DEMONSTRATIEPROJECTEN nieuwe verbindingen
COLOFON Fotografie Ineke Houmes, Mechteld Jansen (voorzijde) Artist impressions Micha Posthumus Prepress Provincie Zeeland, Afdeling I&D Druk LnO, Zierikzee Uitgave
Demonstratieprojecten Nieuwe Verbindingen - halverwege De Zeeuwse samenleving staat voor een forse uitdaging. Ingrijpende veranderingen op het gebied van bevolkingsopbouw en economische ontwikkelingen dwingen ons te kiezen voor een andere manier van werken. Om deze uitdagingen aan te kunnen is het nodig dat we nieuwe vormen van samenwerking vinden om te komen tot duurzame oplossingen voor de toekomst van Zeeland. Samenwerking tussen verschillende beleidsterreinen en tussen verschillende partners. Maar ook burgers die meedenken en meedoen. Met Nieuwe Verbindingen wil de Provincie Zeeland nieuwe kansen en mogelijkheden scheppen voor samenwerken en samenleven. Dat is de rode draad die door de demonstratieprojecten heen loopt. Juist de Zeeuwse kleinschaligheid vraagt om creativiteit en een gezamenlijke aanpak om oplossingen te vinden voor de ingrijpende veranderingen die ons te wachten staan. Alleen door slimme dwarsverbanden te leggen kan Zeeland haar unieke karakter behouden. De vijf demonstratieprojecten geven concreet invulling aan het begrip Nieuwe Verbindingen. De meerwaarde van deze projecten bestaat eruit dat zij eerst lokaal worden uit gevoerd, maar ook elders in Zeeland gerealiseerd kunnen worden. En daarmee zijn het typisch Zeeuwse projecten. Sociaal stedenbeleid De vier grote Zeeuwse steden laten zien wat mogelijk is als expliciet samenwerking wordt gezocht bij het investeren in probleemwijken. Hart van Leefbaarheid op Schouwen-Duiveland Bewoners en verschillende partijen werken samen om ieder dorp een kloppend hart van leefbaarheid te geven. De werkwijze wordt nu ook uitgedragen naar andere kleine kernen in Zeeland. Zeeuws model gezondheidszorg Eerstelijnsgezondheidszorg is in het dunbevolkte Zeeland geen vanzelfsprekendheid, mede omdat het beroep huisarts verandert. In Axel onderzoeken we hoe we deze vorm van zorg kunnen waarborgen voor de toekomst. Met inbreng van de bewoners wordt nu een gezondheidscentrum opgezet dat voldoet aan lokale behoeften waarbij samenwerking en het voorkomen van gezondheidsproblemen voorop staat. Integratie Openbaar Vervoer en Doelgroepenvervoer Zeeland (IODZ) Door slimme samenwerking tussen verschillende partijen wordt het vervoersaanbod in Zeeland geoptimaliseerd.
Natuur en gezondheid in Goes Toekomstige gebruikers van alle leeftijdsgroepen denken mee in het realiseren van een grootschalig opgezet groengebied dat uitdaagt tot gezond gedrag; bewegen, spelen en ontmoeten. In deze folder maken we de tussenstand op na anderhalf jaar demonstratieprojecten Nieuwe Verbindingen. Hiervoor geven wij graag het woord aan de projectleiders die ter plaatse de verschillende projecten of deelprojecten vorm geven, samen met vele andere partijen en samen met de lokale bevolking. Aan de achterkant van elke kaart vindt u een korte samenvatting van de inhoud van het project en de samenwerkingspartners. Ook wordt met een tijdbalk aangegeven of het project al bijna afgerond is of nog een paar jaar doorgaat. Rode draad in alle projecten vormt het zoeken en vinden van samenwerking met (nieuwe) partners: Nieuwe Verbindingen! Meer informatie over de demonstratieprojecten Nieuwe Verbindingen is te vinden op www.zeeland.nl/bsz
Kalender Natuur & Gezondheid Bijeenkomst op: 23 november 2010 van 19.30 tot 21.45 uur Waar: Goes Sociaal stedenbeleid Bijeenkomst op: 25 november 2010 Waar: Terneuzen Zeeuws model gezondheidszorg Bijeenkomst op: 2 december 2010 Waar: Axel Integratie openbaar vervoer en doelgroepenvervoer Bijeenkomst op: 20 januari 2011 Waar: Middelburg Hart van Leefbaarheid Bijeenkomst op: Eind 2010 wordt een presentatie verzorgd voor de leden van de commissie welzijn over de resultaten van het project. Waar: Middelburg Meer informatie en gerichte uitnodigingen voor de bijeenkomsten volgen.
