EXCLUSIEF NOOIT EERDER GEPUBLICEERD ISA EXCLUSIEF Kort na haar zestiende verjaardag werd haar linkervoet geamputeerd. Toch voelt ze zich niet beperkt. Lisa hoort bij de beste snowboarders-methandicap ter wereld. Robin Wubben ParaWatcher
ParaWatcher is vanaf 1 januari 2018 het enige onafhankelijke online platform dat zich 100% richt op de Nederlandse paralympische sport. Een website vol nieuws, verhalen, interviews, filmpjes en foto s. Niet meer zoeken in de donkere spelonken van het internet, geen frustratie meer over geen aandacht van de media, maar één plek waar jij jouw paralympische informatie kunt vinden. Doe jij ook mee? Hoe meer mensen ParaWatcher kennen, hoe meer mensen meedoen, hoe groter de verandering kan zijn. Dus deel dit gerust met vrienden, familie, collega s, kennissen; wie je maar kunt bedenken. Check www.parawatcher.nl
December 2017 Het gesprek met Lisa Bunschoten voor dit e-book had ik tijdens de WK snowboarden in La Molina (Spanje), een kleine drie jaar terug. Het verhaal is nooit eerder gepubliceerd - tijdschriften die ik benaderd heb, vonden het een goed verhaal, maar wilden het niet in hun blad. Daar heeft de lezer geen zin in. Nu is het voor het eerst exclusief voor ParaWatcher-volgers te lezen. Ik heb niks aan het verhaal van toen gewijzigd. Kloppen de feiten nog? Nou, bijna... Bibian is op dit moment niet meer Lisa s coach. En Lisa is - net als iedereen in het verhaal - uiteraard twee jaar ouder geworden. Robin.
Na de ochtendtraining schuift Lisa Bunschoten aan in de bar van één van de grootste hotels in het Spaanse La Molina. Daar vinden de wereldkampioenschappen para-snowboarden - zoals het snowboarden voor atleten met een handicap officieel heet - plaats. Het sneeuwt en waait hard, maar de jonge atlete straalt. Ze mag hier doen wat ze leuk vindt: snowboarden. Wie Lisa ziet, ziet geen meisje met een handicap, maar toch heeft ze een behoorlijke medische geschiedenis. Bij haar geboorte bleek haar linkerbeen korter dan haar rechter, miste ze het linkerkuitbeen en waren haar linkervoet, -knie en -enkel niet goed ontwikkeld. Na meerdere pogingen om het been te verlengen, ontstonden er bij de behandelende artsen twijfels of dit de juiste weg was. Er waren twee opties: opnieuw een beenverlengende operatie óf amputatie van de voet. Het is inmiddels drie jaar geleden dat je die keuze moest maken. Hoe was dat voor jou? De beenverlengende operatie stond al gepland, maar de dokters twijfelden of dat de juiste keuze was. Ze zouden dan mijn voet vastzetten in een hoek van negentig graden, zoals een hockeystick. Ik zou geen enkelfunctie meer hebben en altijd met een dikke zool onder mijn schoen moeten lopen. En omdat ik ook geen kruisbanden heb, zou lopen sowieso moeilijk worden. Op een gegeven moment zei één van de artsen dat het een beter idee was om
mijn voet te amputeren. Ik schrok toen ik dat hoorde, maar nadat ik met mensen had gepraat die dat ook hadden meegemaakt, wist ik: zij kunnen meer dan ik; dat wil ik ook! Ik zag wat er mogelijk was met een prothese en wilde dat het zo snel mogelijk zou gebeuren. Ik was niet zenuwachtig, wist zeker dat ik dit wilde. Kort na mijn zestiende verjaardag is mijn linkervoet geamputeerd. Je hebt al je hele leven een handicap. Was dat soms lastig? Ik ben altijd heel makkelijk met mijn handicap mee omgegaan. Ik heb natuurlijk een beenverlenging gehad en MEER OVER LISA GEBOREN 23 november 1995 in Utrecht Burgerlijke staat Relatie met Chris Vos (17), die dit jaar wereldkampioen werd op de snowboardcross Loopbaan Lisa maakte eind 2012 haar internationale debuut. Daarna reed ze Worldcupwedstrijden over de hele wereld. Eind 2013 kwalificeerde Lisa zich voor de Paralympische Winterspelen in Sochi. Daar stond snowboarden voor het eerst in de geschiedenis op het programma. Ze werd zevende. Dit jaar boardde ze haar eerste WK. Ze won brons op de snowboardcross, haar eerste internationale medaille.
