Resultaten Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 Valkenswaard
Voorwoord Een goede gezondheid zowel lichamelijk als psychisch vergroot de mogelijkheden van mensen om (langer) mee te doen in het maatschappelijke leven. De inwoners van Valkenswaard zijn over het algemeen positief over hun gezondheid. De onderlinge betrokkenheid is groot en ook de deelname aan sociale activiteiten ligt hoog. Daarnaast zet de trend naar een gezondere leefstijl zich door. Mooie resultaten, waar de gemeente, gezondheidszorg, welzijnswerk en andere partners dagelijks hun bijdrage aan leveren! Natuurlijk blijven er ook punten van zorg. Ik denk bijvoorbeeld aan de 1.950 volwassenen en ouderen in Valkenswaard die (zeer) ernstig eenzaam zijn. Daarnaast is het aantal mantelzorgers de afgelopen jaren in Valkenswaard sterk toegenomen. In deze rapportage kunt u de belangrijkste cijfers en trends van de Volwassenen- en Ouderenmonitor voor Valkenswaard lezen. Wij zijn blij u deze resultaten ook voor drie deelgebieden te kunnen presenteren. De onderwerpen van deze monitors worden gerapporteerd in vier thema s: de sociale wijk, de gezonde wijk, de zorgzame wijk en de leefbare wijk. Vanuit de inhoudsopgave kunt u klikken naar de resultaten voor elk thema. De resultaten bieden veel aanknopingspunten om gezamenlijk te blijven werken aan de gezondheid in Valkenswaard. Vanuit de GGD dragen wij daar natuurlijk graag ons steentje aan bij! Marlieke de Jong Gezondheidsmakelaar
Volwassenen- en Ouderenmonitor Monitors in 21 gemeenten Zuidoost-Brabant Steekproef van 19 t/m 64 jarigen en 65-plussers Schriftelijke of online vragenlijst naar keuze Eerdere vergelijkbare monitors uitgevoerd in 2009 en 2012 Deelname in Valkenswaard: 373 volwassenen (35% respons) 440 ouderen (48% respons) GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017
Volwassenen- en Ouderenmonitor Resultaten: - Valkenswaard totaal en 3 deelgebieden: 1. Valkenswaard 2. Kloosterakkers en Dommelen 3. Borkel en Schaft - Vergelijking met Zuidoost-Brabant en Nederland 2 1 - Trends 2009-2012-2016 Resultaten in % en absolute aantallen 3 volwassenen: 1% = 170 personen ouderen: 1% = 70 personen GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017
Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om naar de betreffende pagina te gaan Sociale wijk Sociale betrokkenheid Eenzaamheid Participatie Zorgzame wijk Hulp en vraagverlegenheid Voorzieningen en hulpmiddelen Mantelzorg Gezonde wijk Ervaren gezondheid Psychische gezondheid Zingeving Leefstijl Leefbare wijk Woonomgeving Geur- en geluidshinder Bezorgdheid woonomgeving Achtergrondkenmerken Leeftijd, huishouden en opleiding Financiën
Sociale betrokkenheid Eenzaamheid Participatie 1
Sociale betrokkenheid In Valkenswaard ervaart ongeveer 57% van de inwoners voldoende sociale samenhang in de buurt en 67% voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid. De sociale samenhang die inwoners in Valkenswaard ervaren is vergelijkbaar met de regio Zuidoost-Brabant. Ongeveer 57% van de inwoners ervaart voldoende sociale samenhang in hun buurt. Dit wordt het sterkst ervaren door ouderen uit Borkel en Schaft (78%). Ruim 80% van de volwassenen in Valkenswaard heeft regelmatig (tenminste 2x per maand) contact met buren. Bij de ouderen ligt dit met 85% iets hoger. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de regio en er zijn geen grote verschillen tussen de deelgebieden. Jongvolwassenen (19-24 jaar) hebben het minst vaak frequent contact met buren. Het wordt meer naarmate de leeftijd toeneemt. Inwoners van éénpersoonshuishoudens, mensen met een lager inkomen en inwoners met een migratie achtergrond hebben ook minder vaak contact met hun buren. Circa 73% van de volwassenen geeft aan af en toe iets voor de buren te doen. In de regio Zuidoost-Brabant zien we hierin sinds 2012 een significante daling en in Valkenswaard lijkt dat ook zo te zijn. In Borkel en Schaft is er sprake van meer burenhulp dan in de andere deelgebieden. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 2
