Plan voor de toekomst zorgvrijwilligers Leerdam breed 1. Inleiding Voor u ligt het plan voor de toekomst zorgvrijwilligers Leerdam breed. Het plan is opgesteld door St. Welzijn, MEE AV en Smeenk Zorginnovatie en wordt officieel ter vaststelling aangeboden aan St. Welzijn, MEE AV en gemeente Leerdam. In dit plan wordt op hoofdlijnen aangegeven op welke wijze Leerdam kan inspelen op de toenemende zorgvraag thuis met de inzet van informele zorg en domotica. Het plan is gebaseerd op een gezamenlijke aanpak en is gericht op het verbinden en versterken van de huidige mogelijkheden van die hier mee te maken hebben. Na vaststelling van dit plan, kan worden overgegaan tot het geven van de opdracht aan het projectteam (zie hoofdstuk 12). 2. Aanleiding Vanuit verschillende perspectieven is er een aanleiding om te komen tot een integraal plan voor de toekomst voor zorgvrijwilligers Leerdam breed zoals: De toenemende behoefte aan zorgvrijwilligers thuis omdat kwetsbare burgers langer thuis blijven wonen en een te klein eigen netwerk hebben. Daardoor worden mantelzorgers steeds meer overbelast. Zorg kunnen niet aan geschikte zorgvrijwilligers komen in de thuissituatie. De toenemende behoefte aan zorgvrijwilligers voor nieuwe burgerinitiatieven zoals bv de inloop Noorderberg Leerdam, het zorghuis Kedichem en het ontmoetingscentrum Schoonrewoerd. Vanuit de participatiewet is het gewenst dat uitkeringsgerechtigden kunnen worden opgeleid en ingezet als zorgvrijwilliger (thuis) met als doel doorstroming naar werk, al dan niet betaald. De kerken willen een diaconaal platform oprichten voor het vinden en inzetten van vrijwilligers. De gemeente heeft voorkeur dat de coördinatie van vrijwilligers Leerdam breed wordt ondergebracht bij een onafhankelijke instelling te weten Stichting Welzijn. 3. Huidige situatie (2015) Enkelvoudige vragen van kwetsbare burgers worden opgepakt door Stichting Welzijn. Daar wordt onderzocht welke bijdrage het eigen netwerk kan leveren en wordt zo nodig een eigen (zorg)vrijwilliger ingezet. Complexe vragen van kwetsbare burgers worden opgepakt door het sociaal team. Daar wordt onderzocht welke bijdrage het eigen netwerk kan leveren, zo nodig aangevuld met een zorgvrijwilliger (van St. Welzijn) en wordt professionele zorg ingeschakeld. Professionele zorgverleners worden veelal pas ingeschakeld als er al bijna een crisissituatie is ontstaan. In deze situatie is het bijna onmogelijk om het eigen (vaak beperkte) netwerk extra in te schakelen omdat deze al overbelast is. De meeste professionele zorgverleners beschikken meestal niet over de tijd, kennis en/of kunde om planmatig een informeel zorgnetwerk te creëren rondom een kwetsbare burger. Instellingen welzijn, zorg en vrijwilligers voeren een eigen beleid voor mantelzorg en vrijwilligers. 4. Gevolgen bij ongewijzigd beleid De gevolgen bij ongewijzigd beleid zijn: Toename overbelasting mantelzorgers en crisissituaties bij kwetsbare burgers. Er ontstaat een groot tekort aan zorgvrijwilligers vooral in de thuissituatie. 1
St. Welzijn wordt overvraagd om zorgvrijwilligers op te leiden en te leven vooral voor de thuissituatie. Zorg en initiatieven gaan onderling concurreren voor het binnenhalen en opleiden van zorgvrijwilligers (thuis). Er wordt weinig gebruik gemaakt van potentiele doelgroepen voor zorgvrijwilligers zoals de eigen omgeving in brede zin, uitkeringsgerechtigden, kerken, etc. 4. Mogelijke oplossingsrichting De focus ligt op het vroegtijdig opzetten van informele zorgnetwerken rondom de kwetsbare burger. Hierbij wordt breed gekeken van mensen die dichtbij staan zoals familie, vrienden en kennissen tot en met mensen die wat meer op afstand staan zoals