Resultaten Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 Bergeijk
Voorwoord Voor u ligt de rapportage van de Volwassenen- en Ouderenmonitor voor de gemeente Bergeijk. In deze rapportage kunt u de belangrijkste cijfers en trends van de Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 lezen. Wij zijn verheugd u deze resultaten ook voor 4 deelgebieden te kunnen presenteren. De onderwerpen van deze monitors worden gerapporteerd in vier thema s: de sociale wijk, de gezonde wijk, de zorgzame wijk en de leefbare wijk. Vanuit de inhoudsopgave kunt u klikken naar de resultaten voor elk thema. De resultaten bieden veel aanknopingspunten om gezamenlijk te blijven werken aan de gezondheid in Bergeijk. Vanuit de GGD dragen wij daar uiteraard graag ons steentje aan bij!
Volwassenen- en ouderenmonitor Monitors in 21 gemeenten Zuidoost-Brabant Steekproef van 19 t/m 64 jarigen en 65-plussers Schriftelijke of online vragenlijst naar keuze Eerdere vergelijkbare monitors uitgevoerd in 09 en 12 Deelname in Bergeijk: 387 volwassenen (37% respons) 439 ouderen (50% respons) GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17
Volwassenen- en ouderenmonitor Resultaten: Bergeijk totaal en 4 deelgebieden: 1. Bergeijk 2. De Weebosch en Luyksgestel 3. Riethoven 4. Westerhoven Vergelijking met Zuidoost-Brabant en Nederland Trends 09-12-16 Resultaten in % en absolute aantallen (Bergeijk): volwassenen: 1% = 106 personen ouderen: 1% = 38 personen 3 4 1 2 GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17
Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om naar de betreffende pagina te gaan Sociale wijk Sociale betrokkenheid Eenzaamheid Participatie Zorgzame wijk Hulp en vraagverlegenheid Voorzieningen en hulpmiddelen Mantelzorg Gezonde wijk Ervaren gezondheid Psychische gezondheid Zingeving Leefstijl Leefbare wijk Woonomgeving Geur- en geluidshinder Bezorgdheid woonomgeving Achtergrondkenmerken Leeftijd, huishouden en opleiding Financiën
Sociale betrokkenheid Eenzaamheid Participatie 1
Sociale betrokkenheid In Bergeijk ervaren relatief veel inwoners een grote sociale samenhang in de buurt in vergelijking tot de regio. Ook het contact met en de betrokkenheid bij buurtgenoten is hoog. De sociale samenhang die inwoners in Bergeijk ervaren is relatief groot in vergelijking tot de regio. Ruim 70% van de volwassenen en driekwart van de ouderen ervaart voldoende sociale samenhang in hun buurt, tegenover respectievelijk 53% en 61% in de regio. Dit wordt door volwassenen het sterkst ervaren in Riethoven (79%) en het minst in de kern Bergeijk (69%). Bij de ouderen zijn de verschillen tussen de kernen minder groot, hier lijkt men juist meer tevreden over de sociale cohesie in de Weebosch en Luyksgestel. Bijna vier op de vijf volwassenen in Bergeijk heeft regelmatig (tenminste 2x per maand) contact met buren. Bij de ouderen ligt dit met 87% iets hoger. Het meest contact met de buren hebben volwassenen in de kern Riethoven (87%) en ouderen woonachtig in de Weebosch en Luyksgestel (89%). Ook hier zijn de verschillen bij de volwassenen groter dan bij de ouderen. Jongvolwassenen (19-24 jaar) hebben het minst vaak frequent contact met buren. Daarna wordt dit meer naarmate de leeftijd toeneemt. Inwoners van éénpersoonshuishoudens, mensen met een lager inkomen en inwoners met een migratieachtergrond hebben ook minder vaak contact met hun buren. Bijna drie kwart (74%) van de volwassenen geeft aan af en toe iets voor de buren te doen. In 12 lag dit met 77% nog iets hoger. In Westerhoven wordt relatief de minste burenhulp gegeven (63%), in Riethoven het meest (83%). GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 2
% Sociale betrokkenheid Ervaart voldoende sociale samenhang in buurt Bergeijk vs. Zuidoost-Brabant 100 80 60 40 72 53 75 61 0 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ Bergeijk Zuidoost-Brabant GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 3