Natuur en Gezondheid Projectomschrijving 'Groen' biedt mogelijkheden om te sporten, te recreëren of tot rust te komen. Er komt steeds meer aandacht voor de relatie tussen groen en gezondheid, ook in Zeeland. In Goes Oost wordt een natuur(speel)tuin gerealiseerd voor jong en oud die uitnodigt tot gezond gedrag en actieve vrijetijdsbesteding. Toekomstige gebruikers worden actief betrokken bij het ontwerp en de aanleg. Projectresultaat Een groene oase die voldoet aan de wensen en behoeften van alle gebruikersgroepen van jong tot oud. Een plek die uitnodigt tot spelen en actief bewegen. Een plek waar mensen elkaar graag ontmoeten. Partners Gemeente Goes Provincie Zeeland (directies RMW en SBO) IVN (vereniging voor milieu-/natuureducatie) Scoop GGD Zeeland Onderwijs-, zorginstellingen en natuurorganisaties Rol Provincie Zeeland De Provincie fungeert als initiator met als specifieke wens bewonersparticipatie, overdraagbaarheid van het project binnen Zeeland en monitoring/effectmeting. Contactpersoon Provincie Zeeland: Leonard van den Berge, ln.vd.berge@zeeland.nl, 0118-631318 Het project in tijd Start 02/10/2009 Einde 31/12/2011 2009 2010 2011 2012 2013
Gezond groeimodel in Goes Wat demonstreer je nu eigenlijk? We laten zien dat je burgers vroeg moet betrekken om kwaliteit te kunnen toevoegen aan de stad. Als je mensen medeverantwoordelijk maakt bij het bedenken van plannen, voelen zij zich ook meer betrokken als het straks is gerealiseerd. Dit traject levert ideeën op die wij vanachter ons bureau niet kunnen bedenken. Er ligt nu een brede gebiedsvisie voor de Oost - rand van Goes. In deze visie gaat het om ontwikkeling van sportvoorzieningen, de nieuw bouw van een school en het project Natuur en Gezondheid. Er is een eerste bijeenkomst voor bewoners geweest om de plannen te bespreken. Er hebben zich nu al 28 mensen aangemeld die graag willen meedenken. Er loopt ook een ontwerper mee die de ideeën vertaalt in mogelijkheden. Zie het maar als een trechter waar van alles ingaat en waar op het laatst iets concreets uitkomt. We zitten nu nog bovenin de trechter. Uiteindelijk komt er een keten van groengebieden die met elkaar zijn verbonden door paden en water. Hier komen georganiseerde activiteiten, maar er kan ook gewoon gewandeld of gespeeld worden. Er ligt daar ook een volks - tuinencomplex. Het zou mooi zijn als met hulp van deze vereniging een soort beleeftuin kan worden aangelegd voor bewoners uit de nabijgelegen zorginstellingen. Elia ter Wisscha van de gemeente Goes is projectleider Natuur en Gezondheid Wat is volgens jou de meerwaarde van de Provincie in dit project? De Provincie bekostigt het proces, de gemeente Goes de realisatie. Daarnaast heeft de Provincie een belangrijke rol als aanjager, als stimulator. De projectleider van de Provincie heeft gezien waar de kansen liggen. Ook denk ik dat de Provincie het proces dat wij nu doorlopen kan uitdragen naar andere gemeenten, ook buiten Zeeland. Wat zie je als leerpunten in dit project? Door te kiezen voor een brede insteek waarbij veel partijen betrokken zijn, hebben we het ons niet makkelijk gemaakt. Als we hadden gekozen voor het rechttoe rechtaan realiseren van een natuurspeelplaats waren we al verder geweest. Maar juist het proces is hier belangrijk. Het leggen van nieuwe verbindingen met allerlei partijen en het kiezen voor 100 procent burgerparticipatie. Wat we nu neerzetten is niet in twee jaar af. Dit kost veel tijd, maar straks ligt er wel echt iets bijzonders, iets vernieuwends waar anderen van kunnen leren. Dat is toch de bedoeling van een demonstratieproject?
