Ondanks het wispelturige klimaat van de economie toch overwegend positieve resultaten

Ondanks het wispelturige klimaat van de economie toch overwegend positieve resultaten Jaarverslag 2011 NV Industriebank LIOF Limburgse Ontwikkelings- en Investeringsmaatschappij

2

Inhoud Kerncijfers 2011 4 Mission statement 6 Woord vooraf 7 Verslag van de directie 9 Participaties 10 Ontwikkeling & Innovatie 14 Investeringsbevordering & Business Development 22 Bedrijventerreinen 25 LIOF Business Centers 28 Bericht van de Raad van Commissarissen 30 LIOF Jaarrekening 2011 (samenvatting) 31 Bijlagen 53 Overzicht Participaties 54 Profielschets van de leden van de RvC 57 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 58 Corporate Governance 61 Risicomanagement 63 LIOF vertegenwoordigingen/lidmaatschappen 65 English Summary 66 Missie en organisatiestructuur 72 Overzicht van begrippen en afkortingen 73 Organogram 74 Colofon 76 Jaarverslag 2011 3

Kerncijfers 2011 Financieel resultaat en eigen vermogen 2011 2010 Netto winst (in mln ) 0,2 0,2 Eigen vermogen (in mln ) 100,8 100,6 Balanstotaal (in mln ) 166,6 162,6 Solvabiliteit (in %) 60,5 61,9 Overzicht resultaten 2008-2011 2008 2009 2010 2011 Totaal Prestatie-indicator in mln Participatie investeringen 11,0 23,4 9,7 19,5 63,5 9 - bedrijven (aantal) 28 41 38 46 152 - O&I innovatie-impuls 32,2 52,6 34,9 23,1 142,8 19,1 IBD investeringen 19 103 53,5 100 275,5 75,0 - arbeidsplaatsen (aantal) 400 985 470 373 2.228 350 - bedrijven (aantal) 16 19 13 14 62 15 Bedrijventerreinen (in ha): - verkoop nieuwe terreinen 61 61 12 2 136 415* - revitalisering/herstructurering 248 128 31 0 407 817 * Dit betreft een prestatie-indicator over de periode 2007-2011 Venture capital investeringen Investeringen in Limburgse bedrijven 2011 2010 Techstart-leningen in op te starten bedrijven 2011 2010 Kapitaal (in mln ) 19,5 9,7 Aantal bedrijven 46 38 Kapitaal (in mln ) 1,6 1,5 Aantal bedrijven 54 50 Ontwikkeling & Innovatie Innovatieprojecten 2011 2010 O&I-projecten naar sector (in mln ) 2011 2010 Omvang ontwikkelde en goedgekeurde projecten (in mln ) 23,1 34,9 Toegekend subsidiebedrag (in mln ) 13,4 16,0 Healthcare 2,7 7,1 Materials 9,7 - Systems 5,5 17,6 Energy 1,4 2,5 Agro/Food 2,8 6,9 Generiek 1,1 0,8 Afgeronde totalen kunnen verschillen van gesommeerde afgeronde deeltellingen. 4

Winst 2002-2011 (in mln ) Eigen vermogen 2002-2011 (in mln ) 12 120 10 100 8 80 6 60 4 40 2 20 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Investeringsbevordering en Business Development Investeringen in Limburg 2011 2010 Investeringen in speerpunten in mln n arbeidsplaatsen Aantal investeringsprojecten 14 13 Omvang (in mln ) 97,4 53,5 Aantal aangekondigde arbeidsplaatsen 373 470 Materials 72,0 10 Systems 0,4 47 Energy 0,2 30 Agro/Food 6,5 85 Logistiek 18,3 201 Bedrijventerreinen Bedrijvencentra Verkoop en revitalisering 2011 2010 Huurders en business centers 2011 2010 Verkoop greenfields (in ha) 2 12 Revitalisering brownfields (in ha) 0 31 Aantal greenfield terreinen in portfolio 5 5 Aantal brownfield terreinen in portfolio 16 7 Totaal aantal huurders 202 195 Aantal business centers 12 12 Totaal beschikbare ruimte (in m 2 ) 40.800 39.500 Bezettingsgraad (in %) 63 69 Jaarverslag 2011 5

Mission statement NV Industriebank LIOF, de Limburgse ontwikkelings- en investeringsmaatschappij, helpt Limburg economisch vooruit. LIOF ondersteunt bedrijven op het gebied van innoveren, ontwikkelen, investeren en vestigen. Daarnaast schept LIOF voorwaarden voor ontwikkeling van perspectiefrijke sectoren en het vestigings klimaat, gericht op kansen voor het MKB en ruimte voor nieuwe bedrijvigheid. LIOF steunt ondernemingen pragmatisch, betrokken en proactief door zijn expertise te combineren met financiële daadkracht en een uitgebreid netwerk. Deze combinatie van diensten maakt LIOF slagvaardig en uniek. 6

Woord vooraf Vooraf en vooruit 2011 was een jaar met twee gezichten. Begon het optimistisch met het herstel van de economische crisis van 2008 en 2009, het eindigde met de Eurocrisis en wéér een recessie voor Nederland. De afgelopen jaren toonde Limburg dan ook een opvallende vastberadenheid en eensgezindheid. Er zijn heldere lijnen uitgezet die, breed gedragen, de sterke punten van Limburg nog verder versterken. De focus van het Limburgse economische beleid ligt bij investeringen op Chemelot Campus, Maastricht Health Campus en Greenport Venlo. Daarnaast krijgen innovatie bij het MKB en acquisitie van bedrijven de nadruk. Er wordt met name geïnvesteerd in de concurrentiekracht van het bedrijfsleven, waardoor de exportpositie van het Limburgse bedrijfsleven wordt uitgebouwd. De investeringsmotor blijft draaien In 2012 zal een nieuw kapitaal krachtig investeringsfonds opgericht worden, in navolging van het succesvolle Limburg Ventures van DSM en LIOF waarin het afgelopen jaar volop is geïnvesteerd. Gemikt wordt op een fonds Limburg Ventures II met een omvang van meer dan 50 miljoen euro. Beoogde partners zijn DSM, Provincie Limburg, Rabobank Westelijk Mijnstreek, Particon en LIOF. De investeringsmotor in onze provincie blijft draaien. Onder meer door een meerjarig financieringscommitment voor Chemelot en Maastricht Health Campus, een nog op te richten MKB innovatiefonds en herstructurering van bedrijventerreinen via de Limburgse Herstructureringsmaatschappij Bedrijventerreinen (LHB), een samenwerking van Provincie en LIOF. 19 miljoen voor Limburgse bedrijven Onze resultaten in het verslagjaar zijn ondanks het wispelturige klimaat van de economie toch overwegend positief. LIOF investeerde in 2011 19,5 miljoen euro in 46 Limburgse bedrijven, vanuit een breed palet van financieringsvormen. Verder financierden wij starters uit het project LIOF Yeah! en verstrekten innovatiekredieten. 23 miljoen innovatie-impuls Op het gebied van innovatie ondersteuning zijn 60 bedrijven versterkt met in totaal 13 miljoen euro aan subsidies en kredieten. De bedrijven investeerden daarmee circa 23 miljoen euro in innovatieprojecten en productontwikkeling. Een punt van zorg is dat de innovatiefondsen die in voorgaande jaren met veel succes werden ingezet, alle nagenoeg zijn uitgeput. Ook hierbij is de regio en met name de provinciale overheid alert. Een nieuw MKB Innovatiefonds zal op korte termijn beschikbaar zijn en door LIOF worden ingezet. Herontwikkeling van bedrijfslocaties Het was ook een jaar waarin LIOF koos voor het herontwikkelen van verouderde bedrijfslocaties. In de resultaten is te zien dat het aantal nieuw uitgegeven hectares in 2011 achterblijft bij eerdere prognoses. Met de LHB, een kapitaalfonds van 26 miljoen euro en een portfolio van 16 projecten in 2011, legden wij een stevige basis om onze herstructureringsopgave tot 2020 te kunnen realiseren. Hiermee speelden wij op tijd in op de gevolgen van de veranderde economie op de bedrijfsruimtemarkt. Buitenlandse investeringen Aan buitenlandse investeringen haalde LIOF 14 bedrijven naar de regio. Deze investeren samen circa 97 miljoen euro en bieden op termijn naar verwachting zo n 370 nieuwe arbeidsplaatsen. Met dit laatste resultaat kwam Limburg na Noord- Holland en Brabant op de derde plaats in het overzicht van de Netherlands Foreign Investment Agency van het Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie. Jaarverslag 2011 7