Foto: Mathilde Dusol kon tijdelijk niet lopen, maar ik heb altijd wel geprobeerd alles te doen wat ik kon. En zonder voet kan ik nu meer dan toen ik die voet nog wel had. Het heeft me ontzettend veel goeds gebracht. Dat klinkt tegenstrijdig, maar daarvoor kon ik een kilometer lopen en dan hield het wel op. Met mijn prothese kan ik nu veel meer. Heb je lang moeten wennen aan het feit dat je geen voet meer had? Ik ben die voet nooit echt gemist. Lopen met mijn prothese ging ook bijna vanzelf. Ik was natuurlijk gewend om te lopen met iets aan mijn been, omdat al vanaf mijn ge-
boorte mijn ene been korter was dan het andere. De dokters zeiden in het begin dat ik mijn prothese niet te vaak aan mocht, maar ik ging er op staan en ben weggelopen. Ze vonden ook dat ik fysiotherapie nodig had om eraan te wennen, maar ik was zó gewend om met een hulpstuk te lopen, dat het heel natuurlijk en snel ging. Ik weet ook niet beter; ik heb nooit twee normale benen gehad. Voor mij is het heel positief, ik ben er blij mee. Natuurlijk zijn twee normale benen beter, maar voor mij is dit de beste keuze geweest. Ik heb er geen moment spijt van gehad. En je kunt nu eindelijk schoenen met hakken aan. Voor mijn amputatie kon ik inderdaad geen schoenen met hakken aan, terwijl ik dat graag wilde. Hakken horen toch bij een vrouw? De dokters zeiden toen: met een prothese kun je hakken aan. Ik had me daar helemaal op ingesteld, dus na de operatie liet ik me een prothese aanmeten. De conclusie was echter dat ik niet genoeg ruimte onder mijn stomp had om een scharniersysteem in te bouwen waarmee ik hakken kon dragen. Daar was geen ruimte voor. Ik baalde enorm. Het is natuurlijk niet het belangrijkste van de wereld, maar ik kon mijn hele leven al geen hakken aan en er was me gezegd dat dat met een prothese wél zou kunnen. Uiteindelijk was er een andere prothesemaker die voor mij een prothese gemaakt die perfect is. Ik kan hakken aan én
Foto: Mathilde Dusol Door het snowboarden heb ik veel meer zelfvertrouwen. Ik neem niet alles klakkeloos meer aan
er zit een spleetje tussen de tenen, zodat ik ook slippers aankan! Ik kon dat nooit en nu wel, dat is heel fijn. Wat doet het met je als je dat soort kleine dingen ook kunt? Het geeft aan dat er zoveel mogelijkheden zijn. Ik voel me helemaal niet gehandicapt. Als er heel veel dingen zijn die je niet kunt, zul je dat idee wel meer hebben. Veel mensen denken dat je met een handicap allerlei dingen niet kunt. Ik krijg regelmatig te horen: snowboarden? Dat kun jij toch helemaal niet? Dat is soms wel lastig. Maar aan de andere kant is het heel gaaf om een positieve reactie te krijgen als je vertelt dat je dat soort dingen wél kunt. Die mensen maak je er dan bewust van dat je met een handicap niet zielig bent. Je moet alles gewoon proberen. Als het niet kan, dan kan het niet, maar dan heb je het wél geprobeerd. Maar snowboarden en een handicap klinken ook niet als een logische combinatie. Hoe kwam je op het idee om juist die sport op te pakken? Mijn broer wilde altijd heel graag op wintersport, maar ik kon geen skischoenen aan. Snowboardschoenen pasten wel en op een skibaan in Nieuwegein heb ik een paar lessen genomen. Ongeveer anderhalf jaar later werd mijn voet geamputeerd en om te zien wat ik qua wintersport nog zou kunnen, ben ik naar de Wintersport Fundag gegaan. Dat is een dag waar jongeren met een handicap ken-
