Uitbreiding academisch ziekenhuis Maastricht Luchtfoto academisch ziekenhuis Maastricht Gemaakt door: Léon Brandwijk & Maarten Dansen Studienummer: 1062301 1060341 Docent: H.J.M. Vande Putte Datum: 20 april 2005 TU Delft, Faculteit Bouwkunde leerstoel Re&H BSc Semester 6
Voorwoord Het voor u liggende document bevat het leerplan voor het eindwerkstuk van de bachelor opleiding Bouwkunde aan de TU Delft. Het leerplan is geschreven voor het vak Real Estate & Housing en is de eerste stap in het ontwerpproces. In het leerplan zullen de verschillende uitgangspunten voor het door ons gekozen project worden besproken. Verder zullen wij gaan kijken naar de randvoorwaarden en de verschillende eisen die er gelden voor onze opgave. Het leerplan zal ook ons plan van aanpak aangeven en een eerste aanzet tot een ontwerp laten zien. Het leerplan is een eerste aanzet tot het uiteindelijke ontwerp, waarin veel aandacht besteed zal worden aan de haalbaarheid van het project. Het gehele ontwerp proces zal moeten verlopen zoals is aangegeven in het plaatje hieronder. Het ontwerp wordt elke keer in het proces getoetst en geanalyseerd, om op basis daarvan mogelijke aanwijzingen aan te brengen. 2
Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Inhoudsopgave... 3 Beschrijving en analyse van de opgave... 4 Beschrijving eisen en randvoorwaarden... 8 Beschrijving uitgangspunten...13 Plan van Aanpak...14 Literatuur...17 3
Beschrijving en analyse van de opgave 1 In 2001 heeft de Minister van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) besloten dat WZV-instellingen (Wet Ziekenhuisvoorzieningen) om de vier jaar een Lange Termijn Huisvestingsplan (LTHP) moeten indienen bij de Minister en het College bouw ziekenhuisvoorzieningen (Cbz). Naar aanleiding hiervan heeft het academisch ziekenhuis Maastricht in 2000/2001 het huisvestingsplan "Geef het azm de ruimte" opgesteld. Een huisvestingsplan voor de periode 2002-2012. In dit huisvestingsplan is aandacht besteed aan de ontwikkelingen binnen en rond het azm gedurende de periode 1991-2001 en zijn de verwachte ontwikkelingen voor de periode 2002-2012 weergegeven. De huisvestingsbehoefte 2008 lost het tekort aan huisvesting op, dat is opgelopen in de periode 1992-2002, en houdt rekening met de toekomstige ontwikkelingen voorzien tussen nu en 2008. Eigenlijk is het tekort ontstaan vanaf 1986 toen de omvang van het gebouw van het azm werd vastgesteld. Wanneer wij kijken naar het verleden zien wij dat het AZM de functie van streekziekenhuis heeft behouden, maar dat het ook een top-referente functie als academisch ziekenhuis heeft gekregen 2. Verder heeft het in de loop der jaren toestemmingen gekregen voor het uitvoeren van een diversiteit aan bijzondere verrichtingen en onderzoeken, alsook voor de uitbreiding van diverse functies. Een analyse van de bestaande huisvestingssituatie laat zien dat driekwart van de afdelingen/poliklinieken huisvesting hebben die in 2002 meer dan 10% onder het normoppervlakte ligt. Voor de helft van de betrokken onderdelen ligt dit percentage zelfs op 25%. De uitbreidingen van de verschillende functies in de afgelopen jaren hebben dus kunnen plaatsvinden door in te dikken op de bestaande huisvesting. In de rechter locatie afbeelding is de plattegrond te zien van het Academisch Ziekenhuis Maastricht, met daarbij aangegeven de uitbreidings- mogelijkheden. De gebouwen "GGZ, Transmurale Zorg" (=gebouw Noord, linksonder) en "Staf" (rechtsonder) zijn nieuw te plaatsen gebouwen, de andere gebouwen zijn bestaande gebouwen. 1 'Pijlers onder de ruimtevraag, globaal ruimtelijk programma van eisen azm', notitie PRC BC d.d. 15 november 2002. 2 Website academisch ziekenhuis Maastricht, www.azm.nl, geraadpleegd op 18 april 2005. 4