Woord vooraf Krachtenbundeling en samenwerking Het overall financiële resultaat van LIOF kwam in 2011 uit op 241.289 euro. Voor 2012 en de verdere toekomst liggen er genoeg kansen in Limburg. Belangrijk is dat de neuzen dezelfde richting op blijven staan. Krachtenbundeling en samenwerking krijgen steeds meer gestalte in verschillende initiatieven waarbij LIOF betrokken is. Zoals het Innovatiefonds van de Provincie Limburg dat momenteel in ontwikkeling is. Een ander goed voorbeeld is de samenwerkingsorganisatie L.E.D. (Limburg Economic Development) die is opgericht met de drie Zuid-Limburgse gemeenten voor de uitvoering van de Brainport 2020 agenda. In Noord-Limburg zette LIOF samen met regionale partners en ondernemers voor de agro-foodsector, industrie en logistiek het Innovation Centre Greenport Venlo op. Met de organisaties van Chemelot en Maastricht Health Campus pakken wij de werving van investeerders voor de campussen op door starters te financieren en door innovatiesamenwerking met MKB-bedrijven. Dit is een uitdagende tijd voor Limburg, het bedrijfsleven en LIOF. Er zijn financiële middelen, er is ambitie, organiserend vermogen en een breed gedragen agenda. Met deze basis werkt LIOF mee aan de toekomst van Limburg. Jérôme Verhagen algemeen directeur 8

Verslag van de directie Participaties 10 Ontwikkeling & Innovatie 14 Investeringsbevordering & Business Development 22 Bedrijventerreinen 25 LIOF business Centers 28 Bericht van de raad van Commissarissen 30 Jaarverslag 2011 9

Verslag van de directie Participaties LIOF committeerde in 2011 bij 46 Limburgse bedrijven voor een bedrag van 19,5 miljoen aan risicodragend kapitaal. Beschikbare fondsen van risicodragend kapitaal Het participatiebedrijf van LIOF biedt het Limburgse bedrijfsleven risicodragende financiering aan. Voor iedere ontwikkelingsfase van een bedrijf heeft LIOF een fonds: - het LIOF Participatiefonds (tot 2,5 miljoen) voor groeiende ondernemers. Dit participatiefonds staat ook open voor opvolgingszaken; - voor startende ondernemers bieden we financiering aan via ons Startersfonds tot maximaal 150.000; - voor uitwerking van een (high tech) idee zijn er beperkt persoonlijke leningen beschikbaar tot een maximum van 30.000 via het Techstart fonds; - Voor startende hightech ondernemingen is het Nedermaas HighTech Ventures fund (tot 500.000) het aangewezen loket; - Ondernemingen met groeiplannen op het gebied van (Bio) Chemie en Life Sciences worden bediend vanuit Limburg Ventures (tot 1,5 miljoen). In 2011 heeft de Participatieafdeling van LIOF circa 150 verzoeken ontvangen voor nieuwe risicodragende financiering en vervolgfinanciering. Gemiddeld is 1 op de 3 verzoeken gehonoreerd. Deze verhouding ligt overigens bij verzoeken voor een eerste financiering ongunstiger. Bij nieuwe starters is de ratio bijvoorbeeld gemiddeld 1 op 6. De belangrijkste redenen om verzoeken af te wijzen liggen in onvoldoende match met de gekozen doelgroepen, de mate van innovativiteit en de te beperkte eigen inbreng van de ondernemer dan wel risicobereidheid van de ondernemer. Daar waar mogelijk proberen wij afgewezen ondernemers door te verwijzen naar aanbieders die wel aansluiten op hun behoeften. LIOF Fondsen LIOF Participatiefonds LIOF heeft in 2011 zeven nieuwe participaties tot stand gebracht, gefinancierd uit het reguliere Participatiefonds. In totaal was hier een bedrag mee gemoeid van 5,0 miljoen. Daarnaast investeerde LIOF nog voor 8,4 miljoen in uitbreidingsprojecten bij 11 bestaande participaties. Hierbij springt de herfinanciering van 6,5 mln in het grensoverschrijdende bedrijven terrein Avantis direct in het oog. Investeringen in 2011 Gecommitteerd LIOF Kapitaal (in mln ) 19,5 Bedrijven 46 Doelstelling De investeringen 2011 zijn als volgt over de verschillende investeringsfondsen verdeeld: Kapitaal uit LIOF Fondsen (in mln ) 14,8 9 Aantal Bedrijven 34 20 Fund in Fund: Nedermaas HiTech Ventures (in mln ) 1,8 1,2 Aantal Bedrijven 4 4 Limburg Ventures (in mln ) 2,9 2,1 Aantal Bedrijven 8 3 Startersondersteuning Op het gebied van starters heeft LIOF in 2011 een vervolg gegeven aan het succesvolle LIOF Yeah project uit 2010. Daarnaast begonnen we, in samenwerking met diverse partners, het project KickStart, gericht op kennisintensieve starters. Het reguliere startersfonds blijft de kern van de startersondersteuning, maar door initiatieven zoals KickStart en LIOF Yeah is LIOF verzekerd van een betere instroom van business cases en een beter dekkend aanbod. Binnen het startersfonds beoordeelden wij in het verslagjaar 52 aanvragen, hetgeen resulteerde in acht nieuwe deelnemingen voor een bedrag van 0,9 mln. Aanvullend waren er acht bedrijven uit het startersfonds waar een aanvullende financiering is verstrekt voor in totaal 0,5 miljoen. Eind 2011 was een aantal financieringsverzoeken nog in behandeling. Daarnaast ging LIOF in 2011 in het kader van het project Techstart verder met het verstrekken van preseed financieringen aan technologisch gedreven ondernemingen. In 2011 gingen we vier nieuwe commitments aan. Hiermee was totaalbedrag van 115.000 gemoeid. 10

