Sociaal konvooi en eenzaamheid Rapport
Index 1. Achtergrond en doelstellingen p. 3 2. Eenzaamheid in Nederland p. 7 3. Het Sociaal Konvooi p. 17 4. Mate van sociale steun p. 22 5. Tevredenheid met sociale steun p. 29 6. Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt p. 36 7. Vergelijking ontvangen en geboden steun p. 43 8. Sociaal netwerk p. 46 9. Maatschappelijke factoren p. 52 Sociaal konvooi en eenzaamheid Rapport TNS NIPO Auteur Suzanne Plantinga Anneloes Klaassen, Natascha Snel Coalitie Erbij Contactpersoon Jostein van Vliet G2230 TNS
Achtergrond en doelstellingen Sociaal konvooi en eenzaamheid
Achtergrond en doelstellingen Coalitie Erbij is een samenwerkingsverband van maatschappelijke organisaties rond het thema eenzaamheid. De doelstelling van de coalitie is om eenzaamheid in Nederland te voorkomen en/of te verminderen. De volgende organisaties maken deel uit van de coalitie: De Zonnebloem, Humanitas, Leger des Heils, Mezzo, KPMG, Raad van Kerken, ANGO, MO groep, Sensoor, Ouderenfonds, Fonds Psychische gezondheid, Resto van Harte. TNS NIPO heeft in opdracht van Coalitie Erbij onderzoek uitgevoerd onder Nederlanders. Hierbij is in kaart gebracht hoe groot de groep Nederlanders is die met eenzaamheid te maken krijgen. Waar we ons in een voorgaande meting richtten op eenzaamheid in relatie tot digitale communicatie, besteden we nu aandacht aan het Sociaal Konvooi van Nederlanders. In welke mate bouwen en onderhouden mensen een Sociaal Konvooi en in welke mate is het van invloed op eenzaamheid. Veel mensen verwaarlozen hun netwerk, bouwen het onvoldoende op en onderhouden het niet, met als gevolg dat het sociaal konvooi te dun is als het echt nodig wordt. Het zijn vooral werkende mensen van rond de vijftig voor wie dit speelt, maar de opbouw van een Sociaal Konvooi begint al op vroege leeftijd. Bron: http://www.eenzaam.nl/de-samenleving-eneenzaamheid/week-tegen-eenzaamheid Sociaal konvooi en eenzaamheid > Achtergrond en doelstellingen 4
Onderzoeksvraag In deze rapportage beantwoorden we de volgende vragen: Hoe staat het met de mate van eenzaamheid onder Nederlanders? In welke mate hebben en onderhouden Nederlanders hun Sociaal Konvooi? En in welke mate draagt dit bij aan het tegengaan van eenzaamheid? Welke huidige maatschappelijke factoren zijn volgens de Nederlanders van invloed op eenzaamheid in de maatschappij? Sociaal konvooi en eenzaamheid > Achtergrond en doelstellingen 5
De rapportage Het rapport geeft inzicht in: Hoe staat het met de mate van eenzaamheid onder Nederlanders; In welke mate Nederlanders een Sociaal Konvooi hebben en onderhouden; Welke huidige maatschappelijke factoren volgens Nederlanders van invloed zijn op eenzaamheid in de maatschappij. Sociaal konvooi en eenzaamheid > Achtergrond en doelstellingen 6
Eenzaamheid in Nederland Sociaal konvooi en eenzaamheid
Een op de vijf Nederlanders vindt zichzelf matig eenzaam Driekwart van de Nederlanders vindt zichzelf niet eenzaam. Een op de vijf Nederlanders geeft aan matig eenzaam te zijn. Dit zijn vaker vrouwen (26%) dan mannen (17%). % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 21 21 75 1 3 26* 70* 1 17* 81* zeer sterk eenzaam sterk eenzaam matig eenzaam niet eenzaam Sinds de laatste meting zijn er iets meer Nederlanders die zich sterk eenzaam voelen: 1% versus 0% in 2010. 60-plussers zijn het minst eenzaam: 82% is niet eenzaam (versus 65% gemiddeld) en slechts 16% is matig eenzaam (versus 21% gemiddeld) en 1% sterk eenzaam (versus 2% gemiddeld). 0 totaal vrouw man Als we de mensen zouden indelen in niet eenzaam, matig eenzaam, sterk eenzaam en zeer sterk eenzaam, waar zou u zich dan nu toe rekenen? Basis: totaal ondervraagden (n=1098, mannen: 560, vrouwen: 538) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 8
Eenzaamheidsschaal: helft Nederlanders voelt zich enigszins eenzaam Wanneer we kijken naar de eenzaamheidsschaal van De Jong-Gierveld blijkt de helft van de Nederlanders in zekere mate eenzaam te zijn. Dit geldt zowel voor mannen als vrouwen. Wel worden vrouwen iets vaker dan mannen ingedeeld in de categorie zeer sterk eenzaam (5% versus 3%). % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 4 5* 3* 7 8 10 37 36 39 50 49 51 zeer sterk eenzaam sterk eenzaam matig eenzaam niet eenzaam De eenzaamheid zoals gemeten door De Jong- Gierveld is onveranderd sinds de laatste meting. Zeer sterk eenzamen zijn vaker alleenstaand (46%) dan niet-eenzamen (19%) en minder vaak gehuwd (38% versus 59%). 0 totaal vrouw man Eenzaamheid volgens De Jong Gierveld. Basis: totaal ondervraagden (n=1098, mannen: 560, vrouwen: 538) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 9
Eenzaamheid wordt onderschat Wanneer we de subjectieve beleving van eenzaamheid naast de meer objectieve benadering (De Jong- Gierveld) leggen, zien we een groot verschil tussen de mate van ervaren eenzaamheid en de mate van eenzaamheid volgens de schaal. Hoewel driekwart denkt niet eenzaam te zijn, blijkt uit de benadering van De Jong-Gierveld dat slechts de helft van de Nederlanders niet eenzaam is. % 100 90 80 21 4 8 21 70 60 50 40 30 20 10 0 75 subjectieve eenzaamheid 37 50 eenzaamheidsschaal zeer sterk eenzaam sterk eenzaam matig eenzaam niet eenzaam Als we de mensen zouden indelen in niet eenzaam, matig eenzaam, sterk eenzaam en zeer sterk eenzaam, waar zou u zich dan nu toe rekenen? Basis: totaal ondervraagden (n=1098, mannen: 560, vrouwen: 538) Eenzaamheid volgens De Jong Gierveld. Basis: totaal ondervraagden (n=1098, mannen: 560, vrouwen: 538) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 10
Bijna de helft Nederlanders is wel eens eenzaam geweest Een grote meerderheid (84%) geeft aan op dit moment geen risico te lopen om eenzaam te worden. 12% is van mening dat er wel een risico is om eenzaam te worden. De helft van de Nederlanders geeft echter aan dat er in het verleden periodes zijn geweest waarin hij/zij eenzaam was (46%). Driekwart van de Nederlanders (74%) verwacht in de toekomst niet eenzaam te worden. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 4 4 16 50 84 74 46 12 10 verleden momenteel risico toekomst weet niet nee ja In vergelijking met 2008 zijn er nu minder Nederlanders die verwachten in de toekomst eenzaam te worden (15% versus 10%). Vooral 30 t/m 39-jarigen geven aan in het verleden wel eens eenzaam te zijn geweest (60% versus 46% gemiddeld). 60-plussers herinneren zich juist minder vaak dan gemiddeld perioden waarin zij eenzaam zijn geweest (32% versus 46%). 50 t/m 59-jarigen verwachten minder vaak niet eenzaam te worden (67% versus 74% gemiddeld). Ook geven zij vaker dan gemiddeld aan niet te weten of ze in de toekomst eenzaam zullen worden (22% versus 16%). Zijn er in het verleden perioden geweest waarvan u zich herinnert dat u eenzaam was?/loopt u op, dit moment naar eigen mening risico om eenzaam te worden/te zijn?/verwacht u in de toekomst eenzaam te worden? Basis: totaal ondervraagden (n=1098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 11