ONTWERPOPGAVE: Het ontwerpen van een nieuw te plaatsen gebouw op het terrein van het academisch ziekenhuis Maastricht. Dit gebouw, gebouw Noord, bevat de volgende onderdelen: GGD Staf psychiaters Staf psychologen Huisartsenpost Crisisopvang psychiatrie Parkeren Naast deze zes functies, zullen wij op zoek gaan naar andere functies. Hierbij zullen wij gaan kijken naar welke functies er vraag is in het desbetreffende plangebied. Het is dan ook de vraag of het een functie wordt die gerelateerd is aan het academisch ziekenhuis, of een functie die daar los van staat. Doelgroepen: De hierboven beschreven onderdelen van gebouw Noord zijn bestemd voor de volgende doelgroepen: GGD Patiënten, medewerkers GGD Staf psychiaters Psychiaters Staf psychologen Psychologen, cliënten Huisartsenpost Huisartsen, patiënten Crisisopvang psychiatrie cliënten, medewerkers psychiatrie Parkeren Bezoekers gebouw Noord 5
Locatie:
7
Beschrijving eisen en randvoorwaarden Door het bestuderen van het Lange Termijn Huisvestingsplan van het academisch ziekenhuis Maastricht, en het interviewen van de architect en de Stuurgroep Nieuwbouw die aan het project verbonden zijn, zijn wij achter een aantal eisen en randvoorwaarden gekomen voor het nieuw te bouwen gebouw Noord. Eisen: Het azm heeft criteria opgesteld waaraan de oplossingen voor huisvesting moeten worden getoetst, dit zijn de volgenden 3 : Huisvesting is een verlengstuk van de missie van het azm. Een optimale ondersteuning van de patiëntenlogistiek. Efficiënte ondersteuning werkprocessen binnen het azm. Zo min mogelijk desinvesteren. Gebouw Noord is een nieuw te bouwen gebouw op het terrein van het academisch ziekenhuis Maastricht en hoort daardoor zijn eigen identiteit op het terrein te krijgen. Dit nieuwe gebouw moet de hoge kwaliteit, die rond het plein "Forum" gevraagd wordt, gaan afmaken. Niet alleen dus een A1-locatie, maar ook belangrijk beeldbepalend voor de omgeving. 4 Het gebouw moet een moderne uitstraling hebben waar door de transparantie blijkt dat er meer gebeurt dan alleen de kantoorfunctie en de verpleging, in tegenstelling tot de massaliteit van het gehele azm. 4 Het interieur van gebouw Noord moet een moderne uitstraling krijgen. Ook dient het kleurrijk, open en vriendelijk te zijn 4. De materialen die toegepast zullen worden, moeten onderhoudsvriendelijk en duurzaam zijn 4. Wat betreft de eisen met betrekking tot bereikbaarheid moet het gebouw in directe verbinding staan met het ziekenhuis. Maar ook van buiten het ziekenhuis moet het gebouw eenvoudig te bereiken zijn met de auto of met het openbaar vervoer. 3 'Pijlers onder de ruimtevraag, globaal ruimtelijk programma van eisen azm', notitie PRC BC d.d. 15 november 2002. 4 Ir. Walraven, architect azm, Architecten aan de Maas. 5 Website GGD Zuidelijk Limburg, www.ggdzzl.nl, geraadpleegd op 18 april 2005. 8
Randvoorwaarden: De hieronder beschreven randvoorwaarden zijn afkomstig uit de Bouwkostennota 2004 6 van het College bouw ziekenhuisvoorzieningen. Kosten: Brandveiligheid: Parkeren: Ecologie: - Er geldt een afschrijvingstermijn volgens de CTGbeleidsregels (College Tarieven Gezondheidszorg) van gemiddeld 33 jaar. - Er geldt een rentepercentage van 6%. - Afhankelijk van de toegepaste WTG (Wet Tarieven Gezondheidszorg) methode moet men rekening houden met een huurstijging van 2,5%. - Voor huur van kantoorruimte wordt afhankelijk van ligging, kwaliteit en functie uitgegaan van een maximumnorm van 141,-- per m² per jaar(prijspeil 