrengsten Onder de andere operationele opbrengsten worden de operationele opbrengsten opgenomen die niet vallen onder de opbrengsten uit de werking, de fiscale opbrengsten en boetes, de werkingssubsidies en de specifieke kosten van de sociale dienst van het OCMW die kunnen worden gerecupereerd en die bovendien niet als een financiële of uitzonderlijke opbrengst kunnen worden aangemerkt. De samenstelling van deze rubriek wordt weergegeven in onderstaande tabel: Omschrijving 2016 2015 Schadevergoedingen 126.632,95 36.234,50 Werknemersinhouding maaltijdcheques 37.435,20 36.925,90 Inhouding voor pensioen mandatarissen 26.355,30 26.094,00 Sponsoring 367,75 3.553,18 Totaal 190.791,20 102.807,58 % - evolutie 85,58%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 73 4.2.3.2.2. Financiële opbrengsten Onder de financiële opbrengsten worden de opbrengsten van financiële aard opgenomen. Ze worden opgedeeld in: de opbrengsten uit financiële vaste activa de opbrengsten uit vlottende activa de andere financiële opbrengsten De financiële opbrengsten zijn als volgt samengesteld: Omschrijving 2016 2015 Opbrengsten uit financiële vaste activa 1.072.300,00 1.395.440,91 Kapitaal- en intrestsubsidies 674.569,06 1.691.456,87 Opbrengsten uit vlottende activa 6.255,79 16.151,67 Totaal 1.753.124,85 3.103.049,45 % - evolutie -43,50%

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 74 4.2.3.2.3. Uitzonderlijke opbrengsten Tot de uitzonderlijke opbrengsten behoren klassiek de opbrengsten die geen verband houden met de operationele en financiële activiteiten van een bestuur. Tijdens het boekjaar 2016 werd er ter waarde van 463.444,86 EUR aan meerwaarden gerealiseerd op verkoop van materiële vaste activa. Meer bepaald: - Verkoop villa Raussens : 399.215,00 EUR - Verkoop Zadelbergheide: 1.833,19 EUR - Verkoop Fazantenlaan 10: 62.396,67 EUR

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 75 5. Toelichting In deze toelichting worden verder nog een aantal aanvullende gegevens meegegeven. 5.1. Overzicht per investeringsenveloppe Waar in schema J4 een schema wordt gegenereerd van de afgesloten investeringsenveloppes, wordt hieronder een overzicht gegeven van alle investeringsenveloppes: voor elke enveloppe wordt per rubriek het gebudgetteerde, alsook het reeds aangerekende bedrag weergegeven. PBD001 - prioritair beleid: opvang voor kinderen en jongeren UITGAVEN Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 ONTVANGSTEN Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 Financiële vaste activa Verkoop financiële activa Materiële vaste activa 83.062,13 5.324,68 Verkoop van materiële vaste activa Terreinen en gebouwen 13.062,13 5.324,68 Terreinen en gebouwen Wegen en overige infrastructuur Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen 70.000,00 Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Erfgoed Immateriële vaste activa Verkoop van immateriële vaste activa Toegestane investeringssubsidies Investeringssubsidies en -schenkingen Overige materiële vaste activa Overige materiële vaste activa Vooruitbetalingen op investeringen Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen TOTAAL 83.062,13 5.324,68 TOTAAL UITGAVEN PBD002 - prioritair beleid: doel- en klantgericht communiceren ONTVANGSTEN Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 Financiële vaste activa Verkoop financiële activa Materiële vaste activa Terreinen en gebouwen Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Verkoop van materiële vaste activa Terreinen en gebouwen Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Immateriële vaste activa 35.396,05 16.746,40 Verkoop van immateriële vaste activa Toegestane investeringssubsidies Investeringssubsidies en -schenkingen Overige materiële vaste activa Overige materiële vaste activa Vooruitbetalingen op investeringen Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen TOTAAL 35.396,05 16.746,40 TOTAAL