% Sociale betrokkenheid 100 Ervaart voldoende sociale samenhang in de buurt deelgebieden 90 80 70 78 60 50 56 56 58 63 66 57 58 40 30 20 10 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 3
Eenzaamheid Bijna 2.000 inwoners in Valkenswaard zijn (zeer) ernstig eenzaam. Eenzaamheid hangt sterk samen met het missen van eigen regie en steun uit de omgeving. Eenzaamheid blijft een belangrijk aandachtspunt, zowel bij volwassenen als ouderen. In Valkenswaard is 7% van de volwassenen en 10% van de ouderen (zeer) ernstig eenzaam. In totaal zijn dit 1.950 inwoners. Met name bij de ouderen lijkt er een stijging te zijn van het aandeel mensen dat eenzaam is. Deze stijging zien we ook in de gehele regio Zuidoost-Brabant; overigens ook bij de volwassenen. In Borkel en Schaft zijn er weinig (zeer) ernstig eenzame ouderen, maar wel een relatief grote groep ernstig eenzame 19-64 jarigen ten opzichte van de andere deelgebieden. Inwoners die alleenwonend of alleenstaande ouder zijn, zijn vaker (zeer) ernstig eenzaam. Ook bij allochtone inwoners, met name bij de niet-westerse groep, is eenzaamheid een punt van aandacht. Zeker bij de ouderen. Eenzaamheid hangt sterk samen met diverse andere problemen. Bij de volwassenen komt eenzaamheid bijvoorbeeld meer voor bij mensen die weinig eigen regie ervaren. Bij de ouderen is de kans op eenzaamheid aanzienlijk groter bij mensen die weinig steun ontvangen uit hun omgeving. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 4
% Eenzaamheid Is (zeer) ernstig eenzaam deelgebieden 30 25 20 15 10 5 8 11 5 7 13 7 10 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen 0 Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 5
inwoners met een (niet) westerse migratie achtergrond zich niet gelukkig voelen Inwoners 19+ (psychisch) ongezond zijn weinig zingeving ervaren alleenwonend zijn moeite hebben met rondkomen weinig eigen regie ervaren een kwetsbare oudere zijn alleenstaande ouder zijn weinig steun ontvangen Meer eenzaamheid bij mensen die 19-64 jaar 65+ GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 6
Participatie In Valkenswaard is een even groot aandeel van inwoners actief in vrijwilligerswerk en verenigingsleven als in de regio. Voor ongeveer 1.910 volwassenen is een verenigingslidmaatschap te duur. Bijna 30% van de volwassenen en ouderen in Valkenswaard verricht vrijwilligerswerk. Het aandeel vrijwilligers is in beide leeftijdsgroepen stabiel. Circa 60% van de volwassenen en van de ouderen is lid van een vereniging of club. Ook deze percentages zijn stabiel. Punt van zorg is dat 1.910 volwassen inwoners aangeven niet voldoende financiële middelen voor een verenigingslidmaatschap te hebben. Deze groep is in verhouding het grootst in deelgebied Valkenswaard (14%) en het kleinst in Borkel en Schaft (0%). Bij de ouderen is dit niet nagevraagd. Het sociale leven speelt zich in grote mate af via digitale wegen. Dit is echter niet voor iedereen vanzelfsprekend. In de communicatie en ondersteuning van vooral ouderen is het van belang om te weten dat 25% van de ouderen in Valkenswaard geen gebruik maakt van internet. De groep die geen belemmeringen ervaart om internet te gebruiken (52%) is in Kloosterakkers en Dommelen het grootst (66%). GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 7