Sociaal Stedenbeleid Projectomschrijving Ook de relatief kleine Zeeuwse steden hebben te maken met wijken waar extra investeringen nodig zijn. De gemeenten Goes, Middelburg, Vlissingen en Terneuzen hebben gekozen voor een gezamenlijke aanpak waarin de Communities that Care (CtC) -methode moet leiden tot duurzame oplossingen voor probleemwijken. Ook het begrip opbouwwerk wordt nieuw leven ingeblazen en gaat een cruciale rol vervullen bij het verstevigen van de sociale banden in de wijken. Projectresultaat Per stad is duidelijk wat er speelt op sociaal terrein. Er liggen vier actieplannen die zijn toegesneden op wat er in de wijk speelt. De methodiek van Communities that Care is uitgevoerd en geborgd. Er is een Zeeuws model voor opbouwwerk ontwikkeld. Er zijn bovenlokale oplossingen voor bovenlokale problemen. Partners Gemeente Terneuzen Gemeente Vlissingen Gemeente Middelburg Gemeente Goes Scoop Woningcorporaties Rol Provincie Zeeland De Provincie is initiatiefnemer, coördineert de activiteiten van de gemeenten en faciliteert de CtCmethodiek. Contactpersoon Provincie Zeeland: Marian Kral, mam.kral@zeeland.nl, 0118-631540 Het project in tijd Start 01/09/2009 Einde 01/07/2012 2009 2010 2011 2012 2013
Sociaal stedenbeleid in de steigers Nicole Baart - van Putte is sinds oktober 2009 als beleidsmedewerker maatschappelijke ontwikkeling betrokken bij het project in Terneuzen. Wat demonstreer je nu eigenlijk? Met de methodiek van Communities that Care (CtC) laten we zien hoe je vorm geeft aan sociale wijkaanpak. Doel is een veilige en prettige leefomgeving te scheppen. Daarbij is ook het voorkomen van problemen belangrijk. We zijn de pilot gestart in de wijken Serlippens en Noordpolder in Terneuzen. Ook in Sas van Gent wordt nu gewerkt met de CtC aanpak. Daar was sprake van nogal wat overlast van jongeren. Om de binding in de wijk te bevorderen wordt gebruik gemaakt van opbouwwerk. Met de Provincie en de vier gemeenten hebben we afgesproken dat iedere gemeente één opbouwwerker aanstelt en dat de Provincie geld be schikbaar stelt voor nog eens twee opbouwwerkers. Zij werken met elkaar in een pool via Scoop. Ze profiteren van elkaars kennis en ervaring en kunnen flexibel opereren. Een groot pluspunt is ook dat we met meerdere netwerkpartners samenwerken. We zitten met zowel professionele krachten als met vrijwilligers aan tafel. Als mensen elkaar leren kennen is de drempel minder groot om gebruik te maken van elkaars dienstverlening. Ook is belangrijk dat partijen hun verantwoordelijkheid nemen en voor zichzelf vaststellen wat zij kunnen doen om het project te laten slagen. Woningcorporatie Clavis heeft bijvoorbeeld op eigen initiatief de CtC-methodiek opgepakt. Ze trainen drie wijkregisseurs en vervolgens stellen ze wijkplannen op gericht op leefbaarheid. De gemeente is hierbij partner, maar heeft niet de regie. We leggen dus echt Nieuwe Verbindingen! Wat is volgens jou de meerwaarde van de Provincie in dit project? De Provincie maakt het mogelijk dat de vier steden kennis kunnen delen, kunnen netwerken en de CtC training hebben kunnen volgen. Zonder de Provincie was dat niet op deze manier gebeurd. Ook vind ik het goed dat de Provincie de nadruk legt op voorkombeleid. Wat zie je als leerpunten in dit project? De betrokken partijen wilden snel concrete afspraken maken. Maar bij de CtC aanpak is juist de probleemanalyse zo belangrijk. Dat hebben we opgelost door gelijktijdig te werken aan én de probleemanalyse én aan het inventariseren van de kansen in de wijken. Ik heb ook geleerd dat netwerken tijd kost!