Participaties Bij de tweede editie van LIOF Yeah, die in het najaar van 2011 plaatsvond, streden ruim 50 student ondernemers on- en off-line om een van de vier prijzenpakketen met een waarde van 10.000, 20.000, 30.000 en 50.000. Voor de top-drie omvatte het pakket tevens een achtergestelde lening van respectievelijk 5.000, 10.000 en 30.000. De prijswinnaars van LIOF Yeah 2011 waren: 1 e prijs Big Advertisement 2 e prijs Home Stroom 3 e prijs Social Deal 4 e prijs FlyLight In juni 2011 is het project KickStart van start gegaan met als slogan starting your business in the Venlo regio. Een initiatief van LIOF, Regio Venlo, Provincie Limburg en Rabobank Venlo e.o. om kennisintensieve starters onder andere vanuit de diverse Nederlandse universiteiten en Hogescholen te begeleiden met als doel ze naar de regio Venlo te halen. Startende ondernemers kunnen bij KickStart terecht voor zowel financiering, advies, subsidies, bedrijfshuisvesting en netwerken als voor vragen over bijvoorbeeld woonruimte en scholingsmogelijkheden voor kinderen. Bij het werven van de starters ligt de focus op de regionaaleconomische speerpunten industrie, logistiek en agro/food, alsmede de hoogwaardige zakelijke dienstverlening. Inmiddels zijn vijf starters het KickStart traject ingegaan, hetgeen in de komende jaren tot concrete vestiging in de regio Venlo zal leiden. Fund in Fund Nedermaas HiTech Ventures Nedermaas Ventures, een 100% dochter van LIOF, richt zich op hightech starters in de sectoren healthcare, chemie, agro/food en high tech systems. Nedermaas Ventures investeert per participatie maximaal 0,5 miljoen in de vorm van aandelenkapitaal en converteerbare leningen. In 2011 werd aan vier startende ondernemingen een bedrag van in totaal 1,8 miljoen gecommitteerd. In de eerste twee jaar van het bestaan van dit fonds (de totale uitzettingsperiode beloopt 5 jaar) is reeds voor 2,5 miljoen geïnvesteerd in zeven startende hightech ondernemingen. Limburg Ventures Limburg Ventures, het gemeenschappelijke Life Science fonds van LIOF en DSM, heeft in 2011 vijf nieuwe deelnemingen gerealiseerd voor een bedrag van 2 miljoen; Ekompany Agro, Nano4Imaging, Bioactor, ACS Biomarker en Q-Chip. Daarmee is het aantal deelnemingen van Limburg Ventures gegroeid naar 17. Daarnaast vonden er voor in totaal 0,9 miljoen vervolgfinancieringen plaats bij Tigenix, Chemtrix en Isobionics. Gelet op de door aandeelhouders beschikbaar gestelde middelen (in totaal 15 miljoen) alsmede de uitzettingen tot op heden en de verplichtingen voor vervolginvesteringen en managementkosten, is Limburg Ventures medio 2011 volgeinvesteerd. Vanaf medio 2011 zijn dan ook geen nieuwe investeringen meer gedaan. Daarmee is de desinvesterings- periode voor Limburg Ventures aangebroken. De belangen die Limburg Ventures houdt in de afzonderlijke portfoliobedrijven zullen in de periode 2012-2016 worden verkocht. Inmiddels heeft het management van Limburg Ventures een plan opgesteld voor een nieuw investeringsfonds, vooralsnog Limburg Ventures II geheten, met een vergelijkbare focus maar met een aanzienlijk grotere omvang. Dit vanwege het succes van Limburg Ventures I en de inzet vanuit de regio om grotere (buitenlandse) ondernemingen naar Limburg toe te halen, Er wordt gestreefd naar een fondsomvang van 80 miljoen. Dit bedrag zal in de periode 2012-2020 in 40 ondernemingen worden geïnvesteerd. Naar verwachting zal Limburg Ventures II in het tweede kwartaal van 2012 operationeel worden. Portfoliobeheer In 2011 heeft LIOF haar belangen in 14 bedrijven verkocht. Daarbij is in de meeste gevallen het belang verkocht aan de overige aandeelhouders. Onze betrokkenheid bij Geocopter B.V., MRI B.V., Top Hill pack B.V. en Welloord Overhuizen B.V. is helaas beëindigd door faillissement van die ondernemingen. Participaties 2011 Opbrengsten Rente leningen u/g en deposito s 2,2 Ontvangen dividenden 0,7 Opbrengsten commissariaten 0,1 Resultaat verkoop participaties 4,3 Bruto opbrengst 7,3 Voorzieningen 4,2 Bruto resultaat 3,1 Kosten Participatiebedrijf 2,1 Resultaat Participaties 1,0 Resultaat deelnemingen -0,5 Resultaat Financieringsbedrijf 0,5 Jaarverslag 2011 11

Verslag van de directie Plaats Belang Plaats Belang Nieuwe commitments ( 5 mln) AFTC Europe & Middle East BV Meerssen 20,00% Damali BV Maarsbergen 36,25% Kersten Next BV Roermond 20,00% Ibex Group BV Venlo Lening Newtricious BV Oirlo 7,50% Phenospex BV Aachen/Heerlen 15,00% SOIOS BV Jabeek 24,50% Uitbreiding commitments/leningen ( 8,4 mln) Bakeplus Holding BV Venlo 21,25% BiomedBooster Maastricht 48,00% Co-Eur BV Heerlen 35,68% Isobionics BV Geleen 15,08% TiGenix NV Leuven (B) 1,327% KSM Weert 15,00% Hunnecom Holding BV Nuenen 45,00% GOB Aachen Heerlen BV (Avantis) Heerlen 25,00% Kiss Engineering BV Echt 29,94% Pharmacell BV 2011 Maastricht 23,64% Welloord Overhuizen Holding BV Bocholtz 25,00% Nieuwe Starters ( 0,9 mln) Admirror BV Valkenburg a/d Geul 25,00% Ceradure Products BV Stein 29,96% Cvive BV Maastricht 32,48% InCompanyMedia BV Maastricht 25,00% Nano4Imaging GmbH Aachen 6,36% OGS Systems BV Arcen 27,68% POLS Healthcare BV Maastricht 30,02% Studytube BV Maastricht 21,05% Uitbreiding Starters ( 0,5 mln) Brainmarker BV Gulpen 18,94% Dacolt International BV Maastricht 28,00% Estrella Sat Maastricht 40,62% Geocopter BV Venlo 15,00% Indicium International BV Meerssen 29,00% Magnamedics GmbH Geleen 6,36% MosquitNo BV Roermond 30,00% Top-Cool Holding BV Maasbree 25,35% Limburg Ventures Nieuw ( 2 mln) ACS Biomarker B.V. Maastricht 17,20% Bioactor B.V. Maastricht 7,50% Ekompany Agro B.V. Echt 17,40% Nano4Imaging B.V. Geleen 11,50% Q-Chip B.V. Geleen 10,10% Uitbreiding ( 0,9 mln) Chemtrix Geleen 24,90% Isobionics geleen 28,00% Tigenix Geleen 0,56% Desinvesteringen Belang verkocht Agmi Beheer B.V. (lening) Berna Biotech/Crucell N.V. Inalfa Roof Systems B.V. (lening) Johan van Leendert B.V. Kersten Holding B.V. N.V. Regio Venlo N.V. Ontwikkelingsmaatschappij Valkenburg a/d Geul SNP Systems B.V. Ventech B.V. Virenze Algemeen Beheer B.V. Wij Limburg B.V. Wiseline B.V. Xerographic Print Service B.V. Zimec IT Service B.V. Faillissement Geocopter B.V. Management Resources International B.V. Top Hill Pack B.V. Welloord Overhuizen B.V. Nedermaas HiTech Ventures ( 1,8 mln) Bioactor BV Maastricht 7.50% Q Chip BV Geleen Lening Phenospex BV Heerlen 22.50% Newtricious BV Oirlo 5.00% 12

Participaties Samenstelling Participatieportfolio (aantallen) 2011 2010 Naar ondernemingsfase Starters Bestaand / expansie MBO/MBI/Opvolging 59 65 36 34 3 5 Naar sectoren Healthcare Systems Materials Energy Greenport Generiek Leisure 19 20 47 47 3 3 1 2 6 7 22 24 1 Naar betrokkenheid LIOF 21 26 18 18 20 22 15 19 10 7 5 4 9 8 in jaren 0-2 3-4 5-6 7-8 9-10 11-12 > 12 Jaarverslag 2011 13

