Eneco Holding N.V. Jaarverslag 2008
Eneco jaarverslag 2008 1 Inhoudsopgave 2 Eneco Holding N.V. en haar kernbedrijven 2 Kengetallen 3 Profiel Eneco 4 Organisatie 5 Thema: toekomstgerichte energievoorziening 7 Verslag van de Raad van Bestuur 7 Belangrijkste gebeurtenissen 9 Belangrijkste operationele resultaten 10 Financieel resultaat 12 Strategie 16 Samen vooruit 17 Medezeggenschap 18 Eneco blikt vooruit 19 Energiebedrijf Eneco 20 Profiel 20 Visie 21 Missie 21 Strategie en doelstellingen 22 Organisatie 25 Plannen en resultaten 2008 32 Financieel resultaat 33 Risicoprofiel 36 Vooruitblik 37 Joulz 38 Oprichting Joulz 38 Profiel 39 Visie 39 Missie 40 Strategie en doelstellingen 40 Organisatie 41 Plannen en resultaten 2008 44 Financieel resultaat 45 Risicoprofiel 46 Vooruitblik 47 Stedin 48 Profiel 48 Visie 49 Missie 49 Strategie en doelstellingen 50 Organisatie 51 Regulering 52 Investeringsplan 53 Plannen en resultaten 2008 56 Financieel resultaat 57 Risicoprofiel 58 Vooruitblik 60 Corporate Governance 67 Bericht van de Raad van Commissarissen 71 Jaarrekening 2008 131 Overige gegevens 133 Eneco interne bedrijfsvoering 135 Personalia 139 Aandeelhoudersinformatie 140 Verklarende woordenlijst
2 Eneco jaarverslag 2008 Kengetallen (bedragen in miljoen) 2008 2007 2006 2005 2004 Resultaten Omzet energie en overige bedrijfsopbrengsten 4.943 4.789 4.287 3.692 3.544 Omzet energie 4.635 4.542 3.943 3.361 3.209 Brutomarge energie 1.262 1.224 1.183 1.070 959 Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen (EBITDA) 695 690 770 723 603 Bedrijfsresultaat (EBIT) 404 474 549 513 396 Nettoresultaat 272 426 311 302 218 Kasstroom uit operationele activiteiten 532 725 314 498 502 Vermogen Investeringen in materiële vaste activa 328 362 281 180 179 Eigen vermogen 3.809 3.040 2.738 2.602 2.397 Rentedragende schulden* 1.863 1.496 1.475 1.138 1.256 Balanstotaal* 7.386 6.437 5.643 5.477 4.691 Ratio s Eigen vermogen/totaal vermogen* 51,6% 47,2% 48,5% 47,5% 51,1% Rendement op werkzaam vermogen 7,7% 10,6% 13,2% 13,2% 10,2% Interest coverage rate 6,6 9,7 8,4 8,7 5,2 Medewerkers Aantal FTE s per jaareinde 5.563 5.299 4.987 4.553 4.935 Ziekteverzuim 4,9% 5,0% 5,5% 5,6% 6,3% Verkoopvolumes Elektriciteit (GWh) 26.381 22.808 21.603 20.151 22.307 Gas (miljoen m 3 ) 5.114 5.206 5.476 5.679 6.574 Warmte (TJ) 11.923 11.424 11.468 11.179 11.884 Definities Werkzaam vermogen Activa exclusief liquide middelen, minus niet-rente dragende schulden. Rendement op werkzaam vermogen Bedrijfsresultaat in percen tage van werkzaam vermogen. Interest coverage rate Bedrijfsresultaat gedeeld door finan ciële baten en lasten. 60 50 51,6 47,2 48,5 47,5 51,1 Eigen vermogen/ totaal vermogen * 12 10 6,6 9,7 8,4 8,7 5,2 Interest coverage rate 40 (in %) 8 30 6 20 4 10 2 0 2008 2007 2006 2005 2004 0 2008 2007 2006 2005 2004 * Gegevens 2007 aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.
Eneco jaarverslag 2008 3 Profiel Eneco Eneco bestaat uit drie kernbedrijven: het energiebedrijf Eneco, het infrabedrijf Joulz en het netbedrijf Stedin. Elk bedrijf heeft een rol in de duurzame energieonderneming zoals hier wordt geïllustreerd in de energiewaardeketen. Energiebesparing Energiebedrijf Eneco (Nederland, Installatiebedrijven) Lokale duurzame opwekking Levering Energiebedrijf Eneco (Nederland, New Energy, Installatiebedrijven, International) Joulz Stedin Energiebedrijf Eneco (Nederland, International) Distributie Stedin Joulz Trading Energiebedrijf Eneco (Energy Trade) Grootschalige duurzame opwekking Energiebedrijf Eneco (New Energy, International) Biobrandstoffen, wind, zon, etc. Energiebedrijf Eneco (New Energy, Energy Trade) Waardeketen Kernbedrijven en businessunits
4 Eneco jaarverslag 2008 Organisatie Eneco Holding N.V. Raad van Commissarissen Raad van Bestuur Raad van Commissarissen Staf holding Energiebedrijf Eneco* Directie Joulz* Directie Stedin* Directie * Zie voor uitgebreide schema s de desbetreffende pagina s van de kernbedrijven. Eneco bestaat uit een financieel-strategische holding en drie kernbedrijven. Het energiebedrijf Eneco is verantwoordelijk voor de productie, handel en levering van energie. De activiteiten zijn ondergebracht in vijf businessunits, die een sterke strategische relatie hebben. Eneco New Energy is verantwoordelijk voor de uitvoering van onze duurzame productiestrategie en ontwikkelt duurzame energieprojecten. Ook draagt zij zorg voor de ontwikkeling van warmteprojecten, de levering van warmte en voor het aanboren en inzetten van duurzame bronnen. Eneco Energy Trade vormt met inkoop en handel van energie en biomassa de schakel tussen de markt en onze (co)-productiefaciliteiten. Energy Trade is ook actief in de handel van aan energie gerelateerde producten zoals derivaten en CO 2 -emissierechten. Eneco Nederland levert elektriciteit en gas aan circa twee miljoen zakelijke en particuliere klanten in Nederland. Daarnaast adviseert en stimuleert Eneco Nederland klanten om te investeren in energiebesparing en in duurzame decentrale opwekking. Eneco Installatiebedrijven levert diensten bij de klant in het kader van energievoorziening, verwarmingsinstallaties of duurzame aanpassing van woningen of gebouwen. Eneco International houdt zich bezig met de levering van energie en de ontwikkeling van het duurzame productieportfolio buiten Nederland. Het infrabedrijf Joulz biedt het hele pakket van advies, engineering, aanleg en beheer van energie-infrastructuren. Zij neemt steeds meer opdrachten aan op de vrije markt. De aanleg en het onderhoud van openbare verlichtings- en parkeerinstallaties voor een groot aantal gemeenten behoren tot de activiteiten van dochteronderneming CityTec. Stedin beheert gas- en elektriciteitsnetten in voornamelijk Randstedelijk gebied. De netgebieden zijn: Amstelland, Delfland, Drechtsteden, Haaglanden, Kennemerland, Merwedestreek, Midden-Holland, Noordoost-Friesland, Rotterdam-Rijnmond, Weert, de provincie Utrecht en de Zuid-Hollandse eilanden. Daarnaast oriënteert Stedin zich op aanverwante activiteiten zoals de distributie van stoom en CO 2.