nis kunnen maken met wintersport. Daar heb ik snowboardster Bibian Mentel ontmoet en zo is het begonnen. Hoe belangrijk is Bibian voor jou geweest? Heel belangrijk. Ze heeft me geholpen om überhaupt in de sport terecht te komen en daarna om beter te worden. Bibian weet wat ik voel, omdat ze zelf ook een prothese heeft. Een trainer zonder handicap kan het wel bedenken, maar Bibian voelt het ook echt. Met een handicap snowboarden is anders dan zonder. Ik heb bijvoorbeeld geen enkel die ik kan bewegen. Een valide trainer kan heel ver meedenken over hoe je dingen dan anders zou kunnen doen, maar Bibian kan het ook voelen. En omdat ze zoveel ervaring heeft, kan ze dat gevoel ook vertalen naar een beweging die ik moet maken. Toch moet het apart zijn dat Bibian je in een training beter wil maken, maar in een wedstrijd je concurrent is. Tot nu toe is dat nog geen probleem. Het verschil tussen ons is nog zó groot dat ik weet dat ik er nog niet op moet focussen om haar te verslaan. Dat gaat nu nog niet lukken. Het is belangrijker om van haar te leren. In trainingen ga ik achter haar aan om te zien hoe zij een parcours rijdt, of welke bewegingen ze maakt. Dat probeer ik dan na te doen. Al is het ook zo dat wat zij doet, voor mij niet altijd de juiste manier is.
FAVORIETEN Skigebied Big White in Canada. De sfeer is prettig, de mensen gezellig en de pistes zijn goed om te boarden. Eten Sushi. Twee jaar geleden lustte ik het nog niet, maar nu ben ik er gek op. Film Zo n echte meisjesfilm: Chalet Girl. Enorm voorspelbaar, het is niet erg als je de helft mist. Stad New York. Ik vind de combinatie van de stadse drukte en de rust in Central Park geweldig. Foto: Mathilde Dusol Topsporter Bibian Mentel. Zij is niet alleen mijn trainer, maar ook echt een inspiratiebron.
Als topsporter wíl je winnen, maar dat lukt niet. Waar haal jij dan je motivatie vandaan? Ik merk dat ik steeds beter word en dat de trainingen effect hebben. Op de wereldkampioenschappen won ik brons in de snowboardcross, dat was echt hét bewijs dat het alle moeite waard is. Uiteindelijk wil ik natuurlijk net zo goed worden als Bibian. Ik wil ook een keer winnen! En mentaal is er voor mij nog veel te winnen. Maar heb ik ook al veel gewonnen. Ik ben sterker dan drie jaar terug. En van dat aspect profiteer ik ook in het dagelijks leven. Ik ben minder verlegen. En raak je die verlegenheid kwijt door te snowboarden? Toen ik net wedstrijden begon te snowboarden, was ik echt verlegen. Dat is nu een stuk minder. Als een trainer voorheen iets zei, nam ik het klakkeloos aan. En nu doe ik dat niet meer. Sommige dingen werken voor mij niet, dan zeg ik dat ook. Natuurlijk moet je dingen van je coach aannemen, maar je kunt alleen zelf merken wat je voelt. Daarin ben ik enorm gegroeid door de sport. Maar het kan nog beter; ik mag soms nog wel wat agressiever zijn, wat meer durven. Als mijn tegenstander me in wil halen, moet ik niet denken: ga maar voor. Ik moet voor mezelf gaan. Ook buiten de sport ben ik daardoor minder verlegen; minder stil. Ik wil mezelf ook laten zien, mijn verhaal vertellen. Laten zien dat ik er ben.
