VIESMANN. Tapwaterverwarming Warmwaterboiler en boilerlaadsystemen. Ontwerphandleiding. Tapwaterverwarming

VIESMANN Tapwaterverwarming Warmwaterboiler en boilerlaadsystemen Ontwerphandleiding Tapwaterverwarming Centrale tapwaterverwarming met Viessmann-warmwaterboilers met Viessmann-boilerlaadsysteem met Viessmann-verswatermodule 5/2016

Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Dimensionering van installaties voor de tapwaterverwarming 1.1 Basisprincipes... 4 Algemeen... 4 Onregelmatige warmwaterbehoefte... 4 Constante warmwaterbehoefte... 4 Grote warmwaterbehoefte... 4 Berekeningsprogramma EDIS... 4 Hydraulische integratie... 4 2. Productinformatie 2.1 Productbeschrijving... 5 Vitocell 100-H (type CHA)... 5 Vitocell 300-H (type EHA)... 5 Vitocell 100-V (type CVA, CVAA, CVAA-A)... 5 Vitocell 100-V (type CVW)... 5 Vitocell 300-V (type EVA)... 5 Vitocell 300-V (type EVI)... 5 Vitocell 100-W (type CUGA, CUGA-A)... 6 Vitocell 100-L (type CVL) en HydroTap... 6 Vitocell 100-B (type CVB, CVBB), Vitocell 100-U (type CVUB) en Vitocell 100-W (type CVUC-A)... 6 Vitocell 300-B (type EVB)... 6 Vitocell 340-M, Vitocell 360-M (type SVKC/SVSB)... 6 Vitotrans 353 (verswatermodule)... 6 2.2 Overzicht producteigenschappen... 7 2.3 Gebruik conform de voorschriften van Viessmann-boilers... 7 3. Keuze van boilertype 3.1 Keuze volgens N L -getal... 8 Keuzediagram Vitocell 100... 9 Keuzediagram Vitocell 300... 10 Keuzediagrammen boilerlaadsysteem Vitocell 100-L, type CVL, met Vitotrans 222 11 3.2 Keuze volgens continuvermogen... 11 Tabellen voor de keuze volgens continuvermogen... 12 4. Dimensionering 4.1 De dimensionering volgens korte afname en DIN 4708-2... 12 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in woongebouwen... 13 Vaststelling van de in te zetten tappuntenbehoefte per tappunt dat in aanmerking wordt genomen... 14 Berekening van het behoeftegetal N... 14 Keteltoeslag Z K... 16 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in bedrijven. 17 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in hotels, pensions en tehuizen... 18 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in het bedrijfsleven gebruikte sauna... 19 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater voor sporthallen... 20 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in combinatie met afstandsverwarmingen... 20 4.2 Dimensionering op basis van topdebiet volgens DIN 1988-300... 21 Bepaling van de warmwaterbehoefte... 21 Bepaling van het vereiste buffervolume... 22 4.3 Dimensionering volgens continuvermogen... 23 Vaststelling van de vereiste warmwaterboilers, voorbeeld 1 (met constante aanvoertemperaturen)... 23 Vaststelling van de vereiste warmwaterboilers, voorbeeld 2 (met constant temperatuurverschil van de warmtegenerator)... 24 5. Boilerlaadsystemen Vitocell 100-L met HydroTap 5.1 Toepassingen en voordelen... 25 5.2 Functiebeschrijving van het boilerlaadsysteem... 26 Werking met glijdende aanvoertemperatuur... 26 Werking met constante aanvoertemperatuur... 27 Werking met warmtepomp in combinatie met laadlans voor de tapwateropwarming 27 5.3 Algemene formules voor de berekening van het boilerlaadsysteem... 28 5.4 Voorbeeldberekening... 28 Berekening van de boilergrootte volgens waterhoeveelheid... 29 Berekening van de boilergrootte volgens warmtehoeveelheid... 29 6. Installatie warmwaterboiler 6.1 Tapwateraansluiting... 29 2 VIESMANN Tapwaterverwarming

Inhoudsopgave (vervolg) Vitocell 100-H en Vitocell 300-H tot 200 l inhoud... 31 Vitocell 300-H vanaf 350 l inhoud... 31 Vitocell 100-V en Vitocell 300-V... 32 Aansluiting tapwaterzijde boilergroepen met Vitocell 300-H... 33 6.2 Circulatieleidingen... 33 6.3 Aansluiting circulatieleiding bij boilergroep... 34 Opstelling van de Vitocell 100-V en Vitocell 300-V als boilergroep... 35 Opstelling van de Vitocell 100-V en Vitocell 300-V als boilergroep... 35 6.4 Aansluiting aan verwarmingszijde... 36 Aansluiting aan verwarmingszijde... 36 Aansluiting aan verwarmingszijde met retourtemperatuurbegrenzing... 40 7. Installatie boilerlaadsysteem 7.1 Tapwaterzijdige integratie... 42 Variant 1 Boilerlaadsysteem met een Vitocell 100-L en HydroTap voor glijdende aanvoertemperaturen... 42 Variant 2 Boilerlaadsysteem met meerdere Vitocell 100-L in parallelle schakeling en HydroTap voor glijdende aanvoertemperaturen... 43 Variant 3 Boilerlaadsysteem met meerdere Vitocell 100-L in parallelle schakeling en HydroTap voor constante aanvoertemperaturen... 44 Variant 4 Boilerlaadsysteem met meerdere Vitocell 100-L in serieschakeling en HydroTap voor glijdende aanvoertemperaturen... 45 7.2 Aansluitingen... 46 Tapwaterzijdige aansluiting van de HydroTap(accessoire) in combinatie met een Vitocell 100-L... 46 Aansluitingen aan CV-waterzijde... 47 7.3 Toepassingsvoorbeelden... 47 Boilerlaadsytemen onder verschillende aansluitvoorwaarden... 47 Toepassingsvoorbeeld 1 Vitocell 100-L met HydroTap en verwarmingsketel met Vitotronic... 48 Toepassingsvoorbeeld 2 Vitocell 100-L met HydroTap en een regeling van derden... 49 Toepassingsvoorbeeld 3 Vitocell 100-L met HydroTap en constante aanvoertemperaturen... 50 8. Bijlage 8.1 Vragenlijst voor de dimensionering van warmwaterboilers... 52 Warmwaterboilers in tapwaterverwarmingsinstallaties... 52 8.2 Checklijst warmtewisselaar-aanvraag/-ontwerp... 53 Gebruiksdoeleinden: water/water... 53 8.3 Checklijst warmtewisselaar-aanvraag/-ontwerp... 54 Gebruiksdoeleinden: Stoom/water... 54 9. Index... 55 Tapwaterverwarming VIESMANN 3