2004). Voor bedrijfsruimte wordt een normhuur van 60,-- per jaar (prijspeil 2004) als maximum aangehouden. Voor voorzieningen voor dagbesteding geldt een normhuur van 108,-- per m² per jaar (prijspeil 2004). - De wettelijke minimumvoorschriften (zie Bouwbesluit) liggen op de meeste punten op een lager niveau. Er zullen een aantal extra voorzieningen moeten worden getroffen, zoals zelfsluitende deuren van subbrandcompartimenten en het gebruik van (spiegeldraad)glas als brandwerende scheiding. - Betaald parkeren wordt niet vergoed door WZV (Wet Ziekenhuis Voorzieningen). - Eigenaar is verplicht om bij oplevering, verkoop of verhuur van het gebouw een energie-prestatiecertificaat te tonen. - Onderzoek naar de toepassing van duurzame energie, warmtekrachtkoppeling (WKK), collectieve warmtelevering en, in bepaalde gevallen warmtepompen, is verplicht. 6 Bouwkostennota (2004). College bouw ziekenhuisvoorzieningen. 9
Verschillende onderdelen gebouw Noord: Aan de verschillende gebouwonderdelen zijn direct de oppervlaktes gekoppeld. Ook hebben we door middel van m² prijzen de verwachtte investeringskosten 7 berekend. GGD: De GGD heeft als functie de preventie van ziekten. Uitgangspunten hierbij zijn dat de zorg en preventie voor iedereen toegankelijk is en dat de gezondheid van kwetsbare groepen extra aandacht verdient 8. De GGD heeft het volgende programma van eisen: Ruimte: Aantal ruimten Oppervlak per ruimte in m² Opp. in m² Kosten/Opp. in euro/ m² Kosten in Kantoorruimten 8 12 96 1648 158208 Behandelkamers 8 14 112 2416 270592 Administratiekamers 1 20 20 1648 32960 Koffiehoek 1 6 6 1648 9888 Toilet 1 3 3 2197 6591 Kopieerruimte 1 6 6 1977 11862 Voorraadruimte 1 8 8 1538 12304 Wachtkamer 1 12 12 1977 23724 263 526129 Staf psychiaters: Het onderdeel Staf psychiaters heeft een kantoorfunctie voor psychiaters die verbonden zijn aan het azm. Staf psychiaters heeft het volgende programma van eisen: Ruimte: Aantal ruimten Oppervlak per ruimte in m² Opp. in m² Kosten/Opp. in euro/ m² Kosten in Doctorkamers 7 12 84 1648 141456 Assistentenkamer 5 8 40 1648 65920 Secretaressekamer 2 20 40 1648 65920 Koffiehoek 1 6 6 1648 9888 Toilet 1 3 3 2197 6591 Vergaderruimte 1 14 14 1648 23072 Kopieerruimte 1 6 6 1977 11862 Voorraadruimte 1 8 8 1538 12304 Wachtkamer 1 12 12 1977 23724 213 360737 7 "Bouwkosten nota 2004", College bouw ziekenhuisvoorzieningen. 8 Website GGD Zuidelijk Zuid-Limburg, www.ggdzzl.nl, geraadpleegd op 18 april 2005.
Staf psychologen: Het onderdeel Staf psychologen heeft zowel een kantoorfunctie als een behandelfunctie. De psychologen zijn ook verbonden aan het academisch ziekenhuis. Staf psychologen heeft het volgende programma van eisen: Ruimte: Aantal ruimten Oppervlak per ruimte in m² Opp. in m² Kosten/Opp. in euro/ m² Kosten in Spreek/kantoorruimte 6 15 90 1648 158208 Assistentenkamer 6 8 48 1648 79104 Koffieruimte 1 6 6 1648 9888 Toilet 1 3 3 2197 6591 Vergaderruimte 1 14 14 1648 23072 Kopieerruimte 1 6 6 1977 11862 Voorraadruimte 1 8 8 1538 12304 Wachtkamer 1 12 12 1977 23724 187 324753 Huisartsenpost: Bij de huisartsenpost kunnen mensen terecht wanneer zij buiten kantooruren een huisarts nodig hebben 9. Deze huisartsenpost heeft het volgende programma van eisen: Ruimte: Aantal ruimten Oppervlak per ruimte in m² Opp. in m² Kosten/Opp. in euro/ m² Kosten in Spreekkamer 6 12 72 2416 173952 Administratiekamer 1 15 15 1648 24720 Koffieruimte 1 6 6 1648 9888 Call-Centrum 1 15 15 1648 24720 Douche ruimte 1 4 4 2197 8788 Toilet 1 3 3 2197 6591 Spoelruimte 1 6 6 2966 17796 Klein Laboratorium 1 12 12 2307 27684 Voorraadruimte 1 8 8 1538 12304 Wachtkamer 1 12 12 1977 23724 153 330167 9 Website Huisartsenpost Midden-Limburg, www.hapml.nl, geraadpleegd op 18 april 2005. 11