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 76 PBD003 - prioritair beleid: betere mobiliteit UITGAVEN Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 ONTVANGSTEN Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 Financiële vaste activa Verkoop financiële activa Materiële vaste activa 537.168,50 22.424,45 Verkoop van materiële vaste activa Terreinen en gebouwen Terreinen en gebouwen Wegen en overige infrastructuur 537.168,50 22.424,45 Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Erfgoed Immateriële vaste activa 85.000,00 7.296,30 Verkoop van immateriële vaste activa Toegestane investeringssubsidies Investeringssubsidies en -schenkingen Overige materiële vaste activa Overige materiële vaste activa Vooruitbetalingen op investeringen Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen TOTAAL 622.168,50 29.720,75 TOTAAL UITGAVEN PBD004 - prioritair beleid: uitbouw aangepaste sportaccomodatie ONTVANGSTEN Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 Budget 2016 Jaarrekening na laatste BW 2016 Financiële vaste activa Verkoop financiële activa Materiële vaste activa 985.598,05 6.260,59 Verkoop van materiële vaste activa Terreinen en gebouwen 985.598,05 6.260,59 Terreinen en gebouwen Wegen en overige infrastructuur Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Erfgoed Immateriële vaste activa Verkoop van immateriële vaste activa Toegestane investeringssubsidies Investeringssubsidies en -schenkingen Overige materiële vaste activa Overige materiële vaste activa Vooruitbetalingen op investeringen Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen TOTAAL 985.598,05 6.260,59 TOTAAL PBD005 - prioritair beleid: duurzame werking UITGAVEN Budget 2016 na laatste BW Jaarrekening 2016 ONTVANGSTEN Budget 2016 na laatste BW Jaarrekening 2016 Financiële vaste activa Verkoop financiële activa Materiële vaste activa 1.004.720,99 308.114,93 Verkoop van materiële vaste activa Terreinen en gebouwen 296.679,57 7.145,23 Terreinen en gebouwen Wegen en overige infrastructuur 5.806,62 Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen 702.234,80 300.969,70 Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Erfgoed Immateriële vaste activa 10.000,00 Verkoop van immateriële vaste activa Toegestane investeringssubsidies Investeringssubsidies en -schenkingen 135.000,00 Overige materiële vaste activa Overige materiële vaste activa Vooruitbetalingen op investeringen Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen TOTAAL 1.014.720,99 308.114,93 TOTAAL 135.000,00

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 77 UITGAVEN Budget 2016 na laatste BW 2 - niet-prioritair beleid Jaarrekening 2016 ONTVANGSTEN Budget 2016 na laatste BW Jaarrekening 2016 Financiële vaste activa Verkoop financiële activa Materiële vaste activa 12.519.943,94 3.694.933,73 Verkoop van materiële vaste activa 1.027.600,00 1.082.535,40 Terreinen en gebouwen 4.526.055,96 1.209.100,71 Terreinen en gebouwen 1.027.600,00 1.082.535,40 Wegen en overige infrastructuur 7.266.321,21 2.239.811,51 Wegen en overige infrastructuur Roerende goederen 727.566,77 246.021,51 Roerende goederen Leasing en soortgelijke rechten Leasing en soortgelijke rechten Erfgoed Erfgoed Immateriële vaste activa 476.522,54 43.769,39 Verkoop van immateriële vaste activa Toegestane investeringssubsidies 393.949,17 25.285,65 Investeringssubsidies en -schenkingen 1.702.831,00 384.913,88 Overige materiële vaste activa 38.000,00 Overige materiële vaste activa Vooruitbetalingen op investeringen Ontvangen vooruitbetalingen op desinvesteringen TOTAAL 13.428.415,65 3.763.988,77 TOTAAL 2.730.431,00 1.467.449,28

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 78 5.2. Toelichting bij de financiële nota De toelichting bij de financiële nota van de jaarrekening bestaat op haar beurt ten minste uit de volgende vier onderdelen: de toelichting bij de exploitatierekening met: o o o een verklaring van de materiële verschillen tussen de gerealiseerde ontvangsten en uitgaven en de geraamde ontvangsten en uitgaven volgens de laatste budgetwijziging; een verdere opsplitsing in soorten uitgaven en ontvangsten van de exploitatierekening per beleidsdomein (schema TJ1); de evolutie van de exploitatierekening (schema TJ2). de toelichting bij de investeringsrekening met: o o o o een verklaring van de materiële verschillen tussen de gerealiseerde ontvangsten en uitgaven en de geraamde ontvangsten en uitgaven volgens de laatste budgetwijziging; een overzicht per beleidsdomein van alle ontvangsten en uitgaven op het vlak van investeringen, desinvesteringen, investeringssubsidies en schenkingen van het financiële boekjaar (schema TJ3); de evolutie van de ontvangsten en uitgaven inzake de investeringsverrichtingen zijnde de investeringen, desinvesteringen, investeringssubsidies en schenkingen (schema TJ4); de stand van de kredieten per investeringsenveloppe (schema TJ5). de evolutie van de liquiditeitenrekening (schema TJ6) een overzicht, per beleidsveld, van de verstrekte werkings- en investeringssubsidies.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 79 5.2.1. Schema TJ1 - Exploitatierekening per beleidsdomein