% % Participatie 100 90 80 70 Is lid van een (sport)vereniging of club Valkenswaard v.s. Zuidoost-Brabant 100 90 80 70 Doet vrijwilligerswerk Valkenswaard v.s. Zuidoost-Brabant 60 50 58 53 61 63 60 50 40 40 30 20 30 20 27 29 32 33 10 10 0 Volwassenen 19-64 jaar Valkenswaard Ouderen 65+ Zuidoost-Brabant 0 Volwassenen 19-64 jaar Valkenswaard Ouderen 65+ Zuidoost-Brabant GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 8
Ervaren gezondheid Psychische gezondheid Zingeving Leefstijl 9
Ervaren gezondheid De meerderheid van de inwoners van Valkenswaard is positief over hun gezondheid. Naarmate met de leeftijd de beperkingen toenemen, neemt de ervaren gezondheid af. In Valkenswaard is 78% van de volwassenen en 60% van de ouderen positief over de eigen gezondheid. Dit ligt in lijn met de regio en is de afgelopen jaren stabiel gebleven. Niet de ziekte zelf maar de beperkingen door de ziekte of aandoening bepalen in sterke mate de gezondheidsbeleving van mensen. Bijna één op de vijf volwassenen en ruim één op de drie ouderen heeft een langdurige ziekte en is (ernstig) beperkt in activiteiten. Ouderen die alleen wonen of een lage opleiding hebben zijn minder positief over hun gezondheid. Zij zijn ook vaker langdurig ziek of ervaren beperkingen. Bijna 3.000 volwassenen en ouderen in Valkenswaard kunnen door hun gezondheid niet de dingen doen die zij willen. Van de ouderen heeft 3% in de afgelopen drie maanden letsel opgelopen door een val. Dit is minder dan in de regio (7%). In Borkel en Schaft is dit aandeel hoger (10%) dan in de andere deelgebieden. Ruim een kwart van de zelfstandig wonende ouderen is kwetsbaar. Deze groep is stabiel en vergelijkbaar met de regio. In Kloosterakkers en Dommelen is de groep kwetsbaren het kleinst; dit hangt samen met een lagere gemiddelde leeftijd in deze wijk. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 10
% Ervaren gezondheid Heeft langdurige ziekte en is beperkt in activiteiten deelgebieden 40 35 30 38 34 34 37 25 20 15 20 18 17 19 10 5 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 11
Psychische gezondheid Relatief veel jongvolwassenen kampen met ernstige stress en suïcidale gedachten. Zij zijn daarmee een belangrijke doelgroep bij het tegengaan van psychische problemen. Bijna 4 op de 5 mensen in Valkenswaard is over het algemeen een gelukkig mens. Deze groep is vergelijkbaar met de regio. Het aandeel ouderen dat zich gelukkig voelt is ten opzichte van 2012 gedaald van 83% naar 74%. Ongeveer 4.700 inwoners voelt zich psychisch ongezond. Dit betreft 20% van de volwassenen en 16% van de ouderen. Belangrijk daarbij is de groep jongvolwassenen. Regionale analyses laten zien dat één op de vier 19 t/m 24 jarigen zich psychisch ongezond voelt. Bij de (jong)volwassenen is ook stress een belangrijk aandachtspunt. Twintig procent van de volwassenen in Valkenswaard geeft aan recent veel stress te hebben ervaren. Werk is met stip de belangrijkste oorzaak daarvoor (46%), maar ook gezondheid (17%), opvoeding (15%) en financiën (15%) worden als bronnen van stress genoemd. De stress bij volwassenen is in Borkel en Schaft wat lager dan in de andere deelgebieden. Dit heeft vooral te maken met minder opvoeding-gerelateerde stress. Bij circa 1.100 volwassenen in Valkenswaard zijn de psychische problemen dusdanig dat zij in het afgelopen jaar serieus gedacht hebben aan het beëindigen van hun leven. Er zijn hierin geen verschillen tussen de deelgebieden. Jongvolwassenen hebben deze suïcidale gedachten vaker dan 40-plussers en mannen vaker dan vrouwen. Ook alleenstaanden en mensen met een laag inkomen geven vaker aan deze gedachten te hebben. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 12