Eneco jaarverslag 2008 5 Thema Toekomstgerichte energievoorziening Toekomstgerichte energievoorziening is het thema van dit jaarverslag. Om een idee te krijgen hoe die toekomst eruit gaat zien, is het nuttig en leerzaam om te kijken door de ogen van kinderen. Dit is iets dat wij meer zouden moeten doen. De strategie van Eneco is mede geïnspireerd op het commentaar van mijn oudste zoon een paar jaar geleden. Als jongen van 14 daagde hij mij en daarmee ons bedrijf uit met zijn opmerking waarom we niet méér aan duurzame ontwikkeling deden bij Eneco. In combinatie met vele andere aansporingen van kinderen, heeft dit ons aan het denken gezet. Het is goed als volwassenen zich de kritische houding van jongeren aantrekken. Duurzaam, decentraal, samen Kinderen stellen vragen waarom iets niet kan. Ze trekken zich niets aan van de gevestigde orde in de energievoorziening maar hebben juist een heel gevoelsmatige kijk op wat er allemaal mogelijk is. Ze redeneren vanuit de opvatting dat energie er overal en altijd is. Hieruit straalt een ongebreideld optimisme. Bovendien is het een mooie vertaling van de wet van behoud van energie. Kinderen voelen aan dat er overal mogelijkheden zijn. Als je rechtstreeks put uit de kosmische stromen, zit er meer dan voldoende potentieel in, zo redeneren zij. Anders dan veel volwassenen ervaren jongeren een situatie die over de jaren is ontstaan ook niet als een voldongen feit. Ze geven ons volwassenen een duwtje in de rug om door de situatie van nu heen te kijken. Vergeet wat er vandaag is, kijk wat er met de technologie allemaal mogelijk is. Als je weet hoe het met het klimaat en de fossiele brandstoffen gesteld is, waar moet het dan naartoe? Dan is het antwoord: duurzaam, decentraal, samen. De richting die Eneco kiest. In dit jaarverslag maken we u deelgenoot van de opvattingen van kinderen over toekomstige energievoorziening en hun verbeelding daarvan. Hun directe en vaak ongekunstelde ideeën maken ons nederig. Die nederigheid ervoer ook Wubbo Ockels toen hij als eerste Nederlander voor het eerst de ruimte in ging. In zo n ruimtevaartuig vlieg je binnen acht minuten op 320 kilometer boven de aarde. Maar het enige wat je doet is terugkijken
6 Eneco jaarverslag 2008 naar de aarde in plaats van om je heen kijken. Dan realiseer je je dat niet de ruimte uniek is, maar de aarde. Dus moeten we goed voor haar zorgen. Ockels is nu een van de overtuigde voorvechters van verduurzaming en een bevlogen spreker over dit onderwerp. Kinderen redeneren vanuit de opvatting dat energie er overal en altijd is Eneco maakt duidelijke keuzes in wat we wel en niet willen doen. We leggen de focus op verduurzaming van onze activiteiten maar beseffen dat we alleen samen met anderen meer kunnen bereiken. Met de inzet van alle medewerkers, de steun van de aandeelhouders en in samenwerking met klanten, partners, bedrijven en overheden. We zitten nu nog in een traditioneel centraal voorzieningsmodel voor energie, maar bereiden onszelf en onze omgeving voor op een situatie dat decentrale energievoorziening algemeen gebruik is. Dichtbij, flexibel, beschikbaar en betaalbaar wordt de energievoorziening van morgen steeds meer ingebed in de maatschappij. In 2008 hebben we verdere stappen gezet om de begrippen duurzaam, decentraal en samen meer inhoud en betekenis te geven. In het belang van de huidige generatie maar ook van de toekomst van onze kinderen. Jeroen de Haas Voorzitter Raad van Bestuur Eneco Holding N.V.