Crisisopvang psychiatrie: De crisisopvang psychiatrie is bestemd voor mensen die in de war zijn en tijdelijk verblijf nodig hebben. De crisisopvang psychiatrie heeft het volgende programma van eisen: Ruimte: Aantal ruimten Oppervlak per ruimte in m² Opp. in m² Kosten/Opp. in euro/ m² Kosten in 3 12 36 1977 71172 Slaapkamer (+bad) Woonkamer 1 25 25 1648 41200 Keuken 1 6 6 2197 13182 Toilet 1 3 3 2197 6591 Behandelruimte 1 14 14 1648 23072 Administratieruimte 1 12 12 1648 19776 Rokersruimte 1 8 8 1648 13184 Ontvangsthal 1 25 25 1648 41200 129 229377 Totale oppervlaktes en kosten exclusief derden: Opp. in m² Kosten in GGD 263 526129 Staff psychiaters 213 360737 Staff Psychologen 187 324753 Huisartsenpost 153 330167 Crisisopvang 129 229377 945 1.771.163 Parkeren: De functie parkeren geldt voor het gehele gebouw, er dient namelijk een parkeergarage onder het gebouw te komen. Deze parkeergarage heeft als eis dat 70% van het totale aantal medewerkers en cliënten hun auto kunnen parkeren in deze parkeergarage. Door deze eis zullen er rond de 65 parkeerplaatsen nodig zijn. Dit is echter berekend zonder de extra functie in het gebouw, welke nog niet bekend is. Dat het aantal parkeerplaatsen door deze extra functie verhoogt moet worden is duidelijk, maar het zal pas duidelijk worden hoeveel hoger wanneer de functie bepaald is. Uit de NEN-norm 2443:2000 blijkt dat de afmetingen 2,5m x 6m zijn van één parkeervak. Exclusief het verkeersgebied en de andere voorzieningen, komen wij voor deze parkeergarage met 65 parkeerplaatsen uit op een oppervlakte van 975m². Daarnaast moet er ook een extra goed te bereiken parkeerplaats zijn. Deze is voor de huisarts (met chauffeur) die standby staat. 12
Beschrijving uitgangspunten Aan de hand van het interview met de toekomstige architect van het gebouw Noord, het interview met Dhr. Dansen van de Stuurgroep Nieuwbouw azm en het bestuderen van het Lange Termijn Huisvestingsplan van het azm, hebben wij verschillende ideeën gekregen voor een ontwerp voor gebouw Noord. Onze uitgangspunten zijn de volgenden: Bereikbaarheid: Het gebouw moet gemakkelijk bereikbaar te zijn; zowel voor automobilisten, fietsers en voetgangers. Het gebouw moet een ondergrondse parkeergarage hebben, waar 70% van het totale aantal medewerkers en gebruikers hun auto kunnen parkeren. Deze parkeergarage dient te worden ontworpen met zo'n goedkoop mogelijke oplossing. Het gebouw moet één centrale entree bevatten. Het gebouw moet verbonden worden aan het hoofdgebouw van het azm om functies uit te kunnen wisselen. Het gebouw moet een optimale logistiek hebben van patiënten. Uitstraling: Het gebouw moet een eigen identiteit krijgen, maar wel een relatie laten zien met het azm. Het gebouw moet een bouwhoogte hebben die overeenkomt met de omliggende bebouwing. In dit geval is dat een bouwhoogte van 24 meter. Overige uitgangspunten: Het gebouw moet voldoen aan de eisen die worden gesteld in de verschillende NEN-normen. Dit zijn de volgende normen: NEN 5088 "Inbraakveiligheid", NEN 5128 "Energie", NEN 5066 "Temperatuur". NEN 1087 "Ventilatie", NEN 1014 "Bliksembeveiliging, NEN 2555 en NEN 2535 "Brandveiligheid". Aan de hand van de hierboven beschreven uitgangspunten, hebben wij het volgende schetsontwerp gemaakt voor gebouw Noord. 13