Verslag van de directie Ontwikkeling & Innovatie In 2011 heeft LIOF voor 23,1 miljoen aan innovatieprojecten ontwikkeld en goedgekeurd gekregen. Dit bij een target van 19,1 miljoen (+ 21%). In totaal zijn 60 Limburgse (voornamelijk MKB-)ondernemingen direct bij de projecten betrokken. Bijkomend waren 20 ondernemingen partner of kennisleverancier. De projecten vallen als volgt in de hiernaast genoemde economische thema s. De 23,1 miljoen aan innovatieprojecten hebben gezamenlijk 13,4 miljoen (58%) subsidie ontvangen. 23,1 miljoen aan innovatieprojecten laat zich vertalen in ruim 2.000 arbeidsjaren werkgelegenheid: 200 in Research & Development, 1.100 in productie en toelevering en 700 in dienstverlening. Ontwikkeling Materials Chemelot Om de Chemelot Campus in Geleen als zwaartepunt van innovatie en valorisatie te versterken leverde LIOF in 2011 haar bijdrage aan de uitvoering van PiD-project Chematerials Campus. LIOF richt zich hierbij op netwerkvorming met het doel te komen tot business-ontwikkeling en brengt daartoe alle relevante netwerken in kaart. De afronding van het project is vertraagd en wordt in 2012 voorzien. In het verlengde en als onderdeel van Chematerials was LIOF in 2011 (mede)organisator van een aantal Chemcafé s en colloquia. Langs deze weg is inmiddels een netwerk van 50 MKB-ondernemingen opgebouwd. Verdere LIOF-bijdragen aan de Chemelot-ontwikkeling spitsen zich toe op biomedische materialen, celtherapie en biobased materials. Biomedische materialen zijn materialen die gebruikt worden om beschadigde delen van het menselijk lichaam te vervangen of te repareren. Celtherapie is de benaming voor de behandeling met levende cellen, die meestal buiten het lichaam van de patiënt worden gekweekt. Biobased materialen zijn materialen die van hernieuwbare grondstoffen worden gemaakt. De ontwikkelingen rondom deze thema s vinden plaats op het snijvlak van chemie en materialen (Chemelot) en life sciences (MHC) en zijn daarom van groot belang om de samenwerking tussen beide campussen te bevorderen. Biomedische materialen Het Interreg IVa-project BioMiMedics, gericht op de ontwikkeling van nieuwe degradeerbare biomedische materialen, is voorjaar 2011 van start gegaan. Deze materialen kunnen bijvoorbeeld Ontwikkelde en goedgekeurde projecten Materials 42% 9,7 miljoen Systems 23% 5,5 miljoen Agro/food 12% 2,8 miljoen Healthcare 12% 2,7 miljoen Energy 6% 1,4 miljoen Generiek 5% 1,1 miljoen gebruikt worden als wondbedekking, waarbij ze door het lichaam afgebroken worden naarmate de wond geneest. Inmiddels zijn de eerste testen op materialen uitgevoerd en hebben zich zes bedrijven gemeld die de materialen mogelijk gaan toepassen, waaronder enkele Limburgse. Om de business opportunities op het gebied van biomedische materialen voor Limburgse MKB ers te kunnen vergroten, werken we samen met een aantal partnerregio s in Noordwest Europa. Zo zijn wij begin 2011 in het Biomat-IN-project gestapt. Doel van dit Interreg IVb-project is vijf Europese clusters van bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van biomedische materialen - BioRegio STERN (D), Eurasanté (Lille, F), Atlanpole Biotherapies (Nantes, F), Medilink EM (GB) en Limburg - te stimuleren om samen te innoveren en te valoriseren. De clusters beslaan gezamenlijk zo n 200 bedrijven. We startten met de ontwikkeling van een aantal tools zoals vouchers en online-bedrijvengidsen voor MKB ers die hun kansen via internationale samenwerking willen verkennen dan wel actief willen gaan benutten. Uiteindelijk zullen 25 vouchers worden uitgezet ter ondersteuning van evenzoveel innovaties. Pro rato kan dit vijf Limburgse innovaties betreffen. Wat we zelf als regio in huis hebben op het gebied van biomedische materialen weten we dankzij een inventarisatie van bedrijven in Zuid-Nederland die zich op dit terrein bewegen. We maakten daartoe samen met EIZ, BOM en Syntens een roadmap binnen het Innovatie Zuid-aanjaagtraject Biomedische materialen. 14

Ontwikkeling & Innovatie Celtherapie In 2011 is een business-case opgesteld voor een multi-client fabriek Cell Therapy Unit (CTU) op Chemelot, een centrale productielocatie waar meerdere bedrijven, gespecialiseerd in de kweek van humane cellen, zich kunnen vestigen. Ook zijn we gestart met het zoeken naar bedrijven die gebruik willen maken van de CTU. Deels door ons geïnitieerd en gefinancierd, organiseerden we in maart 2011 mede om die reden de toonaangevende internationale tweedaagse conferentie Cell Therapy Summit Europe 2011. Samen met Chemelot en onze participatie Pharmacell is ook een business developer aangesteld om celtherapiebedrijven aan de CTU te koppelen. In 2011 brachten diverse Amerikaanse celtherapie bedrijven een bezoek aan de Chemelot-campus. Doel is uiteindelijk ten minste vier nieuwe bedrijven te ontwikkelen c.q. te huisvesten. Biobased In 2011 kwam de ontwikkeling van de biobased economy in Nederland goed op gang. Limburg heeft hierin met de grondstoffen vanuit Greenport Venlo en de verwerkingscompetenties op Chemelot een sterke propositie. Op alle drie de Limburgse campussen annex clusters - Greenport Venlo, Chemelot en MHC - is biobased herkend én erkend als aandachtsgebied. LIOF speelt hierbij een verbindende rol, zowel binnen als buiten de provincie. In dat kader is de Regiegroep Biobased, met Limburgse stakeholders rondom biobased, van start gegaan. Daarop aansluitend is in 2011 een aanvang gemaakt met het Innovatie Zuid-aanjaagtraject Biobased in Zuid-Nederland, specifiek bedoeld om in de loop van 2012 (complementaire) krachten van de drie zuidelijke provincies op het gebied van de biobased economy scherper in beeld te krijgen en daarop voortbouwend innovaties te starten en business te ontwikkelen. Materialen en Chemie In het activiteitenplan 2011 kondigden wij de ontwikkeling van een nieuw Interreg-project Materialen en Chemie aan. Echter, gezien de nog beperkt beschikbare budgetruimte binnen EMR (Euregio Maas-Rijn) is in 2011 besloten de projecten Towards Top Technology Cluster (TTC) en Grensoverschrijdende Cluster Stimulering (GCS) te prioriteren. Wel is Advanced Materials in TTC opgenomen, zodat effectief de beoogde doelen van het projectinitiatief Materialen en Chemie alsnog kunnen worden gerealiseerd. ChemClust Vanuit het European Chemical Regions Network is het Interreg IVc-project ChemClust ontwikkeld, waarbij diverse regio s in Europa samenwerken om chemie-mkb ers te stimuleren. Provincie Limburg, de formele Limburgse partner in ChemClust, heeft LIOF gevraagd de inhoudelijke uitvoering van ChemClust mede op zich te nemen. Eén doelstelling van ChemClust is het ontwikkelen en uitwerken van een Open Chemical Innovation - model. Daarbij wordt samengewerkt met de regio s Saksen- Anhalt en Schleswig-Holstein (D), Novara (I) en Asturias (E). Het model is gebaseerd op de Chemelot-praktijk en biedt daarmee een basis voor het verder uitbreiden van de internationale contacten van Chemelot en de lobby voor met name Europese steun voor de Chemelot-ontwikkeling. Kunststofrecycling In Zuidoost-Nederland is veel kennis en kunde op het gebied van kunstoffenproductie. Daarom, en uit milieuoogpunt is het van belang te bepalen of er markt is voor recyclaat kunststoffen. Om dit te achterhalen vonden er in het verslagjaar twee workshops plaats waarin inzamelaars, aanbieders van recyclaten, designers, architecten en kunststofverwerkers met elkaar van gedachten konden wisselen over de toepassing van recyclaat kunstoffen. Er zijn nog geen concrete innovatieprojecten uit voortgekomen. De workshops werden in het kader van een aanjaagtraject Innovatie Zuid door LIOF in samenwerking met de BOM, MKB Design Brabant en Syntens georganiseerd. Paints, Polymers & Pigments Paints, Polymers & Pigments (PPP) is een netwerk i.o. voor Limburgse bedrijven in de verf-, polymeren- en inktindustrie. Limburg kent relatief veel bedrijven binnen dit vakgebied, maar deze opereren en ontwikkelen veelal eigenstandig. Om de betreffende bedrijven met elkaar in contact te brengen, organiseerden de afdelingen IBD en O&I in 2011 een eerste bijeenkomst voor zo n 30 geïnteresseerden. Deze richtte zich op gezamenlijke product- en procesontwikkeling. In 2012 wordt bezien of en hoe deze netwerkvorming kan worden voortgezet. Nanomaterialen In het kader van het aanjaagtraject Innovatie Zuid werkt LIOF aan een roadmap om de toepassing van nanomaterialen inzichtelijk te maken. De roadmap wordt in 2012 tijdens diverse workshops met het bedrijfsleven besproken om te bezien of deze materialen tot innovaties kunnen leiden. Systems Systems is en blijft voor Limburg een zeer belangrijke economische sector omdat het in termen van werkgelegenheid en toegevoegde waarde de sector nummer 1 in Limburg is. Bijkomend vindt de ontwikkeling in de andere Limburgse topsectoren juist ook plaats op snijvlakken met systems (materials - oppervlaktebehandeling, healthcare - medische technologie, agro/food - teeltsystemen) en is systems een belangrijke driver achter de ontwikkeling van die sectoren. Functional Surfaces LIOF heeft in samenwerking met de Hochschule Niederrhein het Interreg IVa-project Functional Surfaces opgezet. Dit project is in 2011 goedgekeurd. Er zijn twee deelprojecten met Limburgse deelnemers. Onder de naam Sitex heeft LIOF met Océ Technologies een deelproject ontwikkeld voor het bedrukken van textiel met behulp van de nieuwste Océ inkjet-technologieën. Naast Océ nemen ook het Limburgse MKB-bedrijf Print Unlimited, diverse andere bedrijven en de Hochschule Niederrhein deel aan dit deelproject. Het tweede deelproject betreft de ontwikkeling van easy-to-clean-aluminium oppervlakten. Hierin is het Limburgse bedrijf Euromax één van de projectpartners. Jaarverslag 2011 15