Mannen schatten eenzaamheid in verleden, heden en toekomst lager in dan vrouwen Mannen schatten hun eigen eenzaamheid lager in dan vrouwen: 56% herinnert zich in het verleden niet eenzaam te zijn geweest (44% onder vrouwen), 87% denkt momenteel geen risico te lopen (82% onder vrouwen) en driekwart (76%) verwacht in de toekomst niet eenzaam te worden (71% onder vrouwen). % 100 90 3 5 3 5 14 18 80 70 56* 44* 60 50 40 87* 82* 76* 71* weet niet nee ja 30 20 40* 51* 10 0 10 13 9 11 man vrouw man vrouw man vrouw verleden momenteel risico toekomst Zijn er in het verleden perioden geweest waarvan u zich herinnert dat u eenzaam was?/loopt u op, dit moment naar eigen mening risico om eenzaam te worden/te zijn?/verwacht u in de toekomst eenzaam te worden? Basis: totaal ondervraagden (n=1098, mannen: 560, vrouwen: 538) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 12
Sterk eenzamen meestal ook in verleden eenzaam en verwachten ook vaker eenzaam te blijven (Zeer) sterk eenzamen geven vaker dan matig eenzamen en niet-eenzamen aan in het verleden perioden van eenzaamheid te hebben gekend. Ook verwachten zij vaker dan niet-eenzamen in de toekomst eenzaam te worden. Slechts een kwart van de (zeer) sterk eenzamen verwacht in de toekomst niet eenzaam te worden. Onder niet-eenzamen is dat maar liefst 88%. % 100 90 80 70 60 50 40 3 4 6 2* 5 15* 45* 63* 97* 83 80* 10* 36* 10* 88* 20* 71 30* 24* weet niet nee ja 30 20 10 0 34* niet eenzaam 51* matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam 1* niet eenzaam 53* 12 9 2* matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam niet eenzaam matig eenzaam 45* (zeer) sterk eenzaam verleden momenteel risico toekomst Zijn er in het verleden perioden geweest waarvan u zich herinnert dat u eenzaam was?/loopt u op, dit moment naar eigen mening risico om eenzaam te worden/te zijn?/verwacht u in de toekomst eenzaam te worden? Basis: totaal ondervraagden (n=1098, mannen: 560, vrouwen: 538) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 13
Men mist vooral een echt goede vriend of vriendin Als we de vragen waarop de eenzaamheidsschaal is gebaseerd nader bekijken zien we dat ruim een kwart in meer of mindere mate een goede vriend(in) mist (28%). Een derde (34%) vindt zijn kring van kennissen te beperkt. ik mis een echt goede vriend of vriendin ik vind mijn kring van kennisen te beperkt ik ervaar een leegte om me heen ik mis gezelligheid om me heen 13 12 8 7 15 22 15 19 73 65 77 74 30 t/m 39-jarigen missen vaker dan gemiddeld een goede vriend(in) (17% versus 13%). 60-plussers missen minder vaak gezelligheid om zich heen en ervaren minder vaak een leegte om zich heen. ik mis mensen om me heen 6 17 76 vaak voel ik me in de steek gelaten 6 11 83 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % ja min of meer nee Wilt u van elk van de volgende uitspraken aangeven in hoeverre die op u, zoals u zich de laatste tijd voelt, van toepassing is? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 14
Nog niet de helft van Nederlanders geeft aan veel mensen te hebben waarop hij/zij kan vertrouwen 18% geeft aan niet veel mensen te hebben waarop hij/zij volledig kan vertrouwen. 46% geeft aan veel mensen te hebben waarop hij/zij kan vertrouwen. Ruim een tiende (12%) geeft aan dat er niet voldoende mensen zijn waarmee hij/zij zich nauwe verbonden voelt. ik heb veel mensen op wie ik volledig kan vertrouwen er zijn voldoende mensen met wie ik me nauw verbonden voel wanneer ik daar behoefte aan heb, kan ik altijd bij mijn vrienden terecht er zijn genoeg mensen op wie ik in geval van narigheid kan terugvallen er is altijd wel iemand in mijn omgeving bij wie ik met mijn dagelijkse probleempjes terecht kan 18 12 9 9 6 27 27 22 25 36 61 63 68 69 46 Jongvolwassenen (18 t/m 29 jaar) geven vaker dan gemiddeld aan dat zij altijd wel iemand hebben bij wie ze terecht kunnen met hun dagelijkse probleempjes (77% versus 69%), veel mensen hebben die ze volledig kunnen vertrouwen (56% versus 46%) en voldoende mensen met wie ze zich nauw verbonden voelen (69% versus 61%). 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % nee min of meer ja Wilt u van elk van de volgende uitspraken aangeven in hoeverre die op u, zoals u zich de laatste tijd voelt, van toepassing is? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 15
ik mis een echt goede vriend of vriendin ik vind mijn kring van kennisen te beperkt ik ervaar een leegte om me heen ik mis mensen om mij heen ik mis gezelligheid om me heen vaak voel ik me in de steek gelaten Vrouwen missen vaker dan mannen gezelligheid, een goede vriend(in) of mensen om zich heen Vrouwen geven vaker dan mannen aan gezelligheid om zich heen min of meer te missen, ervaren vaker een leegte om zich heen en missen vaker een goede vriend(in). ja min of meer nee Vrouwen geven vaker dan mannen aan zich min of meer in de steek gelaten te voelen, missen vaker mensen om zich heen en vinden vaker hun kring van kennissen te beperkt. ja min of meer nee vrouw 8 23* 70* vrouw 6 13* 80* man 7 15* 78* man 5 9* 87* vrouw 10* 16 74* vrouw 7 20* 73* man 6* 13 80* man 5 14* 80* vrouw 15* 16 69* vrouw 15* 24 61* man 10* 14 77* man 10* 21 69* 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % Wilt u van elk van de volgende uitspraken aangeven in hoeverre die op u, zoals u zich de laatste tijd voelt, van toepassing is? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098mannen: 560, vrouwen: 538) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Eenzaamheid in Nederland 16
Het Sociaal Konvooi Sociaal konvooi en eenzaamheid