Eenzaamheid Ruim 1.0 inwoners in Bergeijk zijn (zeer) ernstig eenzaam. Bij de ouderen is sprake van een toename. Eenzaamheid hangt sterk samen met het missen van eigen regie en steun uit de omgeving. Eenzaamheid blijft een belangrijk aandachtspunt, met name bij de ouderen in Bergeijk. In Bergeijk is 7% van de volwassenen en 13% van de ouderen (zeer) ernstig eenzaam. In totaal zijn dit ruim 1.0 inwoners. Na 12 is het aandeel ouderen dat (zeer) ernstig eenzaam is toegenomen met maar liefst 8%. Ook in de gehele regio Zuidoost-Brabant heeft een stijging plaatsgevonden; overigens ook bij de volwassenen in de regio. In Bergeijk is het aantal eenzamen onder de volwassenen de laatste jaren niet meer toegenomen. Onder de ouderen is het percentage (zeer) ernstig eenzamen het hoogst in de kern Bergeijk (16%). Volwassen inwoners uit deze kern lijken daarentegen juist minder vaak (zeer) ernstig eenzaam (4%). Inwoners die alleenwonend of alleenstaande ouder zijn, zijn vaker (zeer) ernstig eenzaam. Ook bij inwoners met een migratieachtergrond, met name bij de niet-westerse groep, is eenzaamheid een punt van aandacht. Eenzaamheid hangt sterk samen met diverse andere problemen. Bij de volwassenen komt eenzaamheid bijvoorbeeld meer voor bij mensen die weinig eigen regie ervaren. Bij de ouderen is de kans op eenzaamheid aanzienlijk groter bij mensen die weinig steun ontvangen uit hun omgeving. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 4
% Eenzaamheid 18 Is (zeer) ernstig eenzaam Kernen 16 14 16 12 10 12 11 11 13 8 6 8 8 7 7 4 2 4 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 5
een (niet) westers migratieachtergrond hebben zich niet gelukkig voelen (psychisch) ongezond zijn weinig zingeving ervaren Inwoners 19+ alleenwonend zijn moeite hebben met rondkomen weinig eigen regie ervaren een kwetsbare oudere zijn alleenstaande ouder zijn weinig steun ontvangen Meer eenzaamheid bij mensen die 19-64 jaar 65+ GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 6
Participatie In Bergeijk zijn meer inwoners actief in vrijwilligerswerk en verenigingsleven dan in de regio. Ook is het vrijwilligersaantal sterk gegroeid. Ruim vier op de tien inwoners in Bergeijk verricht vrijwilligerswerk. Dit is significant meer dan in de regio. Het aandeel vrijwilligers is bovendien sinds 09 met ongeveer 10% toegenomen in Bergeijk. Er zijn verschillen tussen de deelgebieden, al zijn deze niet eenduidig. In Riethoven zijn de meeste volwassenen vrijwilligers actief (49%), terwijl er in de Weebosch en Luyksgestel juist meer vrijwilligers zijn van 65 jaar of ouder (52%). Gemiddeld wordt er in de kern Bergeijk het minst aan vrijwilligerswerk gedaan. Daarnaast zijn ook meer mensen dan in de regio lid van een vereniging of club: 61% van de volwassenen en 70% van de ouderen. Deze percentages zijn stabiel over de jaren. Punt van zorg is dat bijna 900 volwassen inwoners (8%) aangeven niet voldoende financiële middelen te hebben voor een verenigingslidmaatschap. Het sociale leven speelt in grote mate via digitale wegen. Dit is echter niet voor iedereen vanzelfsprekend. In de communicatie en ondersteuning van vooral ouderen is het van belang om te weten dat 31% van de ouderen in Bergeijk geen gebruik maakt van internet. Deze groep is significant groter dan in de regio. In Bergeijk (kern) is deze groep ouderen het grootst (37%); in Riethoven het kleinst (16%). De belangrijkste reden voor het niet gebruiken van internet is volgens de ouderen dat ze er onvoldoende van begrijpen (27%). Bijna één op de vijf ouderen heeft bovendien überhaupt geen internet. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 7
% % Participatie Verricht vrijwilligerswerk Bergeijk vs. Zuidoost-Brabant Is lid van een (sport)vereniging of club Bergeijk vs. Zuidoost-Brabant 100 100 80 80 60 60 61 70 63 53 40 40 40 29 33 40 0 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ 0 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ Bergeijk Zuidoost-Brabant Bergeijk Zuidoost-Brabant GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 8