Verslag van de directie Document Service Valley Voor de ontwikkeling van Document Service Valley (DSV), het open innovatiecluster rondom document services, is LIOF steeds op zoek naar passende bedrijven en partijen die aan het Océ-initiatief gekoppeld kunnen worden. Nader bepaald moet nog worden hoe en in welke mate wij vanuit onze expertise en middelen ondersteuning kunnen bieden aan veelal startende ondernemers die zich naar verwachting in 2012 aan DSV zullen koppelen. De afdeling Participaties is hier ook nadrukkelijk bij betrokken. Automotive De automotive-industrie in Limburg kent twee gezichten. De positie van NedCar staat sterk onder druk. Tegelijk zijn er enkele leveranciers van (deel)systemen - onafhankelijk van NedCar - die succesvol zijn. Om die reden heeft LIOF in 2010 in samenwerking met het Automotive Technology Center (ATC) de workshopcyclus kansen voor Limburg in e-mobiliteit gestart. Deze workshops waren gericht op alternatieve aandrijfvormen van voertuigen, voornamelijk elektrische aandrijving, en de kansen die dergelijke ontwikkelingen bieden voor Limburgse producenten en toeleveranciers. Na een succesvolle start met twee goedbezochte bijeenkomsten in 2010, is om redenen van de zeer beperkte deelname aan de bijeenkomsten in 2011 én het uitblijven van concrete resultaten in termen van productontwikkelingsinitiatieven, medio 2011 besloten de workshopcyclus voortijdig te beëindigen. LIOF was via haar kernafdelingen IBD, Participaties en O&I actief betrokken bij de mogelijke vestiging van (de productie van) Streetscooter in Limburg. Verder werden diverse bedrijven in contact gebracht met de Streetscooter GmbH, waaronder TopCool, Centurion en Euramax. Helaas heeft dat (nog) niet geleid tot samenwerking tussen Streetscooter en één van deze partijen. Een rijdend prototype van de Streetscooter is in september 2011 tijdens de autobeurs IAA in Frankfurt gepresenteerd aan de internationale autopers. CrossRoads Het Interreg IVa-project CrossRoads is begin 2011 van start gegaan. LIOF is penningmeester van de stichting en lid van het kernplatform dat zich aan weerszijden van de Nederlands- Vlaamse grens richt op innovatieve ontwikkelingen op kruispunten van ICT-, nano-, inkjet- en oppervlaktetechniek. Nadat medio 2011 CrossRoads werd opengesteld, zijn er drie beoordelingsrondes geweest voor grensoverschrijdende innovatieprojecten. Tot en met januari 2012 is aan 15 projecten subsidie toegekend. Daar waren zeven Limburgse bedrijven bij betrokken. LIOF werkt bij Crossroads samen met de BOM en enkele Vlaamse partners. Verder doen onder andere Hogeschool Zuyd en Nanohouse mee in de projectuitvoering. Snijvlak systems - healthcare Op het snijvlak systems healthcare werd de ontwikkeling van robotica in de zorg omarmd. LIOF organiseerde met Hogeschool Zuyd workshops om problemen in de zorg te articuleren, mogelijke oplossingen te bedenken en samenwerkingen te starten met ruim tien ketenpartijen: van ontwerper tot producent en van zorgverlener tot eindgebruiker. Eind 2011 vond de eerste succesvolle workshop plaats. In 2012 worden oplossingsrichtingen nader uitgewerkt en prototypes gemaakt. Snijvlak systems - agro/food Op het snijvlak systems agro/food zijn nog geen expliciete nieuwe activiteiten ontwikkeld. Wel ontmoetten beide sectoren elkaar tijdens de kwartaal bijeenkomsten van het Industrieplatform regio Venlo dat onder auspiciën van NV Regio Venlo (de facto LIOF) is georganiseerd. In 2012 moet dit leiden tot concretere samenwerkingen tussen ondernemingen uit beide sectoren. RAAS-RFID Het Interreg IVa-project RAAS-RFID (Radio Frequency Identification/productidentificatie) moet de toepassing van RFID-technologie bij het MKB in het Duits-Nederlandse grensgebied bevorderen. Projectpartners zijn de Kamer van Koophandel Limburg, Fontys Hogescholen, de Hochschule Niederrhein en het Forschungsinstitut für Telekommunikation. LIOF is lead partner en coördineert de uitvoering van het project. RAAS richt zich op de voorlichting aan het MKB en ondersteunt afzonderlijke MKB-bedrijven met haalbaarheidsstudies, business cases en copy cat-projecten, met name in de agro/ agrologistiek, gezondheidszorg, werktuigbouw, textiel en voedingsmiddelen. Het Nederlandse projectdeel richt zich op agro/agrologistiek, het Duitse op de andere sectoren. De targets voor individuele RFID-ondersteuning (45 deelnemers) alsmede voor acquisitiecontacten (100 deelnemers) zullen tegen het einde van het project, medio 2012, waarschijnlijk overtroffen worden. Einde 2011 wijzigde de voorgenomen opzet. Het geplande fysieke kenniscentrum voor agro/agrologistiek werd toen vervangen door een supply chain management-project, in de verwachting dat bedrijven in ketenverband RFID (beter) kunnen beproeven. Van het oorspronkelijke kennis- casu quo demonstratiecentrum ( Anwenderzentrum ) is mede op advies van de Beirat van RAAS-RFID afgezien. Agro/food Greenport Venlo In 2011 was de ontwikkeling van Greenport Venlo leidend voor de activiteiten van LIOF met betrekking tot agro/food en nutrition. LIOF heeft tot en met het eerste kwartaal van 2011 het kwartiermakerschap voor het Greenport Venlo Innovation Center op zich genomen. De volwaardig operationele start van het Innovation Center is vertraagd tot voorjaar 2012. In aanloop daar naar toe sluit LIOF haar activiteiten op het thema agro/food maximaal aan op inhoudelijke lijnen van het Innovation Center. Bij het uitblijven van het Innovation Center heeft LIOF in 2011 met partners het initiatief genomen tot het Meeting Point Greenport Venlo. Dit moet leiden tot een ICT-platform, gericht op het vergroten van de effectiviteit van de Greenport Venloontwikkeling. 16