Sociaal Konvooi Aan de hand van een factoranalyse is op basis van onderstaande variabelen de groep respondenten ingedeeld in de volgende categorieën: laag sociaal konvooi; midden sociaal konvooi; hoog sociaal konvooi. De volgende variabelen zijn hiervoor gebruikt: Aantal mensen om op terug te vallen Ontvangst interesse van andere mensen Ontvangst praktische hulp van andere mensen Mate van ontvangst sociale steun Tevredenheid over mate van ontvangst sociale steun Waardering sociale netwerk Verwachting sociale steun Mate van geven sociale steun Sociaal konvooi en eenzaamheid > Het Sociaal Konvooi 18
Zwak sociaal konvooi: meer alleenstaanden en meer laagopgeleiden De groep Nederlanders met een zwak sociaal konvooi bevat meer alleenstaanden dan de groep Nederlanders met een gemiddeld sociaal konvooi (34% versus 20%). Ook zijn Nederlanders met een zwak sociaal konvooi minder vaak gehuwd (46% versus 62%). In de groep met een sterk sociaal konvooi zijn jongvolwassenen goed vertegenwoordigd (28%), in de groepen met gemiddeld of zwak sociaal konvooi zijn oudere leeftijdscategorieën sterker vertegenwoordigd. sterk sociaal konvooi gemiddeld sociaal konvooi zwak sociaal konvooi % % % sekse man 45 52* 46 vrouw 55 48* 54 burgerlijke staat alleenstaand 26 20* 34* gehuwd 52 62* 46* samenwonend 13 13 12 weduwe/ weduwnaar 3 2 4 diversen 7* 3 4 leeftijd 18-29 28* 15* 15 30-39 21 17 15 40-49 18 20 22 50-59 14 19 19 60+ 20* 29* 29 opleiding laag 15* 20 28* middelbaar 52 45* 49 hoog 33 35* 23* Sociaal konvooi en eenzaamheid > Het Sociaal Konvooi In de groep gemiddeld sociaal konvooi zitten iets meer mannen dan in de andere groepen (52%). Ook zitten er meer laagopgeleiden in de groep Nederlanders met een zwak sociaal konvooi dan in de groep met een sterk sociaal konvooi (28% versus 14%). 19
totaal mate van eenzaamheid Meeste Nederlanders minimaal 3 mensen waar hij/zij op kan rekenen De helft van de Nederlanders heeft 3 t/m 5 mensen in zijn/haar omgeving waar hij/zij op kan rekenen. Ruim een kwart (28%) heeft 6 of meer mensen in zijn omgeving en een vijfde heeft 1 of 2 mensen in zijn/haar omgeving waar hij/zij op kan rekenen. Hoeveel mensen heeft u in uw omgeving waar u op kunt rekenen? (zeer) sterk eenzaam matig eenzaam niet eenzaam 11* 62* 24* 3* 2 27* 53* 18* 7 52 41* 2 21 49 28 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % Zoals te verwachten hebben (zeer) sterk eenzamen minder mensen in hun omgeving waar zij op kunnen rekenen dan matig eenzamen of nieteenzamen. We zien geen verschillen tussen mannen en vrouwen of de verschillende leeftijdscategorieën. geen 1 of 2 3 t/m 5 6 of meer Hoeveel mensen heeft u in uw omgeving waar u op kunt rekenen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Het Sociaal Konvooi 20
Meerderheid krijgt interesse en indien nodig makkelijk praktische hulp van mensen uit omgeving Ruim driekwart van de Nederlanders (77%) geeft aan (erg) makkelijk praktische hulp te krijgen van mensen uit hun omgeving als dat nodig is. Slechts een op de twintig Nederlanders (6%) geeft aan moeilijk aan praktische hulp te komen. Hoe gemakkelijk kunt u praktische hulp van mensen uit uw omgeving krijgen als dat nodig is? De meerderheid van de Nederlanders (88%) is van mening dat mensen in hun omgeving enige tot veel interesse tonen in waar zij mee bezig zijn. Slechts een tiende is van mening dat men weinig tot geen interesse toont. Hoeveel interesse tonen mensen in uw omgeving in waar u mee bezig bent? 21 56 17 5 1 42 46 10 12 0 20 40 60 80 100 % erg gemakkelijk gemakkelijk misschien moeilijk erg moeilijk Hoe gemakkelijk kunt u praktische hulp van mensen uit uw omgeving krijgen als dat nodig is? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) 0 20 40 60 80 100 % veel interesse enige interesse weinig interesse geen interesse weet niet Hoeveel interesse tonen mensen in uw omgeving in waar u mee bezig bent? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Het Sociaal Konvooi 21
Mate van sociale steun Sociaal konvooi en eenzaamheid
Emotionele steun door zes op de tien regelmatig ontvangen Ruim zes op de tien Nederlanders lijken regelmatig tot vaak emotionele ondersteuning te ontvangen. 84% van de Nederlanders geeft aan dat het regelmatig tot vaak gebeurt dat iemand aardig en lief tegen hem/haar doet. Slechts een kleine minderheid (van 1% tot 7%) ontvangt (bijna) nooit emotionele steun. Emotionele ondersteuning % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat iemand... 18 17 51 50 27 28 5 4 7 u een luisterend oor biedt 15 47 31 u weer vrolijk maakt... u geruststelt... aardig en lief tegen u doet 36 48 15 1 vaak regelmatig soms (bijna) nooit Onder jongvolwassenen (18 t/m 29 jaar) zijn er meer mensen die vaak emotionele steun ontvangen dan gemiddeld. Onder vrouwen ligt het aandeel dat vaak aangeeft dat iemand een luisterend oor biedt hoger dan mannen (20% versus 15%). In welke mate komen de volgende situaties bij u voor? Basis: Totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate van sociale steun 23
Meerderheid ontvangt minstens regelmatig waardering Een meerderheid ontvangt regelmatig tot vaak waardering. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat iemand... 20 21 46 46 30 30 29 17 13 4 3 3 3... u om hulp of advies vraagt Waardering... u iets persoonlijks toevertrouwt 52... iets positiefs over u zegt 45 38... iets doet met uw advies vaak regelmatig soms (bijna) nooit Onder de 60-plussers is het aantal mensen dat aangeeft vaak mee te maken dat iemand hen iets persoonlijks toevertrouwt of dat iemand iets positiefs over hen zegt kleiner dan onder jongvolwassenen (respectievelijk 17%versus 25% en 11% versus 26%). Vrouwen geven vaker aan dan mannen dat vaak iemand hen iets persoonlijks toevertrouwt (23% versus 18%). In welke mate komen de volgende situaties bij u voor? Basis: Totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate van sociale steun 24
Praktische steun vooral bij belangrijke zaken zoals ziekte of verhuizing Minder dan de helft ontvangt regelmatig tot vaak praktische steun in vorm van uitlenen, hulp bij alledaagse dingen en ophalen of wegbrengen. Wanneer er belangrijke dingen moeten worden geregeld geeft nagenoeg zes tiende (58%) aan regelmatig tot vaak steun te ontvangen. Hoe vaak gebeurt het dat iemand... % 100 11 9 10 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 37 41 37 40 11 14... iets aan u uitleent als u iets nodig heeft Praktische ondersteuning... u helpt bij alledaagse dingen 27 38 25... u ergens heen brengt of ophaalt In welke mate komen de volgende situaties bij u voor? Basis: Totaal ondervraagden (n=1.098) 18 40 34 9... er voor u is als er belangrijke dingen geregeld moeten worden, bijvoorbeeld bij een verhuizing of ziekte Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate van sociale steun vaak regelmatig soms (bijna) nooit 60-plussers ontvangen minder praktische ondersteuning dan gemiddeld. Jongvolwassen juist meer. 18% van de 60- plussers geeft aan dat het (bijna) nooit voorkomt dat iemand iets aan hen uitleent, 19% krijgt (bijna) nooit hulp bij alledaagse dingen, 30% maakt (bijna) nooit mee dat iemand hem/haar ophaalt of wegbrengt. Slechts bij 47% komt het regelmatig tot vaak voor dat men hulp krijgt bij belangrijke zaken. Vrouwen geven iets vaker dan mannen aan vaak gebracht of opgehaald te worden (12% versus 7%). 25