buren, verenigingen/kerk, werk en school. Mensen uit het eigen netwerk voelen zich veelal betrokken bij de burger en zijn bereid om te helpen. Hiermee boor je een nieuw potentieel aan van zorgvrijwilligers thuis. Kwetsbare burgers en mantelzorgers worden begeleid bij het opzetten en onderhouden van hun eigen informele zorgnetwerk. Professionele zorgverleners ondersteunen het informele zorgnetwerk met hun kennis en kunde, daar waar nodig en gewenst. In het geval het eigen netwerk te klein is, kan deze worden aangevuld met zorgvrijwilligers van buiten. Op gemeente niveau wordt een gezamenlijk leer/werk traject opgezet voor zorgvrijwilligers met die hier mee te maken hebben. De regie voor dit traject wordt neergelegd bij één instelling. 5. Toekomstvisie In onze visie beschikt elke kwetsbare burger en diens spilmantelzorger over informeel zorgnetwerk, zo nodig aangevuld met domotica. Zowel thuis (extramuraal) als in een woonzorgvoorziening (intramuraal). Door de vroegtijdige de inzet van een informeel zorgnetwerk en domotica, krijgt de kwetsbare burger en spilmantelzorger de ondersteuning die hij/zij wenst en nodig heeft, raakt de spilmantelzorger minder overbelast en kunnen beiden kwaliteit van leven blijven ervaren. Deelnemers van het informele zorgnetwerk nemen alleen de taken over van de (spil)mantelzorger en niet die van de professionele zorgverlener. Het informele zorgnetwerk kan haar werk goed doen omdat het professionele zorgnetwerk antwoord geeft op/ondersteuning biedt bij vragen vanuit dit netwerk. Er is sprake van goede onderlinge samenwerking en afstemming binnen en tussen de netwerken waarbij de regie bij de (kwetsbare) burger en spilmantelzorger ligt. Ook hierbij kan domotica ondersteunen. In het geval het eigen netwerk te klein is, kan het informele zorgnetwerk worden aangevuld met zorgvrijwilligers van buiten. Bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. Leerdam beschikt over voldoende gemotiveerde, betrokken en gekwalificeerde zorgvrijwilligers. Deze vrijwilligers kunnen worden ingezet in allerlei situaties zoals complex en niet complex, extramuraal (thuis) en intramuraal (in een woonzorgcentrum). Door het bundelen van krachten kan Leerdam inspirerende leer/werktrajecten bieden voor zorgvrijwilligers (thuis). Elke instelling draagt bij vanuit haar eigen mogelijkheden, kerntaken en kwaliteiten en maakt gebruik van deze voorziening voor het realiseren van eigen doelen. Op deze wijze wordt een inspirerend traject geboden voor het werven, boeien, binden en inzetten van zorgvrijwilligers (thuis) bij gelijkblijvende of een geringe stijging van kosten. En het draagt bij aan meer welzijn voor kwetsbare burgers en spilmantelzorger en minder gebruik van duurdere zorgvoorzieningen. 2
6. Doelen Er is een gezamenlijk plan voor de toekomst voor o Het faciliteren van informele zorgnetwerken rondom een kwetsbare burger zonodig aangevuld met externe zorgvrijwilligers (thuis). o Het vinden, opleiden, boeien en binden van zorgvrijwilligers (thuis). Er zijn voldoende gemotiveerde, betrokken en gekwalificeerde zorgvrijwilligers die ingezet kunnen worden in het informele zorgnetwerk rondom een kwetsbare burger. De kwaliteit van leven van de kwetsbare burgen en spilmantelzorger(s) blijft behouden door de vroegtijdige inzet van een informele zorgnetwerk en domotica en door de samenwerking met het professionele zorgnetwerk. De instroom naar (betaald) werk in de zorg vergroot voor mensen met een uitkering. 