Eneco jaarverslag 2008 7 Verslag van de Raad van Bestuur Drie sterke bedrijven, één strategie Eneco heeft een goed jaar achter de rug. Een jaar waarin met onze duurzame strategie op vele fronten vooruitgang is geboekt. Een jaar waarin wij onze positie in toekomstgerichte energievoorziening hebben versterkt. Wij danken dit zeker aan onze medewerkers die tijdens de veranderingen die wij doormaken hun verantwoordelijkheid blijven nemen en met veel enthousiasme nieuwe taken en rollen op zich nemen. De formatie van de drie kernbedrijven die samen Eneco vormen is dit jaar tot stand gekomen. De transparantie over onze operationele en financiële resultaten wordt daardoor versterkt. Eneco heeft als groep solide gepresteerd. De totale omzet bedraagt 4.943 miljoen, een stijging van 3% ten opzichte van 2007. Het bedrijfsresultaat is afgenomen van 474 miljoen in 2007 naar 404 miljoen. Exclusief een bijzondere post bedraagt het bedrijfsresultaat 456 miljoen. Dit is 5% hoger dan het vergelijkbare resultaat in 2007 ( 434 miljoen). Belangrijkste gebeurtenissen Herinrichting organisatie Eneco heeft de keuze gemaakt om de activiteiten productie/handel/levering, netbeheer en infra onder te brengen in aparte bedrijven. In 2008 is deze herinrichting van de organisatie afgerond. Er staan nu drie sterke, toekomstvaste kernbedrijven die onze strategie gaan uitvoeren. Daarbij functioneren het energiebedrijf Eneco, de netbeheerder Stedin en het infrabedrijf Joulz zelfstandig en vanuit een eigen missie. Ieder bedrijf geeft vanuit de eigen kerncompetentie invulling aan onze leidende principes: duurzaam, decentraal, samen. Bij Eneco ligt het accent op productie, inkoop, handel en levering van duurzame energie en energieoplossingen. Stedin draagt met haar brede expertise bij aan toekomstbestendige en duurzame energievoorziening, waartoe ook nieuwe netwerken kunnen behoren voor bijvoorbeeld CO 2 en stoom. Joulz verzorgt de realisatie en instandhouding van toekomstbestendige energie-infrastructuren, die duurzame energievoorziening onder steunen. De holding is omgevormd tot een kleine financieel-strategische holding. Een jaar waarin wij onze positie in toekomst gerichte energievoorziening hebben versterkt
8 Eneco jaarverslag 2008 Voor de drie kernbedrijven zijn een nieuwe naam en huisstijl doorgevoerd. Het energiebedrijf Eneco presenteerde haar nieuwe gezicht in het eerste kwartaal van 2008, Stedin deed dit in de zomer, Joulz in het najaar. De naam Eneco was al zeer bekend in de markt. De zichtbaarheid van Stedin en Joulz wordt door deze zelfstandige positionering duidelijker, zeker bij de relevante doelgroepen in de markt. De medewerkers van Stedin en Joulz hebben de naams wijziging en huisstijlverandering met enthousiasme ontvangen. De herinrichting van de organisatie heeft veel tijd en menskracht gevraagd, echter zonder dat wij de dagelijkse gang van zaken uit het oog hebben verloren. De continuïteit van de energievoorziening was onverminderd goed. Wij bleven met 19,8 minuten storingsduur (jaargemiddelde) in onze elektriciteitsnetten ruim onder het landelijk gemiddelde. Ook onze gasnetten presteerden volgens verwachting met een gemiddelde onderbrekingsduur van 17 seconden per klant. Ook bij Stedin en Joulz, waar de grootste organisatieverandering heeft plaatsgevonden, blijft de aandacht voor veiligheid in de operationele sfeer een uitermate belangrijk punt. Beide bedrijven besteden veel zorg aan het kweken van een sterk veiligheidsbewustzijn in hun organisatie en bij hun ketenpartners. Het aantal ongevallen met verzuim daalde opnieuw ten opzichte van eerdere jaren. Uiteraard blijft ieder ongeval er een te veel. De gasontploffing in een flatgebouw in Gouda waarbij iemand ernstig gewond raakte, laat zien dat grote inspanningen op het gebied van veiligheid nodig blijven. Raad van Bestuur Eneco Holding N.V. Van links naar rechts: Jeppe Machielsen, Jeroen de Haas en Kees-Jan Rameau. In 2008 heeft Stedin de artikelen uit de Wet Onafhankelijk Netbeheer (WON) die betrekking hebben op de vette netbeheerder geïmplementeerd en per 1 juli 2008 is de overdracht van de juridische en economische eigendom van de netten gerealiseerd. De Energiekamer van de NMa heeft een audit uitgevoerd, waaruit blijkt dat Stedin voor deze aspecten voldoet aan de WON. Stedin voldoet nog niet aan de wettelijke eis om het beheer van de 150 kv hoogspanningsnetten over te dragen aan TenneT. Zij is doende om met TenneT te komen tot een aanvaardbare constructie, rekeninghoudend met de rechten en belangen van de Amerikaanse investeerders in de netten in verband met de zogenaamde cross border leases. Over de uitkomst van de besprekingen met deze Amerikaanse investeerders is bij het verschijnen van dit jaarverslag nog geen duidelijkheid.