Ervaren gezondheid Psychische gezondheid Zingeving Leefstijl 9
Ervaren gezondheid De meerderheid van de inwoners van Bergeijk is positief over hun gezondheid. Desondanks zijn er inwoners die vanwege hun gezondheid belemmerd worden in hun activiteiten. In Bergeijk is 85% van de volwassenen en 63% van de ouderen positief over de eigen gezondheid. Het percentage volwassenen met een goede ervaren gezondheid ligt significant hoger dan gemiddeld in de regio. Niet de ziekte zelf maar de beperkingen door de ziekte of aandoening bepalen in sterke mate de gezondheidsbeleving van mensen. Bijna één op de vijf volwassenen en ruim één op de drie ouderen heeft een langdurige ziekte en is daardoor (ernstig) beperkt in activiteiten. Bij zowel de volwassenen als de ouderen lijkt dit het vaakst voor te komen in de Weebosch en Luyksgestel. Ouderen met een lage opleiding of die alleen wonen zijn minder positief over hun gezondheid. Zij zijn ook vaker langdurig ziek of ervaren beperkingen. Ongeveer 1.300 inwoners in Bergeijk kunnen door hun gezondheid niet de dingen doen die zij willen. Dit ligt in lijn met de regio en is de afgelopen jaren stabiel gebleven. Voor één op de zeven ouderen geldt dat zij niet zelfstandig gebruik kunnen maken van (eigen/openbaar) vervoer. Dit is significant hoger dan in de regio (9%). Beperkingen lijken daarentegen niet vaker voor te komen. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 10
% Ervaren gezondheid Heeft langdurige ziekte(n) en is (ernstig) beperkt in activiteiten Kernen 50 40 30 32 39 37 29 34 10 17 24 16 19 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 11
Psychische gezondheid Ongeveer 1 op de 6 inwoners in Bergeijk voelt zich psychisch ongezond. Aandachtsgroep zijn jongvolwassenen en ouderen die kampen met ernstige stress, angst of depressies. Ruim vier op de vijf volwassenen (84%) in Bergeijk is over het algemeen een gelukkig mens. Voor ouderen ligt dit met 79% iets lager. Daarnaast heeft ruim 90% van de inwoners zich de afgelopen 3 maanden veelal vrolijk gevoeld. Desondanks voelen ongeveer 2.300 inwoners zich psychisch ongezond. Bij de ouderen is er een groot verschil tussen de kernen. In de Weebosch en Luyksgestel voelt 22% zich psychisch ongezond; in Riethoven 9%. De 19-64 jarigen uit Bergeijk hebben minder vaak een verhoogd risico hebben op een angststoornis of depressie dan in de regio, terwijl het aantal ouderen met een hoog risico op een van deze aandoeningen juist is toegenomen. Bij de volwassenen is stress ook een belangrijk aandachtspunt. Ruim 1 op de 6 volwassenen in Bergeijk geeft aan recent veel stress te hebben ervaren. Werk is met stip de belangrijkste oorzaak daarvoor (48%). In de kern Bergeijk is het werk zelfs in 57% van de gevallen de oorzaak voor stress. Bij circa 700 volwassenen in Bergeijk zijn de psychische problemen dusdanig dat zij het afgelopen jaar serieus gedacht hebben aan het beëindigen van hun leven (7%). Deze groep is in de Weebosch en Luyksgestel het grootst (11%). Jongvolwassenen hebben deze suïcidale gedachten vaker dan 40-plussers en mannen vaker dan vrouwen. Ook alleenstaanden en mensen met een laag inkomen geven vaker aan deze gedachten te hebben. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 12
% Psychische gezondheid Voelt zich psychisch ongezond Kernen 25 22 19 15 16 13 15 17 14 15 17 10 9 5 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 13
sociaal uitgesloten zijn of weinig sociale cohesie in de buurt ervaren onvoldoende regie over eigen leven hebben zich eenzaam voelen enige of grote moeite met rondkomen hebben minder dan 2x per maand contact met buren hebben niet zelfstandig contact kunnen leggen en onderhouden weinig zingeving ervaren Meer psychische ongezondheid bij mensen die momenteel mantelzorg ontvangen GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 14
% Psychische gezondheid Heeft laatste 12 maanden serieus gedacht om een eind aan het leven te maken (19-64 jarigen) Kernen 14 12 10 11 8 6 6 7 7 4 5 2 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 15