7. Uitgangspunten Iedereen is welkom als zorgvrijwilliger en kan instromen in een werk/leer traject. Het doorlopen van het leer/werk traject heeft als toekomstperspectief om als zorgvrijwilliger aan de slag te gaan. Bij toename van werkgelegenheid in de zorgsector zal het doorlopen van een werk/leer traject en de inzet als zorgvrijwilliger de kans vergroten op betaalde werk. De inzet van zorgvrijwilligers thuis heeft op dit moment de hoogste prioriteit omdat daar de behoefte en vraag het grootst is. Als hierin is voorzien kan dit traject worden uitgebreid naar zorgvrijwilligers intramuraal en naar vrijwilligers buiten de zorg zoals verenigingen en andere vrijwilligersorganisaties. Het is niet de bedoeling dat zorgvrijwilligers betaalde krachten verdringen/vervangen. Zijn nemen alleen de taken over van de mantelzorger. 8. Aanpak op cliënt niveau De aanpak voor het realiseren van bovengenoemde visie worden de volgende stappen gezet. De eerste stap is om aan de slag te gaan met een informeel zorgnetwerk en plan voor de toekomst. Dit op basis Sociale Netwerk Versterking (SNV), een visie en werkwijze waarmee MEE al meer dan 10 jaar cliënten bewezen effectief ondersteunt. Bij een te klein eigen netwerk, kan deze worden aangevuld met zorgvrijwilligers van St. Welzijn. De tweede stap is om te onderzoeken welke domotica (technische hulpmiddelen) het zorgnetwerk rondom de kwetsbare burger (en spilmantelzorger) kan ondersteunen bij de uitvoering van het plan van de toekomst. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een whattsapp.- en mailgroep, een digitale agenda, beeldbellen, alarmering, camera, sensoren, etc. De derde stap bestaat uit de inzet van en/of samenwerking met het professionele zorgnetwerk. Dit netwerk pakt de taken op uit het plan van de toekomst, die professioneel van aard zijn. Daarnaast draagt de professional bij aan deskundigheidsbevordering en ondersteuning van het informele zorgnetwerk. In een aparte bijlage staat deze visie en aanpak schematisch weergegeven. 9. Aanpak op gemeente niveau Voor het creëren van een traject en netwerkorganisatie voor informele zorgnetwerken en zorgvrijwilligers op gemeente niveau worden de volgende stappen gezet: Inventarisatie zorg, welzijn, vrijwilliger en uitkeringsgerechtigden die betrokken kunnen worden bij dit project. Deze betrekken bij dit traject voor o Het creëren van draagvlak. o Het in kaart brengen van de vraag en het aanbod vanuit de instelling. 3
o Bij uitkeringsinstanties (RSDAV, UWV en SVB) ook in kaart brengen wat nodig is voor uitkeringsgerechtigden (bijstand, WW en Wajong). Een aantal voorwaarde scheppende taken op het gebied van zorgvrijwilligers onderbrengen bij een onafhankelijke instelling te weten St. Welzijn zoals: o Werven (zorg)vrijwilligers. o Relatiebeheer zorgvrijwilligers en die betrokken zijn bij zorgvrijwilligers. o Machtpunt vraag en aanbod zorgvrijwilligers. o Organiseren en faciliteren leer/werk trajecten voor: Zorgvrijwilligers (thuis) Vrijwilligers SNV Vrijwilligers domotica o Begeleiding/intervisie zorgvrijwilligers en het bewaken van de kwaliteit. Een aantal taken op het gebied van zorgvrijwilligers onderbrengen bij zorg te weten o Inzet van SNV en domotica bij kwetsbare burgers extra- en intramuraal. o Werkbegeleiding tijdens stages. o Begeleiding tijdens inzet. o Aanvragen van zorgvrijwilligers bij een te klein informeel zorgnetwerk. Deskundigheidsbevordering van zorgvrijwilligers onderbrengen bij professionele zorgverleners zoals bijvoorbeeld: o Huisarts, POH, wijkverpleegkundige, dementie consulent, fysio/ergotherapeut, psycholoog, psychiater, medisch specialist, etc. o MEE AV voor SNV en mantelzorgondersteuning. o St. Welzijn voor mantelzorgondersteuning. o Sociaal team voor zorginzet vanuit de 1 e lijn. Het opstellen van competentieprofielen en het inrichten van leer/werktrajecten voor verschillende groepen van zorgvrijwilligers. In het volgende hoofdstuk volgt een eerste opzet voor dit traject. Het inrichten van een organisatie, processen en systemen voor o Samenwerken in netwerkverband. o De voorwaardenscheppende taken die bij St. Welzijn komen te liggen. o De taken die bij zorg komen liggen. o De taken op het gebied van deskundigheidsbevordering die bij zorg professionals komen te liggen. o Nader te bepalen taken die bij nader te bepalen komen te liggen. Het in kaart brengen van kosten en baten voor dit traject op gemeente niveau. 