Eneco jaarverslag 2008 9 Onze omgeving Eneco vaart een duidelijke koers op weg naar een toekomstgerichte energievoorziening. Wij hebben uitgesproken standpunten over de doelstellingen die in dit kader op internationaal en nationaal niveau moeten worden bereikt. Het is nodig dat wij als samenleving en zeker ook als energieonderneming nog sterker inzetten op verduurzaming. Nederland kan daarin vooroplopen als kennisintensieve maatschappij. Die kennis dienen wij voor Nederland te behouden en uit te bouwen. Wij vinden het ambitieniveau van het sectorakkoord dat de ministers van Economische Zaken en Milieu eind 2008 hebben gesloten met de energiebranche niet hoog genoeg. Vandaar onze afwijzing van dit sectorakkoord, een opstelling die brede maatschappelijke steun krijgt. Eneco geeft het goede voorbeeld met een investeringsprogramma dat de transitie naar een duurzame energievoorziening mogelijk maakt. Op het gebied van windenergie voeren wij nu al de markt aan in de Benelux. In vele internationale en nationale projecten die momenteel op stapel staan, worden wij uitgenodigd deel te nemen vanwege onze deskundigheid met grootschalige windprojecten. Dit straalt ook af op onze reputatie, die blijkens metingen zeer goed is, én op het innovatieve imago van Nederland. Met onze sterke basis in het economische hart van Nederland kunnen wij een wezenlijke bijdrage leveren aan verduurzaming, mits de ruimte blijft bestaan om als zelfstandige onderneming te opereren. Begin 2009 kondigden Essent en Nuon de verkoop aan van hun commerciële productie- en leveringsbedrijf. Daarmee lijkt de verandering van het Nederlandse speelveld in een stroomversnelling te komen. Eneco heeft een juridische procedure aangespannen tegen de Staat der Nederlanden over de invoering van het zogenaamde groepsverbod. Dit verbod betekent dat wij gedwongen worden om ons bedrijf te splitsen in een netbedrijf en een commercieel bedrijf. Op 11 maart 2009 heeft de Arrondissementsrechtbank te s-gravenhage geoordeeld dat dit groepsverbod geen onrechtmatige wetgeving vormt. Eneco zal tegen dit vonnis hoger beroep aantekenen. De financiële crisis die zich in 2008 manifesteerde, raakt ons ook. Deze leidt ertoe dat wij onze doelstellingen om nieuwe productiefaciliteiten te realiseren enigszins moeten bijstellen in de tijd. De reden is dat banken hun financieringsbeslissingen voor energieprojecten zorgvuldiger afwegen en hier meer tijd voor nemen. De financieringsbeslissing voor onze nieuwe EnecoGen-gascentrale is daardoor niet in 2008 genomen, maar valt naar verwachting in het voorjaar 2009. Ondanks de financiële crisis is onze overtuiging dat er voldoende financiering te vinden is voor duurzame energieprojecten, aangezien ze toekomstgericht zijn en politieke steun krijgen. De Amerikaanse president Obama heeft zich duidelijk uitgesproken voor duurzame energie en wil daarin gericht investeren. Op de klimaattop in Kopenhagen in 2009 zal naar verwachting een extra impuls worden gegeven aan de wereldwijde duurzaamheidsdoelstellingen. De verwachte stijgende prijzen van CO 2 en fossiele brandstoffen als de wereldeconomie weer aantrekt, versterken de noodzaak voor verduurzaming. Daarmee blijven duurzame energieprojecten een stabiele investering. Wij hebben een sterke basis in het economische hart van Nederland Belangrijkste operationele resultaten De zelfstandige positionering van de kernbedrijven is ook doorgevoerd in de jaarrekening. In onze financiële verantwoording is daardoor een grotere mate van transparantie ontstaan over de prestaties van de kernbedrijven. Vooral de gerealiseerde winstgevendheid van onze duurzame strategie stemt ons optimistisch. De winstbijdrage van het energiebedrijf Eneco laat een sterke procentuele stijging zien. De investeringen in onze productiefaciliteiten en de goede resultaten uit onze handelsactiviteiten in elektriciteit, CO 2 en gas zijn de belangrijkste oorzaken van deze groei. Het offshore Prinses Amaliawindpark dat dit jaar in productie is genomen, draagt hier al substantieel aan bij. De langdurige onderbreking van de energieproductie bij een van de energiecentrales waar wij op basis
10 Eneco jaarverslag 2008 van een langetermijncontract elektriciteit van afnemen, hebben wij met eigen inkoop en productie volledig kunnen compenseren. De resultaten van Stedin staan onder druk, vooral door de hoge tariefkorting die is opgelegd door de Energiekamer. Dit zal ook de komende jaren effect hebben op het resultaat van Stedin. In dat kader blijven wij benadrukken dat innovatie van de netten door het huidige reguleringsbeleid wordt gehinderd. Immers, Stedin staat voor de opdracht om met minder financiële middelen veel nieuwe initiatieven te ontplooien die duurzaam produceren mogelijk maken. Zowel bij Joulz als bij Stedin zijn de kostenniveaus gestegen, voornamelijk als gevolg van externe factoren. De invoering van het nieuwe marktmodel, de installatie van slimme meters en de ophanden zijnde splitsing van ons bedrijf zijn de belangrijkste oorzaken. Ook de ontvlechting van Stedin en Joulz leidt tijdelijk tot hogere kosten die nodig zijn om de organisaties op te bouwen. Wij zien de effecten van de kredietcrisis vooral in de zakelijke markt. In het grootzakelijke segment verwachten wij een afname van de afzet van elektriciteit en gas door afnemende bedrijvigheid of doordat bedrijfsactiviteiten van klanten worden stilgelegd. Het effect daarvan zal in 2009 zichtbaar zijn. Ook zal het aantal nieuwe aansluitingen voor zakelijke klanten dalen. In 2009 wordt in het particuliere segment een daling van het aantal nieuwe aansluitingen voorzien vanwege de stagnerende activiteiten in de woningbouw. Naarmate de crisis langer aanhoudt, neemt de kans toe dat we meer dan gebruikelijk geconfronteerd gaan worden met toenemende kosten ten gevolge van dubieuze debi teuren of faillissementen van klanten. Daarnaast zullen de doorlooptijd en rentelasten van nieuwe financieringen oplopen. Financieel resultaat Eneco Holding N.V. realiseerde in 2008 een nettoresultaat van 272 miljoen, een daling van 36% ten opzichte van 2007 ( 426 miljoen). De afname van het resultaat houdt verband met een hogere afschrijvingslast (netto-effect 39 miljoen) vanwege een wijziging van de waarderingsmethode van de gereguleerde netwerken. Voorheen werden deze activa gewaardeerd tegen historische kostprijs; met ingang van 2008 gebeurt dat tegen reële waarde. Daarnaast was in het resultaat 2007 sprake van enkele eenmalige baten (verrekening van een acquisitie in het verleden en overeenstemming met de Belastingdienst over de fiscale openingsbalans) met een gezamenlijk netto-effect van 122 miljoen. Indien deze bijzondere posten buiten beschouwing worden gelaten, dan is het resultaat 2008 van 311 miljoen nagenoeg gelijk aan het gecorrigeerde nettoresultaat van 2007 ( 304 miljoen). De totale omzet steeg met 154 miljoen (+ 3%) naar 4,9 miljard. Het bedrijfsresultaat daalde met 15% naar 404 miljoen (2007: 474 miljoen). Exclusief de hiervoor genoemde bijzondere post bedraagt het bedrijfsresultaat 456 miljoen. Dit is 5% hoger dan het vergelijkbare resultaat in 2007 ( 434 miljoen). Het rendement op het werkzaam vermogen is in 2008 afgenomen tot 7,7%. Deze daling wordt voor een belangrijk deel verklaard door de herwaardering van de gereguleerde activa. De hogere afschrijvingskosten die hiervan het gevolg zijn, hebben een neerwaarts effect op het bedrijfsresultaat. Daarnaast wordt het rendement negatief beïnvloed door de hogere activawaarde. In 2008 wist Eneco de overname te realiseren van Air Energy, de op twee na grootste ontwikkelaar van windenergie in België. Deze overname draagt bij aan de ambities van Eneco om een vooraanstaande rol te spelen als leverancier van duurzame energie. Het bedrijfsresultaat van Air Energy bedraagt in 2008 3 miljoen.