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 80 5.2.2. Schema TJ2 Evolutie van de exploitatierekening

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 81 5.2.3. Schema TJ3 Investeringsverrichtingen per beleidsdomein

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 83 5.2.4. Schema TJ4 Evolutie van de investeringsverrichtingen

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 85 5.2.5. Schema TJ5 Stand van de kredieten van de investeringsenveloppen

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 86 5.2.6. Schema TJ6 Evolutie van de liquiditeitenrekening

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 87 5.2.7. Verklaring van materiële verschillen tussen budget en jaarrekening Exploitatie-uitgaven Row Labels Sum of Uitgavenkrediet Sum of Aanrekening Sum of verschil 61500000 - Exploitatiekosten 3.222.586,78 2.759.540,17 463.046,61 1 62020000 - Bezoldigingen niet-vastbenoemd personeel 4.727.897,45 4.384.097,93 343.799,52 62080000 - Bezoldigingen onderwijzend personeel ten laste van 5.589.436,00 5.361.767,87 227.668,13 62070000 - Bezoldigingen onderwijzend personeel ten laste van 305.486,48 171.565,16 133.921,32 62110000 - Werkgeversbijdragen wettelijke verzekeringen - vas 1.009.102,61 885.207,45 123.895,16 62010000 - Bezoldigingen vastbenoemd personeel 2.289.913,00 2.180.165,63 109.747,37 62120000 - Werkgeversbijdragen wettelijke verzekeringen - nie 1.283.553,22 1.177.030,45 106.522,77 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 7.071.497,43 7.010.612,03 60.885,40 2 61110000 - Gas 385.953,00 328.475,66 57.477,34 3 62310040 - Bijdragen voor maaltijdcheques 325.951,20 269.429,00 56.522,20 61030000 - Onderhoud en herstel van onroerende goederen 667.854,00 614.322,55 53.531,45 4 61410000 - Kantoorkosten 601.549,50 551.520,06 50.029,44 5 62310050 - Premies voor verzekering arbeidsongevallen 77.147,70 30.938,04 46.209,66 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 119.400,00 83.418,95 35.981,05 6 64000000 - Belastingen 47.700,00 16.777,12 30.922,88 7 61420000 - ICT-kosten 493.773,50 467.625,26 26.148,24 8 61120010 - Aardolieproducten voertuigen 100.500,00 75.168,72 25.331,28 9 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 197.926,00 175.318,88 22.607,12 10 62190000 - Werkgeversbijdragen wettelijke verzekeringen - soc -127.500,00-147.843,35 20.343,35 11 61600000 - Kosten wagenpark 153.939,00 135.447,61 18.491,39 64200000 - Minderwaarde op realisatie van operationele vorder 31.700,00 14.603,50 17.096,50 62399999 - Overige personeelskosten 34.339,27 17.570,14 16.769,13 61100000 - Elektriciteit 756.044,00 739.954,44 16.089,56 61200010 - Verzekering voertuigen 46.902,00 33.977,92 12.924,08 65009000 - Andere kosten verbonden aan schulden 11.500,00 241,94 11.258,06 62000010 - Presentiegelden van de gemeentemandatarissen 37.018,41 28.111,86 8.906,55 61000000 - Huur en huurlasten van gehuurde onroerende goedere 67.973,00 59.220,83 8.752,17 62170000 - Werkgeversbijdragen wettelijke verzekering - onder 31.090,63 22.627,54 8.463,09 61130000 - Andere energiebronnen (o.a. water) 119.691,00 111.418,35 8.272,65 62000000 - Wedden van de gemeentemandatarissen 392.255,08 384.711,03 7.544,05 62300020 - Kostenvergoeding voor gebruik eigen voertuig 18.764,99 12.308,67 6.456,32 62220000 - Werkgeversbijdragen voor bovenwettelijke verzekeri 95.039,47 88.726,15 6.313,32 62310060 - Bijdragen voor hospitalisatieverzekering 38.760,00 34.174,25 4.585,75 62300010 - Kostenvergoeding voor verplaatsingen van en naar h 18.311,88 14.705,54 3.606,34 61120000 - Aardolieprodukten onroerende goederen 3.800,00 925,89 2.874,11 61200020 - Overige verzekeringen 43.076,00 40.304,43 2.771,57 61200000 - Verzekering onroerende goederen 39.904,00 37.211,18 2.692,82 64999999 - Andere toegestane werkingssubsidies 1.831.679,70 1.829.203,10 2.476,60 62310010 - Bijdragen aan de gemeenschappelijke sociale dienst 10.817,92 9.151,31 1.666,61 62160000 - Werkgeversbijdragen voor ander niet-vastbenoemd pe 12.025,80 10.365,74 1.660,06 62060000 - Bezoldigingen ander niet vastbenoemd personeel 147.109,50 145.927,74 1.181,76 62310030 - Bijdragen voor vakbondspremies 10.726,07 9.915,15 810,92 62310020 - Bijdragen aan arbeidsgeneeskundige dienst 18.776,16 18.310,64 465,52 62270000 - Werkgeversbijdragen voor bovenwettelijke verzekeri 1.870,61 1.665,08 205,53 65000000 - Financiële kosten van leningen ten laste van het b 1.289.065,00 1.288.957,68 107,32 62400000 - Pensioenen politiek personeel - gepensioneerde sch 156.343,38 156.296,72 46,66 62260000 - Werkgeversbijdragen voor bovenwettelijke verzekeri 805,24 797,71 7,53 62100000 - Werkgeversbijdragen wettelijke verzekeringen - man 16.523,08 16.522,79 0,29 Grand Total 33.825.579,06 31.658.492,51 2.167.086,55