Zeeuws model gezondheidszorg Projectomschrijving Dreigende opvolgingsproblematiek in eerstelijns zorgverlening kan leiden tot ondermaatse zorgverlening in Zeeland. Daarnaast is nodig dat de patiënt centraal wordt gesteld en dat de eerstelijnszorg wordt ingebed in het gemeentelijk beleid. In Axel wordt een multidisciplinair gezondheidscentrum gerealiseerd dat als voorbeeld kan dienen voor een nieuwe kijk op eerstelijnszorg. Hierbij staan de behoeften van bewoners centraal en speelt preventie een belangrijke rol. Projectresultaat Een multidisciplinair gezondheidscentrum in Axel. De eerstelijnszorg is ingebed in het lokaal gezondheidsbeleid, de Wmo en het lokale voorzieningenaanbod waarbij gemeentelijke inbreng is gewaarborgd. In het centrum staat de patiënt centraal. Partners Gemeente Terneuzen Eerstelijns zorg in Axel Klaverblad Zeeland Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie Nucleus Zorg (huisartsenorganisatie Zeeuws Vlaanderen) Rol Provincie Zeeland De Provincie fungeert in de groep als aanjager en bewaker van de gestelde randvoorwaarden. Contactpersoon Provincie Zeeland: Peter Bolderman, pj.bolderman@zeeland.nl, 0118-631445 Bert Zanting, h.zanting@zeeland.nl, 0118-631461 Het project in tijd Start 01/09/2009 Einde 31/12/2012 2009 2010 2011 2012 2013
Samen aan de slag voor een gezond Axel Paul Wormer is samen met René de Bakker sinds november 2009 projectleider voor het gezondheidscentrum in Axel. Wat demonstreer je nu eigenlijk? Wij bouwen een breed en duurzaam gezondheidscentrum. Breed, omdat huisartsen en verschillende paramedische disciplines bij elkaar komen, maar ook omdat zorg en welzijn naast elkaar worden aangeboden. We willen laten zien dat ondanks de verschillen, samenwerking heel goed mogelijk is. Maar het gaat niet vanzelf en kost tijd en geld. Men wordt steeds enthousiaster over de samenwerking, maar er is ook spanning. Een aantal professionals is nu goed gehuisvest, die zitten niet meteen te springen om te verhuizen. De vraag is dan: levert die samenwerking wel voldoende meerwaarde op? Dit soort belangen moet je serieus nemen. Ook nemen we de inbreng van de bewoners van Axel serieus. Door middel van enquêtes en focusgroepen blijven ze betrokken. Belangrijk hierbij is om mensen ervan te overtuigen dat ze ook zelf wat kunnen doen door gezonder te leven. Een gezondheidscentrum kan vernieuwend zijn. Denk bijvoorbeeld aan een loopband waarmee functies bij ouderen kunnen worden getest, zoals hersenfuncties en hartcapaciteit. Dat kan worden getest terwijl ze een virtuele wandeling maken door oud Axel. In de hal van het centrum willen we een laagdrempelig inloopcentrum met dit soort faciliteiten inrichten. Er komt ook een informatiebalie van de gemeente op het gebied van welzijn. Dit inloopcentrum wordt helemaal door de gemeente Terneuzen gefinancierd. Wat is volgens jou de meerwaarde van de Provincie in dit project? Om partijen die zo van elkaar verschillen te laten samenwerken is het nuttig dat een derde, publieke het proces stimuleert. In ons geval doen dat de Provincie en de gemeente. De gemeente is de lokale motor. De Provincie faciliteert, schept kaders, adviseert en com muni - ceert over het tot stand komen van het centrum. Ook laat ze zien dat deze aanpak ook in andere gemeenten kan worden toegepast. Dat is natuurlijk de bedoeling van een demon stratie - project! Wat zie je als leerpunten in dit project? De kleine schaal in Zeeland is weliswaar lastig, maar biedt ook grote voordelen voor integratie. De lijnen zijn kort, dus kun je soms heel snel dingen voor elkaar krijgen. Ook zie ik dat de samenwerking tussen zorg en welzijn zeker perspectief biedt.