% Psychische gezondheid 30 Voelt zich psychisch ongezond Wijkclusters 20 20 18 21 19 20 16 10 11 12 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 13
sociaal uitgesloten zijn of weinig sociale cohesie in de buurt ervaren onvoldoende regie over eigen leven hebben zich eenzaam voelen enige of grote moeite met rondkomen hebben minder dan 2x per maand contact met buren hebben niet zelfstandig contact kunnen leggen en onderhouden weinig zingeving ervaren Meer psychische ongezondheid bij mensen die momenteel mantelzorg ontvangen GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 14
% Psychische gezondheid Heeft laatste 12 maanden serieus gedacht om een eind aan het leven te maken (19-64 jarigen) deelgebieden 14 12 10 8 6 7 5 6 6 4 2 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 15
Zingeving Eén op de tien inwoners van Valkenswaard heeft moeite om zin aan het leven te geven. Dit hangt sterk samen met het missen van sociale vaardigheden en eigen regie. Het hebben van een zinvolle dagbesteding draagt sterk bij aan de ervaren gezondheid. Circa 9% van de volwassenen en 14% van de ouderen is echter niet in staat om zin aan het leven te geven. Zingeving is bepaald aan de hand van stellingen over een richting en doel hebben in het leven, ervan genieten om plannen te maken en uit te voeren en de dagelijkse activiteiten belangrijk vinden. Vrij veel inwoners zijn het niet eens met de eerste twee stellingen (resp. 39% en 26%) en een kleinere groep vindt zijn of haar dagelijkse activiteiten onbelangrijk (11%). Het missen van zingeving hangt sterk samen met andere problemen. Inwoners die niet in staat zijn om sociale contacten te leggen of te houden hebben aanzienlijk vaker moeite om zin te geven aan het leven. Ditzelfde geldt voor mensen die zich psychisch ongezond voelen en weinig eigen regie ervaren. Bij de volwassenen zijn de verschillen tussen de leeftijdsgroepen beperkt. Bij de ouderen neemt het gebrek aan zingeving sterk toe bij het stijgen van de leeftijd. Bij 85-plussers is dit aandeel twee keer zo groot als bij de 65-74 jarigen. Ook mensen met een lagere opleiding en alleenwonenden missen vaker zingeving. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 16
% Zingeving Is niet in staat om zin aan het leven te geven deelgebieden 25 20 21 15 15 14 10 10 11 11 9 5 6 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 17
Leefstijl Regionaal is sprake van meer sporten en minder overmatig alcoholgebruik. Deze gunstige tendens in leefstijl lijkt ook door te zetten in Valkenswaard. Lichaamsbeweging is belangrijk voor lichaam én geest. Met name bij ouderen lijkt sprake te zijn van een stijging van het percentage inwoners dat voldoet aan de norm Gezond Bewegen 1. Circa 65% van de volwassenen en 75% van de ouderen heeft voldoende beweging. Het aandeel ouderen dat tenminste 1x per week sport (43%) is in Valkenswaard hoger dan gemiddeld in Nederland (35%). In Borkel en Schaft is dit aandeel relatief laag (22%). Het aandeel mensen met overgewicht is nog altijd hoog: 47% van de volwassenen en 53% van de ouderen. Bij de volwassenen zien we een dalende (maar niet significante) tendens in het alcoholgebruik. Momenteel voldoet 77% van de volwassenen niet aan de nieuwe norm; in 2009 was dat nog 80%. Sinds 2015 hanteert de Gezondheidsraad deze nieuwe norm: Drink liever niet, maar maximaal 1 glas per dag. Qua alcoholgebruik zijn er geen eenduidige verschillen tussen de deelgebieden. Het aandeel volwassenen dat drinkt is in Valkenswaard groter dan gemiddeld in de regio Zuidoost-Brabant en in Nederland. In Valkenswaard rookt 22% van de volwassenen en 12% van de ouderen. In beide leeftijdsgroepen is er sprake van een lichte, niet significante, daling. 1 1 Norm Gezond Bewegen uit 2015 (Gezondheidsraad), minstens 5 dagen per week een half uur matig intensief lichamelijk actief GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 18