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 88 Verklaring: 1. 61500000 exploitatiekosten : 463.046,61 euro - IVA sport : 71.275,16 euro overraamd - Kosten opleidingen en aanwervingen : 48.065,41 euro overraamd - IVA Den Blank: 37.217,66 euro overraamd - Druivenfeesten: 30.585,714 euro overraamd - Realisatie communicatieplan: 29.103,84 euro overraamd - IVA Kamp Kwadraat:36.685,32 euro overraamd - Exploitatiekosten WEB: 54.642,92 euro (overraming + besparingen) - Verkiezingen: 15.905,38 euro (geen verkiezingsjaar) - Schoolfacturatie: 15.150,32 euro minder uitgaven cfr. minder ontvangsten - Toerisme, handel en middenstand: 27.261,08 euro overraamd - Officieel ceremonieel: 13.143,92 euro (overraming + besparingen) - Erelonen: 12.578.23 euro overraamd - Fruit op school: 12.329,70 euro (deelname door minder scholen) 2. 64940000 toegestane werkingssubsidies aan overheden: 60.885,40 euro Brandweerdotatie overraamd + geen fonds voor verkiezingen 3. 61110000 gasverbruik: 57.477,34 euro Besparingsmaatregelen + zachte winter 4. 61030000 onderhoud en herstel van onroerende goederen: 53.531,45 euro Overraming bij sport + cultuur: 20.856,22 euro 5. 61410000 kantoorkosten: 50.029,44 euro IVA Den Blank: 24.572,80 euro overraamd Diverse kantoorkosten => besparingen 6. 64910000 toegestane werkingssubsidies aan gezinnen: 35.981,05 euro - Premies voor aansluiting op riolering: 20.000,00 euro => niets uitbetaald - Bouwpremies: 5.000,00 euro => niets uitbetaald 7. 64000000 belastingen: 30.922,88 euro Roerende voorheffing: 26.311,05 => lage intresten + geen creditintresten 8. 61420000 ICT-kosten: 26.148,24 euro Algemene besparingen 9. 61120010 aardolieproducten voertuigen: 25.331,28 euro Algemene overraming 10. 64930000 toegestane werkingssubsidies aan verenigingen: 22.607,12 euro Toelagen aan jeugdverenigingen: 18.271,47 euro overraamd 11. 62190000 werkgeversbijdragen wettelijke verzekeringen: 20.343,35 euro Meerontvangst uit sociale maribel - sectoraal fonds