Dimensionering van installaties voor de tapwaterverwarming 1.1 Basisprincipes 1 Algemeen Voor de dimensionering van tapwaterverwarmingsinstallaties moet met twee belangrijke principes rekening gehouden worden: om hygiënische redenen moet het volume van de tapwaterverwarmingsinstallatie zo klein mogelijk gehouden worden. Omwille van het comfort moet dat echter zo groot mogelijk zijn. Dat betekent dat de installatie zo exact mogelijk gedimensioneerd moet worden. In de praktijk worden hiervoor verschillende uitgangspunten gehanteerd: Voor woningen gebeurt het ontwerp vaak conform DIN 4708 deel 2. Rekening houdend met de sanitaire inrichting van de afzonderlijke woningen/wooneenheden, het aantal bewoners/ gebruikers en gelijktijdigheidsfactoren wordt het behoeftekengetal N bepaald. Onregelmatige warmwaterbehoefte Voor gebouwen met onregelmatige warmwaterbehoefte,bijv. scholen, industriële bedrijven, hotels of sportinrichtingen met douches, gebeurt de dimensionering vaak via het kortstondige vermogen/de maximale taphoeveelheid gedurende 10 min. Hierbij moet er zowel op gelet worden de tapwaterverwarmingsinstallatie niet te groot te dimensioneren, maar ook de opwarmtijd van de tapwaterverwarmingsinstallatie tot de volgende gebruikspiek in aanmerking te nemen. Constante warmwaterbehoefte Voor toepassingen met een constante behoefte aan warm tapwater, bijv. in levensmiddelverwerkende industrie of in zwembaden, wordt de tapwaterverwarmingsinstallatie volgens de voortdurende behoefte van de verbruiker (continuvermogen) gedimensioneerd. Daarbij is de omvang van de warmteoverdrager en het beschikbare verwarmingsvermogen doorslaggevend. Grote warmwaterbehoefte Voor een heel grote behoefte is het raadzaam de tapwaterverwarmingsinstallatie zowel volgens het kortstondig vermogen als volgens het continuvermogen te ontwerpen, bijv. boilerlaadsystemen. Berekeningsprogramma EDIS Voor een veilige dimensionering van tapwaterverwarmingsinstallaties stelt Viessmann de gratis software EDIS ter beschikking. Met behulp daarvan kunnen zowel woningen (conform DIN 4708-2) als andere gebouwen (bijv. hotels, kazernes, industriële gebouwen) berekend worden. Hierbij worden verschillende, aanvullende berekeningsmethodes toegepast. Hydraulische integratie Voor een veilige en betrouwbare werking van de tapwaterverwarmingsinstallatie zijn de volgende factoren belangrijk: dimensionering van de tapwaterverwarming hydraulische integratie van de tapwaterverwarming werking van de hele installatie Voor de hygiënische werking van de tapwaterverwarmingsinstallatie zijn de volgende factoren belangrijk: juiste werkingstemperatuur ontwerp van de circulatieleiding aansluiting van de circulatieleiding op de tapwaterverwarming Voor installaties die volgens het principe van een doorstroomtoestel werken, bijv. stations voor vers water, kan het ontwerp ook gebeuren op basis van het topdebiet conform DIN 1988-300. Daarom is het belangrijk het beschikbare verwarmings- en overdrachtvermogen te kennen. Er moet gegarandeerd worden dat in de periode tussen de gebruikspieken het tapwater voldoende verwarmd wordt. Een dimensionering op basis van het continuvermogen is ook zinvol als speciaal rekening gehouden moet worden met de retourtemperaturen van het verwarmingssysteem (bijv. verwarmingssystemen op afstand). Er moet speciaal rekening gehouden worden met: DVGW-werkblad W 551 TRWI (DIN 1988) de geldige tapwaterverordening richtlijn 98/83/EG van de Raad van de Europese Unie 4 VIESMANN Tapwaterverwarming

Productinformatie 2.1 Productbeschrijving Vitocell 100-H (type CHA) 130, 160 en 200 liter inhoud, liggend, geëmailleerd, interne verwarming Liggende warmwaterboiler met intern verwarmingsoppervlak. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver. Vitocell 300-H (type EHA) 160, 200, 350 en 500 liter inhoud, liggend, uit roestvast staal, interne verwarming Liggende warmwaterboiler uit hooggelegeerd roestvast staal met intern verwarmingsoppervlak. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver. Vitocell 100-V (type CVA, CVAA, CVAA-A) 160, 200 en 300 liter inhoud, staand, geëmailleerd, interne verwarming Staande warmwaterboiler met intern verwarmingsoppervlak. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver of wit. Bovendien bij Vitocell 100-V (type CVAA-A), 160 en 200 l inhoud: vacuüm-paneel voor minimaal stand-byverlies 500, 750 en 1000 liter inhoud, staand, geëmailleerd, interne verwarming Staande warmwaterboiler met intern verwarmingsoppervlak. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. Boilergroepen Vitocell 300-H, 350 en 500 liter inhoud kunnen door verzamelleidingen aan tapwater- en verwarmingswaterzijde tot boilergroepen worden gecombineerd (700 l, 1000 l, 1500 l). De warmwaterboilers worden als afzonderlijke boilercellen geleverd, daardoor gemakkelijke plaatsing. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart meegeleverd. Boilergroepen Vitocell 100-V, 300 tot 1000 liter inhoud kunnen door verzamelleidingen tot boilergroepen worden gecombineerd (600 l, 1000 l, 1500 l, 2000 l, 3000 l). Voor warmwaterboilers tot 500 liter inhoud zijn verzamelleidingen aan tapwater- en verwarmingswaterzijde klaar voor montage leverbaar. Voor warmwaterboilers met 750 en 1000 liter inhoud moeten de verzamelleidingen door de installateur worden uitgevoerd. De warmwaterboilers worden als afzonderlijke boilercellen geleverd, daardoor gemakkelijke plaatsing. 2 Vitocell 100-V (type CVW) 390 liter inhoud, staand, geëmailleerd, interne verwarming Staande warmwaterboiler met grote interne verwarmingsoppervlakte, speciaal voor de tapwaterverwarming in combinatie met warmtepompen. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart meegeleverd. Vitocell 300-V (type EVA) 130, 160 en 200 liter inhoud, staand, uit edelstaal, externe verwarming Staande warmwaterboiler aan tapwaterzijde uit hooggelegeerd edelstaal met extern verwarmingsoppervlak. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver. Vitocell 300-V met 160 en 200 l inhoud is ook in wit leverbaar. Vitocell 300-V (type EVI) 200 en 300 liter inhoud, staand, uit edelstaal, interne verwarming Staande warmwaterboiler uit hooggelegeerd edelstaal met intern verwarmingsoppervlak. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver. 500 liter inhoud, staand, uit edelstaal, interne verwarming Staande warmwaterboiler uit hooggelegeerd edelstaal met intern verwarmingsoppervlak. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart meegeleverd. Boilergroepen Vitocell 300-V met 300 en 500 l liter inhoud kunnen door verzamelleidingen aan tapwater- en verwarmingswaterzijde tot boilergroepen worden gecombineerd. Verzamelleidingen klaar voor montage zijn leverbaar. De warmwaterboilers worden als afzonderlijke boilercellen geleverd, daardoor gemakkelijke plaatsing. Tapwaterverwarming VIESMANN 5