% % Leefstijl Beweegt voldoende volgens norm Trend Voldoet niet aan (nieuwe) norm alcoholgebruik Trend 100 100 80 80 60 60 40 40 20 20 0 2009 2012 2016 0 2009 2012 2016 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 19
Hulp en vraagverlegenheid Voorzieningen en hulpmiddelen Mantelzorg 20
Hulp en vraagverlegenheid Veel ouderen in Valkenswaard hebben indien nodig hulp beschikbaar in hun omgeving. Maar daadwerkelijk vragen om hulp is voor ruim een kwart van de ouderen erg moeilijk. Eén op de vier ouderen in Valkenswaard ontvangt momenteel hulp vanwege zijn of haar gezondheid. Dit betreft zowel betaalde hulp, mantelzorg als hulp van een vrijwilliger. Daarnaast hebben ongeveer 560 ouderen behoefte aan (meer) hulp. Dit betreft vooral ouderen in de deelgebieden Valkenswaard en Borkel en Schaft. De groep volwassenen die momenteel hulp ontvangt (8%) is ten opzichte van 2012 (3%) toegenomen. Dit hangt samen met het toegenomen aandeel 55 t/m 64 jarigen binnen de totale groep 19 t/m 64 jarigen in 2016. In Valkenswaard hebben de meeste ouderen indien nodig hulp beschikbaar in de omgeving. Desondanks is dat voor 19% van de ouderen niet het geval (ruim 1.400 ouderen). Ook al is er hulp beschikbaar in de omgeving, de drempel om die hulp daadwerkelijk te vragen is hoog. Ruim een kwart van de ouderen in Valkenswaard (29%) vindt het erg moeilijk om hulp te vragen bij gezondheidsproblemen. Vraagverlegenheid is zeker niet alleen bij ouderen een aandachtspunt. Ook van de volwassenen in Valkenswaard heeft bijna één op de vijf er erg veel moeite mee om hulp te vragen bij gezondheidsproblemen. Het zijn met name vrouwen (alle leeftijden) en de ouderen van 75+ die het vaker lastig vinden om hulp te vragen. Maar ook alleenwonenden hebben hier meer moeite mee. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 21
% Vraagverlegenheid 35 Vindt het erg moeilijk om hulp te vragen bij problemen met gezondheid (65+) deelgebieden 30 32 25 26 29 20 20 15 10 5 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 22
niet zelfstandig contacten kunnen leggen minder dan 2x per maand contact met buren hebben vaak al wel mantelzorg ontvangen weinig eigen regie ervaren zich psychisch niet gezond of ongelukkig voelen geen gebruik van internet maken sociaal uitgesloten zijn of lage sociale cohesie ervaren in de buurt niet (altijd) bij iemand terecht kunnen met probleempjes Meer vraagverlegenheid bij mensen die behoefte hebben aan 1 of meer welzijnsvoorziening, maar deze niet gebruiken GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 23
Voorzieningen en hulpmiddelen Volwassenen maken vaker gebruik van Wmo-voorzieningen dan ouderen. Bij ouderen is er een toegenomen behoefte aan informatie over de Wmo-voorzieningen. Het gebruik van Wmo-voorzieningen door volwassenen (14%) is sinds 2009 toegenomen. Zij maken vooral gebruik van opvoedings- en mantelzorgondersteuning. Ouderen geven minder vaak aan gebruik te maken van Wmo-voorzieningen (6%) dan de 19 t/m 64 jarigen. De behoefte aan informatie over Wmo-voorzieningen is ten opzichte van 2012 bij de ouderen gestegen. Ook bij de niet-westerse allochtonen is de groep die informatie wil maar