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 89 Exploitatie-ontvangsten Row Labels Sum of Ontvangstkrediet Sum of Recht Sum of verschil 74050040 - Overheidsbijdragen voor de bezoldiging van het ond 5.591.376,00 5.361.767,87 229.608,13 1 70100000 - Toegang- en inschrijvingsgelden 855.760,00 775.394,50 80.365,50 2 74099999 - Overige specifieke werkingssubsidies 39.678,00 0,00 39.678,00 3 74600010 - Sponsoring 40.000,00 367,75 39.632,25 4 75100000 - Opbrengsten uit vlottende activa 40.000,00 6.255,79 33.744,21 5 74000000 - Gemeentefonds 2.883.956,00 2.857.698,00 26.258,00 6 73760000 - Belasting op leegstand en/of verkrotting bedrijfsr 15.454,00 0,00 15.454,00 73710000 - Belasting op niet-bebouwde gronden 76.965,00 68.280,31 8.684,69 74700000 - Werknemersinhouding maaltijdcheques 43.939,30 37.435,20 6.504,10 73424000 - Belasting op verspreiding van reclamedrukwerk 175.139,00 169.933,68 5.205,32 73180000 - Andere belastingen op de afgifte van administratie 12.000,00 6.825,00 5.175,00 74400000 - Inhouding voor pensioen mandatarissen 30.302,00 26.355,30 3.946,70 70600000 - Concessies 65.000,00 62.703,00 2.297,00 73321000 - Jaarlijkse milieubelasting 412.090,00 409.985,00 2.105,00 73770000 - Belasting op tweede verblijven 24.000,00 22.000,00 2.000,00 73401000 - Jaarlijkse belasting op exploitatie hinderlijke in 7.242,00 5.350,00 1.892,00 73900000 - Gemeentelijke administratieve sanctie 2.500,00 1.620,00 880,00 73810000 - Belasting op luxepaarden 8.000,00 7.130,00 870,00 73421000 - Kampeerterreinen / kampeerverblijfparken 1.649,00 1.557,00 92,00 73820000 - Belasting op honden 8.000,00 7.932,80 67,20 73314000 - Belasting op opgravingen 1.546,00 1.500,00 46,00 74050010 - Overheidsbijdragen voor gesubsidieerde contractuel 812.576,34 812.576,34 0,00 74049998 - Overige algemene werkingssubsidies 561.565,00 561.565,84-0,84 73611000 - Belasting op parkeren 12.500,00 12.860,00-360,00 73900010 - Boetes 3.000,00 3.604,57-604,57 73790000 - Belasting op privé-zwembaden 22.665,00 23.363,68-698,68 73020000 - Aanvullende belasting op de belasting op motorrijt 379.827,68 381.598,28-1.770,60 70500000 - Huuropbrengsten 347.842,00 350.260,78-2.418,78 73328000 - Belasting op sluikstorten 2.000,00 4.950,00-2.950,00 70000000 - Verkopen 13.500,00 21.224,77-7.724,77 73740000 - Belasting op leegstaande woningen en gebouwen 1.031,00 19.061,90-18.030,90 73700000 - Belasting op bouwen 41.209,00 70.770,60-29.561,60 70400000 - Tussenkomsten en terugvorderingen 347.001,00 377.840,26-30.839,26 7 73150000 - Belasting op afgifte identiteitsbewijzen, paspoort 245.721,00 277.726,74-32.005,74 8 75000000 - Opbrengsten uit financieel vaste activa (dividende 1.040.100,00 1.072.300,00-32.200,00 9 74500000 - Schadevergoedingen 25.000,00 126.632,95-101.632,95 10 70200000 - Dienstprestaties 2.697.868,00 2.831.831,00-133.963,00 11 74059999 - Overige specifieke werkingssubsidies 937.725,00 1.102.038,20-164.313,20 12 74049999 - Overige algemene werkingssubsidies 501.898,00 677.440,99-175.542,99 13 73000000 - Aanvullende belastingen (opcentiemen) op de onroer 9.515.614,90 9.733.518,71-217.903,81 14 73010000 - Aanvullende belasting op de personenbelasting 10.797.843,38 11.351.393,06-553.549,68 15 Grand Total 38.641.083,60 39.642.649,87-1.001.566,27