Integratie openbaar vervoer en doelgroepenvervoer Projectomschrijving De Provincie wil goed openbaar vervoer tussen de Zeeuwse steden en kernen. Het uitgangspunt is om het vervoer collectief af te handelen bij veel vraag en individueel bij weinig vraag. In het laatste geval zijn er kansen voor integratie van openbaar vervoer en doelgroepenvervoer. De verschillende mogelijkheden hiervoor worden de komende jaren uitgewerkt in een aantal pilots. Projectresultaat In 2014 is er een duurzaam vervoersysteem dat aansluit bij de (sociale) vervoersbehoefte van de Zeeuwse burger. Een systeem voor openbaar vervoer waarbij gebruik wordt gemaakt van regulier openbaar vervoer en van het zogenaamde doelgroepenvervoer. Partners Gemeenten AWBZ-organisaties Vervoerbedrijven Rol Provincie Zeeland De Provincie is verantwoordelijk voor het openbaar vervoer, neemt initiatief voor het project en faciliteert de deelnemende partijen. Contactpersoon Provincie Zeeland: Bert Zanting, h.zanting@zeeland.nl, 0118-631461 Ferry Chervet, f.chervet@zeeland.nl, 0118-631644 Het project in tijd Start 01/01/2009 2009 2010 2011 2012 2013 loopt door t/m 2015
Terug met de taxi Beatrix Ollebek is voor de gemeente Terneuzen projectleider van de pilot OV taxi in de avonduren, een deelproject van Integratie Openbaar Vervoer en doelgroepen vervoer. Wat demonstreer je nu eigenlijk? Wij laten zien dat leefbaarheid in kleine kernen behouden wordt als je zorgt dat mensen ook s avonds gebruik kunnen maken van vervoer, bij gebrek aan een bus in de avonduren. Denk bijvoorbeeld aan ouderen zonder auto of aan studenten die s avonds weer naar huis moeten. Met deze pilot bekijken we of we met taxivervoer de bereikbaarheid kunnen verbeteren. Pashouders kunnen voor een OV taxi bellen en waar mogelijk worden ritten gecombineerd. De prijs is hoger dan voor openbaar vervoer, maar een stuk lager dan voor een reguliere taxi. De pilot loopt sinds februari 2010. Er zijn 200 passen aangevraagd en de OV taxi rijdt zo'n 50 ritten per maand. Dat lijkt weinig, maar als mensen echt geholpen zijn met deze vorm van vervoer is de pilot voor mij geslaagd. Wat is volgens jou de meerwaarde van de Provincie in dit project? De Provincie heeft vooral veel kennis en expertise. Zij weten wat er speelt, ook in andere regio s en bij andere partijen. Dat is voor dit project heel waardevol. Daarnaast draagt de Provincie samen met de gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws Vlaanderen ook financieel bij. Woongoed Zeeuws Vlaanderen is misschien geen voor de hand liggende partner, maar zij hebben er belang bij als de kernen waar zij woningen verhuren goed bereikbaar zijn en blijven. Wat zie je als leerpunten in dit project? Ik merk dat het heel lastig is om de doelgroep te bereiken. Met name bij de sociaal zwakkere groepen ervaar je een drempel. Het is kennelijk toch niet duidelijk hoe het werkt. Ik hoop dat daar met de komst van OV ambassadeurs verandering in komt. We moeten veel meer naar de mensen toe. Sommige banken doen dat bijvoorbeeld al. Die sturen seniorenadviseurs langs om allerlei zaken uit te leggen. Dat is heel arbeidsintensief, maar het werkt wel. Ook denk ik dat het gewoon veel tijd kost om een dergelijk soort vervoer op te zetten. Gelukkig staat voor deze pilot twee jaar, want een jaar is erg kort om dit uit te proberen