Mate van gezelschap Ruim de helft van de Nederlanders geeft aan dat het regelmatig tot vaak voorkomt dat iemand gezellig op bezoek komt (55%) of zomaar belt of een praatje maakt (59%). 8% geeft aan dat dit (bijna) nooit voorkomt. Minder vaak geeft men aan meegevraagd te worden voor een borrel, etentje of feestje (44%) of samen met iemand uit te gaan (43%). Dit komt volgens respectievelijk 16% en 17% (bijna) nooit voor. Hoe vaak gebeurt het dat iemand... % 100 13 90 15 80 70 60 50 40 30 20 10 0 42 44 37 33 8 8... gezellig bij u op bezoek komt Gezelschap... u zomaar belt of een praatje met u maakt 10 9 34 34 40 39 16 17... u meevraagt voor een borrel, etentje of feestje... samen met u een dagje uit gaat (bijv. wandelen, winkelen of naar een film) vaak regelmatig soms (bijna) nooit Jongvolwassenen geven vaker dan gemiddeld aan dat het vaak voorkomt dat iemand hen zomaar belt of een praatje maakt (25% versus 15%), dat iemand hen meevraagt voor een borrel, etentje of feestje (23% versus 10%) en samen met hen een dagje uitgaat (18% versus 9%). Onder 60-plussers komt het minder dan gemiddeld regelmatig tot vaak voor dat iemand hen meevraagt voor een etentje of feestje (36% versus 44%) en samen met hen een dagje uitgaat (34% versus 43%). Onder vrouwen komt het vaker voor dan onder mannen dat iemand zomaar belt of een praatje maakt (17% versus 12%) of dat iemand met hen een dagje uit gaat (12% versus 7%). In welke mate komen de volgende situaties bij u voor? Basis: Totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate van sociale steun 26
Mate van informatieve ondersteuning veel groter onder jongvolwassen dan onder 60-plussers Ongeveer twee op de tien Nederlanders geven aan (bijna) nooit mee te maken dat iemand hem/haar duidelijk vertelt wat er van hem/haar verwacht wordt, hem/haar helpt alles op een rijtje te zetten en hem/haar uitlegt hoe hij/zij iets beter aan zou kunnen pakken. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat iemand... 4 5 5 29 44 23... u duidelijk vertelt wat er van u verwacht wordt Informatieve ondersteuning 40 44 11... u op een positieve manier feedback geeft 26 24 46 54 22 19... u helpt alles op een rijtje te zetten In welke mate komen de volgende situaties bij u voor? Basis: Totaal ondervraagden (n=1.098) 3... u uitlegt hoe u iets beter aan zou kunnen pakken vaak regelmatig soms (bijna) nooit Onder 60-plussers wordt veel minder informatieve steun ontvangen dan onder jongvolwassenen. Er zijn onder 60-plussers in vergelijking met jongvolwassenen minder mensen die aangeven regelmatig tot vaak mee te maken dat iemand: hen vertelt wat er verwacht wordt (20% versus 52%); hen op een positieve manier feedback geeft (33% versus 64%); hen helpt alles op een rijtje te zetten (20% versus 48%); hen uitlegt hoe zij iets beter aan zouden kunnen pakken (19% versus 47%). Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate van sociale steun 27
Eenzaamheid en mate van sociale steun In welke mate ontvangen eenzamen sociale steun in vergelijking met niet-eenzamen? De mate van eenzaamheid hangt sterk samen met de mate waarin men sociale steun ontvangt op de verschillende gebieden. Onder (zeer) sterk eenzamen gebeurt het bijvoorbeeld bij een op de vijf (20%) nooit dat iemand hen geruststelt. Onder niet-eenzamen is dit slechts bij 3% het geval. Deze (significante) verschillen tussen de groep (zeer) sterk-eenzamen en nieteenzamen zien we bij alle vormen van sociale steun. Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate van sociale steun 28
Tevredenheid met sociale steun Sociaal konvooi en eenzaamheid
Ongeveer een op de vijf ontvangt naar eigen zeggen te weinig emotionele steun Een meerderheid van ongeveer acht tiende is tevreden over de mate waarin hij/zij emotionele steun ontvangt. Ongeveer een vijfde is echter van mening dat hij/zij te weinig emotionele steun ontvangt. % 100 90 80 70 60 50 40 Emotionele ondersteuning Hoe tevreden bent u met de mate waarin iemand... 1 1 1 2 78 76 79 78 te vaak precies goed zo iets te weinig veel te weinig We zagen al dat jongvolwassenen gemiddeld meer emotionele steun ontvangen. Zij geven dan ook iets minder vaak dan gemiddeld aan dat het (veel) te weinig voorkomt dat iemand hen geruststelt (15% versus 20%) of iemand aardig of lief doet (13% versus 19%). 30 20 10 0 17 18 17 15 4 4 3 4 u een luisterend oor biedt u weer vrolijk maakt... u geruststelt... aardig en lief tegen u doet Bent u tevreden met de mate waarin de volgende situaties voorkomen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Tevredenheid met sociale steun 30
Een vijfde tot een zevende zou vaker waardering willen krijgen Ruim een op de vijf Nederlanders (23%) zou willen dat iemand vaker iets positief over hem/haar zegt. Bijna een kwart zou willen dat men vaker iets doet met zijn/haar advies (24%) en 19% vindt dat men hem/haar wel wat vaker om advies of hulp mag vragen. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 5 3 2 1 76 83 75 75 19 20 16 11 3 3 4 4... u om hulp of advies vraagt Waardering Hoe tevreden bent u met de mate waarin iemand...... u iets persoonlijks toevertrouwt... iets positiefs over u zegt... iets doet met uw advies te vaak precies goed zo iets te weinig veel te weinig Hoewel de ontvangen waardering onder 60-plussers iets lager lag dan gemiddeld, zien we geen verschillen tussen de leeftijdscategorieën in de tevredenheid met de hoeveelheid waardering die men ontvangt. Vrouwen geven iets vaker dan mannen aan dat het te vaak gebeurt dat iemand hen iets persoonlijks toevertrouwt (5% versus 2%). Daarentegen vinden zij wel vaker dan mannen dat zij veel te weinig iets positiefs over zichzelf horen (6% versus 3%). Bent u tevreden met de mate waarin de volgende situaties voorkomen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Tevredenheid met sociale steun 31