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 90 Verklaring: 1. 74050040 Overheidsbijdragen voor de bezoldiging van het onderwijs: weddes 2. 70100000 Toegang- en inschrijvingsgelden: overraming ontvangsten Den Blank en Sporeo Toelage onderhoud gewestwegen (39.687,91 EUR) dubbel ontvangen in 2015 en hierdoor niet 3. 74099999 Overige specifieke werkingssubsidies: ontvangen in 2016 4. 74600010 Sponsoring: overraming sponsoring Den Blank 5. 75100000 Opbrengsten uit vlottende activa: overraming creditintresten banken 6. 74000000 Gemeentefonds: overraming toelage gemeentefonds 7. 70400000 Tussenkomsten en terugvorderingen: eenmalige aansluiting riolering serviceflats Vulpia (179 aansluitingen) 8. 73150000 Belasting op afgifte identiteitsbewijzen, paspoort: onderraming ontvangst ligt in de lijn van vorige jaren 9. 75000000 Opbrengsten uit financieel vaste activa: onderraming ontvangen dividend gas en elektriciteit 10. 74500000 Schadevergoedingen: recuperatie correctie arbeidsongeval Tanghe Dirk 11. 70200000 Dienstprestaties: aanpassing tarief BOT-bijdrage 12. 74059999 Overige specifieke werkingssubsidies: afrekening 2015 lokaal cultuurbeleid 13. 74049999 Overige algemene werkingssubsidies: afrekening 2014 tarificatie brandweer 14. 73000000 Aanvullende belastingen (opcentiemen) op de onroerende voorheffing: aansluiting met 173 x 15. 73010000 Aanvullende belasting op de personenbelasting: aansluiting met 173 x

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 91 Investeringsuitgaven Row Labels Sum of Uitgavenkrediet Sum of Aanrekening Sum of verschil 22100000 - Gebouwen - gemeenschapsgoederen 4.845.069,30 665.804,58 4.179.264,72 22800000 - Riolering 3.097.346,36 391.404,44 2.705.941,92 22400000 - Wegen 4.071.679,12 1.796.943,48 2.274.735,64 21400000 - Plannen en studies 606.918,59 67.812,09 539.106,50 22810000 - Openbare verlichting 389.390,00 19.503,34 369.886,66 66400000 - Toegestane investeringssubsidies 393.949,17 25.285,65 368.663,52 22000000 - Onbebouwde terreinen - gemeenschapsgoederen 401.986,59 33.373,48 368.613,11 23000000 - Installaties, machines en uitrusting - gemeenschap 401.363,85 67.930,31 333.433,54 24100000 - Informaticamaterieel - gemeenschapsgoederen 496.386,05 180.630,69 315.755,36 24300000 - Rollend materieel - gemeenschapsgoederen 568.261,87 295.051,88 273.209,99 22890000 - Overige onroerende infrastructuur 228.406,49 39.886,48 188.520,01 22910000 - Gebouwen - bedrijfsmatige MVA 462.676,77 418.123,10 44.553,67 24000000 - Meubilair - gemeenschapsgoederen 33.789,80 3.378,33 30.411,47 22500000 - Overige infrastructuur betreffende de wegen 22.474,36 14.498,22 7.976,14 22101500 - Administratieve gebouwen - buitengewoon onderhoud 24.728,00 23.595,00 1.133,00 22200000 - Bebouwde terreinen - gemeenschapsgoederen 86.935,05 86.935,05 0,00 Grand Total 16.131.361,37 4.130.156,12 12.001.205,25

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 92 Investeringsontvangsten Row Labels Sum of Ontvangstkrediet Sum of Recht Sum of verschil 15000000 - Investeringssubsidies en -schenkingen in kapitaal 1.837.831,00 384.913,88 1.452.917,12 22910020 - Gebouwen - bedrijfsmatige MVA - verkopen 362.000,00 362.220,41-220,41 22100020 - Gebouwen - gemeenschapsgoederen - verkopen 665.600,00 720.314,99-54.714,99 Grand Total 2.865.431,00 1.467.449,28 1.397.981,72