Toekomstgerichte energievoorziening door de ogen van kinderen Kinderen hebben vaak opmerkelijke gedachten over onze werkelijkheid. Voor ons zijn hun ideeën soms een eye opener. Voor dit jaarverslag hebben wij een kinderconferentie gehouden waar hen is gevraagd te vertellen hoe zij denken over energie. Opmerkelijk is dat zij vaak een ander begrippenkader hebben dan wij, getuige deze uitspraak: Energie kan van alles zijn. Stroom is alleen iets dat apparaten nodig hebben. Verder hebben kinderen een ongebreideld optimisme en vertrouwen dat energie er altijd zal zijn. Als er geen energie is, is er altijd wel iets dat op energie lijkt, denkt de een. De ander vindt dat ook, maar vermoedt dat er nog iets meer nodig is: Ik denk niet dat energie op gaat. Het is er wel maar je moet er wel wat voor doen om het te kunnen maken, je kunt niet gaan slapen. Het gaat niet vanzelf. Die laatste boodschap hebben wij uiteraard in onze oren geknoopt. Aan de hand van de volgende uitspraak zijn de kinderen met verf en kwast aan de slag gegaan om te laten zien hoe energie er nu eigenlijk uitziet. Eigenlijk is het heel erg raar. Ook als er geen energie is, is er energie. Want als je loopt, dan geef je energie al weet je nog steeds niet wat energie is. Op de beeldpagina s in dit verslag ziet u het resultaat van hun werk. Hier stellen we zes kinderen van Eneco-medewerkers aan u voor die meegewerkt hebben. Bas, Floris, Dionne, Danique, Jasper en Sanne vertellen zelf iets over hun kunstwerk. Wij hebben geprobeerd dat te verbinden met onze werkelijkheid en onze ideeën over de toekomst.
12 Eneco jaarverslag 2008 Duurzame koers onomkeerbaar Strategie Duurzaam Eneco wil de meest duurzame energieonderneming in Noordwest-Europa zijn. Aangezien we nog aan het begin staan van de transitie naar volledig duurzaam, bevat onze huidige brandstofmix ook elektriciteit opgewekt uit kolen en kernenergie. De reden is, dat wij een deel van de geleverde elektriciteit op de groothandelsmarkt moeten inkopen waar alle soorten stroom volkomen zijn gemengd. Echter, omdat de wetgever de bedoeling heeft om in het stroometiket echt verschillen zichtbaar te maken, wordt momenteel een steeds groter deel van onze inkoop toegerekend aan onze belangrijkste inkoopbronnen: gascentrales en duurzame installaties. Wij hebben een duidelijke voorsprong omdat wij geen historie hebben in kolen- of kerncentrales. Daardoor kan wat wij ondernemen en waarin wij investeren volledig op duurzaam gericht zijn. In de transitieperiode naar een volledig duurzame energievoorziening maken wij gebruik van gas als transitiebrandstof. Gasgestookte centrales en gasopslag zijn daarbij de belangrijkste troeven, omdat daarmee duurzame productie optimaal gebalanceerd kan worden. Wij zijn actief in de landen om ons heen in de overtuiging dat wij onze risico s moeten spreiden. Wij spreiden onze belangen door een internationale verbreding van onze activiteiten. Hierdoor willen wij optimaal profiteren van verschillen in subsidieregimes in de ons omringende landen. Wij versnellen onze activiteiten in die landen die daarvoor de beste uitgangpositie bieden. Om onze internationale activiteiten meer vorm en richting te geven is in 2008 de businessunit Eneco International gevormd. De mate waarin wij vooruitgang boeken is af te meten aan de investeringen in duurzame energie opwekking De mate waarin wij vooruitgang boeken is af te meten aan de investeringen in duurzame energieopwekking ten opzichte van het totale investeringsportfolio. Wij investeren ruim 2 miljard in duurzame energieopwekking tot 2012. Een grote investering in 2008 was de acquisitie van Air Energy SA, de op twee na grootste windmolenparkontwikkelaar in België met wie wij een groot windpark voor de Belgische kust willen ontwikkelen. In Engeland hebben wij het windpark van Tullo Windfarm aangekocht dat in 2010 operationeel wordt. Dit investeringsbeleid zetten wij door, onze koers is onomkeerbaar. Decentraal Decentrale energievoorziening heeft de toekomst. We zien een verschuiving ontstaan van de klant als pure afnemer van energie naar de klant als gebruiker en producent die het teveel aan elektriciteit teruglevert aan het net. Slimme netwerken moeten zorgen dat zelfvoorziening binnen een wijk of industrieterrein en teruglevering van overschotten de realiteit wordt. Wij ondersteunen en stimuleren deze ontwikkeling door middel van individuele leveringsovereenkomsten en door onze netten geschikt te maken voor tweerichtingsverkeer. Eneco onderscheidt zich met decentrale oplossingen die dicht bij de burger staan. Wind is een energiebron die overal benut kan worden, zowel op land als op zee. Het Prinses Amaliawindpark is goed voor de elektriciteitsvoorziening van 120.000 huishoudens en lijkt daardoor niet in deze categorie te vallen. De capaciteit van dit grootste offshore-windpark in Nederland (120 MW) staat echter niet in verhouding tot de grootschalige opwekking van traditionele centrales. Vergisting van biomassa is bij uitstek een vorm van opwekking die dicht bij de gebruiker gebeurt. Wij plaatsen kleinere en grote centrales voor de opwekking van biogas of warmte en elektriciteit op locatie bij agrarische of industriële ondernemers. Zonnepanelen, warmtepompen en de HRe-ketel (een cv-ketel die naast warmte ook elektriciteit maakt) zijn ook goede voorbeelden van kleinschalige, decentrale opwekking waarmee wij op de markt actief zijn. Decentrale energievoorziening vraagt om innovatie. In 2008 hebben we met Greenlab geparticipeerd in een proef met kleine windturbines voor thuisgebruik. De resultaten hiervan, die in 2009 beschikbaar komen, zullen ons goede