Tevredenheid met praktische ondersteuning relatief hoog Ruim acht tiende is tevreden over de mate waarin hij/zij praktische steun ontvangt. 18% zou echter iets vaker willen dat men hem/haar helpt bij alledaagse dingen. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe tevreden bent u met de mate waarin iemand... 1 90 81 86 85 15 7 10 11 3 3 4 4... iets aan u uitleent als u iets nodig heeft Praktische ondersteuning... u helpt bij alledaagse dingen... u ergens heen brengt of ophaalt... er voor u is als er belangrijke dingen geregeld moeten worden te vaak precies goed zo iets te weinig veel te weinig 30 t/m 39-jarigen vinden iets vaker dan gemiddeld dat het (veel) te weinig voorkomt dat iemand hen iets uitleent (15% versus 10%) of dat iemand hen helpt als er belangrijke zaken geregeld moeten worden (20% versus 15%). Vrouwen vinden vaker dan mannen dat het (veel) te weinig voorkomt dat iemand hen helpt bij alledaagse dingen (22% versus 13%). Bent u tevreden met de mate waarin de volgende situaties voorkomen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Tevredenheid met sociale steun 32
Ongeveer drie tiende ontevreden over steun in vorm van gezelschap Een derde (34%) vindt dat het te weinig gebeurt dat mensen gezellig op bezoek komen. Daarnaast vinden ongeveer drie op tien Nederlanders dat ze te weinig zomaar worden gebeld (28%), dat het te weinig gebeurt dat iemand samen met hen een dagje uit gaat (29%) en dat ze te weinig worden meegevraagd naar een borrel, etentje of feestje (29%). % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe tevreden bent u met de mate waarin iemand... 1 2 2 65 28 70 68 71 22 22 20 6 6 8 9... gezellig bij u op bezoek komt Gezelschap... u zomaar belt of een praatje met u maakt... u meevraagt voor een borrel, etentje of feestje... samen met u een dagje uit gaat (bijv. wandelen, winkelen of naar een film) te vaak precies goed zo iets te weinig veel te weinig 60-plussers vinden de mate waarin iemand hen zomaar opbelt of een praatje met hen maakt vaker dan gemiddeld precies goed (75% versus 70%). 40 t/m 49 jarigen vinden juist vaker dan gemiddeld dat dit iets te weinig gebeurt (28% versus 22%). Jongvolwassenen vinden vaker dan gemiddeld de mate waarin iemand samen met hen een dagje uitgaat precies goed zo (77% versus 71%). Bent u tevreden met de mate waarin de volgende situaties voorkomen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Tevredenheid met sociale steun 33
Een vijfde tot een kwart ontevredenheid met mate van informatieve ondersteuning Ruim een kwart (27%) zou vaker positieve feedback ontvangen en 23% vindt dat er niet vaak genoeg verteld wordt wat er van hem/haar verwacht wordt. Een vijfde (20%) zou vaker willen dat iemand hem/haar helpt alles op een rijtje te zetten en hem/haar uitlegt hoe hij/zij iets beter aan zou kunnen pakken. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2 1 3 75 19 73 22 79 77 16 16 4 5 4 4... u duidelijk vertelt wat er van u verwacht wordt Informatieve ondersteuning Hoe tevreden bent u met de mate waarin iemand...... u op een positieve manier feedback geeft... u helpt alles op een rijtje te zetten... u uitlegt hoe u iets beter aan zou kunnen pakken te vaak precies goed zo iets te weinig veel te weinig Mannen vinden het vaker dan vrouwen precies goed hoe vaak iemand hen vertelt wat er van hen verwacht wordt (78% versus 72%), iemand hen helpt alles op een rijtje te zetten (84% versus 74%) en hoe vaak iemand hen uitlegt hoe zij iets beter aan zouden kunnen pakken (79% versus 74%). Bent u tevreden met de mate waarin de volgende situaties voorkomen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Tevredenheid met sociale steun 34
Eenzamen veel minder tevreden met de mate waarin zij sociale steun ontvangen Zijn eenzamen in vergelijking met niet-eenzamen vaker ontevreden met de mate waarin zij sociale steun ontvangen? Niet alleen in de mate waarin (zeer) sterk-eenzamen sociale steun ontvangen, verschilt sterk van de mate waarin niet-eenzamen sociale steun ontvangen. Ook de mate waarin men tevreden is met de hoeveelheid sociale steun ligt veel hoger onder niet-eenzamen dan onder (zeer) sterk eenzamen. Zo is onder de (zeer) sterk eenzamen 76% van mening dat het (veel) te weinig gebeurt dat iemand hem/haar weer vrolijk maakt. Onder niet-eenzamen is dit slechts 4% en is 95% van mening dat het precies goed is zo (tegenover 23% onder (zeer) sterk eenzamen) Deze (significante) verschillen tussen de groep (zeer) sterk-eenzamen en nieteenzamen zien we bij alle vormen van sociale steun. Sociaal konvooi en eenzaamheid > Tevredenheid met sociale steun 35
Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt Sociaal konvooi en eenzaamheid
Ruime meerderheid biedt vaak tot regelmatig emotionele steun aan anderen Acht tiende (82%) geeft aan regelmatig tot vaak lief of aardig tegen iemand te doen. Driekwart van de Nederlanders (76%) geeft aan regelmatig tot vaak iemand een luisterend oor te bieden. Twee derde geeft aan regelmatig tot vaak iemand op te vrolijken (67%) of iemand gerust te stellen (69%). % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat u 18 58 23 13 54 31 28 1 2 2 1 iemand een luisterend oor biedt Emotionele ondersteuning iemand weer vrolijk maakt 15 54 23 59 17... iemand geruststelt... aardig en lief tegen iemand doet vaak regelmatig soms (bijna) nooit Onder de 60-plussers zijn er minder mensen dan gemiddeld die aangeven vaak iemand een luisterend oor te bieden (13% versus 18%) of regelmatig iemand weer op te vrolijken (46% versus 54%). Ook onder vrouwen wordt vaker dan onder mannen een luisterend oor geboden (24% versus 12% vaak ), iemand gerust gesteld (19% versus 11%) en aardig of lief tegen iemand gedaan (30% versus 16%). In welke mate komen de volgende situaties voor? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt 37
Waardering door hulp of advies te vragen of iets toevertrouwen, komt bij minderheid regelmatig voor Slechts ongeveer vier tiende geeft aan regelmatig tot vaak iemand iets persoonlijks toe te vertrouwen (44%) of iemand om hulp of advies te vragen (40%). Iets vaker geeft men aan regelmatig tot vaak iets te doen met iemands advies (55%). Een meerderheid (74%) geeft aan regelmatig tot vaak iets positiefs over iemand te zeggen. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat u 6 34 37 50 49 10 8... iemand om hulp of advies vraagt 7 Waardering... iemand iets persoonlijks toevertrouwt 13 61 25 48 43 1 2... iets positiefs over iemand zegt 7... iets doet met iemands advies vaak regelmatig soms (bijna) nooit 60-plussers geven minder vaak dan gemiddeld aan regelmatig tot vaak om hulp of advies te vragen (33% versus 40%). Jongvolwassenen vragen juist vaker dan gemiddeld wel regelmatig tot vaak om advies (54% versus 40%). Vrouwen bieden vaker dan mannen waardering, dit geldt voor alle vormen van waardering. In welke mate komen de volgende situaties voor? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt 38