Productinformatie (vervolg) Vitocell 100-W (type CUGA, CUGA-A) 120 en 150 liter inhoud, staand, geëmailleerd, interne verwarming Staande warmwaterboiler met interne verwarmingsoppervlakte, speciaal voor de montage onder een olie- of gaswandtoestel. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur wit. Bovendien bij Vitocell 100-W (type CUGA-A): vacuüm-paneel voor minimaal stand-byverlies 2 Vitocell 100-L (type CVL) en HydroTap 500, 750 en 1000 liter inhoud, boilerlaadsysteem, geëmailleerd Staande warmwaterboiler voor de aansluiting van een externe warmtewisselaarset. Laadboiler uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De laadboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart geleverd. Vitotrans 222 Warmtewisselaarset bestaande uit platenwarmtewisselaar met isolatie, boilerlaadpomp, verwarmingswaterpomp en regelklep leidinggroep. Vitocell 100-B (type CVB, CVBB), Vitocell 100-U (type CVUB) en Vitocell 100-W (type CVUC-A) 300 liter inhoud, staand, geëmailleerd, voor tapwaterverwarming door zonne-energie Staande warmwaterboiler met twee interne verwarmingsoppervlakken voor de bivalente tapwaterverwarming. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver of wit. Bovendien bij Vitocell 100-U (type CVUB): met gemonteerde Solar-Divicon en zonneregeling Vitosolic 100, type SD1 of zonneregelingsmodule, type SM1. 400 en 500 liter inhoud, staand, geëmailleerd, voor tapwaterverwarming door zonne-energie Staande warmwaterboiler met twee interne verwarmingsoppervlakken voor de bivalente tapwaterverwarming. Boilercel en verwarmingsoppervlak uit staal, corrosiebestendig door Ceraprotect-emaillaag en magnesiumbeschermingsanode. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart meegeleverd. Bovendien bij Vitocell 100-B (type CVB), 400 l inhoud: Ook leverbaar in wit. Bovendien bij Vitocell 100-W (type CVUC-A): installatietoestanden, opbrengst en histogrammen kunnen weergegeven worden via Vitotronic 200, type HO2B met kleuren-touchscreen. Vacuüm-paneel voor minimaal stand-byverlies Enkel leverbaar in wit. Vitocell 300-B (type EVB) 300 liter inhoud, staand, van edelstaal, voor tapwaterverwarming door zonne-energie Staande warmwaterboiler uit hooggelegeerd roestvast edelstaal met twee interne verwarmingsoppervlakken voor de bivalente tapwaterverwarming. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd en met een plaatmantel omgeven, met epoxyhars gecoat, kleur vitozilver. 500 liter inhoud, staand, van edelstaal, voor tapwaterverwarming door zonne-energie Staande warmwaterboiler uit hooggelegeerd roestvast edelstaal met twee interne verwarmingsoppervlakken voor de bivalente tapwaterverwarming. De warmwaterboilers zijn langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart meegeleverd. Vitocell 340-M, Vitocell 360-M (type SVKC/SVSB) 750 en 950 l inhoud Multivalente verwarmingswaterbuffer voor een hygiënische tapwaterverwarming in continu procedé met interne tapwaterwarmtewisselaar uit een hooggelegeerde edelstalen ribbelbuis. Met zonnewarmtewisselaar voor de tapwaterverwarming door zonne-energie en verwarmingsondersteuning. Langs alle kanten geïsoleerd, kleur vitozilver. De afneembare isolatie wordt apart meegeleverd. Bovendien bij Vitocell 360-M: Laaglaadinrichting voor temperatuurgerichte laagvorming van de zonne-energie. Daardoor snelle beschikbaarheid van door zonneenergie verwarmd tapwater. Vitotrans 353 (verswatermodule) Taphoeveelheid 25 l/min, 48 l/min, 68 l/min Verswatermodule voor hygiënische tapwaterverwarming volgens het doorstroomprincipe. Verkrijgbaar voor wandmontage als type PBS, PBM en PBL of als type PZS en PZM voor de montage op de verwarmingswaterbuffer Vitocell 100-E, Vitocell 120-E, Vitocell 140-E en Vitocell 160-E. 6 VIESMANN Tapwaterverwarming

Productinformatie (vervolg) De verswatermodules in uitvoering voor aanbouw op de verwarmingswaterbuffer zijn voorzien van een circulatiepomp en omschakelklep voor een doelgerichte retourlaagvorming (optioneel ook verkrijgbaar voor wandmontage). Alle pompen hebben een hoog rendement. Met de types PBM (48 l/min) en PBL (68 l/min) zijn cascades met max. 4 dezelfde modules mogelijk. 2.2 Overzicht producteigenschappen Boiler Materiaal Uitvoering Warmtewisselaar Kleur Nom. inhoud in l Type van tot Edelstaal Geëmailleerd Staal (buffer) liggend staand Aantal Afz. tap- water- WT Vitozilver Vitocell 100-H CHA 130 200 X 1 X Vitocell 300-H EHA 160 500 X X 1 X Vitocell 100-V CVA 160 1000 X X 1 X X CVAA CVAA-A Vitocell 100-V CVW 390 390 X X 1 X Vitocell 300-V EVA 130 300 X X 1 X X Vitocell 300-V EVI 200 500 X X 1 X Vitocell 100-W CUGA 120 150 X X 1 X CUGA-A Vitocell 100-L CVL 500 1000 X X X Vitocell 100-B CVB 300 500 X X 2 X X CVBB Vitocell 100-U CVUB 300 300 X X 2 X X CVUC-A Vitocell 300-B EVB 300 500 X X 2 X Vitocell 340-M SVKC 750 950 X X X 1 X X Vitocell 360-M SVSB 750 950 X X X 1 X X Wit 3 Alle boilers worden geïsoleerd geleverd. Boilers met een -A (bijv. CUGA-A) in het type beschikken bovendien over een vacuümpaneel, waardoor ze ERP-energie-efficiëntieklasse A hebben. De boilers zijn als type zonder -A ook leverbaar met een standaardisolatie. Liggende en staande boilers met een nominale inhoud van 300 l zijn vast ingeschuimd. Staande boilers met een nominale inhoud > 300 l worden met een afzonderlijke isolatie geleverd. 2.3 Gebruik conform de voorschriften van Viessmann-boilers Het apparaat mag conform het doel enkel geïnstalleerd en gebruikt worden in gesloten systemen volgens EN 12828 / DIN 1988 resp. solarinstallaties volgens EN 12977, rekening houdend met de bijbehorende montage-, service- en bedieningshandleidingen. Warmwaterboilers zijn uitsluitend voorzien voor de bevoorrading en verwarming van water met tapwaterkwaliteit, verwarmingswaterbuffers uitsluitend voor vulwater in tapwaterkwaliteit. Zonnecollectoren mogen enkel gebruikt worden met warmteoverdrachts media die door de fabrikant worden vrijgegeven. Gebruik volgens de voorschriften houdt in dat een stationaire installatie in combinatie met installatiespecifieke en toegelaten componenten werd uitgevoerd. De fabrikant kan dergelijk gebruik eventueel vrijgeven. Verkeerd gebruik van het toestel resp. ondeskundige bediening (bijv. wanneer de gebruiker het toestel opent) is verboden en leidt tot aansprakelijkheidsuitsluiting. Van verkeerd gebruik is eveneens sprake wanneer de voorziene functie van componenten van het systeem gewijzigd wordt (bijv. door directe tapwaterverwarming in de collector). De wettelijke bepalingen, in het bijzonder inzake hygiëne van tapwater, moeten nageleefd worden. Gebruik in bedrijven of industrie voor andere doeleinden dan voor gebouwverwarming of tapwaterverwarming, geldt als strijdig met de voorschriften. Keuze van boilertype De gedetailleerde technische gegevens en vermogenskenwaarden, inclusief de diagrammen inzake continuvermogen van de warmwaterboiler, vindt u in de gegevensbladen. De volgende tabellen zijn een hulpmiddel voor een eerste keuze. Tapwaterverwarming VIESMANN 7

Keuze van boilertype (vervolg) 3.1 Keuze volgens N L -getal Conform het berekende behoeftekengetal N (zie vanaf pagina 12) wordt de vermogenscoëfficiënt N L van de warmwaterboiler gekozen (N L N) en in de eerste kolom van het volgende keuzediagram gezocht. De warmwaterboilers met een overeenkomstig vermogenskengetal zijn grijs gemarkeerd. Voorbeeld: Tapwaterverwarming in een tweegezinswoning in combinatie met een zonne-installatie Behoeftekengetal N = 2,3 1 Selectie: Vitocell 100-B, 400 l 2 (uit keuzediagram Vitocell 100) of Vitocell 300-B, 300 l 2 (uit keuzediagram Vitocell 300). In de bovenste regel kan nu de vereiste aanvoertemperatuur voor dat vermogen, 70 C 3 voor Vitocell 100-B, 400 l met een vermogenscoëfficiënt N L = 2,5 resp. 80 C 3 für Vitocell 300-B, 300 l, met een vermogenscoëfficiënt N L = 3,5 afgelezen worden. De keuze van de warmwaterboiler moet aan de hand van de technische gegevens in het gegevensblad gecontroleerd worden. 3 8 VIESMANN Tapwaterverwarming