Plan van Aanpak Voor ons plan van aanpak hebben we het kwartaal ingedeeld in 6 fasen, te weten: De opgave Het ontwerp Tussenpresentatie Kosten Optimaliseren Eindpresentatie De opgave: Het ontwerp: Tussenpresentatie: De kosten: Optimaliseren: In deze fase staat het leerplan centraal. Hierbij wordt een onderwerp gekozen en geanalyseerd. Vervolgens stellen we in deze fase onze uitgangspunten en eisen vast. Dit doen we door eerst zoveel mogelijk informatie te verzamelen over het gekozen onderwerp. Het Programma van Eisen wordt in deze fase compleet gemaakt. Verschillende varianten maken door rekening te houden met de verschillende uitgangspunten, randvoorwaarden en eisen. Elke variant wordt continu bijgesteld door zelfreflectie en commentaar van docent. In dit proces zullen we tot een keuze moeten komen voor ons uiteindelijk ontwerp. Het evalueren van het tot dan toe doorlopen proces. In deze fase zullen we gaan kijken naar het beschikbare budget en gaan met deze informatie de haalbaarheid van het project bepalen. Ook zullen we hier gaan kijken welke overige functies we in gebouw Noord kunnen plaatsen. Met deze fase wordt meteen begonnen tijdens het ontwerpen, om op deze manier het PvE en de daaruit volgende vierkante meters te koppelen aan de kostprijs. Het optimaliseren van het ontwerp binnen het gestelde budget. Eindpresentatie: Presenteren van het definitief ontwerp. 14
Tijdsplanning De opgave: Locatieanalyse Uitgangspunten Eisen Inleveren leerplan De ontwerpen: Variant 1 Reflexie Variant 2 Reflexie Variant 3 Reflexie Bijstellen opgave Tussenpresentatie Kosten: Budget azm Bouwkosten referentie projecten Haalbaarheid Optimaliseren: Ontwerp op kosten testen Ontwerp optimaliseren Evalueren Eindwerkstuk Week 10 Week 11 Week 12 Week 13 Week 14 Week 15 Week 16 Week 17 Week 18 Week 19 Week 20 Week 21
Organogram Hieronder afgebeeld het organogram die aangeeft waar wij ons in het gehele management bevinden. Te zien is dat wij onder de Stuurgroep Nieuwbouw staan, welke op hun beurt zich weer onder de Raad van Bestuur bevindt. In de Stuurgroep Nieuwbouw zitten afgevaardigden van het azm vanuit verschillende functies, zoals hoogleraren, managers en ontwerpers. Via hen konden wij als projectgroep aan de nodige uitgangspunten en andere informatie komen. Verder staan wij als Projectgroep in nauw contact met de cliëntenraad en de medewerkers, om hun wensen en eisen zo veel mogelijk te kunnen opnemen in het ontwerp. De investeerder, in dit geval het College Bouw Ziekenhuis, bepaalt het budget voor de bouw van gebouw Noord. Hierdoor staan wij in contact met hen, om in het ontwerp rekening te houden met het budget. In ons ontwerp zullen wij ook rekening moeten houden met de regels en eisen van de gemeente.
Literatuur Boeken - Mens, N. (2003). De architectuur van het psychiatrisch ziekenhuis. Wormer: Immerc bv. - Gross, R. (1998). General Hospital Psychiatry, p 108-114: Healing Environment in Psychiatric Hospital Design. Elsevier Science Inc. - Malkin, J. (1982). The design of mental and dental facilities. Van Nostrand Reinhold company. Internetsites - www.azm.nl Website van het academisch ziekenhuis Maastricht. - www.ggdzzl.nl Website van de ggd Zuidelijk Zuid-Limburg. - www.hapml.nl Huisartsenpost Midden Limburg - www.bouwcollege.nl Website College bouw ziekenhuisvoorzieningen Overig - 'Pijlers onder de ruimtevraag, globaal ruimtelijk programma van eisen azm', notitie PRC BC d.d. 15 november 2002. - Interview ir. Walraven, architect azm, Architecten aan de Maas. - Interview Dhr. Dansen, lid van de Stuurgroep Nieuwbouw. - Topografische kaarten van Maastricht, verkregen via Kaartenarchief Bouwkunde, TU Delft. - Interview Ferry A, medewerker crisisopvang 'de Gravin'. - Bouwkostennota 2004. College bouw ziekenhuisvoorzieningen. Rapportnummer 572, ISBN 90-8517-017-6