Zingeving Ongeveer 1.250 inwoners in Bergeijk zijn niet in staat om zin aan het leven te geven. Dit hangt sterk samen met het missen van sociale vaardigheden en eigen regie. Het hebben van een zinvolle dagbesteding draagt sterk bij aan de ervaren gezondheid. Circa 7% van de volwassenen en 12% van de ouderen is echter niet in staat om zin aan het leven te geven. Met name bij de volwassenen in de Weebosch en Luyksgestel lijkt dit een punt van zorg, 13% van hen heeft hier moeite mee. Een aanzienlijk deel van de inwoners in Bergeijk heeft daarnaast niet het gevoel doel en richting in het leven te ervaren. Ook dit geldt vaker voor ouderen dan voor volwassenen (38% vs. 27%). Het aandeel volwassenen dat niet het gevoel heeft een doel of richting in het leven te hebben is significant lager dan in de regio. Daarnaast geniet ruim één op de vijf volwassenen en bijna één op de drie ouderen niet van het maken en uitvoeren van plannen. Het missen van zingeving hangt sterk samen met andere problemen. Inwoners die niet in staat zijn om sociale contacten te leggen of te houden hebben aanzienlijk vaker moeite om zin te geven aan het leven. Ditzelfde geldt voor mensen die zich psychisch ongezond voelen en weinig eigen regie ervaren. Bij de volwassenen zijn de verschillen tussen de leeftijdsgroepen beperkt. Bij de ouderen neemt het gebrek aan zingeving sterk toe bij het stijgen van de leeftijd. Bij 85-plussers is dit aandeel twee keer zo groot als bij de 65-74 jarigen. Ook mensen met een lagere opleiding en alleenwonenden missen vaker zingeving. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 16
% Zingeving Is niet in staat om zin aan het leven te geven Kernen 18 16 14 12 10 11 13 14 15 14 12 8 9 6 4 6 6 7 2 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 17
Leefstijl Gunstige tendens in beweeggedrag zichtbaar in Bergeijk, maar wel grote verschillen tussen de kernen. Alcoholgebruik en overgewicht blijven belangrijke aandachtspunten. Lichaamsbeweging is belangrijk voor lichaam én geest. Bij zowel de volwassenen als de ouderen lijkt er een lichte stijging waar te nemen in het percentage dat voldoet aan de Norm Gezond Bewegen 1. Bij de volwassenen is deze tendens pas ingezet sinds 12, bij de ouderen al vanaf 09. Circa 58% van de volwassenen en 73% van de ouderen heeft voldoende lichaamsbeweging. Er zijn hierbij verschillen tussen de kernen. De meeste lichaamsbeweging hebben de volwassenen uit de Weebosch en Luyksgestel (71%) en de ouderen uit Westerhoven (85%). Het aandeel mensen met overgewicht is nog altijd hoog: 53% van de volwassenen en 58% van de ouderen. Voor de volwassenen is dit aanzienlijk hoger dan in de regio (44%). In de Weebosch en Luyksgestel komt overgewicht onder de inwoners het vaakst voor (61% volwassenen en 70% ouderen). Het alcoholgebruik is nog steeds een belangrijk punt van aandacht aangezien 74% van de volwassenen en 51% van de ouderen momenteel niet voldoet aan de norm. Door de 19-64 jarigen wordt er meer gedronken vergeleken met het landelijk gemiddelde van 63%. De percentages zijn stabiel over de jaren. Sinds 15 hanteert de Gezondheidsraad een nieuwe norm: Drink liever niet, maar maximaal 1 glas per dag. Positief is wel dat het overmatig alcoholgebruik onder volwassenen lijkt af te nemen. In 16 dronk 10% overmatig, in 09 nog 14%. Voor binge drinken zien we eveneens een gunstige tendens. In de regio zien we ook langzaam een afname van het overmatig drinken. 1 Norm Gezond Bewegen uit 15 (Gezondheidsraad), minstens 5 dagen per week een half uur matig intensief lichamelijk actief GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 18
% Leefstijl Beweegt voldoende volgens norm Kernen 100 90 80 70 60 50 40 50 68 71 77 61 79 67 85 58 74 30 10 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 19
Hulp en vraagverlegenheid Voorzieningen en hulpmiddelen Mantelzorg