Helpt het ook dat je vriend Chris ook snowboardt op het hoogste niveau? Ik vind het heel fijn om Chris veel bij me te hebben. Ik denk dat als je zoveel weg bent als ik en je dan een vriendje thuis hebt, dat het niet werkt. Buiten de trainingen praten we veel over snowboarden, maar ook over andere dingen. En Chris is een betere snowboarder dan ik, dus kan ik ook in de sport veel van hem leren. Ondanks dat hij twee jaar jonger is, heeft hij meer ervaring. Eigenlijk is hij een soort privétrainer voor me. De afgelopen vier maanden zijn we veel samen geweest. Samen zijn we naar de Verenigde Staten gegaan om daar langere tijd in de sneeuw te zijn en te trainen. Ja, toen woonden we ineens samen. Dat was erg fijn. Straks als we terugkomen naar Nederland, zal het wel wennen zijn om allebei weer bij onze ouders te wonen. Dan moet je weer met elkaar af gaan spreken, in plaats van dat je iedere avond samen bent. Topsport, trainen in Amerika en dan ook nog een opleiding volgen. Hoe combineer je dat? Vorig jaar heb ik vwo-examen gedaan en daarna ben ik begonnen op de Johan Cruijff University. Daar krijg je de ruimte om met topsport bezig te zijn.. Toen ik de stof las, dacht ik: dit is niet wat ik later wil doen, dit is niet mijn ding. Dus ben ik met die studie gestopt. Ik begin in september op de Topsportacademie van Amsterdam met de opleiding voeding en diëtetiek. Ik heb al hele schema s gemaakt in welk jaar ik veel kan studeren en wanneer weinig. Het is voor mij heel belangrijk dat ik een
opleiding ook op afstand kan doen als ik bij wedstrijden ben of op trainingskamp. Dat vraagt veel, maar is de moeite waard. Maar welke van de twee is dan belangrijker: sport of studie? Sport. Als ik een jaartje vertraging heb met mijn studie, mag dat. Maar sport is iets dat nú moet gebeuren. Dus als ik zou moeten kiezen, kies ik voor de sport. Tegelijkertijd vind ik het belangrijk om bezig te blijven met school en dat ik uiteindelijk een diploma haal. Ik wil wel een back-up plan hebben. en uiteraard komt er een moment dat je sowieso met topsport stopt. Daarna wil ik echt nog wel bij de sport betrokken blijven, maar ik wil ook een opleiding hebben gedaan waarmee ik aan de slag kan. Ik vind het té leuk om te leren om het niet te doen. Maar als er echt iemand zegt: je moet nu kiezen tussen je opleiding en sport, dan kies ik absoluut voor snowboarden. Je denkt nu je 19 jaar bent al na over het leven ná de sport? De Paralympische Spelen van 2018 wil ik sowieso halen, daarna zien we wel verder. Ik wil er zo lang mogelijk mee doorgaan. Maar er kan altijd iets gebeuren waardoor het niet meer kan. Je kunt geblesseerd raken, de druk kan te hoog worden, maar je kunt er ook de lol in verliezen. En als ik er geen lol meer in heb, kan ik niet vier maanden in Amerika zitten en elke dag trainen. Natuurlijk wil ik de beste van de wereld worden, maar dat kan alleen als ik er lol in heb.
ParaWatcher Robin Wubben (38) Ik ben de enige Nederlandse journalist die fulltime bezig is met de paralympische sport. Ik ben de sport zo n zeven jaar geleden gaan volgen. Waarom? Om het gekke gegeven dat je er nooit wat over hoort. Niemand die ik sprak, had daar een logische verklaring voor. Dus ging ik op onderzoek uit. Wat was de paralympische sport dan voor een wereld, wat gebeurde daar allemaal, wat waren dat voor sporters en: was het inderdáád niet interessant genoeg om iets over te schrijven? Nee. En daarom startte in ParaWatcher.
Foto: Mathilde Dusol