10. Mogelijke uitwerking leer/werktraject Hieronder volgt een eerste opzet van een leer/werktraject voor zorgvrijwilligers. Fase 1 Oriëntatie In deze fase gaat een zorgvrijwilliger gestructureerd aan de slag met het ontdekken van de eigen talenten en motivaties. Het resultaat van dit traject is om helder te krijgen Welke kwetsbare burgers wil ik gaan ondersteunen (soort aandoening, leeftijd, geslacht, thuis/intramuraal, complex/niet complex) en indien van toepassing bij welke instelling. Welke competenties heb ik hier voor nodig, wat heb ik al en wat mis ik. Welk leer/werktraject heb ik nodig. Mogelijk dat tijdens dit traject gebruik wordt gemaakt van ervaringsleren en - certificaten. 4
Fase 2 Training & Stage In deze fase gaat de vrijwilliger een trainingstraject volgen en loop hij/zij stage. a. Trainingstraject Basistraining (voor iedereen) Visie, werkwijze en zorg zoals informele zorg, mantelzorg, zorgvrijwilliger, professionele zorg, etc. Aandoeningen Ziekenverzorging (thuis) Begeleiding Houding en communicatie Nader in te vullen Verdiepingsmodule zoals Verdieping specifieke aandoeningen Omgaan met complexe problematiek Sociale Netwerk Versterking Domotica Schuldhulpverlening Nader in te vullen Bovenstaande modules worden gegeven door verschillende lokale zorgprofessionals in combinatie met een medewerker van St. Welzijn. b. Stage traject Intra/semimuraal o Meelopen o Onder begeleiding werken o Zelfstandig werken Thuis o Meelopen o Onder begeleiding werken o Zelfstandig werken Er kan stage worden gelopen bij die meedoen. St. Welzijn matcht vraag en aanbod voor stages. Tijdens de stage is er werkbegeleiding vanuit de instelling en stagebegeleiding vanuit St. Welzijn. c. Certificering Na het succesvol afronden van het trainings- en stage traject ontvangt de zorgvrijwilliger een certificaat. Fase 3 Plaatsing a. Bemiddeling Kwetsbare burgers/ kunnen verzoeken voor SNV, domotica advies en zorgvrijwilligers indienen bij St. Welzijn. Zorgvrijwilligers worden n.a.v. een verzoek op basis van hun profiel en voorkeur ingezet. St. Welzijn matcht vraag naar en aanbod van zorgvrijwilligers. b. Relatiebeheer St. Welzijn doet het relatiebeheer van zorgvrijwilligers en instelling die gebruik maken van zorgvrijwilligers. Bij een tekort aan zorgvrijwilligers zal St. Welzijn i.s.m. andere nieuwe zorgvrijwilligers werven en opleiden. 5
c. Begeleiding en bewaken kwaliteit Na plaatsing kunnen zorgvrijwilligers bij St. Welzijn terecht voor bijeenkomsten, begeleiding, intervisie, etc. Als een zorgvrijwilliger ruimte heeft voor nieuwe plaatsingen, kan hij/zij zich hiervoor (aan)melden bij St. Welzijn. Daarnaast is St. Welzijn verantwoordelijk voor het bewaken van de kwaliteit van de inzet van zorgvrijwilliger. 