Keuze van boilertype (vervolg) Keuzediagram Vitocell 100 1 N L 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 5,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2 6,4 6,6 6,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0 9,2 9,4 9,6 9,8 10,0 11,0 12,0 13,0 14,0 15,0 16,0 17,0 18,0 19,0 20,0 21,0 22,0 23,0 24,0 25,0 26,0 27,0 28,0 29,0 30,0 31,0 32,0 33,0 34,0 35,0 36,0 37,0 38,0 39,0 40,0 41,0 42,0 43,0 44,0 45,0 70 C 80 C 90 C 130 l 130 l 130 l 160 l 200 l Vitocell 100-H 130-200 l 160 l 200 l 160 l 160 l 200 l Vitocell 100-V 160-1000 l 70 C 80 C 90 C 200 l 300 l 390 l 500 l 750 l 1000 l 160 l 200 l 300 l 390 l 500 l 750 l 1000 l 160 l 200 l 300 l 390 l 500 l 750 l 1000 l Vitocell 100-B 300-500 l A 70 C 80 C 90 C 3 300 l 300 l 300 l 2 400 l 400 l 400 l 500 l 500 l 500 l Vitocell 100-U 300 l 70 C 80 C 90 C 300 l 300 l 300 l 3 1-3 Geselecteerd voorbeeld A Bovenste verwarmingsspiraal Tapwaterverwarming VIESMANN 9

Keuze van boilertype (vervolg) Keuzediagram Vitocell 300 3 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 5,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2 6,4 6,6 6,8 7,0 7,2 7,4 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0 9,2 9,4 9,6 9,8 10,0 11,0 12,0 13,0 14,0 15,0 16,0 17,0 18,0 19,0 20,0 21,0 22,0 23,0 24,0 25,0 1 N L Vitocell 300-H 160-500 l 70 C 80 C 90 C 160 l 200 l 350 l 500 l 160 l 200 l 350 l 350 l 500 l 160 l 200 l 500 l 70 C 80 C 90 C 130 l EVA 160 l EVA 200 l EVI 200 l EVA 300 l EVI 500 l EVI Vitocell 300-V 130-500 l 130 l EVA 160 l EVA 200 l EVA 200 l EVI 300 l EVI 500 l EVI 130 l EVA 160 l EVA 200 l EVA/EVI 300 l EVI 500 l EVI 70 C 80 C 90 C 300 l 500 l Vitocell 300-B 300 en 500 l 3 2 300 l 500 l 300 l 500 l 1-3 Geselecteerd voorbeeld 10 VIESMANN Tapwaterverwarming

Keuze van boilertype (vervolg) Keuzediagrammen boilerlaadsysteem Vitocell 100-L, type CVL, met Vitotrans 222 Vermogenskengetal N L Het vermogenskengetal N L verandert met de boilerbevoorradingstemperatuur T sp. Richtwaarden T sp = 60 C 1,0 N L T sp = 55 C 0,75 N L T sp = 50 C 0,55 N L T sp = 45 C 0,3 N L 300 Kortstondig vermogen (gedurende 10 min) Het kortstondig vermogen gedurende 10 minuten verandert met de boilerbevoorradingstemperatuur T sp. Richtwaarden T sp = 60 C 1,0 Kortstondig vermogen T sp = 55 C 0,75 Kortstondig vermogen T sp = 50 C 0,55 Kortstondig vermogen T sp = 45 C 0,3 Kortstondig vermogen 3000 Vermogenkengetal N L 250 200 150 100 50 0 10 3000 (3x1000) ltr. 2000 (2x1000) ltr. 1500 (2x750) ltr. 20 40 60 80 100 120 500 ltr. 140 160 1000 ltr. 750 ltr. 180 200 220 240 Kortstondig vermogen in liter/10min bij een taptemperatuur van 45 C 2500 2000 1500 1000 500 0 0 1500 (2x750) ltr. 20 40 60 80 3000 (3x1000) ltr. 2000 (2x1000) ltr. 100 120 500 ltr. 140 160 1000 ltr. 750 ltr. 180 200 220 240 3 over te dragen vermogen in kw bij Tsp=60 C over te dragen vermogen in kw bij Tsp=60 C A HydroTap, 80 kw B HydroTap, 120 kw C HydroTap, 240 kw A HydroTap, 80 kw B HydroTap, 120 kw C HydroTap, 240 kw 3.2 Keuze volgens continuvermogen Volgens de gewenste verwarming van 10 naar 45 C of van 10 naar 60 en de geplande aanvoertemperatuur wordt de overeenkomstige kolom in de volgende keuzetabel gekozen. In de kolom wordt het vereiste continuvermogen (zie vanaf pagina 23) opgezocht en het boilertype in de eerste kolom afgelezen. Voorbeeld: Tapwataterverwarming van 10 naar 60 C, aanvoertemperatuur 70 C 1 Vereist continuvermogen: 20 kw 2, geëmailleerde warmwaterboiler, staat in de eerste kolom naast 3: Vitocell 100-V, 200 l of Vitocell 100-V, 300 l De keuze van de geschikte warmwaterboiler gebeurt nu aan de hand van de technische gegevens en de diagrammen met continuvermogen in de gegevensbladen Vitocell. Opmerking Het aangegeven continuvermogen wordt alleen bereikt als het nominale vermogen van de warmtegenerator groter dan het continuvermogen is. Bij het ontwerp met het aangegeven resp. berekende continuvermogen een geschikte circulatiepomp inplannen. Tapwaterverwarming VIESMANN 11

Keuze van boilertype (vervolg) Tabellen voor de keuze volgens continuvermogen 4 Toestel Type Inhoud Continuvermogen in kw voor Continuvermogen in kw voor tapwaterverwarming tapwaterverwarming van 10 naar 60 C van 10 naar 45 C Aanvoertemperatuur 90 C 80 C 70 C 90 C 80 C 70 C 60 C 50 C 1 Liggende warmwaterboilers Vitocell 100-H CHA 130 l 27 20 14 28 23 19 14 160 l 32 24 17 33 28 22 16 200 l 38 29 19 42 32 26 18 Vitocell 300-H EHA 160 l 28 23 15 32 28 20 14 200 l 33 25 17 41 30 23 16 350 l 70 51 34 80 64 47 33 500 l 82 62 39 97 76 55 38 Warmwaterboiler voor wandtoestellen Vitocell 100-W CUGA 120 l 24 CUGA-A 150 l 24 Staande warmwaterboilers Vitocell 100-V CVA 160 l 36 28 19 40 32 25 9 CVAA-A 200 l 36 28 19 40 32 17 9 3 2 CVAA 300 l 45 34 23 53 44 23 18 CVA 500 l 53 44 33 70 58 32 24 750 l 102 77 53 123 99 53 28 1000 l 121 91 61 136 111 59 33 CVW 390 l 98 78 54 109 87 77 48 26 Vitocell 300-V EVA 130 l 32 25 16 37 30 22 13 9 160 l 36 28 19 40 32 24 15 10 200 l 57 43 25 62 49 38 25 12 EVI 200 l 63 48 29 71 56 44 24 13 300 l 82 59 41 93 72 52 30 15 500 l 81 62 43 96 73 56 37 18 Bivalente warmwaterboilers A Vitocell 100-U CVUB 300 l 23 20 15 31 26 20 15 11 CVUC-A Vitocell 100-B CVBB 300 l 23 20 15 31 26 20 15 11 CVB 400 l 36 27 18 42 33 25 17 10 500 l 36 30 22 47 40 30 22 16 Vitocell 300-B EVB 300 l 74 54 35 80 64 45 28 15 500 l 74 54 35 80 64 45 28 15 Verswatermodule Vitotrans 353 PBS 108 88 65 81 81 81 61 39 PZS PBM 195 164 127 146 146 146 117 79 PZM PBL 277 233 181 203 203 203 166 113 1-3 Geselecteerd voorbeeld A Bovenste verwarmingsspiraal Opmerking Overige waarden zie gegevensblad Vitotrans 353. Dimensionering 4.1 De dimensionering volgens korte afname en DIN 4708-2 Voor woningen wordt de warmwaterbehoefte aan de hand van het behoeftekengetal N berekend. De rekenmethode is in DIN 4708-2 bepaald en wordt hierna beschreven. Aan de hand van het behoeftekengetal N wordt dan een warmwaterboiler met een overeenkomstige vermogenscoëfficiënt N L gekozen (N L N). De vermogenscoëfficiënt N L van een warmwaterboiler kan ook als kortstondig vermogen gedurende 10 minuten uitgedrukt worden. De dimensionering van deze korte afname voor tapwaterverwarmingsinstallaties wordt gebruikt als een bepaalde hoeveelheid warm water gedurende korte tijd ter beschikking moet worden gesteld en aansluitend gedurende een langere periode voor het opwarmen ter beschikking moet staan, zoals bijv. in bedrijven of scholen (drukke tijd). Het kortstondig vermogen gedurende 10 minuten wordt bijna uitsluitend door de bevoorrade waterhoeveelheid (inhoud) bepaald. 12 VIESMANN Tapwaterverwarming

