Werkdruk en -gevolgen in de financiële sector: het arbeidgezondheidkundig perspectief

Werkdruk en -gevolgen in de financiële sector: het arbeidgezondheidkundig perspectief Dr. Judith K. Sluiter, PI, Associate Prof. De Burcht, 6 februari 2012 v Arbeid en Gezondheid, Academisch Medisch Centrum, UvA, Amsterdam, E-mail: j.sluiter@amc.uva.nl

Onderwerpen betoog Werkdruk: wat bedoelen we? Mens en werkdruk: wat gebeurt er? Visie op werkdruk en gevolgen in de financiële sector vanuit arbeidgezondheidkundig perspectief werk(te)druk? Gevolgen (te) groot? Hoe wordt werkdruk of de gevolgen hanteerbaar?

Werkdruk, wat bedoelen ze? Werknemers bedoelen vaak werkbelasting breed, de totale last, niet werkdruk i.e.z. hebben het over werkdruk maar bedoelen werkstress (benoemen oorzaak maar hebben t over gevolg dat niet specifiek is) Werkgevers/lg.: - begrijpen soms werkelijk niet waar het over gaat - bedoelen vaker werkbelasting breed dan werkdruk i.e.z. - hebben het over werkdruk maar bedoelen werkstress (benoemen oorzaak maar hebben t ook over het gevolg)

Wat is hoge werkdruk i.e.z. des woords werk hoeveelheid (volume) te groot binnen werktijd werk tempo (kwantiteit per tijdsperiode) te hoog aantal taakwisselingen of taakinterrupties hoog Werkactiviteiten leiden tot adaptieve veranderingen (activiteit) in verschillende subsystemen van het menselijk lichaam, waarvan we geneigd zijn dit als stress-verschijnselen te omschrijven.

Werkdruk/-gevolgen goed meetbaar? JA werkdruk i.e.z.: VBBA Werktempo en werkhoeveelheid: meet kwantitatieve taakeisen in termen van hoeveelheid in beschikbare tijd alsmede snelheid van werken; norm bekend breed: per aspect (VBBA) werkdruk i.e.z. en breed + oorzaken met Quick scan werkdruk (door FNV gebruikt), alhoewel: 1) onhelder hoe relevant hier te-hoge werkdruk is (ref.groep= geen werkdruk); 2) mede veroorzakers werkbelasting gedeeltelijk 3) vermoeidheid niet valide: lijkt meer combi herstel, stress, depressie Interessanter: Werk (te) druk in kaart brengen of veel werkstress of gevolgen stress op functioneren??

Gevolgen werkdruk in lichaam: stress Reactiviteit en herstel Parameter Reactiviteit Herstel Reactiviteit Herstel Start extra activiteit Tijd Reactiviteit = extra activiteit door context geïnitieerd Onvolledig herstel mogelijk op langere termijn ongezond

Werkstress verhogende karakteristieken in werk naast werkdruk i.e.z. aard van het werk (mentaal, fysiek, emotioneel, combinatie) te weinig regelmogelijkheden / herstelmogelijkheden te lage sociale ondersteuning (van collega s en leiding) gebrek aan autonomie ongelijke behandeling / vertrouwen oneerlijke behandeling / vertrouwen verminderde betrokkenheid Imagostress?? MAAR: dit zijn ook tevens resources...co-worker support, supervisor support, participation in decision-making, information, and autonomy

Werkstress verhogende karakteristieken in de persoon Invloed Selectie? predispositie (jaren expositie, sexe, ziekte Hx) eerdere ervaringen (life events, werk, ziekte, prive-werk balans) overtuigingen, idealen rolopvatting ervaren maakbaarheid Imagostress??

Inspanning-Herstel model 1=taaklast en uitvoeringsomstandigheden 2=actuele mobilisatie van prestatiemogelijkheden 3=zichtbare producten versus ingezette strategie en werkwijze en herstelmogelijkheden

Klassieke idee: specifieke, maar huge stressor werkdag Wat of wie zit er in die grote beer??

Maar: stressoren anno 2012: minder specifieke, maar wel relatief veel?? werkdag Wat of wie zit er in die kleine beren??