Ontwikkeling & Innovatie High Tech Greenhouse 2020 In deze kas van de toekomst worden geïntegreerde technologieën rondom klimaat, water, CO2 en licht beproefd. Het project, een initiatief van de Floriade organisatie, vormt een cross-over tussen de system- en agro/food-competenties in de regio. Het project is met steun van LIOF ontwikkeld en eind 2011 ter subsidiering ingediend bij Interreg IVa. In het project participeren vijf Limburgse (MKB-)ondernemingen. Biobased economy In het verslagjaar werkten wij aan de voorbereiding voor het BioTransitieHuis i.o., gericht op de verhoging van de waarde van groene grondstoffen; hoe kunnen we reststromen benutten als groene grondstoffen en omzetten naar food en feed, food- en feed-ingrediënten of anders naar energie. Het Huis zal onder de vlag van het Innovation Center opereren. De verwerking, bio-raffinage en afname van reststromen stond centraal in een project (Making the most out of food), ingediend in de PiD-najaarstender 2010. Het betrof een projectinitiatief van Limburgse -en Brabantse ondernemingen, dat door LIOF en de LLTB (financieel) ondersteund werd. In 2011 bleek dat het project helaas te laag gerankt was om voor subsidiering in aanmerking te komen. Ten dele als alternatief is vervolgens geprobeerd om rond de verwerking van agrarische reststromen een Innovatie Prestatie Contract met een cluster van ondernemingen te vormen. Omdat het zwaartepunt daarbij teveel bij agrarische productiebedrijven was komen te liggen, voldeed het project niet meer aan de vereiste criteria en hebben wij besloten het af te blazen. Eind 2011 zijn de eerste initiatieven genomen om de verschillende activiteiten in de provincie rondom biobased economy te bundelen met als doel gezamenlijk de route te bepalen. Aan dit initiatief wordt in 2012 verder invulling gegeven (zie ook Materials). Convenience- en doelgroepenvoeding In 2011 is verder gewerkt aan het Interreg IVa-project rond convenience food; Making Business of Food & Care. Er heeft zich inmiddels een tiental bedrijven aan het project verbonden. Eind 2011 is het project ter subsidiering ingediend. Besluitvorming wordt begin 2012 verwacht. LIOF is op verzoek van de initiatiefnemers Scelta Mushrooms en Universiteit Maastricht sinds eind 2011 betrokken bij het verder uitwerken van de value proposition en het businessplan van een initiatief rond gezonde voeding voor specifiek de doelgroep kinderen, Kokkerelli. Food Future In 2011 zijn voor het Interreg IVa-project Food Future in de regio Zuid acht quick scans door bedrijven ingediend. Van de vijf projecten die de voorselectie hebben doorstaan is één haalbaarheidsstudie met de Limburgse onderneming Scelta Mushrooms in 2011 goedgekeurd en gestart. De andere vier projecten zijn nog in procedure. Regio zonder Grenzen Het Interreg IVa-project Regio zonder Grenzen heeft vertraging opgelopen door een uitgelopen aanbestedingsprocedure, waardoor onder andere de activiteiten rondom het mobiliseren en ondersteunen van ondernemingen bij clustervorming pas na de zomer 2011 zijn gestart. Hierdoor zijn tot op heden geen potentiële agro/food-innovatieprojecten door LIOF begeleid en ter subsidiëring bij programma s aangeboden. Reliable Food Het initiatief om tot het nationale innovatieprogramma Reliable Food te komen is gestaakt door de initiatiefnemers. De reden hiervoor is de beëindiging in 2011 van het PiDprogramma, dat -ter ondersteuning - nodig was om het toekomstige programma te voorzien van projecten op het gebied van sensoring & analyses, smart packaging en tracking & tracing. Agro-innovatiefonds Eind 2010 zijn provincie Limburg en LIOF overeengekomen om de ontwikkeling en realisatie van innovaties door bedrijven in de Greenport Venlo-context en actief op de domeinen fresh, food, flowers of agrologistiek, via het zogenaamde agro-innovatiefonds, te ondersteunen. In 2011 is er één case in behandeling genomen en goedgekeurd. Het betreft het project korte keten vleeskuikenhouderij. In het fonds resteert thans nog 1 miljoen. Healthcare Maastricht Health Campus Universiteit Maastricht en Maastricht University Medical Center (samen MUMC+), Gemeente Maastricht, Provincie Limburg en LIOF sloten in 2009 een convenant over de ontwikkeling van de Maastricht Health Campus (MHC). MHC moet een valorisatiecampus worden, waar kennis wordt omgezet in bedrijvigheid. Het campusteam werkte in 2011 verder aan de uitwerking van de visie en het masterplan voor de MHC. Tegelijk werden de valorisatie-instrumenten, zoals BiomedBooster en de (risico) kapitaalfondsen gestroomlijnd en op elkaar afgestemd. In 2011 is de subsidieaanvraag voor het Valorisatieprogramma Zuid Limburg OK, ondernemen met kennis voorbereid. Begin 2012 wordt die aanvraag, met een verwachte omvang van circa 5 miljoen, ingediend. LIOF draagt onder andere bij aan het onderdeel kenniscirculatie, gericht op kennisvalorisatie met het MKB. Wij richten ons binnen de MHC-ontwikkeling op het omzetten van kennis in bedrijvigheid, het werven van nieuwe bedrijvigheid en de productontwikkeling voor de regio en de campus. Voor de productontwikkeling is O&I belast met het onderdeel netwerkvorming en clustering uit het masterplan. In dat kader ontmoetten zo n 100 ondernemers, zorgverleners en onderzoekers elkaar in de netwerkmeeting rond het thema Diagnostiek in het bijzonder de Maastricht Study en droegen zij circa 25 suggesties aan. Onderzocht wordt of hieruit innovatieprojecten Jaarverslag 2011 17