Dimensionering (vervolg) Berekeningsprogramma EDIS/DIN 4708-2 Een warmwaterboiler kan ook met behulp van het EDIS-berekeningsprogramma gedimensioneerd worden. Het programma dimensioneert warmwaterboilers op basis van DIN 4708 voor woningen en omvat verschillende rekenmethodes, bijv. voor hotels, gastronomie, ziekenhuizen, bejaardentehuizen, campings, turnzalen, enz. Het berekeningsprogramma EDIS van Viessmann ontvangt u op verzoek bij onze bevoegde verkoopafdeling. De vermogenscoëfficiënt N L en het maximale continuvermogen van de warmwaterboilers zijn in de tabellen vanaf pagina 9 vermeld. Voor gedetailleerde technische gegevens, vermogenskenwaarden en diagrammen inzake continuvermogen: zie gegevensblad van de warmwaterboiler. Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in woongebouwen De basis hiervan is DIN 4708(centrale waterverwarmingsinstallaties), deel 2. DIN 4708 geldt als basis voor de uniforme berekening van de warmtebehoefte voor centrale waterverwarmingsinstallaties in woongebouwen. Om de behoefte te kunnen bepalen, werd het begrip eenheidswoning gedefinieerd: De eenheidswoning is een uit statistische waarden bepaalde woning met behoeftekengetal N = 1: Ruimteaantal r = 4 ruimtes, Personenaantal p = 3,5 personen Tappuntenbehoefte w v = 5820 Wh/afname voor een badkuip Om de behoefte te kunnen bepalen, worden de volgende gegevens vereist a) Alle sanitaire inrichtingen van alle verdiepingen, bijv. uit de bouwtekening, volgens de informatie van de architect of de opdrachtgever b) Aantal verblijfruimtes (ruimteaantal) zonder bijruimtes zoals keuken, gang, badkamer en berghok, bijv. volgens de bouwtekening of volgens de informatie van de architect of opdrachtgever c) Aantal personen per woning (personenaantal). Als het aantal personen per woning niet kan worden bepaald, kan via het ruimteaantal r van de betreffende woning met behulp van tabel 1 een statistisch personenaantal p worden bepaald. Vaststelling van het personenaantal p Als het aantal personen per woning niet kan worden bepaald, kan het personenaantal p op basis van deze tabel worden vastgesteld. Tabel 1 Ruimteaantal r Personenaantal p 1,0 2,0 *1 1,5 2,0 *1 2,0 2,0 *1 2,5 2,3 3,0 2,7 3,5 3,1 4,0 3,5 4,5 3,9 5,0 4,3 5,5 4,6 6,0 5,0 6,5 5,4 7,0 5,6 Vaststelling van de tappunten waarmee bij de behoefteberekening moet worden rekening gehouden De tappunten waarmee bij de behoefteberekening moet worden rekening gehouden, kunnen afhankelijk van de inrichting van de woning (normaal of comfort) uit de tabel 2 of 3 worden afgelezen. 4 Tabel 2 Woning met normale inrichting Voorhanden inrichting per woning Mee rekening houden bij bepaling van behoefte Ruimte Inrichting Badkamer 1 badkuip 140 l (volgens tabel 4 nr. 1, op pagina 14) 1 badkuip 140 l (volgens tabel 4, nr. 1, op pagina 14) of 1 douchecabine met/zonder mengkraan en normale sproeier 1 wasbak geen rekening mee houden Keuken 1 keukenaanrecht geen rekening mee houden *1 Als in het te voorziene woongebouw voornamelijk 1- en/of 2-kamerwoningen voorhanden zijn, moet het personenaantal p voor die woningen met 0,5 worden verhoogd. Tapwaterverwarming VIESMANN 13

Dimensionering (vervolg) Tabel 3 Woning met comfortabele inrichting Voorhanden inrichting per woning Mee rekening houden bij bepaling van behoefte Ruimte Inrichting Badkamer Badkuip *2 Zoals voorhanden volgens tabel 4, nr. 2 tot 4 Douchecabine *2 Zoals voorhanden, incl. evt. extra inrichting volgens tabel 4, nr. 6 of 7, als op het gebied van de inrichting een gelijktijdig gebruik mogelijk is. *3 Wastafel *2 geen rekening mee houden Bidet geen rekening mee houden Keuken 1 keukenaanrecht geen rekening mee houden Logeerkamer Badkuip Per logeerkamer: Zoals voorhanden, volgens tabel 4, nr. 1 tot 4, met 50 % van de tappuntenbehoefte w v of Douchecabine zoals voorhanden, incl. evt. extra inrichting volgens tabel 4, nr. 5 tot 7, met 100 % van de tappuntenbehoefte w v Wastafel met 100 % van de tappuntenbehoefte w v volgens tabel 4 *4 Bidet met 100 % van de tappuntenbehoefte w v volgens tabel 4 *4 Vaststelling van de in te zetten tappuntenbehoefte per tappunt dat in aanmerking wordt genomen De resp. tappuntenbehoefte w v van het tappunt dat voor de berekening van het behoeftegetal N moet worden ingezet, kan uit de tabel 4 worden afgelezen. 4 Tabel 4 Tappuntenbehoefte w v Nr. Sanitaire voorziening of tappunt Afkorting volgens DIN Afnamehoeveelheid per gebruik of nuttige inhoud in l 1 Badkuip NB1 140 5820 2 Badkuip NB2 160 6510 3 Klein ligbad en zitbad KB 120 4890 4 Grote badkuip (1800 mm 750 mm) GB 200 8720 5 Douchecabine *5 met mengkraan en waterbesparende BRS 40 *6 1630 sproeier 6 Douchecabine *5 met mengkraan en normale sproeier *7 BRN 90 *6 3660 7 Douchecabine *5 met mengkraan en luxesproeier *8 BRL 180 *6 7320 8 Wastafel WT 17 700 9 Bidet BD 20 810 10 Handwasbak HT 9 350 11 Aanrecht voor keuken SP 30 1160 Tappuntenbehoefte w v per afname in Wh Voor badkuipen waarvan de inhoud enorm afwijkt, moet de tappuntenbehoefte w v volgens de formule w v = c V ΔT in Wh worden bepaald en in de berekening worden ingevoegd (ΔT = 35 K). Berekening van het behoeftegetal N In het kader van de vaststelling van de warmtebehoefte voor warm water van alle te voorziene woningen vindt er een omrekening plaats naar de warmtebehoefte voor warm water van de eenheidswoning. Voor de eenheidswoning werden de volgende kenmerken overeengekomen: 1. Ruimteaantal r = 4 ruimtes 2. Personenaantal p = 3,5 personen 3. Tappuntenbehoefte w v = 5820 Wh (afname voor een badkuip) De warmtebehoefte voor warm water van de eenheidswoning 5820 Wh = 20370 Wh komt overeen met het behoeftegetal N = 1 N = som van de warmtebehoefte voor warm water van alle met warm water te voorziene woningen gedeeld door de warmtebehoefte voor warm water van de eenheidswoning *2 Grootte afwijkend van de normale inrichting. *3 Als geen badkuip voorhanden is, wordt zoals bij de normale inrichting i.p.v. een douchecabine een badkuip (zie tabel 4, nr. 1) genomen, tenzij de tappuntenbehoefte van de douchecabine groter is dan die van de badkuip (bijv. luxesproeier). Als er meerdere verschillende douchecabines voorhanden zijn, wordt voor de douchecabine met de grootste tappuntenbehoefte minstens één badkuip genomen. *4 Indien de logeerkamer geen badkuip of douchecabine heeft. *5 Moet alleen rekening mee worden gehouden, als badkuip en douchecabine ruimtelijk zijn gescheiden, d.w.z. een gelijktijdig gebruik is mogelijk. *6 Komt overeen met een gebruikstijd van 6 minuten. *7 Armaturen-debietklasse A conform EN 200. *8 Armaturen-debietklasse C conform EN 200. 14 VIESMANN Tapwaterverwarming