Hulp en vraagverlegenheid Ongeveer 500 inwoners hebben behoefte aan meer hulp of zorg, onder volwassenen is deze groep toegenomen. Circa één op de vijf inwoners heeft echter moeite met het vragen van hulp. Ruim één op de vijf ouderen in de gemeente Bergeijk ontvangt momenteel zorg vanwege hun gezondheid. Veel ouderen in Bergeijk hebben, indien zij in de toekomst een zorgvraag hebben, hulp beschikbaar in de omgeving. Desondanks is dat voor 19% van de ouderen niet het geval (ruim 700 ouderen). Deze groep is stabiel in omvang en verschillen tussen de kernen zijn minimaal. Daarnaast hebben bijna 0 ouderen behoefte aan meer hulp of zorg. Maar ook onder 300 volwassenen bestaat de behoefte aan meer zorg, en deze groep lijkt bovendien sinds 12 te zijn toegenomen (van 0,7% in 12 naar 3% in 16). Deze hulpbehoevenden zijn veelal woonachtig in de Weebosch en Luyksgestel. Ook al is er hulp beschikbaar in de omgeving, de drempel om die hulp daadwerkelijk te vragen is hoog. Bijna één op de vijf ouderen (19%) in Bergeijk vindt het erg moeilijk om hulp te vragen bij gezondheidsproblemen. Dit percentage ligt significant lager dan in de regio (25%). Vraagverlegenheid is zeker niet alleen bij ouderen een aandachtspunt. In Bergeijk is het percentage volwassenen (22%) dat erg veel moeite heeft om hulp te vragen zelfs hoger dan onder de ouderen. Met name in de Weebosch en Luyksgestel vinden inwoners het erg moeilijk om hulp te vragen. In het algemeen zijn het met name vrouwen (alle leeftijden) en de ouderen van 75+ die het vaker lastig vinden om hulp te vragen. Maar ook alleenwonenden hebben hier meer moeite mee. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 21
% Vraagverlegenheid Vindt het erg moeilijk om hulp te vragen bij problemen met gezondheid Kernen 30 25 26 25 15 17 22 15 22 19 10 5 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 22
niet zelfstandig contacten kunnen leggen minder dan 2x per maand contact met buren hebben vaak al wel mantelzorg ontvangen weinig eigen regie ervaren zich psychisch niet gezond of ongelukkig voelen geen gebruik van internet maken sociaal uitgesloten zijn of lage sociale cohesie ervaren in de buurt niet (altijd) bij iemand terecht kunnen met probleempjes Meer vraagverlegenheid bij mensen die behoefte hebben aan 1 of meer welzijnsvoorziening, maar deze niet gebruiken GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 23
Voorzieningen en hulpmiddelen Het gebruik van Wmo-voorzieningen in de gemeente Bergeijk neemt nog steeds toe bij volwassenen. Onder ouderen is er een toenemende behoefte aan welzijnsvoorzieningen. Het gebruik van Wmo-voorzieningen door volwassenen is vanaf 09 gestegen naar 11% in 16. Gelukkig weten relatief veel volwassenen waar ze voor informatie over Wmo-voorzieningen terecht kunnen; 94% tegenover 89% in de regio. Desondanks geeft 6% van de volwassenen en 17% van de ouderen aan dat zij behoefte hebben aan informatie over Wmo-voorzieningen, maar niet weten waar ze terecht kunnen. Bij de 65-plussers lijkt er sprake van een lichte toename ten opzichte van de voorgaande meting (13%). Onder ouderen is sinds 12 een sterke toename in de behoefte aan welzijnsvoorzieningen, er is o.a. een toenemende behoefte naar sport- en bewegingsactiviteiten en hulp van een vrijwilliger rondom huis. Ook de algemene gezondheidscheck is gewenst, maar hier wordt al steeds meer gebruik van gemaakt. Bijna één op de drie ouderen in Bergeijk heeft 1 of meer hulpmiddelen in de woning. Dit betreft veelal extra handgrepen en beugels. Daarnaast heeft ruim één op de vijf ouderen behoefte aan hulpmiddelen. De meeste behoefte is er aan sensoren die noodsituaties doorgeven, extra handgrepen / beugels of een alarmknop. Circa één op de tien ouderen moet verhuizen indien ze slecht ter been worden. Ongeveer zestig procent van de ouderen zal in die situatie in de eigen woning kunnen blijven, maar wel met aanpassingen. De groep ouderen die moet verhuizen indien slecht ter been is het grootst in de kernen Bergeijk en Westerhoven. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 24