Eneco jaarverslag 2008 13 informatie geven over de mogelijkheden voor het gebruik van dergelijke tur bines in de stedelijke omgeving. De maatschappij gebruikt elektriciteit voor steeds meer toepassingen. Eneco en Joulz hebben in dat kader het initiatief genomen voor de dienst Walstroom in de Rotterdamse haven. Schepen kunnen stroom afnemen aan de wal zodat zij hun dieselgeneratoren, die ze normaal altijd lieten doorlopen, kunnen uitzetten. Dat scheelt veel geluidsoverlast en uitstoot van CO 2 en andere vervuilende stoffen. In oktober 2008 heeft Eneco de eerste NRGSPOT in Rotterdam geplaatst, waar elektrische scooters, fietsen en segways kunnen worden opgeladen. Omdat het aantal hybride auto s ook in het zakelijk vervoer snel toeneemt, plaatst Eneco begin 2009 een tweede NRGSPOT in Rotterdam waar elektrisch aangedreven auto s hun accu kunnen laden. Decentrale oplossingen die dicht bij de burger staan Samen Samen is het meest wezenlijke onderdeel van onze strategie en komt op meerdere manieren tot uitdrukking. Het bewustzijn dat onze energievoorziening een gezamenlijke verantwoordelijkheid is, is een besef dat bij burgers, klanten, aandeelhouders en medewerkers sterk moet leven. Daarom betrekken wij burgers bij de energievoorziening, bijvoorbeeld door hen als aandeelhouder in windmolenparken te laten participeren. Voorbeelden in 2008 zijn de projecten Windvogel voor wind op land en Zeekracht voor wind op zee. Dit zijn initiatieven van grote milieuorganisaties waar wij gaarne aan meewerken. Samenwerken doen we ook door te participeren in convenanten en overheidsinitiatieven. Een belangrijk project met grote betekenis voor de Nederlandse economie is de aanleg van een nieuw havencomplex Maasvlakte II waarin wij gaan zorgen voor de energie-infrastructuur. Andere voorbeelden zijn het geothermieproject in Den Haag, de oprichting van het warmtebedrijf Delft, de plaatsing van ruim honderd HRe-ketels in het kader van Duurzaam Ameland. Door projecten te ontwikkelen met partners en gebruik te maken van elkaars kennis, kunde en contacten kunnen we schaalgrootte creëren en zo een versnelling aanbrengen in duurzame energieopwekking. In het afgelopen jaar zijn wij een participatie aangegaan met KDE Energie om samen windprojecten te ontwikkelen in Engeland, Frankrijk en Nederland. In België zijn we zeer succesvol met biomassa. Met onze partner Eco Projects bouwen we biovergistingsinstallaties op landbouwlocaties en met Bio Energie Europa ontwikkelen wij grootschaliger biovergistingsinstallaties voor de industrie, zoals voor l Oreal in Libramont (België). Schaalgrootte creëren door samenwerking met partners
We bouwen een centrale rondom een grote kern van energie die we uit de ruimte aantrekken en opvangen. Van tornado s bijvoorbeeld, zoals links in beeld. Die worden dan door de molens opgevangen. Of door de bliksem. In de lucht zit voldoende energie voor ons allemaal. De energie die je opvangt is te veel voor één huis. Daarom moeten we het niet alleen opvangen, maar ook goed verdelen. Bas
Eneco jaarverslag 2008 15 Windenergie Wind geeft voldoende energie voor iedereen. Het is een optimistische maar ook voor de hand liggende gedachte. We maken er nu al volop gebruik van. En het wordt een van de belangrijkste bronnen van energie voor de toekomst. Het aantal windparken van Eneco in Europa breiden we snel uit. Zowel op land als op zee. Daar gaan we de komende jaren flink in investeren. Windenergie is iets waar we samen aan kunnen werken. Bijvoorbeeld door particulieren mede-eigenaar te laten worden van een windpark. Dat kan nu al. Windvogel en Zeekracht zijn twee participatieprojecten rondom windparken die we met milieuorganisaties hebben opgezet. Ons doel In 2012 is 20% van alle elektriciteit de we leveren duurzaam opgewekt. Genoeg voor ruim 1,4 miljoen huishoudens. De helft daarvan is opgewekt uit wind. De uitbreiding van het aanbod van groengas verloopt voorspoedig door een strategische samenwerking met GasTerra. Dit gas wordt gemaakt uit biomassa waardoor het CO 2 - neutraal is. Eind 2008 is de afspraak gemaakt dat Eneco zorgt voor de productie van het biogas op netkwaliteit, terwijl GasTerra de levering aan klanten mogelijk maakt door aanpassing van de afnamecontracten. In het kader van Duurzaam Ameland participeren Eneco en GasTerra eveneens in de initiatieven om proefnemingen te doen met innovatieve technieken om duurzame energie op te wekken en de CO 2 -uitstoot te verminderen. Op Ameland testen wij of toevoeging van waterstof aan aardgas technisch mogelijk is. Met behulp van Eneco Ecostroom wordt via elektrolyse waterstof geproduceerd. De Ecostroom voor de waterstofproductie wordt opgewekt door 334 m 2 zonnepanelen die zijn geplaatst op het dak van het Kennis & Innovatiecentrum Ameland. Dit schone waterstofgas wordt vervolgens bijgemengd met gewoon aardgas. Stedin die het aardgasnet op Ameland beheert, stelt haar netwerk ter beschikking voor dit onderzoeksproject. Ook doen wij een gezamenlijke proef met HRe-ketels op het eiland. Doel van deze grote proef met meer dan honderd toestellen is om de