11. Benutten bestaande mogelijkheden Voor het inrichten van het traject en netwerkorganisatie voor de inzet van SNV, domotica en zorgvrijwilligers kan gebruik worden gemaakt van onderstaande mogelijkheden, kwaliteiten en taken van zoals: Mogelijkheden, kwaliteiten en taken Instelling Toelichting Expertise vrijwilligers en mantelzorg Stichting Welzijn en MEE AV Zorg/initiatieven Expertise SNV Sociaal Team en MEE AV Deskundigheidsbevordering vrijwilligers en mantelzorger Stichting Welzijn, MEE AV en zorg Faciliteren en coördineren St. Welzijn vrijwilligerswerk Leerdam breed Stageplekken en werkbegeleiding Zorg/initiatieven Plaatsing en begeleiding zorgvrijwilligers (thuis) St. Welzijn, zorg/initiatieven Informele zorg Inloop Noorderberg Leerdam, Zorghuis Kedichem en initiatief Schoonrewoerd i.o. Vinden, opleiden, boeien en binden vrijwilligers Stichting Welzijn t.b.v. vragen in- en extern Vinden, opleiden, boeien en binden Vrijwilligersorganisaties en t.b.v. vragen intern vrijwilligers zorg Vinden, binden en boeien van vrijwilligers Kerken t.b.v. vragen in- en extern Werving en begeleiding uitkeringsgerechtigden als St. Welzijn i.s.m. RSD, UWV en SVB (zorg)vrijwilliger Expertise kanteling klantbenadering en MEE AV organisatie Innovatiekracht Smeenk Zorginnovatie 12. Opdracht projectteam Stichting Welzijn, MEE AV en Smeenk Zorginnovatie hebben de handen ineengeslagen om dit plan voor de toekomst zorgvrijwilligers op te stellen. Het is de bedoeling om - na vaststelling van dit plan - samen het veranderingsproces als projectteam ter hand te nemen. Daarbij zal Smeenk zorginnovatie de rol op zich nemen van kwartiermaker en procesbegeleider. St. Welzijn en MEE AV denken en werken mee vanuit de inhoud en hun expertise. De opdracht bestaat uit het coördineren en uitvoeren van de volgende activiteiten: Wat Wie Wanneer Besluitvorming plan + opdracht projectteam St. Welzijn, MEE AV en gemeente Maart 2015 Leerdam (wethouder) Inventarisatie + contactpersonen Kwartiermaker i.s.m. St. Welzijn, April 2015 Plannen van afspraken MEE AV en gemeente Inventarisatie draagvlak, mogelijkheden, vraag Kwartiermaker i.s.m. deze April juni 2015 en aanbod St. Welzijn Inventarisatie draagvlak, mogelijkheden, vraag en aanbod zorg en professionals Kwartiermaker i.s.m. deze April juni 2015 6
Wat Wie Wanneer Inventarisatie draagvlak, mogelijkheden, vraag Kwartiermaker i.s.m. deze April juni 2015 en aanbod vrijwilligers / platform kerken Tussenrapportage en publiciteit vanuit de Wethouder i.s.m. de Juni 2015 gemeente kwartiermaker Herinrichting organisatie, processen en systemen St. Welzijn Kwartiermaker i.s.m. St. Welzijn Juli september 2015 Herinrichting netwerk organisatie, processen en systemen betrokken Kwartiermaker i.s.m. deze Juli september 2015 Kosten baten analyse Kwartiermaker i.s.m. St. Welzijn Oktober 2015 en de gemeente Oplevering plan voor de toekomst Kwartiermaker i.s.m. St. Welzijn November 2015 zorgvrijwilligers thuis en MEE AV Besluitvorming plan voor de toekomst Bestuur St. Welzijn en MEE AV December 2015 zorgvrijwilligers thuis Wethouder gemeente Leerdam Eindrapportage en publiciteit vanuit de Wethouder i.s.m. de December 2015 gemeente Ludieke bijeenkomst presentatie en implementatie plan voor de toekomst zorgvrijwilligers thuis kwartiermaker Kwartiermaker i.s.m. wethouder, St. Welzijn en MEE AV Januari 2016 Om bovengenoemde opdracht uit te voeren is de volgende inzet nodig van maart 2015 t/m januari 2016: De inzet van St. Welzijn voor gemiddeld 4-8 uur per week (binnen de formatie). De inzet van MEE AV voor gemiddeld 2 4 uur per week (binnen de formatie) aangevuld met 5.000,- opstartsubsidie Eigen Kracht en Burgerkracht aan zet. De inhuur van Smeenk Zorginnovatie voor gemiddeld 8 uur per week. De kosten hiervoor zijn 8 uur per week x 75,- per uur x 40 weken = 24.000,- excl. BTW = 29.040,- incl. BTW. 13. Tot slot We zijn zeer gemotiveerd en enthousiast om met deze opdracht aan de slag te gaan. Mochten er nog vragen zijn, dan zijn we graag bereid om deze mondeling toe te lichten. Succes met de besluitvorming. Initiatiefnemers: Henk Rijneveld, Stichting Welzijn Yvonne Maasbommel, MEE AV, Smeenk Zorginnovatie 7