Dimensionering (vervolg) Σ(n p v w v ) N = 3,5 5820 = Σ(n p v w v ) 20370 n = Woningsaantal van gelijkaardige woningen p = Personenaantal per gelijkaardige woning v = Aantal gelijkaardige tappunten per gelijkaardige woning w v = Tappuntenbehoefte in Wh (n p v w v ) moet voor elk in aanmerking komend tappunt per gelijkaardige woning worden bepaald. Met het bepaalde behoeftekengetal N nu uit de tabellen op de pagina's 9 en 10 de benodigde warmwaterboiler met betreffende verwarmingswater-aanvoertemperatuur kiezen. Daarbij moet een warmwaterboiler worden gekozen, waarvan N L -getal minstens gelijk is aan N. Het behoeftekengetal N is identiek aan het aantal eenheidswoningen die in het bouwproject voorhanden zijn. Het komt niet noodzakelijk overeen met het aantal woningen. Voorbeeld: Voor een gepland woningbouwproject moet via het behoeftekengetal N de warmwaterverwarmingsinstallatie worden gedimensioneerd. De in tabel 5 opgesomde woningsaantallen met dezelfde inrichting evenals het ruimteaantal en de inrichting werden uit de bouwtekening afgelezen. Het personenaantal p werd via het ruimteaantal r met behulp van tabel 1 op pagina 13 bepaald. De voor de dimensionering vastgestelde tappunten werden met behulp van tabel 2 op pagina 13 en tabel 3 op pagina 14 bepaald. Tabel 5 Woningsaantal Ruimteaantal Personenaantal Inrichting van de woning Bij de behoeftebepaling in te zetten n r p Stuk, benaming Tappuntenaantal, benaming 4 1,5 2,0 1 douchecabine met normale sproeier 1 wasbak in de badkamer 1 aanrecht in de keuken 10 3 2,7 1 badkuip 140 l 1 wasbak in de badkamer 1 aanrecht in de keuken 2 4 3,5 1 douchecabine met mengkraan en luxesproeier 1 douchecabine met normale sproeier (ruimtelijk gescheiden) 1 wasbak in de badkamer 1 aanrecht in de keuken 4 4 3,5 1 badkuip 160 l 1 douchecabine met luxesproeier in een afzonderlijke ruimte 1 wasbak in de badkamer 1 bidet 1 aanrecht in de keuken 5 5 4,3 1 badkuip 160 l 1 wasbak in de badkamer 1 bidet 1 badkuip 140 l in de logeerkamer 1 wasbak in de logeerkamer 1 aanrecht in de keuken volgens tabel 2 op pagina 13 1 douchecabine (BRN) volgens tabel 2 op pagina 13 1 badkuip (NB1) volgens tabel 3 op pagina 14 1 douchecabine (BRL) volgens tabel 3 op pagina 14 1 badkuip (NB2) 1 douchecabine (BRL) volgens tabel 3 op pagina 14 1 badkuip (NB2) 1 badkuip (NB1) met 50 % van de tappuntenbehoefte w v 1 wasbak (WT) 1 bidet (BD) 4 r n p n p Tappuntenaantal v Tappuntenbehoefte w v in Wh Formulier voor de vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in woongebouwen Behoeftebepaling voor centraal verzorgde woningen Projectnr.: Blad nr.: Vaststelling van het behoeftekengetal N voor de groottebepaling van de boiler Project Personenaantal p volgens statistische waarden volgens tabel 5 op pagina 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Lpd. nr. van de Ruimteaantal Woningsaantal Personenaantal in aanmerking te nemen tappunten (per woning) woningsgroepen Afkorting v w v in Wh n p v w v in Wh Opmerkingen 1 1,5 4 2,0 8,0 1 NB1 5820 5820 46560 NB1 voor BRN 2 3,0 10 2,7 27,0 1 NB1 5820 5820 157140 3 4,0 2 3,5 7,0 1 BRL 7320 7320 51240 1 BRN 3660 3660 25620 4 4,0 4 3,5 4,0 1 NB2 6510 6510 91140 1 BRL 7320 7320 102480 Tapwaterverwarming VIESMANN 15

Dimensionering (vervolg) Behoeftebepaling voor centraal verzorgde woningen Projectnr.: Blad nr.: 5 5,0 5 4,3 21,5 1 NB2 6510 6510 139965 (0,5) NB1 5820 5820 62565 50 % w v volgens tab. 3 op pagina 14 Σ n i = 25 Σ (n p v w v ) = 676710 Wh 4 Σ(n p v w v ) 676710 N = = = 33,2 3,5 5820 20370 Met het bepaalde behoeftekengetal N = 33,2 kan nu uit de tabellen in de desbetreffende gegevensbladen de benodigde warmwaterboiler bij voorhanden verwarmingswater-aanvoertemperatuur (bijv. 80 C) en een boilerbevoorradingstemperatuur van 60 C worden gekozen. Daarbij moet een warmwaterboiler worden gekozen, waarvan N L -getal minstens gelijk is aan N. Opmerking Het vermogenskengetal N L verandert afhankelijk van de volgende grootten: Aanvoertemperatuur Bevoorradingstemperatuur Toegevoerd resp. overdraagbaar vermogen Bij afwijkende bedrijfsvoorwaarden moet een correctie van het vermogenskengetal N L van de in de tabellen in de desbetreffende gegevensbladen aangegeven waarden worden uitgevoerd. Mogelijke warmwaterboilers: op basis van het keuzediagram vanaf pagina 10 en het gegevensblad van Vitocell 300-H: Vitocell 300-H met 700 l inhoud (N L = 35) als boilergroep uit 2 Vitocell 300-H met telkens 350 l inhoud op basis van het keuzediagram vanaf pagina 10 en het gegevensblad van Vitocell 300-V: Vitocell 300-V met 600 l inhoud (N L = 38) als boilergroep uit 2 Vitocell 300-V met telkens 300 l inhoud Gekozen warmwaterboiler: 2 Vitocell 300-V met telkens 300 l inhoud. Keteltoeslag Z K Volgens DIN 4708-2 en VDI 3815 moet het nominaal vermogen van een verwarmingsketel met de keteltoeslag Z K voor de tapwaterverwarming worden verhoogd (zie tabel 6). De toelichtingen van DIN/VDI moeten gerespecteerd worden. DIN 4708 stelt drie belangrijke eisen aan het nominaal vermogen van de warmtevoorziening: Eis 1 Het vermogenskengetal moet minstens even groot of groter zijn dan het behoeftekengetal: N L N Aantal woningen per gebouw Φ tot 20 1 21 tot 50 0,9 > 50 0,8 Eis 2 Alleen als het nominaal vermogen van de verwarmingsketel ² K resp. Φ K groter dan of minstens gelijk is aan het continuvermogen, kan de warmwaterboiler het door de fabrikant aangegeven vermogenskengetal N L opbrengen: ² K ² D resp. Φ K Φ D Eis 3 Warmteproductie-installaties die zowel voor de centrale verwarming als voor de warmwaterbereiding dienen, moeten de volgens EN 12831 (tot nu toe DIN 4701) bepaalde norm-stooklast Φ HL Geb. voor verwarmingsinstallaties in gebouwen het bijkomend vermogen Z K opbrengen: Φ K Φ HL Geb. + Z K Op basis van DIN 4708-2 bepaalt VDI 3815 een toeslag op het nominaal warmtevermogen van de verwarmingsketel, afhankelijk van het behoeftekengetal N en een min. boilercapaciteit (zie tabel 6). In de praktijk heeft het in acht nemen van de keteltoeslag volgens de volgende verhoudingen zijn deugdelijkheid bewezen: Φ K Φ HL Geb. Φ + Z K Φ = factor voor de belasting van de gebouwverwarming (verwarming van alle ruimtes) 16 VIESMANN Tapwaterverwarming