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 93 5.2.8. Overzicht van de verstrekte subsidies per beleidsveld Beleidsveld en registraties Budget goedgekeurd Aanrekening Saldo 0020 Fiscale aangelegenheden 113.228,43 113.219,17 9,26 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 113.228,43 113.219,17 9,26 0101 Officieel ceremonieel 15.000,00 12.346,00 2.654,00 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 15.000,00 12.346,00 2.654,00 0150 Internationale relaties 1.000,00 300,00 700,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 1.000,00 300,00 700,00 0160 Hulp aan het buitenland 16.275,00 16.275,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 16.275,00 16.275,00 0,00 0190 Overig algemeen bestuur 7.500,00 0,00 7.500,00 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 7.500,00 0,00 7.500,00 0200 Wegen 2.000,00 1.112,60 887,40 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 2.000,00 1.112,60 887,40 0210 Openbaar vervoer 20.000,00 13.283,60 6.716,40 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 20.000,00 13.283,60 6.716,40 0309 Overig afval- en materialenbeheer 1.773.534,00 1.772.036,00 1.498,00 64999999 - Andere toegestane werkingssubsidies 1.773.534,00 1.772.036,00 1.498,00 0310 Beheer van regen- en afvalwater 20.000,00 0,00 20.000,00 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 20.000,00 0,00 20.000,00 0340 Aankoop, inrichting en beheer van natuur, groen en bos 1.850,00 1.850,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 1.850,00 1.850,00 0,00 0380 Participatie en sensibilisatie 61.120,00 60.475,61 644,39 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 61.000,00 60.475,61 524,39 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 120,00 0,00 120,00 0400 Politiediensten 2.685.589,00 2.681.247,74 4.341,26 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 5.000,00 658,74 4.341,26 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 2.680.589,00 2.680.589,00 0,00 0410 Brandweer 1.480.000,00 1.437.104,91 42.895,09 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 1.480.000,00 1.437.104,91 42.895,09 0500 Handel en middenstand 3.500,00 3.500,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 3.500,00 3.500,00 0,00 0530 Land-, tuin- & bosbouw 1.100,00 1.100,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 1.100,00 1.100,00 0,00 0620 Grondbeleid voor wonen 5.000,00 0,00 5.000,00 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 5.000,00 0,00 5.000,00 0710 Feesten en plechtigheden 2.625,00 125,00 2.500,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 2.625,00 125,00 2.500,00 0739 Overig kunst- en cultuurbeleid 42.110,00 42.110,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 42.110,00 42.110,00 0,00 0740 Sport 55.426,00 54.490,35 935,65 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 55.426,00 54.490,35 935,65 0750 Jeugd 56.260,00 37.908,53 18.351,47 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 56.260,00 37.908,53 18.351,47 0790 Erediensten 72.970,00 72.967,89 2,11 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 72.970,00 72.967,89 2,11 0800 basisschool centrum 84.155,70 79.414,56 4.741,14 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 26.010,00 22.247,46 3.762,54 64999999 - Andere toegestane werkingssubsidies 58.145,70 57.167,10 978,60 0900 Sociale bijstand 2.671.200,00 2.671.200,00 0,00 64940000 - Toegestane werkingssubsidies aan overheden 2.671.200,00 2.671.200,00 0,00 0909 Overige verrichtingen inzake sociaal beleid 4.425,00 3.925,00 500,00 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 500,00 0,00 500,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 3.925,00 3.925,00 0,00 0911 Diensten en voorzieningen voor personen met een handicap 5.375,00 5.375,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 5.375,00 5.375,00 0,00 0949 Overige gezinshulp 10.900,00 8.826,00 2.074,00 64910000 - Toegestane werkingssubsidies aan gezinnen (premies 10.900,00 8.826,00 2.074,00 0959 Overige verrichtingen betreffende ouderen 8.360,00 8.360,00 0,00 64930000 - Toegestane werkingssubsidies aan verenigingen (toe 8.360,00 8.360,00 0,00 Totaal 9.220.503,13 9.098.552,96 121.950,17

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 94 5.3. Toelichting bij de samenvatting van de algemene rekeningen De toelichting bij de samenvatting van de algemene rekeningen bevat minstens de volgende drie onderdelen: de toelichting bij de balans (schema TJ7); een overzicht van de toegepaste waarderingsregels; de niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen.

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 95 5.3.1. Schema TJ7 Toelichting bij de balans

Gemeente Overijse Jaarrekening 2016 98 5.3.2. Waarderingsregels