Verslag van de directie kunnen worden gedefinieerd. Een tweede meeting betrof het MHC-project Brains Unlimited, in vervolg waarop nu ook wordt getracht innovatieprojecten op te zetten. Zorg De zorgkant van healthcare biedt kansen voor het Limburgse MKB, zeker als daarbij zorgtechnologie in beeld komt. Vanuit die optiek ondersteunen wij meerdere, elkaar versterkende, initiatieven in onze regio. We zijn medeopsteller van het plan voor het Centre of Expertise voor zorgtechnologie (werktitel). Hierbij worden bedrijven, technici, zorginstellingen en professionals gekatalyseerd en in staat gesteld innovatieve toepassingen van zorgtechnologie (mee) te ontwikkelen, te implementeren en toe te passen. Passend in deze lijn ondersteunen wij ook de komst van het Centre for Care Technology Research (CCTR, onderdeel van de MHC-ontwikkeling). Dit kenniscentrum richt zich op ondersteunende technologieën die extramurale zorg van chronische patiënten kunnen verbeteren. Bij CCTR werken MUMC+, Universiteit Twente en TNO samen. Een andere impuls voor innovaties in de zorg betreft de in ontwikkeling en aanbouw zijnde Zorgacademie Parkstad, met als onderdeel daarvan het zorginnovatiecentrum. O&I staat genoemde initiatieven met raad en daad bij, specifiek waar het mogelijk is het Limburgse MKB te laten aansluiten. Euregionaal Het grensoverschrijdend initiatief Technological Top Region in de driehoek Eindhoven, Leuven en Aken wil technologiebedrijven en kennisinstellingen stimuleren tot business-ontwikkeling. Dit heeft zich, met steun van LIOF, inmiddels vertaald in het programma Towards Top Technology Clusters (TTC). Binnen het TTC-onderdeel Healthcare richt het programma zich op personalised medicine, medical imaging, e-health, biosensors & biomonitoring en medical devices. Een ander grensoverschrijdend initiatief in de aangehaalde regio is het Interreg IVa-project Euregional PACT II. Hierbij draait het om de ontwikkeling van nieuwe therapieën voor kankerpatiënten. LIOF legt hierbij de verbinding tussen research en bedrijvigheid. Innovaties Met steun van LIOF zijn drie projectvoorstellen ingediend voor de laatste tender van de regeling Pieken in de Delta (PiD) van het Ministerie van EL&I. Hiertoe werden brede consortia van bedrijven en kennisinstellingen gevormd. Vanwege beperkte financiële middelen en door de hoeveelheid inschrijvingen werd slechts één project gehonoreerd. Het betreft het project Fungal DX: het ontwikkelen van diagnostiek voor invasieve levensbedreigende schimmelinfecties. Vier healthcare-bedrijven uit de regio zijn geselecteerd voor een compensatieorder-project waarbij ondersteuning wordt geboden bij de marktintroductie in het buitenland. Met deze ondersteuning kunnen de vier bedrijven de slagingskans met hun producten op nieuwe markten sterk vergroten. Netwerken In LifetecZONe zijn de meeste Zuidoost-Nederlandse MKBbedrijven actief in of rond Healthcare, verenigd. Deze vereniging verkent met en voor de Limburgse leden business opportunities. Met die gedachte heeft LIOF destijds mede het initiatief voor LifetecZONe genomen en maakt LIOF nu nog deel uit van het verenigings bestuur. Met onze deelname aan het PiD-project Linking Life Sciences willen we Zuidoost-Nederland als vestigingsregio voor (inter) nationale kenniswerkers en ondernemers op het gebied van Life Sciences annex Healthcare aantrekkelijker maken, onder meer door de kennisinfrastructuur te versterken. Met ruim 1.000 deelnemers was hèt life sciences-evenement in de Euregio de Biomedica, dit maal te gast in Eindhoven, opnieuw een succes. Via LIOF s inspanning waren Limburgse bedrijven bovenmatig vertegenwoordigd in de programmering. Ze hebben zich daarmee Euregionaal goed op de kaart kunnen zetten. Energy Omdat de schaaldoorbraak van de energy-sector, specifiek solar, uitblijft in Limburg én wij het gewijzigde provinciale economische beleid volgen, heeft LIOF in de loop van 2011 besloten energy niet langer als prioriteit te zien. Vanzelfsprekend dienen we programma s en projecten waaraan we ons hebben gecommitteerd uit en blijven wij alert op kansrijke energyontwikkelingen die met name door materials- en systemsondernemingen in Limburg opgepakt kunnen worden. Roadmap Energieopslag Samen met BOM en EIZ hebben we binnen het aanjaagtraject Innovatie Zuid een roadmap voor energieopslag opgesteld. De roadmap geeft een inzicht waar voor het Zuid-Nederlandse bedrijfsleven kansen liggen voor nieuwe producten. Conform de aangehaalde beleidswijziging zullen wij aan de resultaten van deze roadmap geen actieve opvolging geven. Eco2Profit Het Interreg IVa-project Eco2Profit beoogt in samenwerking met industriële bedrijven een bijdrage te leveren aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen op bedrijventerreinen in de Grensregio Vlaanderen Nederland. Dit vindt plaats door bedrijven aan te moedigen CO2-reducerende maatregelen te nemen, de mogelijkheden van samenwerken te benutten en invulling te geven aan het begrip CO2-neutraliteit en de lokale productie van groene stroom op bedrijventerreinen te stimuleren. Resultaat is een aantal concrete demonstratieprojecten. Eco2Profit wordt geleid door LIOF (de afdelingen O&I en BT in een coproductie) met de LWV, meer bijzonder met de parkmanagers van de bedrijventerreinen Beatrixhaven (Maastricht), Roerstreek (Roermond) en De Beitel (Heerlen). In 2011 is aan Limburgse zijde gewerkt aan de opzet van de interne organisatie, het uitwerken van een ambitiedocument en de start van onderzoek naar de mogelijkheden om restwarmte op bedrijventerrein Beatrixhaven te benutten door aansluiting te vinden op het plaatselijke warmtenet in Maastricht. 18

Ontwikkeling & Innovatie Vergelijkbare onderzoeken zijn voor Roerstreek en De Beitel in voorbereiding. Verder staat de aanbesteding voor een energiecoördinator op de rol en worden energiescans bij bedrijven op de drie deelnemende bedrijventerreinen voorbereid. Building Integrated Solar Samen met de Stadt Aachen heeft LIOF voor en met een groep van bedrijven en kennisinstellingen het thema building integrated solar uitgewerkt. Inzet is om via grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten concrete business te bevorderen. De eerste projecten worden in 2012 verwacht. Het initiatief maakt deel uit van het brede TTC-project, gericht op netwerkvorming en op technologie gebaseerde business-ontwikkeling op een grensoverschrijdende schaal. LIOF maakt haar commitment aan deze energy-lijn binnen TTC af. Energy Hills In de regio Zuid-Limburg en de aangrenzende Kreis Aachen is het overlegforum Energy Hills actief. Kennisinstellingen domineren echter het forum, waardoor de drempel tot deelname voor bedrijven, zeker op MKB-schaal, relatief hoog is. In lijn met de beleidswijziging beëindigt LIOF de deelname. Innovaties Innovatie & ondersteuningsinstrumentarium Naast alle ontwikkelactiviteiten met de focus op de sectoren materials, systems, agro/food, healthcare, energy (tot 2012) en logistiek (vanaf 2012), richt LIOF zich meer in het algemeen op het ondersteunen van innovaties onder de bredere LIOF doelgroep; het MKB in de industrie en stuwende dienstverlening. Deze innovaties in het industriële bedrijfsleven vormen de basis waarop de speerpunten Greenport Venlo, Chemelot en MHC zich kunnen ontwikkelen. Ter ondersteuning van de innovaties kan LIOF beschikken over meerdere (financierings)instrumenten. In 2011 zijn totaal 41 innovaties ondersteund, waar 60 Limburgse MKB ers bij betrokken waren. Bijkomend waren in deze innovatieprojecten zo n 20 Limburgse (MKB-)bedrijven betrokken als partner of kennisleverancier. Voor de stimulering en financiering van deze innovaties stonden in 2011 bijna uitsluitend de Bedrijfsgerichte Regelingen binnen OP-Zuid ter beschikking. Dat waren: - de kennischeque; waarmee het MKB technologische expertise kan aankopen om de eerste schreden op het innovatiepad te zetten. Daarna kan dan eventueel gebruik worden gemaakt van de OP-Zuid MKB-subsidies innovatieadvies en innovatiemedewerker; - innovatieadvies; het gaat hierbij om een tegemoetkoming in de externe kosten verbonden aan de voorbereiding op experimenteel onderzoek; - de innovatiemedewerker; dit betreft het op detacheringsbasis inhuren van een innovatiemedewerker vanuit een kennisinstelling of grote onderneming, behorende bij een partij uit de voortbrengingsketen van de aanvragende MKB er. De middelen voor deze laatste instrumenten binnen OP-Zuid zijn voorjaar 2012 uitgeput. Met Provincie Limburg wordt momenteel volop gewerkt aan een passend en tijdig beschikbaar Limburgs innovatieondersteuningsinstrumentarium. De aanvragen voor een innovatieadvies of innovatiemedewerker worden getoetst door een onafhankelijke externe Deskundigencommissie. Voor Zuidoost-Nederland bestaat deze Commissie uit: - Harry Loozen, Océ N.V, voorzitter - Ger de Vlieger, DevAero BV - Femke Verheijen, Surface Treatment BV - Dis Valcq, Valid ICT Solutions BV - Michel Goebbels, G+S Industries BV. Innovatieadvies Doel was om in 2011 tien innovatieadviesregelingen toegewezen te krijgen. Dat zijn er, mede door goedkeuring van een project dat in 2010 was aangehouden, uiteindelijk 14 geworden. Eén in 2011 ingediend project haalde het niet. De 14 goedkeuringen betreffen: - Creusen Metalworking Machines; Roermond; ontwikkeling nieuw concept van een kolomboormachine - Budé Innovative Solutions; Maastricht; haalbaarheidsonderzoek naar introductie van een wiskundig model voor engineeringsactiviteiten - Geocopter; Venlo; ontwikkeling van een onbemande helikopter voor vluchten boven onder meer stedelijke gebieden - Solar Excel; Venray; ontwikkeling van een anti-reflectiecoating voor zonnepanelen - BioActor; Maastricht; onderzoek naar immuunsysteemversterkende vezels in tarwe - EuroFibers; Maastricht; ontwikkeling van innovatieve toepassingen met de Dyneema vezel - C2CP; Sittard; onderzoek naar het gebruik van kunststofreststromen bij productie van kunststof pallets - Hotraco Agri; Horst; ontwikkeling van een nieuw concept van elektronisch regelbare ventilatietechnieken voor de intensieve veehouderij - Ozeon; Weert; haalbaarheidsonderzoek naar nieuwe, duurzame design gevelbeplatingen - ErRaKal; Landgraaf; ontwikkeling van een simulatie-installatie voor beproeving appendages en instrumenten - Admirror; Valkenburg; ontwikkeling van een Smart Advertising Mirror - Haegens Vastgoed; Horst; ontwikkeling van een 100.000 energie-neutrale starterswoning - Nedinsco; Venlo; ontwikkeling van een robuuste TV camera voor defensiedoeleinden - Rimas; Beringe; aanwending van zonne-energie voor de productie van photo-voltaic panelen. Innovatiemedewerker In 2011 schakelden de volgende drie bedrijven (voorzien was één bedrijf) een innovatiemedewerker in voor de respectievelijke activiteiten: - Solar Excel; Venray; onderzoek naar samenstelling en duurzaamheid van een anti-reflectiecoating met hechtpolymeer voor toepassing op zonnepanelen Jaarverslag 2011 19