niet weet waar ze dat kunnen krijgen relatief groot. Ruim één op de drie ouderen in Valkenswaard heeft 1 of meer hulpmiddelen in de woning. Dit betreft veelal extra handgrepen en beugels. Circa één op de zes ouderen heeft behoefte aan hulpmiddelen. De meeste behoefte is er aan sensoren die noodsituaties aangeven. In Kloosterakkers en Dommelen is de groep ouderen wat jonger dan in de andere deelgebieden. Zij maken dan ook minder gebruik van en hebben minder behoefte aan hulpmiddelen in de woning. Zeven procent van de ouderen zal moeten verhuizen indien ze slecht ter been worden. Tweeënzestig procent van de ouderen zal in die situatie in de eigen woning kunnen blijven, maar wel met aanpassingen. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 24
% % Voorzieningen en hulpmiddelen 50 Heeft afgelopen jaar gebruik gemaakt van één of meer wmo-voorzieningen Trend 50 Wil informatie over wmovoorzieningen maar weet niet waar men terecht kan Trend 40 40 30 30 20 20 10 10 0 2012 2016 0 2012 2016 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 25
Mantelzorg Het aandeel mantelzorgers neem toe; ruim één op de vijf volwassenen en ouderen geeft momenteel mantelzorg. 22% van de volwassenen en eveneens 22% van de ouderen in Valkenswaard geeft momenteel mantelzorg. In beide groepen is er sprake van een stijgende trend ten opzichte van 2009 en 2012, net als in de totale regio Zuidoost-Brabant. Bij de ouderen is ook de groep die intensief mantelzorg geeft (langer dan 3 maanden en minstens 8 uur per week) toegenomen. Drie procent van de volwassenen en ouderen voelt zich (tamelijk) zwaar belast door het geven van mantelzorg. Dit betreft ongeveer 750 inwoners. De combinatie met andere (zorg)taken of werk maakt volwassen mantelzorgers kwetsbaar voor overbelasting. Dit geldt in sterke mate voor vrouwen, die vaker mantelzorg verlenen dan mannen. Volwassenen geven met name mantelzorg aan hun (schoon)ouders, ouderen met name aan hun partner. In Borkel en Schaft geven meer ouderen mantelzorg aan andere familieleden dan elders in de gemeente. De meeste mantelzorgers geven nog steeds 1 tot 10 uur per week mantelzorg. Vijf procent van de ouderen geeft meer dan 20 uur/week mantelzorg. Dit is hoger dan gemiddeld in Nederland (2%). GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 26
% % Mantelzorg 50 Geeft momenteel mantelzorg Trend 50 Voelt zich (tamelijk) zwaar belast door het geven van mantelzorg Trend 40 40 30 30 20 20 10 10 0 2009 2012 2016 0 2009 2012 2016 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 27
Woonomgeving Geur- en geluidshinder Bezorgdheid woonomgeving 28
Woonomgeving Veel inwoners van Valkenswaard voelen zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in hun buurt; ongeveer één op de acht inwoners is in het afgelopen jaar actief geweest om de buurt te verbeteren. Zowel de volwassenen als de ouderen in Valkenswaard zijn grotendeels tevreden over hun buurt. Meer dan 90% geeft een voldoende als rapportcijfer en ruim 70% geeft een 8 of hoger als beoordeling voor de eigen buurt. Twee derde van de volwassenen voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt. Eén op de acht inwoners is het afgelopen jaar actief geweest om hun buurt te verbeteren. Deze groep is het grootst in Borkel en Schaft. Bijna alle inwoners geven aan groen in de buurt belangrijk te vinden. Circa 12% vindt dat er niet voldoende plekken voor verkoeling in de buurt zijn. Van de 19 t/m 64 jarigen voelt 18% zich wel eens onveilig in de eigen buurt. Bij de ouderen geldt dit voor 12%, maar in Borkel en Schaft is de groep die zich wel eens onveilig voelt groter, namelijk 31%. De visie van de GGD en op een gezonde leefomgeving is verwoord in het document Van Normen naar Waarden: kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving. Ze dienen onder andere als inbreng voor de vele processen die bij de implementatie van de Omgevingswet op de verschillende beleidsniveaus (gaan) lopen. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 29
