Tijdvakken
Tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600) / Renaissance K.A. * Het begin van de Europese overzeese expansie * Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling * de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid * De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had * het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
Contacten buiten Europa - Azie > Marco Polo-route later door Arabieren afgesneden - Arabisch schiereiland > Arabieren - Noord-Afrika > zeevaart Nieuwe producten > handel > wil om zelf vaarroutes te vinden naar Azië leidde tot ontdekkingsreizen
Wie? Spanje: koloniseert Amerika > conquistadores, slavenhandel de Las Casas vernietiging indianen Portugal: factorijen Afrika en Azië Gevolg: driehoekshandel en bekering indianen tot christendom
Nieuw mens- en wereldbeeld > wat verandert er? * denken: - middeleeuwen beheerst door christendom God als verklaring - 16e eeuw mens centraal + verschijnselen mbv verstand verklaren > Humanisme vb. Vesalius ontleed anatomie menselijk lichaam Erasmus onderzoekt Griekse teksten, niet alleen Latijnse wil bijbel wetenschappelijk bijbelvertaling maken ontdekt fouten in de Vulgaat (= Latijnse vertaling van Griekse en Hebreeuwse bijbelteksten)
* herwaardering klassieke kunsten > Renaissance vb. gebouwen: zuilen, timpaan beeldhouwkunst: klassieke beelden maar, niet ernstig > emoties schilderkunst: levensechte portretten ook religieuze taferelen Opkomst homo universalis = alleskunner bv. Michelangelo en Leonardo da Vinci
Reformatie en contra-reformatie Humanisten > kritiek op de kerk > Erasmus: Lof der Zotheid - verkoop aflaten - leefwijze paus en hoge geestelijkheid - handel in relieken, etc. Doel kritiek? Katholieke kerk moet zichzelf verbeteren Later ook kritiek van Hus, Luther, Calvijn, Zwingli e.a. Duitsland Luther: kritiek > alleen door geloof in hemel komen bijbel vertalen in Duits tegen kerkelijke rituelen ook zelfde kritiek als Erasmus maar, volk mocht niet in opstand komen tegen vorst, die bepaalde geloof
1555 Vrede van Augsburg - vorsten bepalen geloof - daarmee ook protestantisme toegestaan (verlies voor Karel V treedt af als Duits keizer) Frankrijk Calvijn: kritiek > deelde kritiek van Luther sobere inrichting kerk bijbel centraal predestinatie gelovigen besturen zelf kerkgemeente vorst afzetten als deze niet goed voor het volk zorgt
Reactie katholieke kerk? > Concilie van Trente (omstreeks 1550) - vulgaat blijft - rituelen, aflaten, relieken,ect. blijven - kerkdienst (= mis) in het Latijn blijft - vervolgen van protestanten blijft > inquisitie maar: - betere priesteropleiding - meer kennis voor priesters
Opstand in de Nederlanden algemeen overzicht Let op! Hoort bij historische context De Opstand Nederlanden onder Spaans gezag > vorst streeft naar centralisatie geloof: iedereen katholiek / vervolging protestanten (bloedplakkaten) politiek: instellen van collaterale raden benoemen landvoogd(es) / stadhouders 1555 karel V treedt af Filips II volgt op voert zelfde politiek als zijn vader benoemd Margaretha van Parma als landvoogdes
1566 kettervervolgingen leiden tot indienen Smeekschrift > Margaretha stemt toe > toename hagenpreken Beeldenstorm > hoge adel herstelt de orde 1567 Alva vervangt Margaretha als landvoogd > instellen van Raad van Beroerten (Bloedraad) > instellen van penningen (10e, 20e en 100e) 1568 Willem van Oranje slag bij Heiligerlee > hoopt op volksopstand deze blijft uit 1572 Inname van Den Briel door watergeuzen > steden in Holland / Zeeland sluiten zich aan > Staten Generaal komt in Dordrecht bijeen - WvO benoemd tot stadhouder - protestantisme = officieel geloof
Alva probeert steden in te nemen - geldgebrek 1576 Spaanse Furie > Spaanse soldaten plunderen Antwerpen Pacificatie van Gent > 17 gewesten zullen samen soldaten bestrijden > instellen van godsdienstvrede 1579 Alva is vervangen door hertog van Parma > Unie van Atrecht - terug naar Filips II > Unie van Utrecht - blijven in opstand - samenwerking op militair gebied 1581 Acte van Verlatinghe > Unie van Utrecht erkent Filips II niet meer als vorst
1580 Apologie van Willem van Oranje > WvO verdedigt de opstand 1584 Willem van Oranje wordt vermoord > Maurits neemt leiding opstand over 1588 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden > opstand gaat door 1648 Vrede van Munster > Spanje erkent onafhankelijkheid