% % Voorzieningen en hulpmiddelen 50 Heeft afgelopen jaar gebruik gemaakt van één of meer Wmovoorzieningen Trend 50 Wil informatie over wmovoorzieningen maar weet niet waar men terecht kan Trend 40 40 30 30 17 11 13 10 0 5 7 6 8 09 12 16 10 0 6 6 12 16 Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ Volwassenen 19-64 jaar Ouderen 65+ GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 25
Mantelzorg Het aandeel mantelzorgers in Bergeijk is sinds 09 flink toegenomen. Het aandeel overbelaste mantelzorgers lijkt (gemiddeld) stabiel te blijven. Circa 29% volwassenen en 26% van de ouderen heeft in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. Bij beide leeftijdsgroepen is het percentage mantelzorgers sinds 09 bijna of zelfs meer dan verdubbeld. Het aandeel overbelaste mantelzorgers is daarentegen niet toegenomen. Bij ouderen lijkt er zelfs een lichte daling plaats te vinden (van 14% in 09 naar 11% in 16). Ook regionaal zien we een afname bij de ouderen. Van de volwassenen voelt gemiddeld 12% zich (tamelijk) zwaar belast als mantelzorger. De verschillen tussen de kernen zijn opmerkelijk groot. In de Weebosch en Luyksgestel en Westerhoven is de groep (tamelijk) zwaar belaste mantelzorgers aanzienlijk groter dan in de andere kernen. Volwassenen geven momenteel het vaakst mantelzorg aan hun (schoon)ouders (15%). Ouderen hebben het afgelopen jaar met name mantelzorg verleent aan hun partner (5%) maar ook vaak aan buren, vrienden of kennissen (6%). De intensiteit van de zorg ligt voor de meeste mantelzorgers nog steeds tussen de 1-10 uur per week. Dit percentage is flink toegenomen sinds 09. Volwassenen lijken wel in toenemende mate behoefte te hebben aan ondersteuning bij mantelzorg (0,9% in 09; 3% in 16). In totaal hebben circa 440 inwoners van 19 jaar en ouder behoefte aan ondersteuning bij mantelzorg. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 26
% Mantelzorg Mantelzorger is (tamelijk) zwaar belast (% van de mantelzorgers) Kernen 30 24 17 10 10 12 11 0 5 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel 0 6 Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 27
Woonomgeving Geur- en geluidshinder Bezorgdheid woonomgeving 28
Woonomgeving Inwoners van Bergeijk zijn erg tevreden over hun buurt en de inspanningen van de gemeente om hen te betrekken bij veranderingen. Het gevoel van veiligheid onder 19-64 jarigen is hoog. Zowel de volwassenen als de ouderen in Bergeijk zijn grotendeels tevreden over hun buurt. Meer dan 90% geeft een voldoende als rapportcijfer. Daarnaast is drie op de tien volwassenen en 37% van de ouderen erg tevreden over de inspanningen die de gemeente doet om hen bij veranderingen in te buurt te betrekken (in de regio 25%). Ruim twee op de drie volwassenen voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de wijk. Bijna één op de vijf volwassenen en ouderen (beide 18%) is bovendien actief geweest om de buurt te verbeteren. Met name de ouderen in de kern Riethoven zijn erg actief in hun buurt en het verbeteren ervan (34%). Bijna alle volwassenen geven aan groen in de buurt belangrijk te vinden. Positief is dat men in Bergeijk significant meer tevreden is over de hoeveelheid gebruiksgroen, maar ook over het aantal plekken voor verkoeling en het aantal rustige plekken in de buurt in vergelijking tot de regio. Ruim vier op de vijf volwassenen (86%) voelt zich overdag en/of s avonds/ s nachts veilig in de gemeente. In de regio ligt dit met 77% aanzienlijk lager. Het gevoel van veiligheid is stabiel gebleven de afgelopen jaren. De visie van de GGD en op een gezonde leefomgeving is verwoord in het document Van Normen naar Waarden: kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving. Ze dienen onder andere als inbreng voor de vele processen die bij de implementatie van de Omgevingswet op de verschillende beleidsniveaus (gaan) lopen. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 29
% Woonomgeving Is actief geweest om de buurt te verbeteren Kernen 40 35 30 34 25 27 22 21 15 10 16 14 15 18 18 18 5 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 30