Dimensionering (vervolg) Tabel 6 Keteltoeslag Z K Behoeftekengetal N 1 3,1 2 4,7 3 6,2 4 7,7 5 8,9 6 10,2 7 11,4 8 12,6 9 13,8 10 15,1 12 17,3 14 19,5 16 21,7 18 23,9 20 26,1 22 28,2 24 30,4 26 32,4 28 34,6 30 36,6 40 46,7 50 56,7 60 66,6 80 85,9 100 104,9 120 124,0 150 152,0 200 198,4 240 235,2 300 290,0 Keteltoeslag Z K in kw Opmerking Bij gebouwen met een erg lage stooklast Φ HL Geb. moet nagegaan worden of het vermogen van de warmtegenerator, inclusief toeslag Z K, voor het gekozen vermogenskengetal volstaat. Evt. moet een grotere warmwaterboiler gekozen worden. 4 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in bedrijven 1. Behoeftebepaling Het aantal reinigingsplaatsen (was- en douchevoorzieningen) moet afhankelijk van het soort bedrijf worden voorzien (zie voormalige DIN 18228, blad 3, pagina 4). Voor telkens 100 gebruikers (medewerkers van de grootste ploeg) zijn de in tabel 7 opgesomde reinigingsinstallaties nodig. Tabel 7 Normale arbeidsomstandigheden *9 Werk Benodigde reinigingsplaatsen per 100 gebruikers Indeling van de reinigingsplaatsen Wasplaatsen/douchevoorzieningen weinig bevuilend 15 / matig bevuilend 20 2/1 sterk bevuilend 25 1/1 2. Dimensionering van de tapwateropwarmingsinstallatie De dimensionering van de tapwaterverwarmingsinstallatie wordt aan de hand van het volgende voorbeeld verklaard. Voorbeeld: Aantal medewerkers van de grootste ploeg: 150 personen Arbeidstijd: 2-ploegen-bedrijf Soort werk: matig bevuilend Vereiste warmwater-uittredetemperatuur: 35 tot 37 C Boilerbevoorradingstemperatuur: 60 C Koudwater-inlaattemperatuur 10 C Verwarmingswater-aanvoertemperatuur: 90 C Bepaling van de warmwaterbehoefte Uit tabel 7 kan voor matig bevuilend werk een aantal van 20 reinigingsplaatsen per 100 medewerkers worden afgelezen. De indeling van de reinigingsplaatsen in was- en douchevoorzieningen gebeurt in de verhouding van 2:1. Voor 150 medewerkers ontstaat daaruit een behoefte aan reinigingsplaatsen van 20 wasplaatsen en 10 douchevoorzieningen. Tabel 8 Verbruikswaarden voor was- en douche-installaties bij warmwater-uittredetemperatuur van 35 tot 37 C Verbruiksinrichting Warmwaterhoeveelheid in l/min Gebruikstijd in min Warmwaterverbruik per gebruik in l Wasbakken met uitloopklep 5 tot 12 3 tot 5 30 Wasbakken met sproeiuitloop 3 tot 6 3 tot 5 15 Ronde waspomp voor ca. 20 3 tot 5 75 6 personen Ronde waspomp voor ca. 25 3 tot 5 75 10 personen Sproei-installatie zonder 7 tot 12 5 tot 6 *10 50 omkleedcabine Sproei-installatie met omkleedcabine 7 tot 12 10 tot 15 *11 80 *9 In bedrijven met buitengewone arbeidsomstandigheden worden 25 reinigingsplaatsen/100 gebruikers benodigd. *10 Sproeitijd zonder omkleden. *11 Sproeitijd 5 tot 8 minuten; verblijvende tijd omkleden. Tapwaterverwarming VIESMANN 17