Ruim de helft biedt regelmatig tot vaak praktische ondersteuning Ongeveer zes op de tien Nederlanders lenen regelmatig tot vaak iets aan iemand uit als dat nodig is (58%), helpen iemand regelmatig tot vaak bij alledaagse dingen (61%) of zijn er regelmatig tot vaak voor iemand bij belangrijke zaken (58%). De helft (51%) brengt of haalt iemand regelmatig tot vaak op. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat u 11 10 10 11 47 51 37 34 5 5... iets aan iemand uitleent als iemand iets nodig heeft Praktische ondersteuning... iemand helpt bij alledaagse dingen In welke mate komen de volgende situaties voor? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) 41 35 14... iemand ergens heen brengt of ophaalt 47 37 5... er voor iemand bent als er belangrijke dingen geregeld moeten worden vaak regelmatig soms (bijna) nooit 60-plussers geven minder vaak dan gemiddeld aan regelmatig tot vaak iets aan iemand uit te lenen (51% versus 58%) of er voor iemand te zijn wanneer er belangrijke zaken geregeld moeten worden (49% versus 58%). Vrouwen geven vaker dan mannen aan nooit iemand te helpen bij alledaagse dingen (7% versus 3%) of iemand op te halen of weg te brengen (17% versus 12%). Vaker geven zij aan vaak te helpen wanneer er belangrijke zaken geregeld moeten worden (13% versus 9%). Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt 39
Gezelschap komt minder voor dan praktische steun en emotionele ondersteuning Ruim de helft van de Nederlanders gaat regelmatig tot vaak bij iemand op bezoek (55%) en belt iemand regelmatig tot vaak of maakt zomaar een praatje met iemand (56%). Ongeveer vier tiende gaat regelmatig tot vaak zomaar een dagje uit met iemand (44%) of vraagt iemand mee voor een borrel, etentje of feestje (41%). % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat u 8 10 47 46 39 36 5 7... gezellig bij iemand op bezoek gaat Gezelschap... iemand zomaar belt of een praatje met iemand maakt In welke mate komen de volgende situaties voor? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) 6 6 35 38 41 40 18 16... iemand meevraagt voor een borrel, etentje of feestje... samen met iemand een dagje uit gaat vaak regelmatig soms (bijna) nooit Jongvolwassenen geven vaker dan gemiddeld aan vaak bij iemand op bezoek te gaan (14% versus 8%), iemand zomaar te bellen (17% versus 10%), iemand mee te vragen naar een borrel, etentje of feestje (13% versus 6%) of samen met iemand een dagje uit te gaan (14% versus 6%). Vrouwen geven vaker dan mannen aan regelmatig tot vaak zomaar te bellen of een praatje te maken (64% versus 50%). Vrouwen geven vaker dan mannen aan vaak iemand mee te vragen voor een borrel (7%versus 4%) of met iemand een dagje uit te gaan (9% versus 4%). Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt 40
Een derde tot ruim de helft biedt regelmatig tot vaak informatieve ondersteuning Ruim de helft van de Nederlanders geeft regelmatig tot vaak iemand op een positieve manier feedback (57%). Bijna de helft helpt regelmatig tot vaak iemand alles op een rijtje te zetten (48%) of legt iemand uit hoe iemand iets beter aan zou kunnen pakken (47%). Minder vaak vertelt men iemand duidelijk wat er van iemand verwacht wordt (35% doet dit regelmatig tot vaak). 16% doet dit nooit. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hoe vaak gebeurt het dat u 4 6 7 31 49 16... iemand duidelijk vertelt wat er van iemand verwacht wordt Informatieve ondersteuning 5 7 7 In welke mate komen de volgende situaties voor? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) 51 38... iemand op een positieve manier feedback geeft 42 43... iemand helpt alles op een rijtje te zetten 6 41 47... iemand uitlegt hoe iemand iets beter aan zou kunnen pakken vaak regelmatig soms (bijna) nooit 60-plussers geven minder vaak dan gemiddeld aan regelmatig tot vaak iemand informatieve steun te bieden. Dit geldt voor alle vormen van informatieve steun: duidelijk vertellen aan iemand wat er van iemand verwacht wordt (19% versus 35%); iemand op een positieve manier feedback geven (43% versus 57%); iemand helpen alles op een rijtje te zetten (38% versus 49%); iemand uitleggen hoe iemand iets beter aan kan pakken (33% versus 47%). Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt 41
Eenzaamheid en mate waarin steun geboden wordt Bieden eenzamen in vergelijking met niet-eenzamen minder sociale steun? (Zeer) sterk eenzamen ontvangen niet alleen minder sociale steun, zij bieden ook minder sociale steun. Zo zien we bijvoorbeeld dat ongeveer de helft (49%) van de (zeer) sterk eenzamen (bijna) nooit tot soms een luisterend oor biedt, terwijl dit onder de niet-eenzamen slechts 16% is. Dit zien we terug bij alle vormen van sociale steun. Sociaal konvooi en eenzaamheid > Mate waarin men sociale steun aan anderen biedt 42
Vergelijking ontvangen en geboden steun Sociaal konvooi en eenzaamheid
praktische ondersteuning waardering emotionele ondersteuning Men denkt gemiddeld meer praktische steun te bieden dan te ontvangen In onderstaande grafiek zijn de mate waarin steun (regelmatig tot vaak) geboden wordt en ontvangen wordt voor praktische steun, waardering en emotionele steun afgebeeld. De mate waarin men emotionele steun ontvangt lijkt redelijk gelijk op te gaan met de mate waarin men emotionele steun biedt. De mate waarin men waardering biedt, wordt juist lager ingeschat dan de mate waarin men waardering ontvangt. Als het gaat om praktische steun denkt men meer steun te bieden dan te krijgen. een luisterend oor bieden of krijgen opvrolijken of opgevrolijkt worden geruststellen of gerustgesteld worden aardig en lief doen hulp of advies geven/krijgen iets persoonlijks toevertrouwen of toevertrouwd krijgen iets positiefs zeggen over iemand/horen over jezelf iemands advies opvolgen/iemand volgt uw advies op iets uitlenen of iets lenen aan iemand iemand helpen of geholpen worden bij alledaagse dingen ophalen of wegbrengen/opgehaald of weggebracht worden er voor iemand zijn/er voor u iemand is bij belangrijke zaken 37 40 44 48 46 51 55 58 58 58 58 62 61 69 67 67 66 69 67 76 74 69 82 84 geboden steun (regelmatig tot vaak) ontvangen steun (regelmatig tot vaak) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % Sociaal konvooi en eenzaamheid > Vergelijking ontvangen en geboden steun 44