functionaliteit en het comfort van de HRe-ketel te demonstreren evenals de voordelen die ermee te behalen zijn. Naast de technische optimalisatie krijgen we meer inzicht in de resultaten die per woningtype behaald worden. Daarnaast is het voor de lokale installateurs op Ameland een unieke kans om in deze premarktfase ervaring op te doen met de installatie van dit nieuwe type ketel. Door strategische deelnemingen in KEMA en Greenchoice verbindt Eneco zich zeer bewust aan bedrijven die deel uitmaken van de zo belangrijke Nederlandse energieondernemingsen kenniscultuur. Eneco heeft een 30% belang in Greenchoice (statutaire naam Groene Energie Administratie B.V.), een volledig duurzame energieleverancier die reeds aan 200.000 Nederlandse huishoudens elektriciteit en gas levert. Greenchoice maakt gebruik van de financiële draagkracht en inkoopkracht van Eneco om haar ambi tieuze groeidoelstellingen op het gebied van groene energie te verwezenlijken. Zij maakt ook gebruik van de expertise van Eneco op de specifieke gebieden energiehandel en productie. Via dochteronderneming Greenlab, waarin Eneco en Greenchoice gezamenlijk aandeelhouder zijn, ontwikkelen wij nieuwe energietoepassingen voor thuisgebruik. Eneco heeft een belang van 31% in energieadvies-, test- en certificatiebedrijf KEMA. Dit kennisbedrijf is gespecialiseerd in hoogwaardige dienstverlening op het gebied van business en technische consultancy, operationele ondersteuning, metingen en inspecties, en testen en certificatie, veelal met en op basis van innovatieve technologie. KEMA levert Eneco vele diensten waaronder het testen van materialen die in onze netten worden gebruikt en verkenningen van innovatieve energie oplossingen, zoals slimme offshoreconcepten en toepassingsmogelijkheden van brandstofcellen. De samenwerking met KEMA helpt Eneco verder op haar weg naar verduur zaming van de energievoorziening.
16 Eneco jaarverslag 2008 Ook in de samenwerking met zakelijke klanten hebben we vooruitgang geboekt. Vooral in het realiseren van mogelijkheden voor tweerichtingsverkeer van het net is in 2008 veel geïnvesteerd. Stedin voorzag tijdig dat tuinders in Zuid-Holland zwaardere netaansluitingen voor hun groeiende aantal warmtekrachtkoppelingen nodig hebben. Het netwerk in de betreffende regio s wordt door Joulz in opdracht van Stedin fors uitgebreid zodat de tuinders de overtollige energie uit hun warmtekrachtcentrales zonder problemen kunnen terugleveren aan het net. Samen vooruit Samen komt zeker ook tot uitdrukking in de betrokkenheid van onze medewerkers en hun enthousiasme voor de richting die wij uitgaan. Er is dit jaar veel veranderd in ons bedrijf dat onze mensen direct aangaat. Velen zijn van werkplek gewisseld en staan voor de uitdaging hun carrière een nieuwe richting te geven. Toch is de algemene stemming dat we vooruitgaan, omdat wij duidelijk en uitgesproken laten zien waar wij samen voor staan. Een toekomstgerichte energievoorziening, met betaalbare en beschikbare energie voor iedereen. Mens en organisatie De splitsing van de organisatie in drie kernbedrijven bracht een grootscheepse verplaatsing van medewerkers met zich mee. Zij kregen vaak niet alleen een nieuwe functie, maar ook andere collega s en andere overlegvormen. Het was een fikse klus om deze verandering ook administratief door te voeren. Wij zijn blij met de uitstekende medewerking van de medezeggenschap bij al deze veranderingen. De medezeggenschap moest zich vanwege de ontvlechting ook hergroeperen. Deze nieuwe structuur is in 2008 tot stand gekomen. Eind december 2008 had Eneco 5.043 fte s met vast contract. Het ziekte verzuim kwam uit op 4,94%. Veiligheid Veiligheid is voor Eneco een groot aandachtspunt. Wij sturen op de veiligste omstandigheden voor onze medewerkers en onze omgeving. Management Development Nu de strategische en kritische MD-posities zijn ingevuld, willen wij ons vooral richten op de ontwikkeling en loopbaanontwikkeling voor managers, ondernemende professionals en (staf)professionals. Met het oog op de strategie van Eneco is het van groot belang de juiste professionals aan ons bedrijf te binden en leiderschap verder te ontwikkelen. Voor de doelgroep managers en ondernemende professionals is een nieuw MD-programma in ontwikkeling dat begin 2009 start. Verder gaan wij door met het invoeren van een eenduidige set instrumenten voor competentiemanagement in onze organisatie. Medewerkersmotivatieonderzoek Eneco onderzoekt iedere twee jaar de medewerkersmotivatie. In 2008 heeft geen medewerkersmotivatieonderzoek plaatsgevonden. Het nieuwe onderzoek wordt gehouden in het voorjaar 2009. Wij hechten grote waarde aan dit onderzoek, omdat wij alleen met gemotiveerde medewerkers onze toekomstplannen waar kunnen maken. Leerpunten uit het vorige onderzoek uit 2007 zijn opgevolgd. Arbeidsmarktcommunicatie Gezien het aantal vacatures en de dynamiek op de arbeidsmarkt, vooral voor technische functies, schenken wij al jaren veel aandacht aan communicatie met voor ons relevante delen van de arbeidsmarkt. We gaan dit in 2009 verder intensiveren. Op basis van de behoefte aan nieuwe medewerkers per kernbedrijf gaan we een nieuwe wervingsaanpak ontwikkelen. De aantrekkingskracht van Eneco als innovatief concern met een duidelijke duurzame strategie die veel technologische uitdagingen biedt, moet hier zeker aan bijdragen.