% Woonomgeving Geeft een voldoende voor de eigen buurt deelgebieden 100 80 89 96 93 94 91 92 90 95 60 40 20 0 Valkenswaard Kloostersakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 30
Geur- en geluidshinder Ernstige geur- en geluidshinder zorgen voor overlast en hebben niet alleen een negatieve invloed op de leefbaarheid maar ook op de gezondheidsbeleving van inwoners. Ruim 4.700 inwoners in Valkenswaard worden ernstig gehinderd door geluid. Dit geldt voor 20% van de volwassenen en 17% van de ouderen. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de regio. Ernstige geluidshinder door verkeer op wegen waar je harder mag dan 50 km/uur wordt vooral door volwassenen in Borkel en Schaft gemeld (11%). Bijna 2.500 inwoners worden ernstig gehinderd door geur (10%). Open haarden en allesbranders zorgen voor de meeste geurhinder. In Borkel en Schaft heeft men relatief veel geurhinder door landbouw- en veeteeltactiviteiten en mest uitrijden. Geur- en geluidshinder hebben een negatieve invloed op de leefbaarheid in een dorp of kern. Mensen die hinder ervaren zijn vaker minder positief over de eigen buurt en woning. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 31
Geluids- en geurhinder 19-64 jarigen 19% 20% 8% 11% 22% 8% Geluidshinder Geurhinder GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 32
Geluids- en Geurhinder 65 jaar en ouder 16% 18% 5% 11% 16% 8% Geluidshinder Geurhinder GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 33
Bezorgdheid woonomgeving Bijna één op de zeven inwoners van Valkenswaard is bezorgd over de invloed van de leefomgeving op de gezondheid. Circa 3.400 inwoners van Valkenswaard maken zich zorgen over invloed die hun directe leefomgeving heeft op hun gezondheid (14%). Men maakt zich het meest zorgen over het gezondheidseffect van wonen in een drukke straat. Ouderen in Borkel en Schaft maken zich meer bezorgd over de invloed van veehouderijen en akkerbouw/tuinbouw dan ouderen in de andere delen van de gemeente. Ook veehouderijen zorgen voor bezorgdheid in Valkenswaard; ten opzichte van gemiddeld in de regio Zuidoost- Brabant maken meer inwoners zich zorgen over de gezondheidseffecten van bedrijven met pelsdieren. Circa 44% van de inwoners in Valkenswaard is bezorgd over infectieziekten die overdraagbaar zijn van dier op mens, resistente bacteriën en/of fijnstof. Deze bezorgdheid is sinds 2012 sterk toegenomen. Ouderen in Borkel en Schaft zijn meer bezorgd over resistente bacteriën dan elders in de gemeente. Op regioniveau blijkt dat hoger opgeleiden zich eerder zorgen maken dan lager opgeleiden en dat het vooral speelt bij inwoners in de leeftijd van 40 tot 75 jaar. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 34
% Bezorgdheid woonomgeving Bezorgd over de invloed van omgeving op de gezondheid deelgebieden 30 25 20 15 10 15 15 15 11 12 18 13 15 5 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 35
moeite hebben met rondkomen eenzaam zijn psychisch ongezond zijn Inwoners met een niet-westerse migratie achtergrond niet (zo) gelukkig zijn lage sociale cohesie in de buurt ervaren Minder vaak positief over de leefomgeving zijn mensen die zelden of nooit contact met de buren hebben de buurt onaantrekkelijk vinden om te bewegen zich wel eens onveilig voelen onvoldoende ontmoetingsplekken in de buurt ervaren onvoldoende rustige plekken in de buurt ervaren GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 36