Dimensionering (vervolg) 4 Veronderstelling: De wasplaatsen (wasbak met sproei-uitloop) worden door 120 medewerkers (6 keer na elkaar) en de sproei-installaties (sproeiers zonder omkleedcabines) worden door 30 medewerkers (3 keer na elkaar) benut. Met behulp van tabel 8 levert dat de volgende benodigde warmwaterhoeveelheid op: a) Warmwaterbehoefte van de wasplaatsen: 120 3,5 l/min 3,5 min = 1470 l b) Warmwaterbehoefte van de sproeiers: 30 10 l/min 5 min = 1500 l Uit a) en b) ontstaat een totale warmwaterbehoefte van 2970 l met ca. 36 C watertemperatuur gedurende een gebruiksperiode van ca. 25 minuten. Bij het omrekenen naar een uittredetemperatuur van 45 C levert dat de volgende waarde op: ΔT (36 C 10 C) V (45 C) = V (36 C) ΔT(45 C 10 C) 26 = 2970 = 2.206 l 35 Omdat tussen de ploegen 8 uur tijd ter beschikking staat om de warmwaterboiler opnieuw op te warmen, moet het boilervolume op bevoorrading worden gedimensioneerd. Daarvoor zijn de gegevens van het kortstondig vermogen (10-minuten-vermogen) van de tabellen in de desbetreffende gegevensbladen van de warmwaterboiler nodig. Uit de desbetreffende tabel van het gegevensblad Vitocell 300-V: Voor Vitocell 300-V met 500 l inhoud en een warmwater-aanvoertemperatuur = 90 C bedraagt het kortstondig vermogen van 10/45 C 627 l/10 min. Aantal warmwaterboilers n = uitgerekend totaal volume/gekozen kortstondig vermogen (gedurende 10 minuten) van de afzonderlijke boilercel 2206 n = 627 = 3,5 stuks Gekozen warmwaterboiler: 4 Vitocell 300-V met telkens 500 l inhoud. Vaststelling van het benodigd vermogen Voor de opwarming van de warmwaterboiler staan 7,5 uur ter beschikking; dat levert een min. aangesloten vermogen (vermogen van de verwarmingsketel) van: ² A = Φ A = c V ΔT A Z A 1 2000 50 = = 15,5 kw 860 7,5 ² A resp. Φ A = Min. aangesloten vermogen voor het opwarmen van de warmwaterboiler in kw V = gekozen boilervolume in l c = spec. warmtecapaciteit 1 kwh 860 l K ΔT A = Temperatuurverschil tussen boilerbevoorradingstemperatuur en koudwater-inlaattemperatuur (60 C 10 C) = 50 K Z A = Opwarmtijd in u Volgens onze ervaring wordt een opwarmtijd van ca. 2 uur gekozen. Dat betekent voor het bovenstaande voorbeeld dat de verwarmingsketel en de circulatiepomp voor de boileropwarming (benodigde verwarmingswaterhoeveelheid) voor een opwarmvermogen van ca. 60 kw moeten worden gedimensioneerd. Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in hotels, pensions en tehuizen Bij de berekening van de warmwaterbehoefte moeten de verbruiksplaatsen van alle kamers worden vastgesteld. Daarbij moet per een- resp. tweepersoonskamer slechts telkens de grootste verbruiksplaats in acht worden genomen. Tabel 9 Tappuntenbehoefte per verbruiksplaats bij warmwatertemperatuur van 45 C Verbruiksplaats Afnamehoeveelheid per gebruik in l Tappuntenbehoefte Q h max. per eenpersoonskamer in kwh per tweepersoonskamer in kwh Badkuip 170 7,0 10,5 Douchecabine 70 3,0 4,5 Wastafel 20 0,8 1,2 Berekening van de benodigde boilerinhoud Q h max. = Tappuntenbehoefte per tappunt in kwh n = Aantal kamers met dezelfde tappuntenbehoefte Φ n = Benuttingfactor (gelijktijdigheid) kan beperkt worden gebruikt: Kameraantal 1 tot 15 16 tot 36 35 tot 75 76 tot 300 Φ n *12 1 0,9 tot 0,7 0,7 tot 0,6 0,6 tot 0,5 Φ 2 = Levensstandaardfactor Afhankelijk van de hotelcategorie kan worden bepaald: Hotelcategorie Normaal Goed Hoog Φ 2 1,0 1,1 1,2 Z A = Opwarmtijd in u De opwarmtijd is afhankelijk van het nominaal vermogen dat voor de tapwateropwarming ter beschikking staat. Afhankelijk van het nominaal vermogen van de verwarmingsketel kan Z A kleiner dan 2 uur worden gekozen. Z B = Duur van piekbehoefte warm water in uur. Veronderstelling 1 tot 1,5 uur V = Volume van de warmwaterboiler in l T a = Boilerbevoorradingstemperatuur in C T e = Koudwater-inlaattemperatuur in C a = 0,8 Houdt rekening met de laadtoestand van de warmwaterboiler. Voorbeeld: Hotel met 50 kamers (30 tweepersoonskamers en 20 eenpersoonskamers) *12 Bij kuurhotels, zakenhotels en gelijkaardige inrichtingen moet een benuttingfactor van Φ n = 1 worden gekozen. 18 VIESMANN Tapwaterverwarming

Dimensionering (vervolg) Inrichting van de eenpersoonskamers: 5 eenpersoonskamers met badkuip, douchecabine en wasbak 10 eenpersoonskamers met douchecabine en wasbak 5 eenpersoonskamers met wasbak Inrichting van de tweepersoonskamers: 5 tweepersoonskamers met badkuip en wasbak 20 tweepersoonskamers met douchecabine en wasbak 5 tweepersoonskamers met wasbak Verwarmingswater-aanvoertemperatuur = 80 C Gewenste opwarmtijd van de warmwaterboiler 1,5 uur Duur van de piekbehoefte 1,5 uur Warmtebehoefte voor de tapwateropwarming Soort kamers Eenpersoonskamer: Tweepersoonskamer: Inrichting (tappunt) n Q h max. in kwh n Q h max. in kwh Badkuip 5 7,0 35,00 Douchecabine 10 3,0 30,00 Wastafel 5 0,8 4,00 Badkuip 5 10,5 52,50 Douchecabine 20 4,5 90,00 Wastafel 5 1,2 6,00 Σ (n Q h max. ) = 217,50 860 Σ(n Q h max. ) φ n φ 2 Z A V = (Z A + Z B ) (T a T e ) a 860 217,5 0,65 1 1,5 = (1,5 + 1,5) (60 10) 0,8 = 1.520 l Geselecteerde warmwaterboilers: 3 Vitocell 300-H met telkens 500 l inhoud of 3 Vitocell 300-V met telkens 500 l inhoud. Vaststelling van het benodigd opwarmvermogen V c (T ² a T e ) = Φ = Z A 1500 (60 10) = = 58 kw 860 1,5 ² resp. Φ = Opwarmvermogen in kw V = = gekozen inhoud in l c = spec. warmtecapaciteit 1 kwh 860 l K T a = Boilerbevoorradingstemperatuur in C T e = Koudwater-inlaattemperatuur in C Z A = Opwarmtijd in u Verwarmingsketel en circulatiepomp voor de boileropwarming moeten op het benodigd opwarmvermogen worden gedimensioneerd. Om ook in de winter voldoende verwarming van het gebouw te kunnen garanderen, moet die warmtehoeveelheid aan de stooklast worden toegevoegd. 4 Vaststelling van de warmtebehoefte voor de opwarming van tapwater in het bedrijfsleven gebruikte sauna Veronderstelling: De sauna wordt door 15 personen/h bezocht. Er staan 5 douches met 12 l/min daarvoor ter beschikking, d.w.z. de douches worden 3 keer na elkaar gebruikt. Bij een douchetijd van 5 minuten levert dat een warmwaterbehoefte van 60 l per gebruik. De stooklast van het gebouw bedraagt ² N = Φ HL Geb. = 25 kw. Om de tapwaterverwarming te garanderen, moeten twee dingen in aanmerking worden genomen: a) Voldoende boilervolume (dimensionering volgens het kortstondig vermogen). b) De ketelgrootte moet zo worden gedimensioneerd dat de tapwaterverwarming en ² N zijn gegarandeerd. bij a) Vaststelling van het boilervolume: 15 personen à 60 l = 900 l met 40 C aan de warmwateruitlaat. De boilerbevoorradingstemperatuur bedraagt 60 C. Vermits een laagtemperatuur-verwarmingsketel moet worden ingebouwd, moet het kortstondig vermogen bij een verwarmingswateraanvoertemperatuur van 70 C worden bepaald; zie desbetreffende tabellen in de gegevensbladen van de overeenkomstige warmwaterboiler. Bij het omrekenen naar een uittredetemperatuur van 45 C levert dat het volgende op: ΔT (40 C 10 C) V (45 C) = V (40 C) ΔT(45 C 10 C) 30 = 900 = 771 l 35 Voorstel: 2 Vitocell 300-V met telkens 300 l inhoud met een kortstondig vermogen van 375 l per boilercel en 698 l als boilergroep (tapwatertemperatuur 45 C). bij b) Benodigde ketelgrootte Vermits het doucheproces elk uur wordt herhaald, moet het gekozen boilervolume in min. 1 uur worden opgewarmd. De daarvoor benodigde warmtehoeveelheid wordt berekend uit: V ² sp. ΔT A c A = Φ A = Z A 600 1 (60 10) = 860 1 = 34,9 kw ² A resp. Φ A = Min. aangesloten vermogen voor het opwarmen van de warmwaterboiler in kw V Sp. = Inhoud in l ΔT A = Temperatuurverschil tussen boilerbevoorradingstemperatuur en koudwater-inlaattemperatuur c = spec. warmtecapaciteit 1 kwh 860 l K Z A = Opwarmtijd in u Om ook in de winter voldoende verwarming van het gebouw te kunnen garanderen, moet die warmtehoeveelheid aan de stooklast worden toegevoegd. Die toeslag is omwille van de volgende redenen toegestaan: 1. Het gaat om bedrijfsdoeleinden. 2. Bij gebruik van een laagtemperatuur-verwarmingsketel is er geen vermogensbegrenzing. Tapwaterverwarming VIESMANN 19