informatieve ondersteuning gezelschap Men biedt meer informatieve steun dan men ontvangt De mate waarin men gezelschap biedt is ongeveer gelijk aan de mate waarin men gezelschap ontvangt. Informatieve steun lijkt echter meer geboden te worden dan ontvangen. Dit geldt vooral voor de mate waarin men uitleg geeft/krijgt over hoe iemand iets beter aan kan pakken. gezellig op bezoek gaan/bezoek krijgen zomaar iemand bellen/gebeld worden of een praatje maken 55 55 56 59 meevragen/meegevraagd worden voor een borrel, etentje of feestje een dagje uitgaan met iemand 41 44 44 43 laten weten of horen wat er verwacht wordt van u/van iemand 35 33 feedback geven/krijgen 45 57 hulp krijgen of geven om alles op een rijtje te zetten uitleg krijgen/geven hoe u/iemand iets beter aan kan pakken 27 31 49 47 geboden steun (regelmatig tot vaak) ontvangen steun (regelmatig tot vaak) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100% Sociaal konvooi en eenzaamheid > Vergelijking ontvangen en geboden steun 45
Sociaal netwerk Sociaal konvooi en eenzaamheid
Steun vooral van en voor familie, vrienden en partner Merendeel van de Nederlanders ontvangt van én biedt steun aan familie, vrienden en partner. familie vrienden partner gezin kennissen collega's/studiegenoten buren/buurtgenoten clubgenoten/teamgenoten online contacten leden van religieuze instelling als vrijwilliger/via een maatschappelijke 8 7 6 12 11 6 10 52 58 Van welke mensen ontvangt u deze steun?/ Aan welke mensen in uw omgeving biedt u deze steun? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) 33 32 42 38 43 50 73 72 79 80 79 78 ontvangen steun geboden steun 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100% Zoals te verwachten, bieden en ontvangen (zeer) sterk eenzamen minder steun als het gaat om familie, vrienden, partner, gezin, kennissen, collega s, studiegenoten, buren en clubgenoten. We zien echter geen significant verschil in de mate waarin men steun ontvangt middels online contacten (beide groepen 8%). Dit geldt ook voor de mate waarin (zeer) sterk eenzamen steun bieden middels online contacten (11% versus 7% onder niet-eenzamen* ). (zeer) Sterk eenzamen ontvangen iets vaker dan niet-eenzamen steun via een professionele hulpverlener of de gezondheidszorg (6% versus 0%). Mannen ontvangen vaker dan vrouwen steun van hun partner (77% versus 69%) en clubgenoten (16% versus 8%). Vrouwen bieden vaker steun aan familie (83% versus 77%). 60-plussers ontvangen vaker dan jongvolwassenen steun van kennissen (49% versus 32%), buurtgenoten (46% versus 12%) en vaker dan gemiddeld van clubgenoten (17% versus 12%) en vrijwilligers (9% versus 6%).. * Verschil niet significant Sociaal konvooi en eenzaamheid > Sociaal netwerk 47
rapportcijfer Gemiddeld geeft men een 7,3 voor de kwaliteit van het sociale netwerk Eenzamen beoordelen hun sociale netwerk veel lager dan niet-eenzamen. Jongvolwassenen geven een hoger cijfer dan gemiddeld: 7,5 Gemiddeld geven Nederlanders een 7,3 voor de kwaliteit van hun sociale netwerk. 53% geeft zelfs een 8 of hoger. Slechts 12% geeft een onvoldoende. 10 gemiddelde 12% 9 8 7 7,3 8 7 6 5 4 3 5 53% 35% onvoldoende (1-5) voldoende (6 of 7) goed (8-10) 2 1 0 totaal niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam Hoe beoordeelt u de kwaliteit van uw sociale netwerk? Basis: totaal ondervraagden (n= 1.098) Hoe beoordeelt u de kwaliteit van uw sociale netwerk? Basis: totaal ondervraagden (n= 1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Sociaal netwerk 48
Nagenoeg twee derde denkt in de toekomst net zoveel sociale steun te ontvangen als nu De meerderheid (65%) denkt dat de mate van sociale steun niet zal veranderen over ongeveer 10 jaar. Ruim een tiende (12%) denkt dat het meer dan nu zal worden en 15% denkt dat het minder zal worden. Verwacht u in de toekomst meer of minder sociale steun te ontvangen van de mensen in uw omgeving? 12 65 15 8 Jongvolwassenen zijn het meest optimistisch: 16% van hen verwacht over 10 jaar meer sociale steun. 60-plussers verwachten over 10 jaar juist minder sociale steun te ontvangen (19%). 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % meer dan nu net zoveel als nu minder dan nu weet niet Verwacht u in de toekomst, over ongeveer 10 jaar meer of minder sociale steun te ontvangen van de mensen in uw omgeving? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098). Sociaal konvooi en eenzaamheid > Sociaal netwerk 49
Op bezoek gaan of afspreken meest regelmatig gebruikte vorm van onderhoud sociale contacten Om sociale contacten te onderhouden gaat zes tiende van de Nederlanders regelmatig tot vaak langs bij iemand/spreekt met iemand af (64%) of belt iemand op (62%). Daarnaast maakt ruim de helft van de Nederlanders regelmatig tot vaak gebruik van de e-mail (58%) om contacten te onderhouden. % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 3 34 35 53 11 op bezoek gaan of ergens afspreken 3 43 8 34 41 19 17 16 15 Kunt u aangeven hoe vaak u gebruik maakt van de volgende manieren om sociale contacten te onderhouden? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) 25 32 27 telefoneren e-mailen sms'en/pingen sociale media kaartje of brief sturen Sociaal konvooi en eenzaamheid > Sociaal netwerk 45 20 20 25 52 20 3 (bijna) nooit soms regelmatig vaak Jongvolwassenen en 30 t/m 39- jarigen geven vaker dan gemiddeld aan vaak op bezoek te gaan of af te spreken (respectievelijk 17% en 15% versus 11%). 40 t/m 49- jarigen en 60-plussers geven juist minder vaak aan dit vaak te doen (resp. 6% en 7%). Niet verrassend sms en en pingen jongvolwassenen vaker regelmatig tot vaak dan 60-plussers(77% versus 20%). Ook maken 60- plussers minder gebruik van sociale media op internet (71% maakt hier nooit gebruik van tegenover 13% van de jongvolwassenen). 60-plussers versturen weer vaker een brief of kaart dan jongvolwassenen (29% versus 12%). 50