Eneco jaarverslag 2008 17 Diversiteit Wij streven naar een medewerkersbestand dat een afspiegeling is van de maatschappij waar wij deel van uitmaken. Daarom voeren wij een actief diversiteitsbeleid. Het vrouwennetwerk Zo doet ze dat bij Eneco heeft als doelstelling om de zichtbaarheid van vrouwen met managementpotentieel binnen Eneco te vergroten. Aan deze doelstelling is in 2008 invulling gegeven door een serie workshops met specifieke thema s en een grote bijeenkomst voor alle vrouwen binnen het bedrijf. De titel van de grote jaarbijeenkomst Ze gaat vooruit was goed gekozen. Eén jaar na oprichting van het vrouwennetwerk kan duidelijk vooruitgang gemeld worden. Er zijn niet alleen meerdere vrouwen naar hogere schalen doorgestroomd, er zijn ook meer leidinggevende posities door vrouwen ingenomen. In 2008 nam het aantal vrouwen in leidinggevende posities toe tot 101. Het opleidingsaanbod van het Eneco Learning Centre is uitgebreid met een opleiding Persoonlijke effectiviteit voor vrouwen en via Management Development wordt een coachingstraject aangeboden. Om feeling te houden met vergelijkbare bedrijven is het vrouwennetwerk actief lid van het Network for Professional Women. In dit netwerk delen grote ondernemingen hun ervaringen op het gebied van diversiteit. Verduurzaming ook in ons werk Wij onderzoeken de mogelijkheden en consequenties om door middel van andere vergadervormen, flexibele werktijden, terugdringen van woon-werk- en zakelijk verkeer of thuiswerken een bijdrage te leveren aan de verduurzaming van de bedrijfsvoering. Als de uitkomsten positief zijn gaan we deze zaken actief faciliteren. Voor meer informatie over verduurzaming van onze interne bedrijfsvoering, zie pagina 133. Arbeidsvoorwaarden De huidige CAO loopt af per 30 juni 2009. Het overleg over vernieuwing van de CAO is inmiddels gestart. De werkgeversvereniging WENb is hier nauw bij betrokken. Het huidige bedrijfsprotocol eindigde per 1 januari 2009. Een werkgroep is gestart om onderhandelingen hierover voor te bereiden. De sociale paragraaf die Eneco met de vakbonden in 2006 heeft afgesproken is begin dit jaar afgelopen; in 2009 zal de nieuwe sociale paragraaf met de vakbonden worden afgesloten. Daarnaast worden onderhandelingen gevoerd over de resultaatafhankelijke beloning. Medezeggenschap Het overleg met de Centrale Ondernemingsraad (COR) heeft in 2008 voornamelijk in het teken gestaan van de reorganisatie naar drie kernbedrijven en de ontvlechting van Stedin en Joulz. Door dit alles is er dit jaar intensief overleg geweest met de COR. Het contact verliep goed en constructief. Herinrichting Voor de behandeling van alle adviesaanvragen die te maken hadden met de herinrichting in drie kernbedrijven stelde de COR per onderdeel een commissie in. Een overkoepelende kerngroep structureerde deze werkzaamheden. Op de detailplannen van het energiebedrijf Eneco en communicatie daarover heeft de COR adviezen gegeven. De behandeling van het programma Sprint, dat voorzag in het opnieuw inrichten van de bedrijven Joulz en Stedin, is begeleid door de vaste COR-commissie Inrichten Netbeheerder. De COR heeft uiteindelijk positief geadviseerd over het voorstel. Verder is met de COR intensief overleg geweest over het besturingsmodel en de plaatsingsprocedures voor beide programma s. Alle aanvragen, adviezen van de COR en antwoorden van de Raad van Bestuur zijn uiteindelijk gepubliceerd in de webkrant van de COR.
18 Eneco jaarverslag 2008 Medezeggenschapsstructuur Door de herinrichting van de organisatie moest ook de medezeggenschapsstructuur veranderen. In overleg met de COR werd besloten deze om te vormen naar een tijdelijke structuur, zodat er geen nieuwe verkiezingen hoefden te worden gehouden. Voor Stedin en Joulz veranderde er niets, voor het energiebedrijf Eneco veel. Bij dit kernbedrijf stelden de bestaande ondernemingsraden een Platform Ondernemingsraden in dat op zijn beurt voor alle businessunits en stafafdelingen een OnderdeelCommissie+ instelde. Overige onderwerpen In de overlegvergaderingen met de COR zijn veel zaken aan bod gekomen zoals duurzame projecten, financiële zaken en verlofkorting bij arbeidsongeschiktheid. Veiligheid en verzuim staan iedere vergadering op de agenda. In samenspraak met de medezeggenschap van de Installatiebedrijven en de COR is per 1 mei 2008 een eerste harmonisatie doorgevoerd van de arbeidsvoorwaardelijke regelingen bij de Installatiebedrijven. Een tweede fase harmonisatie wordt in 2009 gestart. De contractverlenging met de arbodienst voor bedrijfsgezondheidszorg is uitgebreid besproken. In twee bijeenkomsten met de Raad van Bestuur is gesproken over duurzame projecten, splitsing en strategie. Daarnaast is een reglement Klachten en Incidenten afgesproken waarbij de COR een afvaardiging in de Centrale Klachtencommissie heeft gekregen. De overlegvergaderingen worden bijgewoond door leden van de Raad van Commissarissen. Eneco blikt vooruit We gaan vooruit! Voor Eneco is dit geen loze kreet. We bewijzen het iedere dag. De stip aan de horizon is misschien nog ver weg, maar voor ons glashelder. We beseffen dat we niet van de ene op de andere dag alles kunnen veranderen en verduurzamen. Daarom noemen wij onszelf ook een bedrijf in transitie. Die verandering gebeurt stap voor stap. Maar we gaan met ferme pas de goede kant op. Eneco breidt haar positie in Noordwest- Europa snel uit. In 2009 laten we veel nieuwe initiatieven zien met wind op zee en op land, biomassa, zon en waterkracht. We hebben drie sterke kernbedrijven die vanuit hun eigen kracht en expertise bijdragen aan de toekomstgerichte energievoorziening waar wij als groep voor staan. In dit jaarverslag rapporteren wij hier uitgebreid over.