Achtergrondkenmerken Laarbeek 37
Leeftijd, huishouden en opleiding Ouderen in Kloosterakkers en Dommelen zijn gemiddeld wat jonger en hoger opgeleid dan ouderen in de wijken Valkenswaard en Borkel en Schaft. Valkenswaard telt per 1 januari 2016 ongeveer 24.600 inwoners van 19 jaar en ouder, hiervan hebben bijna 7.300 inwoners de leeftijd van 65 of ouder bereikt, dit is 30% van deze groep. Van de ondervraagden tussen de 19 en 64 jaar uit Valkenswaard woont 39% in een gezin met thuiswonende kinderen. Negen procent woont in een eenoudergezin. Van alle volwassenen woont één op de zes alleen. Ruim een kwart van de ouderen is alleenwonend. Dit aandeel is kleiner dan gemiddeld in Nederland (34%). Veel ouderen hebben nog steeds een eigen koopwoning, in Valkenswaard geldt dit voor bijna twee op de drie ouderen. Het opleidingsniveau van volwassenen in Valkenswaard is gemiddeld wat lager dan in de rest van Zuidoost- Brabant; bij de ouderen is het opleidingsniveau wel vergelijkbaar met de regio. Circa 77% van de volwassenen heeft betaald werk. Vier procent is werkloos/-zoekend en 5% is arbeidsongeschikt. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de regio Zuidoost-Brabant en Nederland. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 38
Leeftijd en huishoudsamenstelling Totaal aantal inwoners in Valkenswaard in 2016: (bron CBS) 30.262 inwoners 19-64: 17.327 (57%) 65+: 7.294 (24%) Gezin met thuiswonende kinderen: 39% Eenoudergezin: 9% Alleenwonend: 16% Partner: 72% Alleenwonend: 27% GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 39
Financiën Bijna 4.000 inwoners van Valkenswaard hebben moeite met rondkomen en een deel van deze groep heeft te weinig geld voor sociale activiteiten. Naar schatting heeft 18% van de volwassenen en 12% van de ouderen enige tot grote moeite om rond te komen (bijna 4.000 mensen). In Borkel en Schaft is de groep ouderen die alleen AOW ontvangt groter dan in de andere delen van de gemeente. Tien procent van de volwassenen in Valkenswaard vallen in het laagste kwintiel voor huishoudinkomen. Deze groep is kleiner dan gemiddeld in Nederland (16%). Wanneer men schulden heeft kan dit een grote impact hebben op iemands leven. Ruim 1.400 inwoners in Valkenswaard hebben één of meer betalingsachterstanden (6%). Dit betreft met name kosten voor de zorgverzekering (ouderen) en belastingdienst (19-64 jarigen). Soms is er ook te weinig geld voor sociale activiteiten. Zo kunnen circa 550 volwassenen in Valkenswaard een bezoek aan vrienden niet betalen (3%) en hebben circa 1.910 volwassenen te weinig geld voor het lidmaatschap van een (sport)vereniging (11%). GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 40
% Financiën Heeft (enige tot grote) moeite met rondkomen deelgebieden 25 20 21 18 15 16 14 10 11 12 11 12 5 0 Valkenswaard Kloosterakkers en Dommelen Borkel en Schaft Valkenswaard (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 41
Meer weten over de inwoners van Valkenswaard? Tabellenboeken en rapportages: www.ggdkompas.nl GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 42
Meer weten over de inwoners van Valkenswaard? www.brabantscan.nl GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 43
Of neem contact op met: Marlieke de Jong Gezondheidsmakelaar Anke van Gestel Kennismakelaar m.de.jong@ggdbzo.nl a.van.gestel@ggdbzo.nl 088 0031 252 088 0031 454 GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 2016-2017 44