Andere manieren om sociale contacten te onderhouden Andere manieren om sociale contacten te onderhouden zijn bijvoorbeeld: Iemand aanspreken/een praatje maken (b.v. tijdens het winkelen) => 21% Vereniging/hobby/wijkgebouw => 13% Afspraken maken =>7% Uitgaan => 7% Opvallend is dat mensen die matig eenzaam zijn vaker dan niet-eenzamen aangeven sociale contacten te onderhouden door iemand aan te spreken of een praatje te maken (27% versus 16%). Sociaal konvooi en eenzaamheid > Sociaal netwerk 51
Maatschappelijke factoren Sociaal konvooi en eenzaamheid
Probleem eenzaamheid in Nederland door veel Nederlanders serieus genomen Vier op de tien Nederlanders geven aan zich bewust te zijn van het probleem van eenzaamheid in Nederland. Daarnaast is bijna de helft van de Nederlanders (47%) van mening dat eenzaamheid toeneemt door de bezuinigingen op zorg, welzijn en sociale voorzieningen eenzaamheid in Nederland neemt toe door de bezuinigingen op zorg, welzijn en sociale voorzieningen ik ben me bewust van het bestaan van het probleem van eenzaamheid in Nederland 43 47 Eenzaamheid in Nederland 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 (helemaal) mee eens (6, 7) niet mee eens, niet mee oneens (3, 4, 5) (helemaal) mee oneens (1,2) Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Maatschappelijke factoren 44 51 9 5 % Mannen zijn het vaker dan vrouwen oneens met de stelling dat eenzaamheid in Nederland toeneemt door bezuinigingen (13% versus 6%). Vrouwen geven vaker dan mannen aan zich bewust te zijn van het probleem van eenzaamheid in Nederland (gemiddelde op 7- puntsschaal: 5,2 versus 4,9). 60-plussers zijn het vaker dan jongvolwassenen (18 t/m 29-jarigen) eens met beide stellingen (eenzaamheid neemt toe: 55% versus 37%, bewust van probleem van eenzaamheid: 61% versus 25%). We zien geen significante verschillen ten opzichte van de meting in 2008. Eenzame mensen kijken niet anders tegen deze stellingen aan dan nieteenzame mensen. 53
Meerderheid van mening dat een goed sociaal netwerk eenzaamheid voorkomt Zes op de tien Nederlanders (61%) is het eens met de stelling dat een goed sociaal netwerk voorkomt dat men eenzaam wordt. Desondanks besteedt slechts drie tiende (31%) aandacht aan zijn/haar sociale netwerk om te voorkomen dat hij/zij eenzaam wordt. een goed sociaal netwerk voorkomt dat men eenzaam wordt ik besteed aandacht aan mijn sociale netwerk om te voorkomen dat ik eenzaam wordt 31 61 Sociaal netwerk & eenzaamheid 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 (helemaal) mee eens (6, 7) niet mee eens, niet mee oneens (3, 4, 5) (helemaal) mee oneens (1,2) 55 35 14 4 % We zien opvallende verschillen tussen eenzamen en niet-eenzamen waarbij de mate van eenzaamheid samenhangt met de mate waarin men van mening is dat een goed sociaal netwerk eenzaamheid voorkomt (niet eenzamen: 66%, matig eenzamen: 57% en sterk eenzamen: 53%). Ook geven niet-eenzamen vaker dan sterk eenzamen aan aandacht te besteden aan zijn/haar sociale netwerk om eenzaamheid te voorkomen (34% versus 22%). Vrouwen geven vaker dan mannen aan aandacht te besteden aan hun sociale netwerk om te voorkomen dat zij eenzaam worden (34% versus 27%). Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Maatschappelijke factoren 54
Sociale media volgens ongeveer de helft geen serieuze rol in sociale netwerk Sociale media blijken voor ruim een op de tien Nederlanders (11% tot 19%) een serieuze rol te spelen als het gaat om het onderhouden van sociale contacten en het voorkomen van gevoelens van eenzaamheid. echte vrienden zie je voornamelijk offline sociale media zoals Hyves, MSN, Facebook en Twitter zijn niet weg te denken bij het onderhouden van mijn sociale contacten sociale media zoals Hyves, MSN, Facebook en Twitter helpen mij om me minder eenzaam te voelen 11 19 51 eenzaamheid & sociale media 35 33 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % 35 54 47 14 De helft van de Nederlanders is van mening dat je echte vrienden voornamelijk offline ziet. Toch is een op de zeven Nederlanders (14%) het hier (helemaal) mee oneens. Voor nagenoeg een op de vijf Nederlanders (19%) zijn sociale media niet weg te denken uit het onderhouden van zijn/haar sociale contacten. Bijna de helft (47%) zou echter prima zonder kunnen. Een op de tien Nederlanders (11%) is van mening dat sociale media helpen om zich minder eenzaam te voelen. Ruim de helft (54%) kan zich hier (helemaal) niet in vinden. Niet-eenzamen zijn het vaker dan matig en sterk eenzamen eens met de stelling dat je echte vrienden voornamelijk offline ziet (54% versus 49% en 44%). (Zeer) sterk-eenzamen vinden vaker dan nieteenzamen dat sociale media hen helpen zich minder eenzaam te voelen (gemiddelde op 7- puntsschaal: 3,2 versus 2,6) en zijn het iets vaker helemaal eens met de stelling dat sociale media niet weg te denken zijn bij het onderhoud van sociale contacten (14% versus 7%). (helemaal) mee eens (6, 7) niet mee eens, niet mee oneens (3, 4, 5) (helemaal) mee oneens (1,2) Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Maatschappelijke factoren 55
Ongeveer twee derde geen uitgesproken mening over eigen bijdrage probleem eenzaamheid Er is een aantal stellingen voorgelegd die betrekking hebben op een bijdrage leveren aan het probleem van eenzaamheid. Opvallend is dat de grootste groep (64% tot 67%) geen uitgesproken mening heeft en de middenweg (niet mee eens/ niet mee oneens) kiest. ik kan zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in Nederland ik zou wat vaker aandacht voor mijn medemens kunnen tonen ik zou vaker een praatje met mensen willen maken ik wil zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in Nederland 16 16 14 20 Verhelpen eenzaamheid 65 64 67 65 19 19 19 16 Een op de vijf Nederlanders denkt wel dat hij/zij zelf iets kan doen aan het probleem van eenzaamheid in Nederland. Een op de zeven Nederlanders (14%) geeft ook aan iets te willen doen aan het probleem van eenzaamheid. 16% is van mening dat hij/zij zelf wat vaker aandacht aan zijn/haar medemens zou kunnen tonen. Eenzelfde aandeel geeft aan wat vaker een praatje met mensen te willen maken. Mannen geven vaker dan vrouwen aan niet iets te willen doen aan het probleem van eenzaamheid in Nederland (23% versus 15%). 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % (helemaal) mee eens (6, 7) niet mee eens, niet mee oneens (3, 4, 5) (helemaal) mee oneens (1,2) Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen? Basis: totaal ondervraagden (n=1.098) Sociaal konvooi en eenzaamheid > Maatschappelijke factoren 56