Geur- en geluidshinder Ernstige geur- en geluidshinder zorgen voor overlast en hebben niet alleen een negatieve invloed op de leefbaarheid maar ook op de gezondheidsbeleving van inwoners. Ongeveer 1.0 inwoners in Bergeijk worden ernstig gehinderd door geur. Gemiddeld ervaart 9% van de volwassenen en 7% van de ouderen ernstige geurhinder. Maar in de kern Riethoven is dit zelfs 17% respectievelijk %. De geurhinder wordt vooral veroorzaakt door activiteiten gerelateerd aan de veehouderij in de buurt (uitrijden mest en landbouw- en veeteeltactiviteiten), maar men ervaart ook geurhinder van het vliegverkeer. Daarnaast wordt ruim één op de zeven inwoners ernstig gehinderd door geluid. Een belangrijke bron voor ernstig geluidsoverlast is het wegverkeer, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Geluidshinder door vliegverkeer wordt significant meer ervaren in Riethoven: bijna een kwart van de volwassenen (24%) en ruim één op de vijf ouderen (21%) ervaart hinder van vliegverkeer. Volwassenen in de Weebosch en Luyksgestel ervaren significant meer geluidshinder van bouwen, verbouwen, slopen of graven. Zowel op gemeente- als regioniveau is geluidshinder in vergelijking met 09 nagenoeg gelijk gebleven. Geuroverlast lijkt in Bergeijk sinds 09 te zijn toegenomen. Op regionaal niveau zien we een significante toename. Geur- en geluidshinder hebben een negatieve invloed op de leefbaarheid in een dorp of kern. Mensen die hinder ervaren zijn vaker minder positief over de eigen buurt en woning. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 31
% Geurhinder Wordt ernstig gehinderd door geur Kernen 25 15 17 15 10 12 5 5 8 6 9 7 3 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 32
% Geur- en geluidshinder 25 Wordt ernstig gehinderd door geluid / geur (19-64 jarigen) Trend 15 15 15 10 9 5 4 0 09 16 Geluid Geur GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 33
Bezorgdheid woonomgeving Ongeveer vijftien procent van de inwoners van Bergeijk is bezorgd over de invloed van de leefomgeving op hun gezondheid. Veehouderij is de belangrijkste bron van zorg. Bijna 2.0 inwoners van Bergeijk maken zich zorgen over invloed die hun leefomgeving heeft op hun gezondheid ( 15%). Sinds 12 is deze bezorgdheid onder volwassenen significant gestegen. De veehouderij (met name varkens, pelsdieren en kippen/kuikens) in de omgeving is daarbij met stip de belangrijkste bron van zorg, maar ook over kerncentrales en akker-/tuinbouw in de buurt zijn inwoners van Bergeijk significant vaker bezorgd dan inwoners uit de regio. In Riethoven is de bezorgdheid over de leefomgeving onder inwoners het grootst. Het gaat met name om de invloed van de veehouderijen en het vliegveld dat in de buurt ligt. Bijna één op de drie inwoners van de gemeente Bergeijk is bezorgd over infectieziekten (overdraagbaar van dier op mens), resistente bacteriën en/of fijnstof. Dit ligt significant lager dan in de regio. Ook in dit geval hebben inwoners van Riethoven de meeste zorgen, met name door de blootstelling aan fijnstof. Op regioniveau blijkt dat hoger opgeleiden zich eerder zorgen maken dan lager opgeleiden en dat het vooral speelt bij inwoners in de leeftijd van 40 tot 75 jaar. En dus minder bij jongvolwassenen en 85-plussers. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 34
% Bezorgdheid woonomgeving Bezorgd over de invloed van de omgeving op de gezondheid Kernen 50 40 37 30 29 10 13 11 12 14 11 15 16 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 35
moeite hebben met rondkomen eenzaam zijn psychisch ongezond zijn een niet-westerse migratieachtergrond hebben niet (zo) gelukkig zijn lage sociale cohesie in de buurt ervaren Minder vaak positief over de leefomgeving zijn mensen die zelden of nooit contact met de buren hebben de buurt onaantrekkelijk vinden om te bewegen zich wel eens onveilig voelen onvoldoende ontmoetingsplekken in de buurt ervaren onvoldoende rustige plekken in de buurt ervaren GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 36