De stress-systemen maken geen onderscheid tussen activiteiten die plaatsvinden vanwege werk- of priveleven.. noch tussen werkdruk i.e.z. en werkdruk breed.

Gevolgen inspanning-herstel denken? Fysiologische kosten, maar ook bij veel positieve inspanning "Enthusiastic employees excel in their work because they maintain the balance between the energy they give and the energy they receive. AB. Bakker Wie selecteren we?? Bakker & Oerlemans, 2010

Reactie op uitkomsten onderzoek FNV 2011:werkdruk in financiële sector 1. Werkdruk: hoe gemeten? 2. Lijkt het probleem groot? 3. Wat wisten we al over deze sector? werk(te)druk? Gevolgen (te) groot? Hoe wordt werkdruk hanteerbaar?

Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 1. werkdruk fin.sector: hoe gemeten? Werkdruk gemeten met Quickscan werkdruk Onder FNV leden uitgezet met doorgeven van info aan collega s Invullen via internet: 2017 personen gereageerd 50% 50 jr of ouder; 2,6% jonger dan 30 jr Imagostress: is dat aan werkdruk-kant of zijn het de effecten (stress) wat was de bedoeling?

Hoe is imagostress gemeten in FNV2011? 1 vraag over verandering van werk door financiële crisis (prive verantwoorden dat je bij bank werkt).? Heeft u wel eens last van imagostress (zonder uitleg?): 1 optie: statement nee, eigenlijk nooit last van 2 opties: meer de copingstragieën die door iemand worden ingezet bij een mogelijke stressor (hou me stil vs ga discussie aan) 1 optie: meer een indirecte effect vraag in de vorm van een stoort mij statement (omdat bank schuld krijgt van crisis) 1 optie: een reden in last van een beeld (bankiers zijn graaiers)

Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 2. werkdruk fin.sector: groot probleem of..? Werkdruk hoog: 41% Werkdruk zeer hoog: 13% >50%! Mate van vermoeidheid hoog: 29% Mate van vermoeidheid zeer hoog: 4,5% Of dit erg is of belangrijk, daar dienen partijen betekenis aan te geven!! Wel eens werkgerelateerde klachten bovenste extremiteit (RSI-achtig): 70% ja van tweederde respondenten met klachten: vraag te sensitief 1:3!

N.a.v. uitkomsten onderzoek FNV 2011: Schadeverzekeraars zijn de vermoeiden kwijtgeraakt, maar met verdubbeling aantal mijnkanaries!! Vangnet nodig? % zeer hoog vermoeiden is gehalveerd sinds 2007 (nu 3,5 tov 7,5%) % zeer hoge werkdruk sinds 2007 meer dan verdubbeld (nu 17 tov 6%) Meer aandacht voor organisatie-gerelateerde aspecten vanwege variatie in uitkomsten: Variatie hoge werkdruk : 40-60% in grote instellingen Variatie moe : 20% - 45%

Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 2. IMAGOSTRESS als oorzaak in fin. sector Imagostress? 20% (bank 24%) duikt soms>> is coping strategie 18% (bank 21%) gaan soms in discussie >> is coping strategie - 51% (bank 61%) ja, last van opvatting bank als schuld crisis - 49% (bank 36%) heeft nooit last van imagostress; Verkopen waar je niet (helemaal) in gelooft: is dat stressvol? 30% moet zich (ook prive) verantwoorden waar voor wg 38% twijfelt soms of regelmatig aan producten 15% moet verwijten weerleggen van klanten over imago bank 44% zou producten ook aan familie verkopen:dus 56% NIET; 18% geen enkele twijfel aan producten M.i.: sprake van een interne trust-crisis!!

Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 2. veranderingen door crisis in banken Toename algemene stressoren: Meer onzekerheid in goede uitvoering (22%-31%) Strengere controle (23%-62%) Te veel wijzigingen door nieuwe regelgeving (29%-50%) Toename werkdruk i.e.z.: Hogere doelstellingen (35%-47%) Niet door crisis, maar wel werkdrukverhogend: Onderbezetting, verloop (36%-56%) Stapelen werkzaamheden, taken en eisen (60%)

FNV 2011: (WD hoog+ zeer) 54 Moe: 34 Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 3. wat wisten we al uit financiële sector? Werk (te) druk: Werktempo/ -hoeveelheid Hoge werkstress (herstelbehoefte) 2004 Arboconvenant Bankwezen 2003 NEA 2010 NEA 22% 19% 32% regelmatig onder hoge tijdsdruk 39% regelmatig hoog tempo 30% 26% Burnout: 13% Combinatie hoog 13% 11% - Verklarende aspecten voor veel werkstress in bankwezen 2004 was voornamelijk werkdruk; in mindere mate emotionele belasting Meest voorkomende reden verzuim in NL anno 2010 is werkdruk/stress

Uitkomsten onderzoek FNV 2011: 3. wat wisten we al uit financiële sector? (2) Taalgebruik afgelopen jaren in financiële sector veranderd en veelvuldig in nieuws waardoor aanjager van klachten eigen personeel?? STRESS-test banken (EU, 2010-2011) Financial market is burned out (Geneve, 2012) Zou dit de primer/aanjager van de associatiemachine (bias) die ook de werknemers anno 2011 raken?? (Daniel Kahnemann, 2011)

Werkdruk/-stress hanteerbaar? NEA 2009/2010: 40% werknemers wil dat er iets aan werkdruk of stress gebeurt In Fin.sector 2011: 58% wil dat er iets aan werkdruk of stress gebeurt

N.a.v. conclusies rapport FNV 2011: Conclusie dat vermoeidheid door werkdruk komt is niet te maken Conclusie ontbreekt over hoe belangrijk de uitkomsten wel/niet zijn voor de bonden (ondanks alle hulpmiddelen op de markt om werkdruk te verminderen en alle aandacht in de arboconvenanten) Conclusie over imagostress bij banken kan scherper: Lijkt TRUSTCRISIS bij personeel! Eenderde heeft er eigenlijk nooit last van en daarmee aangenomen 2/3 (de rest) minimaal eens wel Meer dan helft (56%) zou de eigen producten NIET aan eigen familie verkopen en maar18% heeft geen enkele twijfel aan eigen producten 1:5 medewerkers gaat de discussie over de banken in gezelschap NIET aan

N.a.v. FNV 2011: Consequenties van werkdruk/-gevolgen voor de financiële sector in kaart gaan brengen! Welke proportie van de WN die hoog/zeer hoge werkdruk of werkbelasting ervaren: Verzuimen vanwege de stressverschijnselen/ vermoeidheid Functioneren minder goed tijdens het werk vanwege de werkdrukeffecten Maken meer fouten daardoor, of hebben verminderde kwaliteit werk/productie

Oplossing zoeken in bevlogenheid? Nou...niet te snel. Geen normen bekend voor de positieve kant van werkkarakteristieken Mogelijk al uit-/overgeselecteerd? Fysiologische kennis doet vermoeden dat lichaam met eenzelfde vorm van overbelasting te maken heeft, ook in het positieve spectrum

Oplossingsrichtingen?? Maatregelen uit brochure FNV voor werkdruk i.e.z..: Zorg dat personeel zeggenschap heeft over werktempo, werkvolgorde en werkmethode Wordt in de organisatie gewerkt met actuele en geaccepteerde normen voor de werklast? Benoem samen oplossingen per gesignaleerd knelpunt Interventies die op groepsniveau worden ingezet altijd evalueren Zet periodiek instrument als Preventief Medisch Onderzoek in om mijnkanaries eerst te detecteren en dan vooral ook te helpen

Oplossingen op persoonsniveau bij teveel problemen door hoog ervaren werkbelasting / stressklachten Inspanning-herstel cyclus beïnvloeden bij werknemer.. >>Energiegevers stimuleren via interventies op het niveau van: Eigen persoon Andere personen Taken/activiteiten Organisatie van het werk Energievreters aanpassen via interventies op het niveau van: Eigen persoon Andere personen Taken/activiteiten Organisatie van het werk

Meer aandacht voor human capital! Werken aan fysiologische kostenbesparing...