Hart van Leefbaarheid Projectomschrijving In de gemeente Schouwen-Duiveland is in een aantal kernen een traject ingezet om de leefbaarheid te verbeteren. De betrokkenheid van de bewoners bij dit proces is groot. Het dorpshuis speelt in het proces een belangrijke rol als centrale plaats waar bewoners elkaar ontmoeten en met elkaar activiteiten ondernemen. Nieuwe vormen van samenwerking tussen organisaties en bedrijven moeten ook voor de langere termijn het dorpshuis tot hart van leefbaarheid maken. Projectresultaat De leefbaarheid in de dorpen krijgt een duurzame impuls. Het dorpshuis bloeit op en vormt een centrale plaats waar inwoners elkaar ontmoeten en actief bezig zijn. Het dorpshuis is ontwikkeld tot een multifunctioneel centrum, waarbij rekening is gehouden met het specifieke karakter van de kern. Partners Gemeente Schouwen-Duiveland Woningcorporatie Zeeuwland Het Welzijnshuis Allité Stichting Bestuur Dorpshuizen Schouwen-Duiveland Dorpsraden Rol Provincie Zeeland De Provincie fungeert als aanjager en bewaker van de gestelde randvoorwaarden. Contactpersoon Provincie Zeeland: Thijs Terlouw, pm.terlouw@zeeland.nl, 0118-631403 Het project in tijd Start 01/01/2009 Einde 31/12/2010 2009 2010 2011 2012 2013
Leefbaarheid in de lift bij elkaar brengen. Ze moeten samenwerking zoeken en mensen bij elkaar brengen met bepaalde kennis en ervaring. Deelnemende partijen leren elkaar steeds beter kennen en vinden elkaar op allerlei belangen en doelstellingen, kortom Nieuwe Verbindingen. Marlys Schild is namens de gemeente Schouwen- Duiveland projectleider voor Hart van leefbaarheid Wat demonstreer je nu eigenlijk? We laten zien dat door samenwerking tussen verschillende partijen en inbreng van bewoners de leefbaarheid in kleine kernen een impuls krijgt. Met de verzilvering en ontgroening van Zeeland is het behouden van de leefbaarheid één van de grootste uitdagingen. Onderdeel van Hart van leefbaarheid zijn de dorpsactiveringstrajecten. De deelnemende dorpen stellen hun eigen plannen op en zijn zelf verantwoordelijk voor de uitvoering. Wij zijn begonnen in vijf dorpen en dat moet zich uitbreiden over het eiland. In juni is gestart met de Inwonerskrant, een onafhankelijke, eilandbrede krant die door vrijwilligers wordt gemaakt. Met de Inwonerskrant laten actieve dorpen zien wat ze doen om daarmee andere dorpen te inspireren. We laten zien dat bewoners zelf heel veel kunnen doen om de leefbaarheid in hun dorp te verbeteren en dat daar niet altijd veel geld voor nodig is. Voor de uitvoering moeten de bewoners zelf middelen Wat is volgens jou de meerwaarde van de Provincie in dit project? Om te beginnen draagt de Provincie een derde van de kosten van het project. Daarnaast heb ik aan de projectleider van de Provincie een uitstekend klankbord en adviseur. Ook hebben we het motto Nieuwe Verbindingen geleend van de Provincie. Wat zie je als leerpunten in dit project? Het is belangrijk om ook na de projectperiode het begrip leefbaarheid structureel in te blijven bedden. Voor de deelnemende partijen zou leefbaarheid core business moeten zijn. Belangrijk daarbij is dat je de samenwerking die je tot stand hebt gebracht structureel kunt vormgeven, zodat je niet teveel afhankelijk bent van personen. Ook heb ik gezien dat burgers er aan moeten wennen dat ze zelf zaken oppakken en dat ze elkaar aanspreken op wat ze goed kunnen. Er is kennis en kunde genoeg onder bewoners! Voor het vervolg is het van belang om toch een bescheiden budget voor de uitvoering en ondersteuning achter de hand te houden, want daarmee kun je successen sneller zichtbaar maken.