Achtergrondkenmerken Laarbeek 37
Leeftijd, huishouden en opleiding Bergeijk telt per 1 januari 16 14.419 inwoners van 19 jaar en ouder, hiervan hebben ruim 3.800 inwoners de leeftijd van 65 of ouder bereikt, dit is 26% van deze groep. Van de ondervraagden tussen de 19 en 64 jaar uit Bergeijk woont bijna de helft samen met een partner en thuiswonende kinderen (49%), dit is hoger dan gemiddeld. In 6% van de huishoudens gaat het om een eenoudergezin. Van de volwassenen woont bijna één op de tien alleen, dit komt minder vaak voor dan gemiddeld in de regio (15%). Bijna drie op de tien ouderen in de gemeente is alleenwonend. In de kern Bergeijk woont men het vaakst alleen (34%). Veel ouderen hebben nog een eigen koopwoning, in Bergeijk geldt dit voor ruim 3.100 ouderen (83%). Dit ligt aanzienlijk hoger dan in de regio (64%). Het opleidingsniveau in Bergeijk komt grotendeels overheen met de rest van Zuidoost-Brabant; bijna twee derde van de volwassenen in Bergeijk heeft een middelbaar opleidingsniveau (MAVO/LBO; % en HAVO/VWO/MBO; 43%). Daarnaast heeft ruim één derde van de volwassenen een hoog opleidingsniveau (HBO/WO). Slechts 1% heeft een laag opleidingsniveau. Ruim vier op de vijf volwassenen heeft betaald werk (83%), dit is significant gestegen ten opzichte van 09 en hoger dan het landelijk gemiddelde. In de Weebosch en Luyksgestel hebben de minste volwassenen betaald werk (75%). Vier procent is arbeidsongeschikt (450 volwassenen) en nog eens twee procent (230 volwassenen) is werkloos/-zoekend. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 38
Leeftijd en huishoudsamenstelling Totaal aantal inwoners in Bergeijk in 16 (bron CBS): 18.253 inwoners 19-64: 10.611 (58%) 65+: 3.808 (21%) Huishouden met thuiswonende kinderen: 49% Eenoudergezin: 6% Alleenwonend: 9% Samenwonend: 71% Alleenwonend: 29% GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 39
Financiën Naar schatting heeft 11% van de volwassenen en 7% van de ouderen enige tot grote moeite om rond te komen (ruim 1.400 mensen). Bij volwassenen ligt dit significant lager dan in de regio. Daarnaast lijkt er sinds 12 voor beide leeftijdsgroepen een daling plaats te vinden. In Westerhoven hebben zowel volwassenen (15%), als ouderen (9%) de grootste moeite met rondkomen. In de kern Bergeijk komt dit het minst vaak voor. Het gemiddeld huishoudinkomen van de inwoners in Bergeijk is over het algemeen iets hoger vergeleken met het inkomen van inwoners uit de regio en Nederland. In Bergeijk ontvangen ouderen vaker alleen een AOW uitkering dan gemiddeld in Zuidoost-Brabant (25% vs. 19% in de regio). Positief is wel dat zij niet meer moeite hebben met rondkomen. Wanneer men schulden heeft kan dit een grote impact hebben op iemands leven. Bijna 1000 volwassenen en ongeveer 150 ouderen in Bergeijk hebben één of meer betalingsachterstanden. Dit betreft met name kosten voor de zorgverzekering en de belastingdienst. Soms is er ook te weinig geld voor sociale activiteiten. Zo hebben bijna 900 volwassenen (8%) te weinig geld voor het lidmaatschap van een (sport)vereniging en ongeveer 250 volwassenen onvoldoende geld voor het verwarmen van het huis. GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 40
% Financiën Heeft (enige tot grote) moeite met rondkomen Kernen 25 15 14 15 10 12 11 5 8 7 7 8 9 7 0 Bergeijk Weebosch en Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bergeijk (totaal) 19-64 jaar 65+ jaar GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 41
Meer weten over de inwoners van Bergeijk? Tabellenboeken en rapportages: www.ggdkompas.nl GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 42
Meer weten over de inwoners van Bergeijk? www.brabantscan.nl GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 43
Of neem contact op met: Reineke Horbach Gezondheidsmakelaar Michelle Hoeijmakers Kennismakelaar R.horbach@ggdbzo.nl 088 0031 450 m.hoeijmakers@ggdbzo.nl 088 0031 275 GGD Brabant Zuidoost Volwassenen- en Ouderenmonitor 16-17 44