Verslag van de directie - Solar Excel; Venray; ondersteuning bij het ontwerpen, bouwen en werkend opleveren van een geautomatiseerde productielijn voor de productie van een anti-reflectiecoating - Imedia Pharma; Susteren; ondersteuning bij onderzoek naar ontwikkeling metabole gezondheidsbevorderaar bij mensen. Kennischecques Met een kennischeque, ter waarde van 6.500, kunnen de eerste schreden op het innovatiepad worden gezet en ondersteund. Via de cheque kan een onderneming laagdrempelig kennis vergaren en daarmee voornamelijk een eerste technologische haalbaarheid van een innovatief idee bepalen. De target voor 2011 lag op 15 kennischeques. We verstrekten er uiteindelijk 17: - Dofra; Horst; onderzoek naar introductie van vision technology bij groentenverwerkende installaties - BigBase; Susteren; ontwikkeling van nieuwe producten en diensten op basis van een programmeertaal voor webpagina s (HTML5) - Pyton Communication Services; Weert; ontwikkeling van een multichannel portal dynamic packaging voor de consument in de reiswereld - SAC Nederland; Heerlen; ontwikkelen kallibratie-technieken in 3D vision-technologie - Applied Biomedical Systems; Maastricht; onderzoek naar electrode-ontwerp - Syroko; Sittard; onderzoeken naar ontwikkeling hulpstoffen voor spuitgieten van metalen - James; Grubbenvorst; ontwikkeling van kamerbreed tapijt dat volledig uit natuurlijke materialen bestaat en geheel recyclebaar is - Innovatech Holding; Maastricht; ontwikkeling detectiemogelijkheden bij analyseapparatuur - CRT; Heerlen; ontwikkeling nieuwe röntgen-scanner - Quantum Controls; Nuth; onderzoek naar energiestabilisatie en energieterugwinning op boten - Adams Muziekcentrale; Ittervoort; onderzoek naar de inzet geluidvisualisatietechnieken om het ontwerp en de productie te optimaliseren - Roland Oostwegel Goudsmid; Heerlen; ontwikkeling nieuwe horloge concepten - Staalmeesters; Wanssum; onderzoek voor de ontwikkeling van een veiligheidsklep voor plaatsen waar explosiegevaar is (conform ATEX richtlijn) - BannerConnect; Sittard; onderzoek naar opslag van grote hoeveelheden data op interne mini-cloud server - RevaPlan; Beesel; ontwikkeling visualisator voor nieuw- en verbouwprojecten - Goal043; Maastricht; onderzoek naar geavanceerde simulatietechnieken - Optimal Sports Peak Performance; Weert; ontwikkeling van een sport-/hersteldrank voor paarden. De totale onderzoekskosten bedroegen 153.310, waarvan via kennisvouchers 105.845 is gefinancierd, met een gemiddelde van 6.226 per cheque. Innovatiecheque LIOF Yeah! Net als in 2010 organiseerde LIOF in 2011 de studentondernemerscompetitie LIOF Yeah! Studenten en pas afgestudeerden met plannen voor een eigen onderneming mochten met hun business-plan meestrijden om één van de prijzenpakketten. Onderdeel van het prijzenpakket is de innovatiecheque ter waarde van 10.000 (2010) of 5.000-10.000 (2011). De winnaars mogen de innovatiecheque inzetten voor de (mede-) financiering van externe dienstverlening voor de verdere ontwikkeling van hun innovatief product of innovatieve dienst. In 2011 werd de innovatiecheque uit het prijzenpakket van LIOF Yeah! 2010 geëffectueerd door: - CVive; Maastricht; ontwikkeling van een web-applicatie voor een online recruitment platform - FEE Conceptstore; Sittard; ontwikkeling van een web-applicatie voor een consumentenplatform en SMS coupon systeem - Artidé Zorg; Epen; organisatieadvies voor het behalen van het HKZ-ISO-9001 kwaliteitscertificaat in de zorgsector en het ontwikkelen van een web-applicatie voor een webwinkel en een online speurtocht - ishoplocal; Maastricht; ontwikkeling van een web-applicatie voor het koppelen van externe databases aan een consumentenplatform voor lokale retailers - Dureco Investments; Maastricht; ontwerp en engineering bij de doorontwikkeling van een waterbesparende kraan- en douchedop - FestivalNeeds; Linne; ontwikkeling van een mobiele applicatie voor het vinden van vrienden en kennissen op grote evenementen - Diamond Connection; Heerlen; ontwikkelen van een online platform voor het koppelen van vraag en aanbod op het gebied van herbruikbare grondstoffen in de bouw. Internationalisering De direct nabije Euregio kan Greenport Venlo, Chemelot en MHC die bredere bedrijfsleven- en kennisbasis bieden waarmee dat cluster en die campussen sneller tot ontwikkeling kunnen komen. Om die reden is LIOF actief op het vlak van Euregionalisering c.q. internationalisering. Thema-specifieke grensoverschrijdende programma s en projecten zijn voorgaand onder de respectievelijke thema s gerapporteerd. Meer algemene programma s betreffen Towards Top Technology Cluster (TTC) en Grensoverschrijdende Cluster Stimulering-regeling (GCS). Towards Top Technology Cluster Het Interreg IVa-project TTC richt zich op de netwerkvorming en business development tussen de verschillende regio s binnen de Euregio Maas Rijn (EMR). Het project omvat vier technologievelden, te weten healthcare, materials, systems (voornamelijk ICT) en energy. LIOF is kernpartner in Limburg. Voor het deel business development werden in 2011 40 interviews bij Limburgse bedrijven gehouden om behoeftes en ontwikkelingen nader te kunnen duiden en om aan de hand van roadmaps mogelijke leads tot innovatieprojecten te identificeren. 20